SARS-CoV-2: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Gerekçe: + deneme amaçlı değişiklik
Etiket: Elle geri alma
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
Botlar
776.818 değişiklik
20 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.7
30. satır: 30. satır:
| not =
| not =
}}
}}
'''SARS-CoV-2''' ya da açık adıyla '''şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2''', Aralık 2019'da bilinen ilk varlığının bildirildiği [[Grup IV: pozitif polariteli tek iplikli RNA virüsleri|pozitif yönelimli ve tek iplikçikli RNA virüsü]] olan yeni tip bir [[koronavirüs]].<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.who.int/publications-detail/surveillance-case-definitions-for-human-infection-with-novel-coronavirus-(ncov) | başlık = Surveillance case definitions for human infection with novel coronavirus (nCoV) | website = www.who.int | dil = İngilizce | erişimtarihi = 21 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200120190516/https://www.who.int/publications-detail/surveillance-case-definitions-for-human-infection-with-novel-coronavirus-(ncov) | arşivtarihi = 20 Ocak 2020 | ölüurl = no }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.cdc.gov/coronavirus/novel-coronavirus-2019.html | başlık = Novel coronavirus (Covid-19), Wuhan, China | soyadı = | ad = | tarih = 10 Ocak 2020 | website = | yayıncı = cdc.gov | arşivurl = | arşivtarihi = 20 Ocak 2020 | erişimtarihi = 16 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200120203333/https://www.cdc.gov/coronavirus/novel-coronavirus-2019.html | ölüurl = no }}</ref><ref name="MN908947">{{Dergi kaynağı |soyadı1=Zhang |ad1=Y.-Z. |yazarları-göster=etal |başlık=Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/nuccore/MN908947 |website=GenBank |erişimtarihi=13 Ocak 2020 |konum=Bethesda MD |dil = İngilizce |tarih=12 Ocak 2020}}</ref> Virüsün insandan insana bulaştığı ve [[Çin]]'den başka diğer ülkelerden gelen raporlar sonucu bulaşma hızının Ocak 2020 ortalarında daha da hızlandığı görülmüştür.<ref>"Chine virus death toll rises to 41, more than 1,300 infected worldwide" [https://www.cnbc.com/2020/01/24/chinas-hubei-province-confirms-15-more-deaths-due-to-coronavirus.html], CNBC, 24 Ocak 2020, Ulaşım tarihi 26 Ocak 2020.</ref> Virüs, 2019-2020 Vuhan zatürre salgını sırasında [[zatürre]] olan bir hastada, pozitif bir örnek üzerinde yapılan nükleik asit testinden sonra [[genom]]ik olarak dizildi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.chinacdc.cn/dfdt/201912/t20191226_209404.html | başlık = 中国疾病预防控制中心 | website = www.chinacdc.cn | erişimtarihi = 9 Ocak 2020 | arşivengelli = evet}}</ref><ref name=":0">{{Web kaynağı | url = http://www.xinhuanet.com/english/2020-01/09/c_138690570.htm | başlık = New-type coronavirus causes pneumonia in Wuhan: expert – Xinhua {{!}} English.news.cn | website = www.xinhuanet.com | erişimtarihi = 9 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200109103225/http://www.xinhuanet.com/english/2020-01/09/c_138690570.htm | arşivtarihi = 9 Ocak 2020 | ölüurl = no }}</ref><ref name=":1">{{Web kaynağı | url = https://platform.gisaid.org/epi3/start/CoV2020 | başlık = CoV2020 | soyadı = | ad = | tarih = | website = platform.gisaid.org | arşivurl = | arşivtarihi = 12 Ocak 2020 | erişimtarihi = 12 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200112130540/https://platform.gisaid.org/epi3/start/CoV2020 | ölüurl = no }}</ref>
'''SARS-CoV-2''' ya da açık adıyla '''şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2''', Aralık 2019'da bilinen ilk varlığının bildirildiği [[Grup IV: pozitif polariteli tek iplikli RNA virüsleri|pozitif yönelimli ve tek iplikçikli RNA virüsü]] olan yeni tip bir [[koronavirüs]].<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.who.int/publications-detail/surveillance-case-definitions-for-human-infection-with-novel-coronavirus-(ncov) | başlık = Surveillance case definitions for human infection with novel coronavirus (nCoV) | website = www.who.int | dil = İngilizce | erişimtarihi = 21 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200120190516/https://www.who.int/publications-detail/surveillance-case-definitions-for-human-infection-with-novel-coronavirus-(ncov) | arşivtarihi = 20 Ocak 2020 | ölüurl = no }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.cdc.gov/coronavirus/novel-coronavirus-2019.html | başlık = Novel coronavirus (Covid-19), Wuhan, China | soyadı = | ad = | tarih = 10 Ocak 2020 | website = | yayıncı = cdc.gov | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200120203333/https://www.cdc.gov/coronavirus/novel-coronavirus-2019.html | arşivtarihi = 20 Ocak 2020 | erişimtarihi = 16 Ocak 2020 | ölüurl = no }}</ref><ref name="MN908947">{{Dergi kaynağı |soyadı1=Zhang |ad1=Y.-Z. |yazarları-göster=etal |başlık=Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/nuccore/MN908947 |website=GenBank |erişimtarihi=13 Ocak 2020 |konum=Bethesda MD |dil=İngilizce |tarih=12 Ocak 2020 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200121045720/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/nuccore/MN908947 |arşiv-tarihi=21 Ocak 2020 |ölüurl=no }}</ref> Virüsün insandan insana bulaştığı ve [[Çin]]'den başka diğer ülkelerden gelen raporlar sonucu bulaşma hızının Ocak 2020 ortalarında daha da hızlandığı görülmüştür.<ref>"Chine virus death toll rises to 41, more than 1,300 infected worldwide" [https://www.cnbc.com/2020/01/24/chinas-hubei-province-confirms-15-more-deaths-due-to-coronavirus.html] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200126003719/https://www.cnbc.com/2020/01/24/chinas-hubei-province-confirms-15-more-deaths-due-to-coronavirus.html |tarih=26 Ocak 2020 }}, CNBC, 24 Ocak 2020, Ulaşım tarihi 26 Ocak 2020.</ref> Virüs, 2019-2020 Vuhan zatürre salgını sırasında [[zatürre]] olan bir hastada, pozitif bir örnek üzerinde yapılan nükleik asit testinden sonra [[genom]]ik olarak dizildi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.chinacdc.cn/dfdt/201912/t20191226_209404.html | başlık = 中国疾病预防控制中心 | website = www.chinacdc.cn | erişimtarihi = 9 Ocak 2020 | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20200206072618/http://www.chinacdc.cn/dfdt/201912/t20191226_209404.html | arşiv-tarihi = 6 Şubat 2020 | ölüurl = yes }}</ref><ref name=":0">{{Web kaynağı | url = http://www.xinhuanet.com/english/2020-01/09/c_138690570.htm | başlık = New-type coronavirus causes pneumonia in Wuhan: expert – Xinhua {{!}} English.news.cn | website = www.xinhuanet.com | erişimtarihi = 9 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200109103225/http://www.xinhuanet.com/english/2020-01/09/c_138690570.htm | arşivtarihi = 9 Ocak 2020 | ölüurl = no }}</ref><ref name=":1">{{Web kaynağı | url = https://platform.gisaid.org/epi3/start/CoV2020 | başlık = CoV2020 | soyadı = | ad = | tarih = | website = platform.gisaid.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200112130540/https://platform.gisaid.org/epi3/start/CoV2020 | arşivtarihi = 12 Ocak 2020 | erişimtarihi = 12 Ocak 2020 | ölüurl = no }}</ref>


Ocak 2020'de, salgını araştıran sağlık komisyonu ekibi başkanı Zhong Nanshan'a göre [[Çin]]'in [[Guangdong|Guangdong eyaleti]]'nde, insandan insana bulaşma doğrulandı.<ref>{{Haber kaynağı |url=https://www.cbc.ca/news/health/coronavirus-human-to-human-1.5433187|başlık=China confirms human-to-human transmission of new coronavirus|soyadı=|ad=|tarih=Jan 20, 2020|eser=CBC News|erişimtarihi=21 Ocak 2020}}</ref> Şu anda yeni virüs için spesifik bir tedavi mevcut değildir, ancak mevcut anti-virallerin kullanılabilme ihtimali olabilir.<ref>{{Haber kaynağı |url=https://www.reuters.com/article/us-china-health-pneumonia-who-idUSKBN1ZD16J|başlık=WHO says new China coronavirus could spread, warns hospitals worldwide|tarih=14 Ocak 2020|eser=Reuters|erişimtarihi=21 Ocak 2020|dil = İngilizce}}</ref> Çin bilim insanları hastalığa dair bir aşı üretmiş olmakla birlikte bu konudaki klinik insan çalışmalarının Nisan ayında başlayacağı öngörülüyor.<ref>[https://time.com/5790545/first-covid-19-vaccine/ "COVID-19 Vaccine Shipped, and Drug Trials Start" -TIME]</ref>
Ocak 2020'de, salgını araştıran sağlık komisyonu ekibi başkanı Zhong Nanshan'a göre [[Çin]]'in [[Guangdong|Guangdong eyaleti]]'nde, insandan insana bulaşma doğrulandı.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.cbc.ca/news/health/coronavirus-human-to-human-1.5433187|başlık=China confirms human-to-human transmission of new coronavirus|soyadı=|ad=|tarih=Jan 20, 2020|eser=CBC News|erişimtarihi=21 Ocak 2020|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200120173700/https://www.cbc.ca/news/health/coronavirus-human-to-human-1.5433187|arşiv-tarihi=20 Ocak 2020|ölüurl=no}}</ref> Şu anda yeni virüs için spesifik bir tedavi mevcut değildir, ancak mevcut anti-virallerin kullanılabilme ihtimali olabilir.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.reuters.com/article/us-china-health-pneumonia-who-idUSKBN1ZD16J|başlık=WHO says new China coronavirus could spread, warns hospitals worldwide|tarih=14 Ocak 2020|eser=Reuters|erişimtarihi=21 Ocak 2020|dil=İngilizce|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200518155843/https://www.reuters.com/article/us-china-health-pneumonia-who-idUSKBN1ZD16J|arşiv-tarihi=18 Mayıs 2020|ölüurl=no}}</ref> Çin bilim insanları hastalığa dair bir aşı üretmiş olmakla birlikte bu konudaki klinik insan çalışmalarının Nisan ayında başlayacağı öngörülüyor.<ref>[https://time.com/5790545/first-covid-19-vaccine/ "COVID-19 Vaccine Shipped, and Drug Trials Start" -TIME]</ref>


{{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|SON_ACIKLANMA_ZAMANI}} itibarıyla Dünya çapında SARS-CoV-2 virüsü nedeniyle {{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|VAKA_SAYISI_TOPLAM|N}} vaka, {{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|VAKA_SAYISI_OLEN|N}} ölüm ve {{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|VAKA_SAYISI_IYILESEN|N}} iyileşme gözlenmiştir.<ref>https://www.worldometers.info/coronavirus/</ref>
{{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|SON_ACIKLANMA_ZAMANI}} itibarıyla Dünya çapında SARS-CoV-2 virüsü nedeniyle {{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|VAKA_SAYISI_TOPLAM|N}} vaka, {{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|VAKA_SAYISI_OLEN|N}} ölüm ve {{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|VAKA_SAYISI_IYILESEN|N}} iyileşme gözlenmiştir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.worldometers.info/coronavirus/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=24 Mart 2020 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200131025422/https://www.worldometers.info/coronavirus/ |arşiv-tarihi=31 Ocak 2020 |ölüurl=no }}</ref>


==Adlandırma==
==Adlandırma==
50. satır: 50. satır:


===Filogenetik ve taksonomi===
===Filogenetik ve taksonomi===
SARS-CoV-2 ''[[Coronaviridae]]'' olarak bilinen geniş bir virüs familyasına aittir. [[Pozitif polariteli tek iplikçikli RNA virüsleri|Pozitif-anlamlı tek zincirli]] bir RNA virüsüdür [Positive-sense single-stranded RNA (+ssRNA)]. Diğer koronavirüsler nezle gibi daha hafif hastalıklara yol açabildikleri gibi aynı zamanda Orta Doğu Solunum Sendromu gibi çok daha ağır seyreden klinik tablolara da yol açabilirler. SARS-CoV-2 insanları enfekte ettiği bilinen yedinci koronavirüs türüdür. Diğer bilinen türler 229E, NL63, OC43, HKU1, MERS-CoV ve orijinal SARS-CoV'dur.<ref>https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa2001017</ref>
SARS-CoV-2 ''[[Coronaviridae]]'' olarak bilinen geniş bir virüs familyasına aittir. [[Pozitif polariteli tek iplikçikli RNA virüsleri|Pozitif-anlamlı tek zincirli]] bir RNA virüsüdür [Positive-sense single-stranded RNA (+ssRNA)]. Diğer koronavirüsler nezle gibi daha hafif hastalıklara yol açabildikleri gibi aynı zamanda Orta Doğu Solunum Sendromu gibi çok daha ağır seyreden klinik tablolara da yol açabilirler. SARS-CoV-2 insanları enfekte ettiği bilinen yedinci koronavirüs türüdür. Diğer bilinen türler 229E, NL63, OC43, HKU1, MERS-CoV ve orijinal SARS-CoV'dur.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa2001017 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=19 Mart 2020 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200127205848/https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa2001017 |arşiv-tarihi=27 Ocak 2020 |ölüurl=yes }}</ref>


2003 yılındaki şiddetli akut solunum yolu sendromundan sorumlu olan SARS-CoV gibi SARS-CoV-2 de ''[[Betacoronavirus|Sarbecovirus]]'' altcinsinin (beta-CoV soy B) bir üyesidir<ref>https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1201971220300114</ref><ref>https://nextstrain.org/groups/blab/sars-like-cov</ref><ref>https://www.mdpi.com/1999-4915/11/2/174</ref>. RNA dizisi yaklaşık olarak 30,000 baz uzunluğundadır. Diğer betakoronavirüslerde olmayan bir özelliği ise polibazik ayrılma alanı ile birleşmesidir ki bu virüsün patojenitesini ve bulaşabilirliğini arttırır.<ref>https://www.nature.com/articles/s41591-020-0820-9</ref><ref>https://www.cell.com/cell/fulltext/S0092-8674(20)30262-2?_returnURL=https%3A%2F%2Flinkinghub.elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2FS0092867420302622%3Fshowall%3Dtrue</ref><ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0166354220300528?via%3Dihub</ref>
2003 yılındaki şiddetli akut solunum yolu sendromundan sorumlu olan SARS-CoV gibi SARS-CoV-2 de ''[[Betacoronavirus|Sarbecovirus]]'' altcinsinin (beta-CoV soy B) bir üyesidir<ref>https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1201971220300114</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://nextstrain.org/groups/blab/sars-like-cov |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=19 Mart 2020 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200120190511/https://nextstrain.org/groups/blab/sars-like-cov |arşiv-tarihi=20 Ocak 2020 |ölüurl=no }}</ref><ref>https://www.mdpi.com/1999-4915/11/2/174</ref>. RNA dizisi yaklaşık olarak 30,000 baz uzunluğundadır. Diğer betakoronavirüslerde olmayan bir özelliği ise polibazik ayrılma alanı ile birleşmesidir ki bu virüsün patojenitesini ve bulaşabilirliğini arttırır.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.nature.com/articles/s41591-020-0820-9 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=19 Mart 2020 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200318001738/https://www.nature.com/articles/s41591-020-0820-9 |arşiv-tarihi=18 Mart 2020 |ölüurl=no }}</ref><ref>https://www.cell.com/cell/fulltext/S0092-8674(20)30262-2?_returnURL=https%3A%2F%2Flinkinghub.elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2FS0092867420302622%3Fshowall%3Dtrue</ref><ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0166354220300528?via%3Dihub</ref>


Yeterli sayıda genom sekansına sahip olunduğunda bir virüs familyasının mutasyon geçmişinin [[Filogenetik ağaç|filogenetik ağacı]] çıkarılabilir.
Yeterli sayıda genom sekansına sahip olunduğunda bir virüs familyasının mutasyon geçmişinin [[Filogenetik ağaç|filogenetik ağacı]] çıkarılabilir.
79. satır: 79. satır:
Bildirilen semptomlar vakaların %90'ında [[Ateş (tıp)|ateş]], %80'inde [[yorgunluk]] ve [[Öksürük|kuru öksürük]], %20'sinde [[nefes darlığı]] ve %15'inde [[Dispne|solunum sıkıntısı]] içeriyordu. Yaygın olmayan semptonlar ise baş ağrısı, burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı, balgamlı öksürük, kas veya eklem ağrısı, üşüme, mide bulantısı veya kusma ve ishaldir. Göğüs röntgeni her iki akciğerde de belirti vermiştir. Hayati belirtiler hastaneye yatırılanların kabulü sırasında genellikle kararlıydı. Kan testleri genellikle düşük beyaz kan hücresi sayımı göstermiştir.<ref name="Hui, David S. 2020">Hui, David S.; Azhar, Esam EI; Madani, Tariq A.; Ntoumi, Francine; Kock, Richard; Dar, Osman; Ippolito, Giuseppe; Mchugh, Timothy D.; Memish, Ziad A.; Drosten, Christian; Zumla, Alimuddin (14 January 2020). "The continuing epidemic threat of novel coronaviruses to global health – the latest novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". International Journal of Infectious Diseases. 91: 264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. ISSN 1201-9712</ref><ref name="wmhc2020-01-11">{{Web kaynağı | url = http://wjw.wuhan.gov.cn/front/web/showDetail/2020011109036 | başlık = Experts explain the latest bulletin of unknown cause of viral pneumonia | tarih = 11 Ocak 2020 | website = Wuhan Municipal Health Commission | erişimtarihi = 11 Ocak 2020 | arşivtarihi = 18 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200118113406/http://wjw.wuhan.gov.cn/front/web/showDetail/2020011109036 | ölüurl = yes }}</ref><ref name="Schnirring, Lisa 2020">Schnirring, Lisa (14 January 2020). "Report: Thailand's coronavirus patient didn't visit outbreak market". CIDRAP. Archived from the original on 14 January 2020. Retrieved 15 January 2020.</ref><ref>"Pneumonia of Unknown Cause in China – Watch – Level 1, Practice Usual Precautions – Travel Health Notices | Travelers' Health | CDC". wwwnc.cdc.gov. 6 January 2020. Archived from the original on 8 January 2020. Retrieved 7 January 2020.</ref>
Bildirilen semptomlar vakaların %90'ında [[Ateş (tıp)|ateş]], %80'inde [[yorgunluk]] ve [[Öksürük|kuru öksürük]], %20'sinde [[nefes darlığı]] ve %15'inde [[Dispne|solunum sıkıntısı]] içeriyordu. Yaygın olmayan semptonlar ise baş ağrısı, burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı, balgamlı öksürük, kas veya eklem ağrısı, üşüme, mide bulantısı veya kusma ve ishaldir. Göğüs röntgeni her iki akciğerde de belirti vermiştir. Hayati belirtiler hastaneye yatırılanların kabulü sırasında genellikle kararlıydı. Kan testleri genellikle düşük beyaz kan hücresi sayımı göstermiştir.<ref name="Hui, David S. 2020">Hui, David S.; Azhar, Esam EI; Madani, Tariq A.; Ntoumi, Francine; Kock, Richard; Dar, Osman; Ippolito, Giuseppe; Mchugh, Timothy D.; Memish, Ziad A.; Drosten, Christian; Zumla, Alimuddin (14 January 2020). "The continuing epidemic threat of novel coronaviruses to global health – the latest novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". International Journal of Infectious Diseases. 91: 264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. ISSN 1201-9712</ref><ref name="wmhc2020-01-11">{{Web kaynağı | url = http://wjw.wuhan.gov.cn/front/web/showDetail/2020011109036 | başlık = Experts explain the latest bulletin of unknown cause of viral pneumonia | tarih = 11 Ocak 2020 | website = Wuhan Municipal Health Commission | erişimtarihi = 11 Ocak 2020 | arşivtarihi = 18 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200118113406/http://wjw.wuhan.gov.cn/front/web/showDetail/2020011109036 | ölüurl = yes }}</ref><ref name="Schnirring, Lisa 2020">Schnirring, Lisa (14 January 2020). "Report: Thailand's coronavirus patient didn't visit outbreak market". CIDRAP. Archived from the original on 14 January 2020. Retrieved 15 January 2020.</ref><ref>"Pneumonia of Unknown Cause in China – Watch – Level 1, Practice Usual Precautions – Travel Health Notices | Travelers' Health | CDC". wwwnc.cdc.gov. 6 January 2020. Archived from the original on 8 January 2020. Retrieved 7 January 2020.</ref>


Hastalık Korunma ve Kontrol Merkezi'ne (CDC) göre tüm semptomların yanı sıra bir hastanın SARS-CoV-2 yönünden değerlendirilmesi için hastalığının laboratuvarca kanıtlanmış olması, hastalığın yeni tespit edildiği yahut fazla ilerleme kaydetmediği bölgelerde ise yurt dışı seyahat geçmişi ve bu kişilerle temas geçmişi araştırılarak ortaya konması gerekmektedir.<ref name=":2">[https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-nCoV/hcp/clinical-criteria.html "Criteria to Guide Evaluation of Persons Under Investigation (PUI) for 2019-nCoV"], CDC internet sitesi.</ref> Bu kriterleri sağlamayan fakat şiddetli hastalık belirtisine sahip ve etiyolojisi belirlenememiş vakaların da yeni koronavirüs açısından değerlendirilmesi gerekebilir.<ref name=":2" /><ref>[https://parlakjurnal.com/covid-19-coronavirussalgini/ "COVID-19: Koronavirüs Salgını"], Parlak Jurnal Dergisi.</ref>
Hastalık Korunma ve Kontrol Merkezi'ne (CDC) göre tüm semptomların yanı sıra bir hastanın SARS-CoV-2 yönünden değerlendirilmesi için hastalığının laboratuvarca kanıtlanmış olması, hastalığın yeni tespit edildiği yahut fazla ilerleme kaydetmediği bölgelerde ise yurt dışı seyahat geçmişi ve bu kişilerle temas geçmişi araştırılarak ortaya konması gerekmektedir.<ref name=":2">[https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-nCoV/hcp/clinical-criteria.html "Criteria to Guide Evaluation of Persons Under Investigation (PUI) for 2019-nCoV"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200131050944/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-nCoV/hcp/clinical-criteria.html |tarih=31 Ocak 2020 }}, CDC internet sitesi.</ref> Bu kriterleri sağlamayan fakat şiddetli hastalık belirtisine sahip ve etiyolojisi belirlenememiş vakaların da yeni koronavirüs açısından değerlendirilmesi gerekebilir.<ref name=":2" /><ref>[https://parlakjurnal.com/covid-19-coronavirussalgini/ "COVID-19: Koronavirüs Salgını"], Parlak Jurnal Dergisi.</ref>


;En yaygın belirtileri:
;En yaygın belirtileri:
98. satır: 98. satır:
*Konuşma veya hareket kaybı
*Konuşma veya hareket kaybı


[[Dünya Sağlık Örgütü]]'nün tavsiyesine göre ciddi semptomlar gösterenler derhal tıbbi yardım almalı, doktorunu veya sağlık tesisini ziyaret etmeden önce mutlaka telefonla aramalı; hafif semptomlar gösteren ve başka bir sağlık sorunu olmayan kişilerse, tedavi sürecini evde geçirmelidir. Virüsle enfekte olan kişiler ortalama 5-6 gün içinde semptomları göstermeye başlar. Bununla birlikte, bu süre 14 günü bulabilir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answers-hub/q-a-detail/q-a-coronaviruses#:~:text=symptoms | başlık = Q&A on coronaviruses (COVID-19) | erişimtarihi = 17 Haziran 2020 | tarih = | çalışma = | yayıncı = Dünya Sağlık Örgütü | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200506094904/https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answers-hub/q-a-detail/q-a-coronaviruses#:~:text=symptoms | arşivtarihi = 6 Mayıs 2020}}</ref>
[[Dünya Sağlık Örgütü]]'nün tavsiyesine göre ciddi semptomlar gösterenler derhal tıbbi yardım almalı, doktorunu veya sağlık tesisini ziyaret etmeden önce mutlaka telefonla aramalı; hafif semptomlar gösteren ve başka bir sağlık sorunu olmayan kişilerse, tedavi sürecini evde geçirmelidir. Virüsle enfekte olan kişiler ortalama 5-6 gün içinde semptomları göstermeye başlar. Bununla birlikte, bu süre 14 günü bulabilir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answers-hub/q-a-detail/q-a-coronaviruses#:~:text=symptoms | başlık = Q&A on coronaviruses (COVID-19) | erişimtarihi = 17 Haziran 2020 | tarih = | çalışma = | yayıncı = Dünya Sağlık Örgütü | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200506094904/https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answers-hub/q-a-detail/q-a-coronaviruses#:~:text=symptoms | arşivtarihi = 6 Mayıs 2020 | ölüurl = no }}</ref>


==Test==
==Test==
111. satır: 111. satır:


== Dış bağlantılar ==
== Dış bağlantılar ==
*[https://tvhb.org.tr/2020/01/29/koronavirus-2019-2019-n-cov-hakkinda-soru-ve-cevaplar/ TVHB, n-CoV hakkında soru ve cevaplar]
*[https://tvhb.org.tr/2020/01/29/koronavirus-2019-2019-n-cov-hakkinda-soru-ve-cevaplar/ TVHB, n-CoV hakkında soru ve cevaplar] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200219175319/https://tvhb.org.tr/2020/01/29/koronavirus-2019-2019-n-cov-hakkinda-soru-ve-cevaplar/ |tarih=19 Şubat 2020 }}
*[https://www.bbc.com/turkce/topics/ck0r47pk362t Kronolojik BBC haber arşivi]
*[https://www.bbc.com/turkce/topics/ck0r47pk362t Kronolojik BBC haber arşivi]
*[https://www.worldometers.info/coronavirus/ Enfekte ve Ölüm Sayıları]
*[https://www.worldometers.info/coronavirus/ Enfekte ve Ölüm Sayıları] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200131025422/https://www.worldometers.info/coronavirus/ |tarih=31 Ocak 2020 }}


[[Kategori:RNA virüsleri]]
[[Kategori:RNA virüsleri]]

Sayfanın 13.47, 7 Ekim 2020 tarihindeki hâli

Bu madde virüs hakkındadır. Hastalık için COVID-19 sayfasına bakınız. Salgını için COVID-19 pandemisi sayfasına bakınız.
SARS-CoV ile karıştırılmamalıdır.
Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2
Elektron mikroskobu görüntüsü
SARS-CoV-2 virionu çizimi
Genel özellikler
Büyüklük26-32 kilobaz
KonakHayvanlar
Sınıflandırma
UVTK sınıflandırması
TakımNidovirales
FamilyaCoronaviridae
Alt familya229E
NL63
OC43
HKU1
MERS-CoV
SARS-CoV
VirüsSARS-CoV-2

SARS-CoV-2 ya da açık adıyla şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2, Aralık 2019'da bilinen ilk varlığının bildirildiği pozitif yönelimli ve tek iplikçikli RNA virüsü olan yeni tip bir koronavirüs.[1][2][3] Virüsün insandan insana bulaştığı ve Çin'den başka diğer ülkelerden gelen raporlar sonucu bulaşma hızının Ocak 2020 ortalarında daha da hızlandığı görülmüştür.[4] Virüs, 2019-2020 Vuhan zatürre salgını sırasında zatürre olan bir hastada, pozitif bir örnek üzerinde yapılan nükleik asit testinden sonra genomik olarak dizildi.[5][6][7]

Ocak 2020'de, salgını araştıran sağlık komisyonu ekibi başkanı Zhong Nanshan'a göre Çin'in Guangdong eyaleti'nde, insandan insana bulaşma doğrulandı.[8] Şu anda yeni virüs için spesifik bir tedavi mevcut değildir, ancak mevcut anti-virallerin kullanılabilme ihtimali olabilir.[9] Çin bilim insanları hastalığa dair bir aşı üretmiş olmakla birlikte bu konudaki klinik insan çalışmalarının Nisan ayında başlayacağı öngörülüyor.[10]

8 Nisan 2023 itibarıyla Dünya çapında SARS-CoV-2 virüsü nedeniyle 684.906.699 vaka, 6.837.598 ölüm ve 657.635.742 iyileşme gözlenmiştir.[11]

Adlandırma

Vuhan'da ortaya çıkan virüs tanımlandığı ilk dönemlerde çıkış yerine izafeten Vuhan koronavirüsü adıyla anılmaya başlandı. 2003'te benzer bir salgına sebep olan SARS koronavirüsünün yeni bir türü olduğu tespit edildiğindeyse 2019 yeni koronavirüsü olarak adlandırılarak 2019-nCoV kısaltması kullanılmaya başlandı. Dünya Sağlık Örgütü virüsün resmî adını şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2 ve kısaltmasını ise SARS-CoV-2 olarak belirledi.

Viroloji

Enfeksiyon

İnsandan insana bulaşarak, temas yolu ile ve öksürük gibi hava yolu ile yayıldığı doğrulanmıştır.[12] Vücudunda virüs olan insanların öksürme, hapşırma veya konuşma sırasında ağızlarından çıkan damlacıkların içerisinde virüs bulunmaktadır ve bu virüs bulunan damlacıklar başkaları tarafından solunduğunda başka insanların vücuduna virüs geçmektedir. Bu damlacıklar 5 mikrometre boyutunda damlacıklar olabilmektedir. Gözle göremeyeceğimiz bu damlacıklar sık kullanılan ortamlarda dokunulan yüzeylerde de virüslerin bulunmasına yol açabilmektedir. Virüsün farklı yüzeylerde yaşama ömrü farklıdır ve bazı yüzeylerde 80 saate kadar yaşayabilmektedir.[13]

Korunma

Kişisel hijyen kuralları korunma için oldukça önemlidir. Bireylerin dikkat edebileceği kişisel hijyen kuralları olarak elleri sıkça yıkamak veya virüsleri öldürebilecek kolonya veya diğer antiviral maddeler ile elleri temizlemek en temel kurallardandır. Virüs çok kolay bulaşabildiği için ek korunma önlemleri alınmalıdır. Virüsün en temel bulaşma yolu solunum yolu olduğu için kalabalıklardan uzak durmak, başka kişilerle yakın etkileşimden kaçınmak, solunum yollarını korumak virüsten korunmayı sağlayabilir. Kalabalık ortamlara girildiğinde solunum yollarının maske veya başka herhangi bir bez ile kapatılması havada bulunan damlacıkların solunmasını engelleyeceği için koruyucu önlem olarak uygulanabilir. Eğer bu şekilde bir önlem alınıyorsa maskelerin 2 veya 3 saat aralıklarla değiştirilmesi, diğer koruyucu atkı veya şal benzeri bezlerin de sıklıkla değiştirilmesi ve yıkanması gereklidir.

Konak

Araştırmalara göre insanlara ilk bulaşma yöntemi kesin değildir.[14]

Filogenetik ve taksonomi

SARS-CoV-2 Coronaviridae olarak bilinen geniş bir virüs familyasına aittir. Pozitif-anlamlı tek zincirli bir RNA virüsüdür [Positive-sense single-stranded RNA (+ssRNA)]. Diğer koronavirüsler nezle gibi daha hafif hastalıklara yol açabildikleri gibi aynı zamanda Orta Doğu Solunum Sendromu gibi çok daha ağır seyreden klinik tablolara da yol açabilirler. SARS-CoV-2 insanları enfekte ettiği bilinen yedinci koronavirüs türüdür. Diğer bilinen türler 229E, NL63, OC43, HKU1, MERS-CoV ve orijinal SARS-CoV'dur.[15]

2003 yılındaki şiddetli akut solunum yolu sendromundan sorumlu olan SARS-CoV gibi SARS-CoV-2 de Sarbecovirus altcinsinin (beta-CoV soy B) bir üyesidir[16][17][18]. RNA dizisi yaklaşık olarak 30,000 baz uzunluğundadır. Diğer betakoronavirüslerde olmayan bir özelliği ise polibazik ayrılma alanı ile birleşmesidir ki bu virüsün patojenitesini ve bulaşabilirliğini arttırır.[19][20][21]

Yeterli sayıda genom sekansına sahip olunduğunda bir virüs familyasının mutasyon geçmişinin filogenetik ağacı çıkarılabilir.

Biyolojik yapısı

Diğer koronavirüsler gibi SARS-CoV-2 de S (spike), E (envelope), M (membrane), and N (nucleocapsid) proteinler olarak bilinen dört yapısal proteine ​​sahiptir. N proteini RNA genomunu tutar ve S, E ve M proteinleri birlikte viral zarfı oluşturur. Spike proteini konakçının hücre zarına yapışmasına neden olmaktadır.[22]

  • İnsan hücresinden çıkan SARS-CoV-2 (sarı)
    İnsan hücresinden çıkan SARS-CoV-2 (sarı)
  • Görünür taçları (korona) ile SARS-CoV-2 virionları
    Görünür taçları (korona) ile SARS-CoV-2 virionları
  • SARS-CoV-2 (yellow) emerging from a human cell
    İnsan hücresinden çıkan SARS-CoV-2 (sarı)
Kaynak: Rocky Mountain Laboratories (RML), United States National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID)

Semptomlar

Ana madde: Koronavirüs hastalığı 2019
Virüsün yol açtığı semptomlar
Virüsün yol açtığı semptomlar

Bildirilen semptomlar vakaların %90'ında ateş, %80'inde yorgunluk ve kuru öksürük, %20'sinde nefes darlığı ve %15'inde solunum sıkıntısı içeriyordu. Yaygın olmayan semptonlar ise baş ağrısı, burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı, balgamlı öksürük, kas veya eklem ağrısı, üşüme, mide bulantısı veya kusma ve ishaldir. Göğüs röntgeni her iki akciğerde de belirti vermiştir. Hayati belirtiler hastaneye yatırılanların kabulü sırasında genellikle kararlıydı. Kan testleri genellikle düşük beyaz kan hücresi sayımı göstermiştir.[23][24][25][26]

Hastalık Korunma ve Kontrol Merkezi'ne (CDC) göre tüm semptomların yanı sıra bir hastanın SARS-CoV-2 yönünden değerlendirilmesi için hastalığının laboratuvarca kanıtlanmış olması, hastalığın yeni tespit edildiği yahut fazla ilerleme kaydetmediği bölgelerde ise yurt dışı seyahat geçmişi ve bu kişilerle temas geçmişi araştırılarak ortaya konması gerekmektedir.[27] Bu kriterleri sağlamayan fakat şiddetli hastalık belirtisine sahip ve etiyolojisi belirlenememiş vakaların da yeni koronavirüs açısından değerlendirilmesi gerekebilir.[27][28]

En yaygın belirtileri
Daha seyrek görülen belirtiler
Ciddi belirtiler
  • Solunum güçlüğü veya nefes darlığı
  • Göğüs ağrısı veya göğüste baskı
  • Konuşma veya hareket kaybı

Dünya Sağlık Örgütü'nün tavsiyesine göre ciddi semptomlar gösterenler derhal tıbbi yardım almalı, doktorunu veya sağlık tesisini ziyaret etmeden önce mutlaka telefonla aramalı; hafif semptomlar gösteren ve başka bir sağlık sorunu olmayan kişilerse, tedavi sürecini evde geçirmelidir. Virüsle enfekte olan kişiler ortalama 5-6 gün içinde semptomları göstermeye başlar. Bununla birlikte, bu süre 14 günü bulabilir.[29]

Test

15 Ocak 2020'de Dünya Sağlık Örgütü, Charite Hastanesinden bir viroloji ekibi tarafından geliştirilen Covid-19 için tanı testi üzerine bir protokol yayınladı.[25]

Vuhan koronavirüs salgını

Ana madde: COVID-19 pandemisi

Covid-19 ilk olarak 2019 yılında Vuhan bölgesinde ortaya çıktı. Hızlı bir şekilde diğer bölgelere ve ülkelere yayıldı. 2019 yılında ortaya çıkan ve salgın hâline gelen koronavirüsün daha fazla yayılmasına engel olmak amacıyla Çin hükûmeti şehri 23 Ocak 2020 tarihinden itibaren karantina altına almıştır. Bunun yanı sıra şehre yapılan uluslararası uçuşlar da iptal edilmiş; Almanya, Türkiye, Fransa gibi pek çok ülke Çin Halk Cumhuriyetinden gelen tüm yolcuları termal dedektörlerle kontrol etmeye başlamıştır. Şehre 1 hafta içinde hastaneler yapıldı ve şehir ekonomisi durma noktasına geldi, Çin hükûmeti ilaç ve maske dağıttı ayrıca çoğu ülke karantina bölgesindeki vatandaşlarını bölgeden tahliye etti. Dünya Sağlık Örgütü bölgesel düzeyde tehlike düzeyini "çok yüksek" olarak belirledi. Salgının ülke düzeyinde yayılmasından sonra Vuhan'dan başka pek çok şehir daha karantinaya alındı ve bölgeye sağlık ekipleri yönlendirildi. Toplu taşıma durduruldu.

Kaynakça

  1. ^ "Surveillance case definitions for human infection with novel coronavirus (nCoV)". www.who.int (İngilizce). 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020. 
  2. ^ "Novel coronavirus (Covid-19), Wuhan, China". cdc.gov. 10 Ocak 2020. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020. 
  3. ^ Zhang, Y.-Z.; ve diğerleri. (12 Ocak 2020). "Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome". GenBank (İngilizce). Bethesda MD. 21 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2020. 
  4. ^ "Chine virus death toll rises to 41, more than 1,300 infected worldwide" [1] 26 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., CNBC, 24 Ocak 2020, Ulaşım tarihi 26 Ocak 2020.
  5. ^ "中国疾病预防控制中心". www.chinacdc.cn. 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020. 
  6. ^ "New-type coronavirus causes pneumonia in Wuhan: expert – Xinhua | English.news.cn". www.xinhuanet.com. 9 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020. 
  7. ^ "CoV2020". platform.gisaid.org. 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2020. 
  8. ^ "China confirms human-to-human transmission of new coronavirus". CBC News. Jan 20, 2020. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020. 
  9. ^ "WHO says new China coronavirus could spread, warns hospitals worldwide". Reuters (İngilizce). 14 Ocak 2020. 18 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2020. 
  10. ^ "COVID-19 Vaccine Shipped, and Drug Trials Start" -TIME
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  12. ^ "Covid-19 nedir: Çin'de ortaya çıkan koronavirüs (corona virüs) hakkında neler biliniyor?". 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2020. 
  13. ^ https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc2004973?query=featured_home
  14. ^ "Koronavirüs (Covid-19): Belirtileri neler, neden ölümlere yol açıyor?". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2020. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020. 
  16. ^ https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1201971220300114
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020. 
  18. ^ https://www.mdpi.com/1999-4915/11/2/174
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020. 
  20. ^ https://www.cell.com/cell/fulltext/S0092-8674(20)30262-2?_returnURL=https%3A%2F%2Flinkinghub.elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2FS0092867420302622%3Fshowall%3Dtrue
  21. ^ https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0166354220300528?via%3Dihub
  22. ^ https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S2211383520302999
  23. ^ Hui, David S.; Azhar, Esam EI; Madani, Tariq A.; Ntoumi, Francine; Kock, Richard; Dar, Osman; Ippolito, Giuseppe; Mchugh, Timothy D.; Memish, Ziad A.; Drosten, Christian; Zumla, Alimuddin (14 January 2020). "The continuing epidemic threat of novel coronaviruses to global health – the latest novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". International Journal of Infectious Diseases. 91: 264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. ISSN 1201-9712
  24. ^ "Experts explain the latest bulletin of unknown cause of viral pneumonia". Wuhan Municipal Health Commission. 11 Ocak 2020. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2020. 
  25. ^ a b Schnirring, Lisa (14 January 2020). "Report: Thailand's coronavirus patient didn't visit outbreak market". CIDRAP. Archived from the original on 14 January 2020. Retrieved 15 January 2020.
  26. ^ "Pneumonia of Unknown Cause in China – Watch – Level 1, Practice Usual Precautions – Travel Health Notices | Travelers' Health | CDC". wwwnc.cdc.gov. 6 January 2020. Archived from the original on 8 January 2020. Retrieved 7 January 2020.
  27. ^ a b "Criteria to Guide Evaluation of Persons Under Investigation (PUI) for 2019-nCoV" 31 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., CDC internet sitesi.
  28. ^ "COVID-19: Koronavirüs Salgını", Parlak Jurnal Dergisi.
  29. ^ "Q&A on coronaviruses (COVID-19)" (İngilizce). Dünya Sağlık Örgütü. 6 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=SARS-CoV-2&oldid=23593197" sayfasından alınmıştır