Pınargözü Mağarası

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Pınargözü Düdeni
Harita
KonumuYenişarbademli, Isparta
Koordinatlar37°41′48.58″K 31°18′27.06″D / 37.6968278°K 31.3075167°D / 37.6968278; 31.3075167
Uzunluğu5.275 m[1]
Yükseklik değişkeni+720
Rakım1510 m
Keşfedilişi1964
JeolojiKireçtaşı
ÖzellikleriYatay mağara
Web sitesihttp://www.ispartakulturturizm.gov.tr/TR,70984/magaralar.html

Pınargözü Mağarası, Isparta ilinin Yenişarbademli ilçesinin 18 kilometre batısında yer alan bir mağaradır.[2] Türkiye'nin en uzun mağarası olarak kabul edilir, ancak henüz tamamen keşfedilmemiş olup, keşfedilen kısmın kesin uzunluğu tartışmalıdır.

İlçe merkezine 8 km uzaklıktaki Çaydere ormanlık bölgesinde tektonik kırıklar üzerinde oluşmuş, aktif bir mağaradır. Girişi, 1.550 metre rakımda, Kızıldağ Milli Parkı'nın ormanlık bir alanında, Dedegöl Dağı'nın yamaçlarında yer alır. Mağara içinden Devre Su adıyla 778 l/sn debisinde güçlü bir kaynak çıkar.[3] Bacadaki çekiş etkisi nedeniyle mağaranın dar açıklığından sürekli olarak 166 km/saate kadar şiddetli bir rüzgar eser.[4] Mağara içinde büyük gölcükler, damlataş havuzları, damlataş birikmeleri, büyük çağlayanlar ve sifonlar bulunur.[5]

Daha önce 6 km.sine kadar girilmiş olan Pınargözü Mağarası, 1991 yılında ulaşılan 12 km.lik uzunluğu ile Türkiye'nin en uzun mağarası olarak kabul edilmiştir. Daha girişten itibaren 50 m.deki sifonu ve içindeki uzun sifonları tırmanılması gereken şelaleler ve travertenler nedeniyle gezilmesi zor bir mağaradır.[6] Bu nedenle, Pınargözü Mağarası, halka açık Türk mağaraları listesinde yer almamaktadır.[7][8] Giriş, yalnızca uygun mağara arama ekipmanına sahip yetkili profesyonellere izin verilmektedir. Halen araştırılmasına ve haritalanmasına devam eden mağaranın günümüzde ölçülen 16 km uzunluğu ve 600 metreden fazla olan derinliği ile Avrupa‘nın ve Türkiye’nin en uzun mağarasıdır. Aynı zamanda Dünya’nın en büyük yeraltı gölü mağarası olarak da bilinmektedir. Mağaranın içinde değişik büyüklüklerde gölcükler, şelaleler, damlataşı havuzları ve damlataş birikintileri geniş yer kaplamaktadır. Mağaranın, hem bilimsel hem de görsel açıdan potansiyeli oldukça büyüktür.[9] 2015 Yılında Türk ve Rumen mağaracılar haritalama çalışmalarını birlikte yürütmüştür.[10]

Mağara Kızıldağ Milli Parkı sınırlarındadır. 4-5 C ile suyu en soğuk mağaradır. Giriş ile ulaşılan son nokta arasındaki 720 m yükselti farkı ile aynı zamanda Türkiye'nin en yüksek farkıdır. Mağara içinde soğuk ve sert bir rüzgar esmektedir.[11]

Keşfi[değiştir | kaynağı değiştir]

Mağara, 1964 yılında Türkiye'nin "mağara babası" olarak bilinen Temuçin Aygen tarafından keşfedildi.[7][12] Türkiye Speleoloji Kurumu ile birlikte mağaraya yaptığı kısa keşif girişimi, girişte bulunan suyla dolu bir geçit nedeniyle yarıda kaldı.[13] Daha sonra, Spéléo-club de Paris'ten Fransız speleologlar yerel Türk mağaracılarla birlikte çalışarak mağaranın esas keşfini gerçekleştirdiler.[14][15] Ekip üyeleri J. L. Pintaux ve Doniat , Ağustos 1965'te su dolu geçitten geçerek mağaranın içini keşfeden ilk kişiler oldu. [13] Ağustos 1968'de, Spéléo-club de Paris'ten Claude Chabert ve Michel Bakalowicz, İngiliz Speleoloji Derneği'nden Michael Clarke'ın eşliğinde, giriş su yolunu geçen ikinci grup oldu.[15][13]Mağaranın iç kısımları keşfedilmeye devam edildi ve ilk şelale belgelendi. Fakat girişte 80 metre yukarıda bulunan bir su dolu geçit, keşifleri engelledi.[14][13] Bu noktada, mağaranın araştırması Chelsea Speleological Society'den oluşan İngiliz ekibine devredildi. Ağustos 1969'da geri dönen İngiliz ekibi, durmaya zorlanmadan önce yaklaşık 1.600 metre ilerlemeyi başardı. Bu keşifler, onları girişte 138 metre yukarıya taşıdı.[13]

Ağustos 1970'te Fransız Alpin Kulübü, Michael Clarke'ın da eşliğinde yeraltı nehri boyunca 3.220 metre daha ilerlemeyi başardı ve girişe 190 metre yükseğe ulaştı. Ancak burada bir şelale keşiflerini engelledi.[13] Clarke, bir yıl sonra, Ağustos 1971'de Fransız Alpin Kulübü ile tekrar mağaraya girdi. Bu sefere Türkiye Speleoloji Kurumu üyeleri de ekibe katıldı. Grup, fosil içeren galerilerden geçen nehri takip ederek 248 metre derinlikteki 15 metrelik bir kuyuya kadar ilerledi. Bu keşifle birlikte Pınargözü Mağarası'nda toplam 4.685 metrelik geçit belgelenmiş oldu.[13] Eylül 1975'te Red Rose Cave & Pothole Club, "Affluent sump" olarak adlandırdıkları bir yan geçidi keşfedip araştırdı. Red Rose ekibinin ayrılmasının hemen ardından Bristol Üniversitesi Speleoloji Derneği'nden beş kişilik bir ekip mağaraya girdi. Bu ekip, mağaranın sonundaki 7 metrelik su dolu geçidi serbest dalışla aşmayı başardı ancak 18 metrelik bir şelalenin ötesine ilerleyemedi.[13]

1970'lerin ortalarına kadar mağara, girişte 248 metre yükseklikte ve yaklaşık 5.275 metre uzunlukta olarak kaydedildi. İçerisinde 100'den fazla bireysel mağara haritalandırıldı. [13][14][3][16]

1987, 1988 ve 1989 yıllarının Ağustos aylarında Fransız Speleoloji Federasyonu'ndan bir ekip mağaraya daha derinlere inmeye çalıştı. 1989'daki son gezilerinde, Bristol Üniversitesi Ekibini durduran şelaleyi aşmayı başardılar ve sonunda girişte -661,5 metre derinliğe ulaştılar. Bu keşif gezileri sırasında toplam 4 kilometre yeni geçit keşfedildi ve 2,4 kilometre yeni galeri haritalandırıldı.[17][18][19]

1992 yılına gelindiğinde, mağaranın uzunluğunun 12 kilometreye kadar ulaştığı öne sürüldü.[7] 2011 yılında ise bir Fransız ekibin mağarayı 16 kilometreden fazla bir uzunlukta haritalandırdığı iddia edildi.[12]

2011 yılında Türk hükümeti, Kızıldağ Milli Parkı içindeki mağaraları, özellikle de Pınargözü Mağarası'nı kataloglamak ve araştırmak amacıyla "Kızıldağ Milli Parkı Mağaralarının Araştırılması Projesi"ni başlattı.[20] Projenin başlangıçta 2014 yılına kadar sürmesi planlanmıştı ancak mağaranın aşırı zorlu yapısı nedeniyle 12 kişilik ekip 2015 yılında hala araştırma çalışmalarına devam ediyordu.[12] Ağustos 2015'te proje müdürü Selim Erdoğan, Fransız ekibinin 16 kilometrelik tahmininin kanıtlanmadığını açıkladı. Onun ekibi mağaranın 10,5 kilometre içlerine kadar ilerlemeyi başarmıştı.[12] Pınargözü Mağarası'nın tam uzunluğu halen tam olarak tespit edilememiştir.[21]

Jeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Pınargözü Mağarası, yaklaşık 40.000 km² büyüklüğünde bir alanı kaplayan Batı Toros Dağları'nın karst bölgesi içerisinde yer almaktadır. [22] Bu bölgedeki karst Triyas dönemi kireçtaşından oluşmaktadır. [23] Kireçtaşının aşırı gözenekli yapısı nedeniyle aşınmaya karşı oldukça dayanıksızdır; karst alanları tipik olarak çok sayıda mağara ve galeriye sahiptir ve Pınargözü Mağarası da bu duruma bir istisna değildir. Bölgedeki mağara sayısına ilişkin tahminler büyük farklılık göstermektedir. Türkiye Arkeolojik Yerleşmeler Projesi (TAY) bölgede 2.400'den biraz fazla mağara olduğunu tahmin ederken, Kültür ve Turizm Bakanlığı ise 20.000'den fazla olabileceğini iddia ediyor.[8]

Pınargözü Mağarası çoğunlukla yatay olarak uzanmakta olup, yatay galeriler ve geçitler arasında sayısız dikey bacalar ve şelaleler bulunmaktadır.[23] Toplamda, mağara, 1.550 metre yükseklikteki Dedegöl Dağı yamacında bulunan, 0,5 metre genişliğindeki girişinden yaklaşık 720 metre yukarıya yükselmektedir. [23][2][24]

Hidroloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Pınargözü Mağarası aktif bir mağaradır; yani içinde su akışı mevcuttur. Mağaranın içinden çıkan bir kaynaktan su dışarı aktığı için, çıkışlı bir mağara olarak kabul edilir.[25] Kaynağın konumu henüz tespit edilememiş olsa da, mağaranın üst kısmındaki arazide yarı kalıcı kar alanları ve büyük bir buzul gölü bulunmaktadır.[3][26]

Pınargözü Mağarası, keşfini oldukça zorlaştıran birçok su kaynağını barındırır. Bunlar arasında büyük şelaleler, göletler, sarkıt havuzları, su birikintileri ve sifonlar bulunur. Su akış hızı mevsime göre değişir; yılın büyük bir bölümünde saniyede 700 litrenin üzerinde seyrederken [21] daha az akışlı yaz mevsiminde ise bu değer saniyede 500-600 litreye kadar düşer. [22] Bu nedenle mağarayı keşfetmek için tek uygun dönem yaz mevsimidir.[12] Su sıcaklığı yıl boyunca yaklaşık 4-5 °C civarındadır, bu da dalgıçların mağaranın su dolu kısımlarını keşfederken kalın koruyucu giysiler giymeleri gerektiği anlamına gelir.[12][22] Mağara sisteminin çoğunluğundaki hava sıcaklığı ise 5 °C'dir. [27]

Rüzgar[değiştir | kaynağı değiştir]

Mağaranın ağzından çıkan rüzgarın hızı saatte 100 kilometreden [3] 160 kilometrenin üzerine kadar ölçüldü.[4] Karşılaştırma yapmak gerekirse, Beaufort rüzgar şiddeti ölçeği, saatte 89 kilometreden fazla esen rüzgarları "şiddetli fırtına" olarak sınıflandırır, saatte 118 kilometreden fazla esen rüzgarlar ise "kasırga şiddeti rüzgar" olarak tanımlanır.

Bu rüzgar, baca etkisi nedeniyle oluşmaktadır. Yüksek ve alçak irtifalardaki açıklıklar arasındaki sıcaklık farklılıkları, daha düşük konumdaki girişten güçlü rüzgar akımlarının gelmesine neden olur.[24]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Ümit Günhan (14 Aralık 2021). "Türkiye'nin En Uzun ve En Derin Mağaraları". TUMAF (Mağara Federasyonu). 30 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022. 
  2. ^ a b Gunn, John (2004). Encyclopedia of caves and karst science. New York: Fitzroy Dearborn. s. 1587. ISBN 0203483855. OCLC 252813655. 
  3. ^ a b c d Scheffel, Richard L.; Wernet, Susan J., (Ed.) (1980). Natural Wonders of the World. New York City: Reader's Digest Association. ss. 294-95. ISBN 0-89577-087-3. 
  4. ^ a b Hanson, Jeanne K.; Nash, Geoffrey H. (2007). Caves. Infobase. s. 98. ISBN 9781438106656. 
  5. ^ "Pınargözü Mağarası". Mağaralar. ispartakulturturizm.gov.tr. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016. 
  6. ^ "Isparta Mağaraları". yigm.ktb.gov.tr. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  7. ^ a b c "Pınargözü TAY-Yerlesme Ayrıntıları". tayproject.org. 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2017. 
  8. ^ a b Aydoğan, Muhammed (2010). "Caves of Turkey". Evelpidou, Niki; deFigueiredo, Tomás; Mauro, Francesco; Tecim, Vahap; Vassilopoulos, Andreas (Ed.). Natural Heritage from East to West: Case studies from 6 EU countries. Springer. ss. 287-301. ISBN 9783642015779. 
  9. ^ "Pınargözü Mağarası | YENİŞARBADEMLİ". ispartakulturelmiras.sdu.edu.tr. 22 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  10. ^ "PINARGÖZÜ MAĞARASI'NDA HARİTALANDIRMA ÇALIŞMASI YAPILIYOR". 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016. 
  11. ^ "Pınargözü". Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri(TAY). 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016. 
  12. ^ a b c d e f "Pınargözü Mağarası'nda Harıtalandirma Çalişmasi Yapiliyor". Eğirdir Haber Akın Gazetesi. 24 Ağustos 2015. Archived from the original on 1 Ekim 2016. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2017. 
  13. ^ a b c d e f g h i French Federation of Speleology 1990, s. 6.
  14. ^ a b c Cassely 1976, s. 185.
  15. ^ a b "Nouveaux horizons". www.speleoclubdeparis.fr (Fransızca). Spéléo-club de Paris. 26 Nisan 2009. 25 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2017. 
  16. ^ Yamaç, Ali. "Claude Chabert And The Mapping Of Ayvaini Cave - Turkey". 
  17. ^ French Federation of Speleology 1990, s. 34.
  18. ^ French Federation of Speleology 1990, s. 36, Top right end of hand-drawn map.
  19. ^ French Federation of Speleology 1990, s. 25.
  20. ^ "Pınargözü Mağarası İncelenecek". Haberler.com. 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. 
  21. ^ a b "Mağaralar". www.ispartakulturturizm.gov.tr. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. 
  22. ^ a b c Cassely 1976, ss. 185–188.
  23. ^ a b c Bayari & Özbek 1995, s. 90.
  24. ^ a b Bayari & Özbek 1995, s. 83.
  25. ^ Silvestru, Emil (2008). The Cave Book. New Leaf. s. 38. ISBN 9780890514962. 
  26. ^ Clarke 1970, ss. 11.
  27. ^ Clarke 1970, ss. 14.

Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pınargözü_Mağarası&oldid=32780058" sayfasından alınmıştır