Manius Curius Dentatus
Manius Curius Dentatus | |
|---|---|
 | |
| Kendi dilinde adı | Manius Curius Dentatus |
| Doğum | y. MÖ 321[1] |
| Ölüm | MÖ 270 |
| Ebeveyn(ler) | Babası, Manius Curius |
Manius Curius Dentatus (y. MÖ 321- 270), Tarihi kaynaklara göre yaklaşık olarak MÖ 321'de doğduğu düşünülmektedir.[1] Pirus Savaşı'nda sergilediği üstün kahramanlık ve Samnit Savaşları'nı büyük bir galibiyetle bitirmesiyle tanınan bir Roma generali ve devlet adamıydı. MÖ 290, 284, 275 ve 274 yıllarında olmak üzere 4 defa konsüllük yapmıştır, MÖ 272'de censor olarak hizmet vermiştir. tribunusluğu sırasında pleblerin hakları için büyük çabalar sarf etmiştir.
Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]
Manius Curius Dentatus Curii soyuna mensuptur, soy içinde en ünlü şahsiyetlerden birisidir. Sabinler soyundan gelmektedir. Plinius'un Naturalis Historia eserinde aktardığına göre, "Dentatus" (dişli, dişleri olan) cognomenini ağzında dişlerle dolmasından almıştır.[2] Konsül kayıtlarına göre babası ve dedesiyle aynı isme (praenomen) sahipti. Cicero onu "homo novus" yani "yeni insan" olarak adlandırmıştır.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Dentatus'un tarih sahnesine girişi yaklaşık olarak MÖ 298-291 arasında, konsüllerin seçimi sırasında interrex olarak başkanlık yaparken, yasaya karşı çıkarak plebs adayları için oy kabul etmeyi reddeden Appius Claudius Caecus'a karşı muhalefetiyle öne çıktığı tribunusluktu. Ardından Curius Dentatus senatosu, yasal seçimlerin önceden onaylanması şartını koşan bir kararname çıkarması için zorlamıştı.[3][4]
MÖ 290 yılında P. Cornelius Rufinus ile birlikte konsüllük yapmış ve Samnitlere karşı ezici galibiyetler kazanmışlardır. Bu galibiyetlerin sonucunda 49 yıldır devam eden savaş, Samnitlerin barış talebi sonucunda bir barış anlaşmasının imzalanmış ve savaş sona ermiştir.[5] Bu seferin ardından Dentatus, isyancı ve yüksek ihtimalle Samnit destekçisi olan Sabinlere karşı girişimlerde bulunmuştur. Bu girişimleri büyük ölçüde etkili olmuştur ve sonucunda Sabinler büyük bir toprak kaybına uğramıştır. Ardından Sabinler, oy hakkına sahip olmayarak Roma yurttaşlığı almışlardır. Topraklarının bir kısmı plebs sınıfı arasında paylaştırılmıştır.[5][6][7][8][9][10][11][12]
MÖ 283'te, Senonlarla yapılan bir çatışmada yaşamını yitiren L. Caecilius Metellus Denter'in yerine praetor olarak tayin edilmiştir. Bunun ardından Dentatus, Arretium Savaşı sırasında esir düşen Romalıların fidyesini görüşmek amacıyla Senonlara elçiler (legati) göndermiştir fakat elçileri Senonlar tarafından katledilmiştir.[13] Bu katliama karşılık Romalılar Senonlara karşı saldırıda bulundular ve ezici bir zafer kazandılar. Zaferin ardından Senon toprakları Roma'nın kolonisi haline geldi.[13] Polybius'un aktardığına göre bu ezici zaferi, Kelt kökenli bir kabile olan Boiiler ve Etrüsklere karşı yapılan Vadimo Gölü Savaşı devam ettirdi.[14] Bu yılı takiben, Pirus'un İtalya'yı terk etmesinden 5 yıl öncesinde (yani MÖ 280) Boii ve Etrüsklere karşı bir dizi önemli savaş kazanıldı.[15]
MÖ 275'te Dentatus, muazzam askeri başarılarının bir eseri olarak ikinci defa konsül olmuştur. Romalıların en büyük düşmanlarından birisi olan, Achilleus soyundan geldiğini iddia eden Epir kralı Pirus'u, Beneventum Savaşı'nda bozguna uğratmıştır. Bu yenilgi Pirus için o derecede ağır ve etkin olmuştur ki, İtalya'yı terk etmeye mecbur kalmıştır. Dentatus'un, Pirus'u ve Samnitleri bozguna uğratması, en mühim ve görkemli kazanımlarından olmuştur. Pirus'a karşı yapılan seferlerden kazanılan ganimetlerin tamamı devlet kasasına iade edilmiştir. Fakat Dentatus, ganimetin bir kısmını kendisinin aldığına dair suçlamada bulunulmuştur, bu suçlamanın ardından Dentatus tanrılara yemin ederek, tanrılara kurban etmek amacıyla kullandığı bir tahta kap dışında ganimetten hiçbir şey almadığını zikretmiştir. Dentatus'un bu tavrına ondan sonra pek çok yazar tarafından övgüde bulunulmuştur.[16][17][18][19][20]
MÖ 274'te üçüncü kez konsül seçilmiştir. Bunun ardından tahakküme devam eden Lukanlar, Samnitler ve Brutyalılar'a karşı yapılan savaşların başında komutanlık yapmıştır. Savaşın sona ermesiyle Dentatus, yaşamının geri kalanını geçirmeyi planladığı Sabinlerin topraklarında bulunan çiftliğine çekilmiştir.[21] Çok geçmeden MÖ 272'de censor olarak görevlendirilmiştir.[22]
MÖ 272'de censorlüğü sırasında Aniene nehrinden, kente su taşıyan bir su kemeri inşa ettirmiştir. Masrafları ise Pirus'a karşı yaptığı savaştan kazandığı ganiimetler ile karşılamıştır. Bundan iki yıl sonra su kemerinin inşasını denetleme gayesiyle müfettiş olarak atanmıştır fakat atandıktan 5 gün sonra hayatını kaybetmiştir. İş başında ölmek, devlet adamlarının onurları arasında önemli bir yere sahiptir. Bu ölüm şekli onun, son nefesine kadar devlet için hizmet ettiğinin bir göstergesidir.[23] Bazı kaynaklara göre öldüğünde o derecede fakirdi ki devlet, Dentatus'un kızı için ailenin hazırlaması gereken çeyizi hazırlamak durumunda kalmıştır. Bu anekdot Dentatus'un yaşadığı dönemde devletin, kızı için çeyiz hazırlamasının fakirliğe işaret etmemesi en muhtemel olandır. Çünkü devlet, Dentatus'un babasının erdemlerini onurlandırma gayesiyle de çeyizi hazırlamış olabilir. Dolayısıyla bu söylentinin yanlış olması yüksek ihtimal dahilindedir.
Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
Dentatus, Antik Roma'nın en asil adamlarından biri olarak kabul edilmiştir; yüksek toplumsal statüsünü olmasına rağmen asketist bir yaşam biçimi belirlemiştir, vatanına büyük hizmetler sunarak son derece mütevazi bir yaşam tarzı sürdürmüştür. Vatanının refahı ve üstün cesareti sebebiyle mükemmel bir örnek olarak kabul edilirdi. Bu sebeple Lucius Quinctius Cincinnatus ve Gaius Fabricius Luscinus (sıklıkla Dentatus ile karıştırılır) gibi diğer büyük isimlerle birlikte, sevgi ve saygıyla anıldı.[24] Kaynaklar, Dentatus'un erdemliliğine dair çeşitli örnekler sunmaktadır. Hakkında oldukça bilinen bir anekdota göre; Samnitler Dentatus'a oldukça pahalı hediyelerle birlikte bir elçilik heyeti gönderdiler. Elçiler geldiği sırada Dentatus, ocağın başında bir tencerede salgam kavuruyordu. Ardından Samnitlere, akşam yemeğini bu tür yiyeceklerden yapabiliyorken paraya ihtiyacı olmadığı yanıtı verdi. Ve elçilerin getirdiği hediyeleri "Altına sahip olmaktansa altına sahip olanları yönetmeyi tercih ederim. Çünkü ben bir para denetçisi olarak paraya sahip olursam, paraya sahip olanları denetleyemem." sözleriyle dürüstlüğünü ve ideal Romalı anlayışını ortaya koyarak reddetmiştir.[16][25] Bu davranışı, birçok ressam tarafından konu alındığı gibi yazarlar tarafından da referans alınmıştır. Thomas Moore da Ütopya eserinde, alıntı yapan yazarlardan biri olmasına karşın, alıntıyı Gaius Fabricius Luscinus'a atfederek Dentatus ile karıştırmıştır.[26] Mamafih şair Edmund Spenser tarafından The Faerie Queene eserinde, Sir Guyon karakterine atfedilerek kullanılmıştır.[27][28]
Bunun dışında Roma ordularının komutanı olarak sefere çıktığında yanında ikiden fazla seyis bulunmazdı. Bu, gösteriş ve şatafat meraklısı bir devlet görevlisi olmadığının belirgin bir göstergesidir. Sabinlerin fethinden sonra Sabin toprakları halk arasında paylaştırılırken, diğer askerlerden fazla toprak almayı reddetmiştir. Bu erdemli hareketinden ötürü Roma devleti tarafından bir ev ve bir miktarda para ile ödüllendirilmeye layık görülmüştür.[25] Orduyu teşekkül ederken sıkı vergi politikaları yürüttüğü söylenenler arasındadır. Kaynaklarda geçen bir anekdota göre, Roma'ya hizmet etmeyi reddeden bir Romalının mallarına el koyup, mallarını satmıştır. Bunun ardından bahsi geçen kişi mallarının satılmasına itiraz edince Dentatus, onu da bir mal gibi satmıştır. Dentatus Latin edebiyatında, daima Roma sadeliğinin ve tutumluluğunun en asil örneği olarak övülmüş ve yaşamaya devam etmiştir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "University of Toronto Press - The Orators in Cicero's Brutus". University of Toronto Press (İngilizce). s. 13. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Plinius, Natural History 7.68; 7.15.
- ^ Cicero, Brutus 55
- ^ T.R.S. Broughton, The Magistrates of the Roman Republic (American Philological Association, 1951, reprinted 1986), vol. 1, pp. 174–175; other dates and offices for Dentatus pp. 183–184, 188, 195, 196, 198; vol. 2, p. 558.
- ^ a b Cicero, De senectute 55
- ^ Livy, Periocha 11.
- ^ Columella, book 1, preface 14.
- ^ Valerius Maximus 4.3.5.
- ^ Florus 1.10.2–3.
- ^ Apuleius, Apologia 17 (Latince).
- ^ Cassius Dio frg. 36.33; Eutropius 2.9.3.
- ^ Orosius 3.22.1.
- ^ a b Polyb. 2.21.7.
- ^ Polybius, 2.20.1-3
- ^ Polybius, 2.20.6
- ^ a b Plutarchos, Moralia, 194e.
- ^ Columella, I.3.10. s. 51.
- ^ Plinius, Liber XVIII, 18.
- ^ Frontinus, Strategemata, IV.3.12 (İngilizce). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "LacusCurtius • Pliny the Elder's Natural History — Book 19". penelope.uchicago.edu. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "Plutarch • Life of Cato the Younger". penelope.uchicago.edu. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Duumviri aquae perducendae.
- ^ Broughton T. Magistrates of the Roman Republic. — New York: American Philological Association, 1951. — Vol. I. — 600 p. — (Philological Monographs).
- ^ James Hall (1996). Джеймс Холл - [1996] - Словарь сюжетов и символов в искусстве (Rusça). s. 656.
- ^ a b Valeri Maximi, Factorum et Dictorum Memorabilium, IV.3.5 (Latince). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Thomas Moore, Ütopya, I: "For it is against the dignity of a king to have rule over beggars, but rather over rich and wealthy men. Of this mind was the hardy and courageous Fabricius, when he said, that he had rather be a ruler of rich men, than be rich himself".
- ^ The Faerie Queene II, VII, 33: "I in arms, and in achievements brave, Do rather choose .my flitting hours to spend, And to be Lord of those, that riches have, Than them to have myself, and be their servile slave".
- ^ Grover Cleveland Smith, Notes And Queries, Rutgers University, New Brunswick, New Jersey, February 8, 1947. s.62