Bahşi Gelenderli
Bahşi Gelenderli | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 20 Temmuz 1903 Hankendi, Yelizavetpol Guberniyası, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 14 Eylül 1985 Nahçıvan, Nahçıvan ÖSSC, Azerbaycan SSC, Sovyetler Birliği |
| Defin yeri | İrevan |
| Vatandaşlık | Rus İmparatorluğu Azerbaycan DC Sovyetler Birliği |
| Eğitim | Rusya Devlet Sahne Sanatları Enstitüsü |
| Meslek | Oyuncu, Yönetmen |
| Ödüller |  Onur Rozeti Nişanı |
Gelenderli Bahşi Hasan oğlu (20 Temmuz 1903, Hankendi, Şuşa Kazası, Yelizavetpol Guberniyası, Rus İmparatorluğu - 14 Eylül 1985, Nahçıvan, Nahçıvan ÖSSC, Azerbaycan SSC, Sovyetler Birliği) - tiyatro yönetmeni, Ermenistan SSC'nin (1939)[1] ve Azerbaycan SSC'nin (1974) Emekdar Sanatçısı.[2][3]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Bahşi Hasan oğlu Gelenderli 20 Temmuz 1903'te Hankendi şehrinde doğdu. İlkokulu bitirdikten sonra Bakü'ye taşındı ve burada orta öğrenimini tamamladı. Tiyatroya olan tutkusu, 1926 yılında Bakü Tiyatro Teknik Okulu'na kaydolmasına neden oldu ve 1930 yılında eğitimini başarıyla tamamladı. Çok sevdiği sanat alanında yüksek öğrenim görmeyi arzuladığı için eğitimine Leningrad'daki (şimdiki adıyla Saint Petersburg) Sahne Sanatları Enstitüsü'nde devam etti. 1934'te mezun olduktan sonra Erivan'a taşındı.[4]
Erivan'da Cafer Cabbarlı Azerbaycan Dram Tiyatrosu'na baş yönetmen olarak atandı. Burada 1934'ten 1951'e kadar çalıştı ve 1939'da Ermenistan SSC'nin Emekdar Sanatçısı unvanıyla onurlandırıldı.
1964'ten 1982'ye kadar aralıklı olarak Nahçıvan Devlet Müzikal Dram Tiyatrosu'nda sahne yönetmeni, baş yönetmen ve baş yönetici olarak çalıştı. Samed Vurgun, Celil Memmedguluzade, Mirza Fetali Ahundov, Necef Bey Vezirov, Süleyman Sani Ahundov, Aleksandr Şirvanzade, Aleksandr Şirvanzade, Boris Lavrenyov, Vsevolod İvanov, Carlo Goldoni, Konstantin Simonov, Aleksandr Ostrovski, Üzeyir Hacıbeyov, Memmed Said Ordubadi ve Said Rüstemov'un eserlerini sahneye koydu.[5]
Bahşi Gelenderli 14 Eylül 1985'te 82 yaşında hayata veda etti ve Erivan'da defnedildi.
Faaliyeti[değiştir | kaynağı değiştir]
1944 yılında Erivan'da William Shakespeare'in 380. yıldönümüne adanan 6. Uluslararası Bilimsel Konferansta ve Shakespeare gösterileri festivalinde "Othello" oyunu birinciliğe layık görüldü. Jüri üyelerinden Profesör Mikhail Morozov, oyunun Azerice metni üzerine şu sözleri yazdı: "Shakespeare festivalinde 'Othello'nun Azerice performansını gerçekten çok beğendim." Nahçıvan Tiyatrosu'nun eski oyuncularından Yusuf Allahverdiyev, Bahşi Gelenderli'nin bu konudaki konuşmasını hatırlıyor:
| “ | "Bahşi, Morozov'un herkese Othello'nun Desdemona'yı boğduğu sahneyi izlemeye dayanamadığını söylediğini anlatırdı. Hatta bunu Shakespeare'in uyguladığı bir zulüm olarak değerlendirmiş. Çünkü seyircinin gözü önünde birini boğup öldürmek doğru değildir. Ama Bahşi çok orijinal bir çözüm bulmuş. Final sahnesinde sahneye baş tarafı kapalı, ayak kısmı seyircinin görebileceği bir perde yerleştirdi. Başka bir deyişle, seyirci yatağında yatan Desdemona'yı göremedi. Othello yatağına yaklaştığında ve Desdemona'yı boğduğunda Desdemona görüş alanının dışındaydı. Othello ayağa kalktıktan sonra, cansız bir kadının eli ekrandan kenara düştü. Bu teknik ilk kez kullanıldığı için, korkunç ölüm sahnesi doğrudan seyircinin gözleri önünde gerçekleşmedi. Bu yüzden tüm jüri performansı ayakta alkışladı." | ” |
1964'ten 1982'ye kadar aralıklı olarak Nahçıvan Devlet Müzikal Dram Tiyatrosu'nda sahne yönetmeni, baş yönetmen ve baş yönetici olarak çalıştı.
1964 yılında Nahçıvan Devlet Müzikal Drama Tiyatrosu'na davet edilen yönetmen, topluluğa hızla adapte olur. "Mösyö Jordan ve Derviş Mestali Şah" (M.F. Ahundzade), "Ateş Gelin" (C. Cabbarlı), "Yaşayan Heykel" ve "Onu Arıyorum" (Süleyman Rüstem), "Ev Sahibesi" (C. Goldoni), "Çeyizsiz Kız" (A. Ostrovsky), "Dördüncü" (K. Simonov), "Mutluluk Şarkısı" (A. Yusuflu), "Hüzünlü Günler" (N. Aliyev) ve diğerleri. Bu performanslar onun yaratıcı hayal gücünü sahne prodüksiyonlarına dönüştürdü. Kemale'nin "Mehseti" şiirini "Mehseti" adıyla oyuna uyarlaması, Mehseti Gencevi'ye adanmış ilk sahne eseri olarak kabul edilir. Ünlü tiyatro eleştirmeni Cafer Caferov, basında şunları yazıyor:
| “ | "Deneyimli bir yönetmen olan Bahşi Gelenderli, tarihi olayları anlatmak için karmaşık detaylardan, süslü kostümlerden ve gösterişli dekorlardan kaçınıyor. Yönetmenin tutarlı ve büyüleyici vizyonunun sadeliği dikkat çekiyor. İki dünya görüşü, varoluşçuluk ve karamsarlık arasındaki mücadele, harabeler ve camiler arasında canlı bir şekilde kendini gösteriyor." | ” |
1978 yılında Süleyman Raşid'in (Aliyev) senaryosuna dayanarak "Yaşayan Heykel" adlı oyun hazırlandı. Oyunun yönetmeni Bahşi Gelenderli idi. Prodüksiyonun ressamı M. Kasimov, müziği ise M. Alekperov tarafından bestelendi. Z. Hemzeyeva (Anna Ivanovna), N. Hemzeyev (Mahir), S. Huseynova (Valide) ve S. Mirzayeva'nın (Valya) başlıca rolleri paylaştığı oyunun prömiyeri 15 Mart'ta yapıldı. C. Vazirov ve A. Hakverdiyev tarafından kaleme alınan ve "Şerk Kapısı" gazetesinde yayınlanan bir eleştiride, oyuncuların "Yaşayan Heykel "deki performansları, ilgi çekici ve etkili canlandırmalarıyla dikkat çekti.[6]
Bahşi Gelenderli'nin Celil Memmedguluzade'nin adını taşıyan Nahçıvan Devlet Müzikal Drama Tiyatrosu'ndaki çalışmaları büyük beğeni topladı. 1974 yılında "Emekdar Sanatçısı" unvanı ile onurlandırıldı.
Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Onur Rozeti Nişanı (iki kere)
- Ermenistan SSC'nin "Emekdar Sanatçısı" (1939)[7]
- Azerbaycan SSC'nin "Emekdar Sanatçısı" (1974)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Нахичеванский драматический театр им. Мирзы Фатали Ахундова (1964). "Нахичеванский драматический театр им. Мирзы Фатали Ахундова", 10. Театр. s. 186.
- ^ İlham Rəhimli, Rəhimli (2005). Azərbaycan teatr tarixi (PDF). Baku: Çaşıoğlu. s. 864. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, Bakı, «Gənclik», 1995. p.440. ISBN 5-8020-0852-0
- ^ Rəhimli 2005, s. 237.
- ^ Bakhshi Galandarli Hasan oglu/Azerbaycan Sovyet Ensiklopedisi, 1987, p. 134
- ^ "Edebiyat çalışmaları, folklor çalışmaları, dil bilimi ve sanat çalışmaları" (PDF).
- ^ Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası 1995, s. 331.
Kaynak[değiştir | kaynağı değiştir]
- İlham Rəhimli (2005). Azərbaycan teatr tarixi (PDF). Çaşıoğlu. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024.
- Нахичеванский драматический театр им. Мирзы Фатали Ахундова. 1964.
- Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası. Bakı: «Gənclik». 1995. ISBN 5-8020-0852-0.