Şor alfabeleri

Şor alfabeleri
Bölge	Sibirya
Etnisite	Şorlar
Dil ailesi	Altay dilleri Kıpçak grubu Kazak-Nogay Şor alfabeleri
Yazı sistemi	Kiril alfabesi, Latin alfabesi
Dil kodları
ISO 639-3	–

Şor alfabeleri — Şor Türkçesinde yazı için kullanılan damgalar sistemleri. XX. yüzyıldan beri kullanılan Şor alfabesini 3 etapta ayırabiliriz

• 1929 yılına kadar — Kiril alfabesi
• 1929—1938 — Latin alfabesi
• 1938 sonrası — Kiril alfabesi

Şorca'nın alfabeleri

Ana madde: Şorca

I. Türk Alfabesi: Orhun Alfabesi

Şor Türklerinin bilinen ilk alfabesi Orhun yazıtları'nda da kullanılan ve yaygın adıyla Göktürk Alfabesi olarak bilinen abecedir (Köktürk işaretleri, Runik alfabe vb.). Bu alfabe doğu ve batıdaki Hun Kağanlığı’nın devrinden, 1. yüzyıldan beri Göktürkler devrine ve kullanım sıklığı düşse de, Uygur devleti devrine dek (MS. 10. yüzyıl) kullanılmıştır. Örnek:

II. Türk Alfabesi: Uygur Alfabesi

Türkçenin bütün yazı çeşitleri içinde en çok kullanılmış olanıdır. Soğut yazısının yakın akrabası olan ve Uygur Türkleri tarafından Türkçeye uyarlanıp yüzyıllarca kullanılan bir alfabedir. Divanü Lügati’t-Türk’te Kaşgarlı Mahmud, Uygur alfabesini, “Türk alfabesi” adıyla anmaktadır.

Kiril asıllı Şor alfabesi

Misyoner alfabesi

Şor dilinde birinci kitap 1885 yılında bastırıldı. Bu kitapta Rus alfabesi harfleri (Ё ё, Ф ф, Щ щ, Ѣ ѣ harflerinden başka) şu Ј ј, Ҥ ҥ, Ӧ ӧ, Ӱ ӱ ekleme harfleri de kullanılmıştır. 1927 yılında yeni alfabe kabul edildi. Bu yeni alfabede Rus harfleri (Ё ё, ъharflerinden başka) ve ekleme şu Ө ө, Ҥ ҥ, Ӱ ӱ harfleri de kullanılmaya başlandı.

Latin alfabesi

Bütün Türk Dünyasında olduğu gibi 1928—1938 yıllarında Şor dili için Latin alfabesinin kullanımına geçildi.

A a	B в	C c	D d	Ə ə	F f	G g	Ƣ ƣ
I i	J j	K k	Q q	M m	N n	Ꞑ ꞑ	O o
Ө ө	P p	R r	S s	T t	U u	V v	Ş ş
Z z	Ƶ ƶ	L l	Ь ь	Y y	Į į

Şimdiki alfabe

Günümüzde Şor dili yazı sistemi için Kiril alfabesi kullanılmaktadır. Bu alfabe bütün Rus alfabesi harflerini içine almakta ayrıca ekleme olarak Ӧ ӧ, Ӱ ӱ Нъ нъ harfleri de bulunmaktadır.

alfabe :

А а	Б б	В в	Г г	Ғ ғ	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	З з	И и	Й й	К к	Қ қ	Л л	М м
Н н	Ң ң	О о	Ӧ ӧ	П п	Р р	С с	Т т
У у	Ӱ ӱ	Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш	Щ щ
Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

XX. ve XXI. yüzyılda Şorların kullandığı alfabelerin karşılaştırmalı tablosu

Алфавиттәр таблицаһы
Kiril	Kiril	Latin	Kiril	Şimdiki alfabe
1885	1927-1930	1930—1938	1938-1980-	1980-den beri
А а	A a	A a	А а	А а
Б б	Б б	B в	Б б	Б б
В в	В в	V v	В в	В в
Г г	Г г	G g	Г г	Г г
Г г	Г г	Ƣ ƣ	Г г	Ғ ғ
Д д	Д д	D d	Д д	Д д
Е е	Е е		Е е	Е е
				Ё ё
Ж ж	Ж ж	Ƶ ƶ	Ж ж	Ж ж
З з	З з	Z z	З з	З з
И и, I i, Ѵ ѵ	И и	I i, Į į	И и	И и
Й й	Й й	J j	Й й	Й й
К к	К к	K k	К к	К к
К к	К к	Q q	К к	Қ қ
Л л	Л л	L l	Л л	Л л
М м	М м	M m	М м	М м
Н н	Н н	N n	Н н	Н н
Ҥ ҥ	Ҥ ҥ	Ꞑ ꞑ	Нъ нъ	Ң ң
О о	О о	О о	О о	О о
Ӧ ӧ	Ө ө	Ө ө	Ӧ ӧ	Ӧ ӧ
П п	П п	P p	П п	П п
Р р	Р р	R r	Р р	Р р
С с	С с	S s	C c	C c
Т т	Т т	T t	Т т	Т т
У у	У у	U u	У у	У у
Ӱ ӱ	Ӱ ӱ	Y y	Ӱ ӱ	Ӱ ӱ
Ѳ ѳ	Ф ф	F f	Ф ф	Ф ф
Х х	Х х		Х х	Х х
Ц ц	Ц ц		Ц ц	Ц ц
Ч ч, J j	Ч ч	C c	Ч ч	Ч ч
Ш ш	Ш ш	Ş ş	Ш ш	Ш ш
	Щ щ		Щ щ	Щ щ
ъ			ъ	ъ
Ы ы	Ы ы	Ь ь	Ы ы	Ы ы
ь	ь		ь	ь
Э э	Э э	Ə ə, Е е	Э э	Э э
Ю ю	Ю ю		Ю ю	Ю ю
Я я	Я я		Я я	Я я

Faydalı edebiyat

• Шорскій Букварь. Шор кіжілері балаларын мічіке ӱгретче. Для инородцевъ восточной половины Кузнецкаго округа. Kazan, 1885

Ayrıca bakınız

• Şorlar
• Şorca
• Türk dilleri
• Tıva Türkçesi
• Orhun yazıtları
• Türk dil alfabesi

Dış bağlantılar

• Türk Dil Kurumu 21 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Türk Dil Kurumu - Büyük Türkçe Sözlük
• Türk Dil Kurumu - Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü
• Türk Dil Kurumu - Kişi Adları Sözlüğü
• Türk Dil Kurumu - Türk Lehçeleri Sözlüğü
• Türk Dil Kurumu - Türkçede Batı Kökenli Sözcükler Sözlüğü