Türkmenistan'ın petrol ve doğalgaz varlığı
Türkmenistan petrol ve özellikle çok büyük doğal gaz rezervlerine sahip bir Orta Asya ülkesidir. Çok büyük kaynak varlığına sahip olsa da uluslararası enerji pazarında önemli bir oyuncu değildir, zira ülkenin alt yapı eksikliği ve kısıtlı ihracat gücü bu duruma neden olmaktadır.[1]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Havzadaki ilk gaz keşfi 1953 yılında, havzanın kuzeydoğu köşesi olan Setalantepe'de keşfedilmiştir ve havzanın farklı bölgelerindeki araştırmaları teşvik etmişlerdir. İlk büyükgaz alanı gazlı bölgesi keşfedilmeden önce 1956'da küçük pek çok gaz alanı bulunmuştur. 1960'lar ve 1970'ler boyunca önemli büyük gaz alanları bulunmaya devam etti. 60 TCF'lik rezerviyle Devletabad gaz alanı 1974 yılında keşfedildi. Kokdomalak petrol alanıysa 2 milyar varillik petrol ve petrol eşlenik ürünleriyle 1985 yılında keşfedilmiştir.[2]
Petrol ve doğal gaz rezervlerinin nicelikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
The Oil and Gas Journal'a göre ocak 2016 itibarıyla Türkmanistan 600 milyon varillik bir petrol rezervine sahiptir, 2015 yılı verilerine göre 261.000 varillik bir günlük petrol üretimi seviyesine ulaşılmıştır ki, bu veri 2014 yılında günlük 249.000 varil seviyesindeydi. Türkmenistan 2 petrol rafinerisine sahipti ve günlük olarak toplam 237.000 varil ham petrol işleme kapasitesine sahiptir. Ülke ufak bir ülke içi petrol boru hattına sahipti, tek yurt dışı boru hattı Seydi rafinerisi ile Kazakistan Çimkent rafinerisi arasındaki petrol hattıdır. Petrol varlığının aksine, Türkmenistan'ın devasa bir doğal gaz rezervine sahiptir ve bu rezerv ocak 2016 tarihi itibarıyla 265 trilyon küp feet doğal gaz kaynağına denk gelmektedir. Türkmenistan'ı en büyük 6. doğal gaz ihracatçısıdır. Hazar denizi ülkeleri ve Orta Asya cumhuriyetleri arasında Türkmenistan öncü doğal gaz ihracatçısı konumundadır, yerel olarak önemli oyuncu olsa da hala uluslararası piyasada çok önemli bir konumda değildir. Rusya ve İran dahil olmak üzere pek çok ülke Türkmenistan'dan gaz ithal etmektedir, ancak bu gazın en büyük alıcısı toplam satışın yüzde 70'ten fazlasının yapıldığı Çin'dir. 2015 verilerine göre Türkmenistan 1.3 tcf (trilyon feet küp) gaz ihracatında bulunmuştur.[1]
Petrol ve doğal gaz alanlarının özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkmenistan'ın petrol ve gaz kaynakları genel olarak Amu Derya Havzası bünyesinde yer alır. Bu havza genelde gaz üretmeye meyilli bir üretici havzadır. Petrolconsultant'ın araştırmasına göre 250 petrol ve gaz alanı listelenmiştir ve bu alanlarından yarısından azının ticari bir değeri vardır. Amu Derya Havzası coğrafi olarak Türkmenistan, Özbekistan, İran ve Afganistan arasında yer alır. Amu Derya Havzası'nın temeli, yoğun olarak deformasyona uğrayan metamorfik Paleozoyik kayaçlardan meydana gelen birleşik Hersiniyen arazilerden oluşur. Bu kayaçlar üst Permiyen ve Triyas kayalarıyla doldurulmuş bir rift grabeni ile üzerlenir. Bu dizi, erken ve Orta Jura'nın kalın tabakaları ile örtülür. Gaz rezervlerinin büyük bölümü belli iki stratigrafik aralıkta yer almaktadır. Rezervlerin bir yarısı Üst Jura karbonat kayaları ile Erken Kretase kırıntılı kayaları arasındayken; diğer yarısı Orta Jura'dan Paleojen devrine kadar gider. hive, bagadzha ve beurdeshik gaz alanlarında yapısal gaz tuzakları (structural trap) vardır ve buradaki gazlar Geç Jura karbonatlarından ve Erken Kretase kumtaşlarından üretilmiştir. rezervuar kayalarsa Erken ve Geç Kretase kumtaşlarıdır.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Editors of eia, Editors of eia. "Turkmenistan". www.eia.com. U.S. Energy Information Administration (EIA). 11 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2020.
- ^ a b Ulmişek, Gregory F. "Petroleum Geology and Resources of the Amu-Darya Basin, Turkmenistan, Uzbekistan, Afghanistan, and Iran" (PDF). pubs.er.usgs.gov/. USGS. 12 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Haziran 2020.