Lausus Sarayı
 Hipodromun batı yanı başında Lausus Sarayını gösteren İstanbul'un törensel ve yönetimsel kalbinin haritası | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Sultanahmet Meydanı yanı |
| Koordinatlar | 41°00′28″K 28°58′31″D / 41.00778°K 28.97528°D |
| Durum | Kazılarda ortaya çıkarılanların bazıları hala görülebilir durumdadır. |
| Mimari | |
| Mimari biçim | Bizans mimarisi |
Lausus Sarayı, ya da Lausos olarak da bilinir (Yunanca: Λαυσείον Lauseion), Konstantinopolis'te bulunan 5. yüzyıldan kalan bir tarihi Bizans yapısıdır ve hadım Lausus'a aittir.
Lausus[değiştir | kaynağı değiştir]
Lausus, II. Theodosius'un sarayında hadım olarak çalışmıştır ve milattan sonra 420 yılında sarayın imparatorluk haremağası olmuştur. statüsüne rağmen her zaman alçakgönüllülüğünü koruyan Lausus, dindarlığı ve cömertliğinden dolayı takdir edilmiş ve servetinin ihtiyacı olan insanlara yardım etmek için harcamıştır.[1] Kayserya piskoposunun bir mektubunda, fakirlere şevkatli, zengin ve çok iyi emlaklara sahip birisi olarak tanımlandı.Saray nazırlığına geldikten yaklaşık iki yıl sonra bu görevi kaybetti. Ancak İskenderiyeli Cyril'in tavsiyesi ile on veya daha fazla yıl sonra bu pozisyonu yeniden kazanmış ve servetini geri kazanmıştır.[3]Fidias tarafından tıraşlanmış "Olimpiyalı Zeus"[4] ve Praksiteles'in "Cniduslu Afrodit" heykeli, Eros ve Kairos'un heykelleri dahil olmak üzere geniş bir sanat koleksiyonuna sahipti. Hipodrom'un batı yanına bir kubbe ile açılan Antiochos Sarayı vardı. Şehrin protokol yolu Mese'ye yakındı.Lausus Sarayı, çok sayıda heykel eseri içeriyordu. Lausus öldükten sonra saray ve heykel koleksiyonu bir yangında yok edildi.[1] ==
Sarayın tanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Lausus Sarayı, sahibi tarafından kahraman ve mitolojik heykeller oluşan geniş bir koleksiyon ile yenilenmiştir. Lausus, I. Theodosius hükümdarlığı sırasında yağmalanmış ya da boşaltılmış doğu tapınaklarından toplanmış geniş bir koleksiyon toplamıştı. Onun koleksiyonu, zamanında Konstantinopolis'te mevcut, en geniş çeşitlilik gösteren koleksiyondu. Lausus'un koleksiyonunda bulunan pagan heykelleri, dini bütün Hıristiyanlar tarafından şikayet edilse de, yalnızca estetik ve tarihi kaygılarla ilk defa sergilenmişlerdir.[2] koleksiyonun en önde gelen heykelleri, yaklaşık 500 AD yılında, Fidias tarafından traşlanmış "Olimpiyalı Zeus",[3] ve Praksiteles'in "Cniduslu Afrodit" heykelleridir. Lausus'un ayrıca, Eros ve Kairos heykellerinin yanında "Samoslu Hera" ve "Lindoslu Athena" heykellerine de sahip olduğu bilinmektedir. Raporlar, Lausus'un heykelleri belirli bir sırada düzenlediğini bildirmektedir. Daha önce bahsedilen Zeus Heykeli, Eros ve Kairos ile birlikte binanın en sonunda yarım bir kubbe altında duruyordu, Bir duvar tanrıça heykellerine, diğeri ise hayvan heykellerine ayrılmıştı.[2]
Sarayın, Hipodrom'un batı yanına bir kubbe ile açıldığı ve Antiochos Sarayı'na bitişik olduğu genellikle kabul görsede, Sarayın, Konstantinopolis'teki kesin yeri tartışma konusudur. Saray ayrıca "Augustaion" meydanından başlayıp Altınkapı'ya (Yunanca: Χρυσεία Πύλη, Chryseia Pylē; Latince: Porta Aurea; İngilizce: Golden Gate) devam eden şehrin protokol yolu Mese'ye yakındır.[4] Daha detaylı analiz için sağdaki harita incelenebilir.
Hem İoannis Zonaras hem de Cedrenus,[5] Lausus Sarayı'nın 475 yılında yaşanan yangında tamamen yok olduğunu bildirmişlerdir. Lausus'un tüm koleksiyonu her şeyi kül eden yangında yok olmuştur.
"Yangın, Lausus'un güzel sarayını, içindeki Samoslu Hera, Lindoslu Athena ve Cniduslu Afrodit heykelleri, sanatın ünlü başyapıtları ile beraber yok etmiştir."(Zonaras)
"...Şehirdeki yangın felâketi, en dört başı mamur parçaları yok etmiştir...yangın ayrıca Mesê caddesinin iki yanındaki revakları ve Lausus'un muhteşem takdiminide yok etmiştir: oraya yerleştirilen ve en ünlüsü Cniduslu Afrodit olan birçok eski heykel...Yangın, adlandırıldığı gibi, Forum Kostantin'e kadar genişlemiştir."(Cedrenus)
Saray'ın yok olması, Lausus'un ölümünden çok sonra olmuştur. Bugün, Lausus Sarayının bulunduğu kabul edilen yerin aşağısında Binbirdirek Sarnıcı vardır. Antiochos Sarayı'nın harabeleri hala durmaktadır, tıpkı Lausus Sarayı'nın Hipodrom'un batı yanına açılan kubbesinin taşdolgu olarak hala durduğu gibi.[5]
Sarayın ve Lausus'un koleksiyonu[değiştir | kaynağı değiştir]
Lausus Sarayı, duvarlarındaki geniş kahramanca ve mitolojik heykel koleksiyonuyla Konstantinopolis'te adından söz ettiriyordu. Lausus, Theodosius'un hükümdarlığı sırasında yağmalanan ve boşaltılan doğu tapınaklarından devasa bir koleksiyon oluşturdu. Bu koleksiyon muhtemelen o zamanlar Konstantinopolis'te var olan en çeşitli koleksiyonlardan biriydi. Lausus'un pagan heykelleri koleksiyonu, bilindiği üzere dindar bir Hıristiyan olmasına rağmen, tamamen estetik ve tarihi olaylardan ilham alan tamamen estetik ve tarihsel gerekçelerle bir araya getirilen ilk koleksiyonlardandı. Bu koleksiyondaki en önemli parçalar ise, MÖ 500 dolaylarında Phidias tarafından oyulmuş Olympia'daki Zeus Heykeli (Antik Dünyanın Yedi Harikasından biridir) ve Praxiteles'in Kniduslu Afrodit'idir. Lausus'un ayrıca Samos'lu Hera'ya ve Lindos'lu Athena'ya ve hem Eros hem de Kairos heykellerine koleksiyonunda yer verdiği bilinmektedir. Lausus'un koleksiyonunu belirli bir sıraya göre organize etmiştir. Bahsi geçen Zeus heykeli, salonun uzak bir kısmında, yanında Eros ve Kairos ile bir apsis içinde bulunuyordu. Bir duvar tanrıçaların heykelleri, diğer duvar ise hayvan figürleri ile donatılmıştı.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "The Palace of Lausus". penelope.uchicago.edu. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024.
- ^ a b Pearce, Susan M. (2001). The Collector's Voice (İngilizce). Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 1859284175.
- ^ Elsner, Jaś (1998). Imperial Rome and Christian Triumph (İngilizce). Oxford University Press. s. 189. ISBN 0192842013.
- ^ Teetgen, ADA B. (2004). The Life and Times of the Empress Pulcheria Ad 399 to Ad 452 (İngilizce). Kessinger Publishing. s. 162. ISBN 0766196186.
- ^ a b Grout, James. "The Palace of Lausus - Encyclopaedia Romana" (İngilizce). University of Chicago. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2010.