Kullanıcı:Sezgin İbiş/Proje:Adil kullanım
Türkçe Vikipedi Topluluğu, Exemption Doctrine Policy (“EDP”) (Muafiyet İlkesi Yönergesi)ni uygulamaya alma konusunda tartışmaktadır. Muafiyet İlkesi Yönergesi (MİY) bir projeye telif hakları saklı olan materyalin yüklenebilmesi ve kullanılabilmesi için projeye özel olarak tanımlanan ve kabul edilen bir yönergedir. Bir THMİY, ABD'nin ve içeriğin asıl olarak ulaşıldığı ülkenin ya da ülkelerin (bu durumda Türkiye'nin) yasalarına uygun olarak kullanılmasına izin verilmiş materyalin lisans durumu ne olursa olsun projeye yüklenebilmesine ve kullanılabilmesine olanak sağlar. Dolayısıyla, Türkçe Vikipedi topluluğunun Türk telif hakları yasasının (5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu) belirttiği telifi saklı eserlerin kullanımına uygun bir MİY belirleyebilmesi için öncelikle bu kanunun telif hakkı saklı eserlerin hangi kullanımlarına izin verdiğini tespit etmek gerekmektedir. Türkçe Vikipedi topluluğunun ayrıca telif hakkı saklı materyalin aynı zamanda ABD telif hakkı yasasına göre kullanımına izin verilip verilmediğini de analiz etmeleri gerekse de aşağıda belirtilen ön araştırma konuya yalnızca Türk telif hakları yasası açısından bakmaktadır.
1. Giriş
Telif haklarının elinde tutanların meşru haklarına öngörülen sınırlamalar asıl olarak 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun34ncü, 35nci ve 37nci Maddelerinde ele alınmıştır.[1] Aşağıda detaylı olarak incelenen bu sınırlamalar, Türk yasası gereğince telif hakkı saklı materyalin hangi kullanımlarının serbest olduğu konusuna biraz açıklık getirmektedir.
Ön araştırma sonucunda Türkiye'nin telif hakları konusunda sınırlamalara sahip olduğu görülmektedir[2] ve bu sınırlamalar ABD'nin adil kullanım ilkesinin bazı bölümlerine benzerlik taşımaktadır ki bu benzerlikler İngilizce Vikipedi'de telif hakları saklı eserlerin adil kullanım ilkelerine benzer şekilde uygulanabileceğini göstermektedir. Özel olarak Türkiye'de eğitim ve öğretim maksadıyla kullanıma izin veren bir serbesti, iktibasa izin veren bir serbesti ve haber vermeye izin veren bir serbesti bulunmaktadır. Bu serbestilerin herbiri bazı kısıtlamalarla birlikte Türkçe Vikipedi'de telif hakları saklı materyalin kullanımına izin verecek şekilde değerlendiriliebilir.
Avukat olmadığımın ve özellikle de Türk bir avukat olmadığımın üzerine dikkatinizi çekmek isterim. Bu yazı hukuki bir tavsiye DEĞİLDİR, amacı yalnızca topluluğun tartışması için başlangıç noktası oluşturmak ve konuya açıklık getirmek adına yapılmış bir ön araştırmanın sunumudur.
2. MADDE 34 – Eğitim ve öğretim için seçme ve toplama eserler
5846 sayılı kanunun 34ncü maddesi hak sahiplerinin[3] meşru haklarına eserlerin eğitim ve öğretim için kullanılması maksadıyla sınırlama getirir. Madde "Yayımlanmış musiki, ilim ve edebiyat eserlerinden ve alenileşmiş güzel sanat eserlerinden," (3) "maksadın haklı göstereceği bir nispet dahilinde" (2)"iktisablar yapılmak suretiyle," (1) "hal ve vaziyetinden eğitim ve öğretim gayesine tahsis edildiği anlaşılan seçme ve toplama eserler vücuda getirilmesi serbesttir." der.[4] (4) "Ancak bu serbestlik,hak sahibinin meşru menfaatlerine haklı bir sebep olmadan zarar verir" (5) "veya eserden normal yararlanma ile çelişir şekilde kullanılamaz."[5] (6) "Bütün bu hallerde eser ve eser sahibinin adı mutat şekilde zikredilmek icap eder."[6]
2.1. “Eğitim ve öğretim gayesi”
Türk telif yasasına göre kullanımın eğitim ve öğretim gayesine tahsis edilmesi için bu kullanımın kâr amaçlı olmaması çok önemli bir noktadır.[7] Kullanımın "eğitim ve öğretim gayesine tahsis edildiği"ni belirlemek için gerekli kriterleri özel olarak belirlemiş herhangi bir Türk mahkeme kararı yada içtihatları hakkında bir bilgimiz yoktur.[8] Bu konuda daha kesin hukuki yorumu Türk avukatların yapması daha doğru olacaktır. Ancak, karşı yönde kanıtların olmaması durumunda Türkçe Vikipedi'ye yapılan katkıların eğitim gayesi ile yapıldığı konusunda çok güçlü bir argüman bulunmaktadır çünkü Vikipedi'nin gayesi insanlara parasız, ulaşılabilir eğitim içeriği sağlamaktır.
6. Sonuç
Sonuç olarak, Türkçe Vikipedi topluluğunun, eğitici ve haber içerikli maddeleri güzelleştirmek ve bilgi içeriğini artırmak için, telif hakkı saklı materyali kapsamlı bir şekilde kullanmalarına izin verecek bir MİY hazırlayıp kullanabilmelerine olanak sağlayacak bir çok kanıt bulunmaktadır.
Bir MİY'nin aynı zamanda ABD yasalarıyla uyumlu olması gerektiği de unutulmamalıdır. ABD ve Türk telif hakları yasalarının karmaşıklığı nedeniyle, her çalışma durum bazında değerlendirilmeli ve topluluk kullanımı serbest olmayan materyali uygun şekilde etiketleyerek ikinci el kullanıcıların yanlışlıkla yasaya aykırı şekilde bu materyali kullanmalarının önüne geçmelidir.
Resmî bir MİY'nin kabulünden önce Türkçe Vikipedi topluluğunun konu hakkında Türk avukatlardan fikir almaları önerilmektedir. Bir Türk avukat, Vikipedi içeriğinin "eğitim ve öğretim gayesine tahsis edilip" edilemeyeceği; bir "iktibas" için içeriğin ne kadarının kullanılabileceği; eser sahibinin "meşru menfaatlerinin" neler olduğu; "ilim ve edebiyat eserleri" tanımının Türk mahkemeleri tarafından dar anlamıyla mı yorumlandığı; ve "günlük havadisler ve haberler" terimlerinin herhangi bir özel kısıtlaması olup olmadığı gibi Türk telif hakları yasasının önemli konuları üzerine daha bilgili olacaktır.
Dashiell Renaud, Hukuk Stajyeri
Michelle Paulson, Hukuk Müşaviri
Kaynaklar
- ^ 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu.
- ^ “Telif hakları sınırlaması” telif hakları sahibinin telif haklarına sahip olduğu eser üzerindeki meşru haklarını kullanmasına sınırlamalar getiren yasayı tanımlamak için kullanılan bir terimdir. “Adil kullanım” ilkesi telif hakları sınırlamasının bir örneğidir. Bu yazının 2., 3. ve 4. bölümlerinde Türk yasalarında belirtilen telif hakları sınırlamaları tartışılmaktadır.
- ^ Bu bağlamda hak sahibi herhangi bir materyalin telif haklarını elinde tutan kişi anlamında kullanılmaktadır.
- ^ 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Madde 34.
- ^ 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Madde 34.
- ^ 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Madde 34.
- ^ Bknz. Raquel Xalabarder, Study on Copyright Limitations and Exceptions for Educational Activities in North America, Europe, Caucasus, Central Asia, and Israel 94. sayfa (2009).
- ^ "Eğitim ve öğretim gayesine tahsis edilme" tanımından dar kapsamlı bir yorum ile yalnızca geleneksel eğitim ve öğretim kurumlarında olan kullanımın kastedilmiş olacağı ileri sürülebilir ancak TBMM burada aynı kanunun farklı maddelerinde kullanıldığı gibi "eğitim ve öğretim kurumları" demek yerine "eğitim ve öğretim gayesi" olarak daha geniş bir terim kullanmayı seçmesi bu şekilde dar kapsamlı yorumlanamayacağı anlamına gelir. 5846 sayılı kanunda eğitim ve öğretim gayesi ile ilgili kısıtlamalardan söz eden iki madde bulunmaktadır. 33ncü maddede "eğitim ve öğretim kurumları" ile "yüzyüze eğitim ve öğretim" den açık olarak söz edilmektedir. 34ncü madde de ise “hal ve vaziyetinden egitim ve ogretim gayesine tahsis edildigi anlasilan” diyerek daha geniş bir amaçtan bahseder. Vikipedi yüzyüze eğitim olmadığı ve geleneksel bir eğitim kurumu olmadığı için 33ncü madde Vikipedi katkıları için kullanılamayacaktır. Ancak 34. madde daha geniş bir anlam taşıyan tanımlama kullanmaktadır ve Vikipedi katkılarının eğitim gayesi ile yapıldığı düşünülerek bu tanımlamanın içine girebilir.