Kedilerin evcilleştirilmesi: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
SAİT71 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
37.576 değişiklik
k düzen
SAİT71 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
37.576 değişiklik
k ++
1. satır: 1. satır:
{{Çalışma}}
{{Çalışma}}
[[Dosya:Domesticated indoor cat WI.jpg|küçükresim|upright=1|Evcilleştirilmiş bir ev kedisi.]]
[[Dosya:Domesticated indoor cat WI.jpg|küçükresim|upright=1|Evcilleştirilmiş bir ev kedisi.]]
[[Dosya:Cat November 2010-1a.jpg|küçükresim|upright=1|Genç erkek bir tekir kedi]]

Evcil kedinin kökeni, [[Afrika yaban kedisi]]nin (''Felis sylvestris lybica'') Yakın Doğu ve Mısır popülasyonlarına dayanmaktadır. Yaşayan tüm kedi türlerinin ait olduğu [[Kedigiller|Felidae]] familyası yaklaşık on ila on bir milyon yıl önce ortaya çıkmıştır. Bu aile sekiz ana [[filogenetik]] soya ayrılmıştır. Evcil kedi ''[[Felis]]'' soyunun bir üyesidir.<ref name=":0">{{Citation|last=Serpell|first=James A.|editor1-first=Dennis C|editor1-last=Turner|editor2-first=Patrick|editor2-last=Bateson|chapter=Domestication and history of the cat|pages=83–100|publisher=Cambridge University Press|isbn=9781139177177|doi=10.1017/cbo9781139177177.011|title=The Domestic Cat|year=2013|dil=en}}</ref> Yapılan bir dizi araştırma, tüm evcil kedi çeşitlerinin ''Felis'' soyunun tek bir türü olan ''[[Kedi|Felis catus]]''{{'}}tan geldiğini göstermiştir. Bu soyun varyasyonları dünyanın her yerinde bulunur ve yakın zamana kadar bilim insanları, modern evcil kedi ırklarının tam olarak hangi bölgede ortaya çıktığını belirlemekte zorlanıyordu. Bilim insanları, evcil kedinin ortaya çıkmasının tek bir olaya bağlı olmadığına, bu ırkların ortaya çıkmasına farklı yerlerdeki çok sayıda, bağımsız olayın neden olduğuna inanıyordu. Yaban kedisi popülasyonunun bir bütün olarak çok yaygın ve birbirine çok benzer olması daha da karmaşık bir durum ortaya çıkarmıştır. Yaban kedisi varyasyonlarının, yakın temas halindeyken birbirleriyle serbestçe melezleşmesi taksonlar arasındaki çizgileri daha da belirsizleştirmektedir.<ref name=":1">{{Cite journal|last=Driscoll|first=Carlos|date=2009|title=The Taming of the Cat. Genetic and Archaeological findings hint that wildcats became housecats earlier- and in different place- than previously thought|journal=Scientific American|volume=300|issue=6|pages=68–75|doi=10.1038/scientificamerican0609-68|pmid=19485091|pmc=5790555|bibcode=2009SciAm.300f..68D}}</ref> Son zamanlarda yapılan DNA çalışmaları, genetik teknolojilerdeki gelişmeler ve DNA ile genetiğin bir bütün olarak daha iyi anlaşılması, evcil kedinin evrimsel tarihinde keşifler yapılmasına yardımcı olmuştur. Arkeolojik kanıtlar, evcilleştirmenin inanılandan daha erken tarihlerde gerçekleştiğini belgelemiştir.
Evcil kedinin kökeni, [[Afrika yaban kedisi]]nin (''Felis sylvestris lybica'') Yakın Doğu ve Mısır popülasyonlarına dayanmaktadır. Yaşayan tüm kedi türlerinin ait olduğu [[Kedigiller|Felidae]] familyası yaklaşık on ila on bir milyon yıl önce ortaya çıkmıştır. Bu aile sekiz ana [[filogenetik]] soya ayrılmıştır. Evcil kedi ''[[Felis]]'' soyunun bir üyesidir.<ref name=":0">{{Citation|last=Serpell|first=James A.|editor1-first=Dennis C|editor1-last=Turner|editor2-first=Patrick|editor2-last=Bateson|chapter=Domestication and history of the cat|pages=83–100|publisher=Cambridge University Press|isbn=9781139177177|doi=10.1017/cbo9781139177177.011|title=The Domestic Cat|year=2013|dil=en}}</ref> Yapılan bir dizi araştırma, tüm evcil kedi çeşitlerinin ''Felis'' soyunun tek bir türü olan ''[[Kedi|Felis catus]]''{{'}}tan geldiğini göstermiştir. Bu soyun varyasyonları dünyanın her yerinde bulunur ve yakın zamana kadar bilim insanları, modern evcil kedi ırklarının tam olarak hangi bölgede ortaya çıktığını belirlemekte zorlanıyordu. Bilim insanları, evcil kedinin ortaya çıkmasının tek bir olaya bağlı olmadığına, bu ırkların ortaya çıkmasına farklı yerlerdeki çok sayıda, bağımsız olayın neden olduğuna inanıyordu. Yaban kedisi popülasyonunun bir bütün olarak çok yaygın ve birbirine çok benzer olması daha da karmaşık bir durum ortaya çıkarmıştır. Yaban kedisi varyasyonlarının, yakın temas halindeyken birbirleriyle serbestçe melezleşmesi taksonlar arasındaki çizgileri daha da belirsizleştirmektedir.<ref name=":1">{{Cite journal|last=Driscoll|first=Carlos|date=2009|title=The Taming of the Cat. Genetic and Archaeological findings hint that wildcats became housecats earlier- and in different place- than previously thought|journal=Scientific American|volume=300|issue=6|pages=68–75|doi=10.1038/scientificamerican0609-68|pmid=19485091|pmc=5790555|bibcode=2009SciAm.300f..68D}}</ref> Son zamanlarda yapılan DNA çalışmaları, genetik teknolojilerdeki gelişmeler ve DNA ile genetiğin bir bütün olarak daha iyi anlaşılması, evcil kedinin evrimsel tarihinde keşifler yapılmasına yardımcı olmuştur. Arkeolojik kanıtlar, evcilleştirmenin inanılandan daha erken tarihlerde gerçekleştiğini belgelemiştir.

== DNA ve filogenetik kanıtlar ==
Mevcut taksonomi ''[[Felis silvestris|F. silvestris]]'', ''[[Felis lybica|F. lybica]]'', ''[[Felis catus|F. catus]]'',<ref>{{Cite web|title=Felis catus domestic cat|url=https://animaldiversity.org/accounts/Felis_catus/ |access-date=2021-04-30|website=Animal Diversity|language=en-US}}</ref> and ''[[Felis bieti|F. bieti]]''{{'}}yi farklı türler olarak ele alma eğilimindedir. Birçok farklı bölgeden (Afrika, Azerbaycan, Kazakistan, Moğolistan ve Orta Doğu dahil) yaklaşık 1.000 kedinin [[mitokondriyal DNA|mitokondriyal]] [[DNA]]'sı ve mikrosatellitleri üzerinde 2007 yılında yapılan bir çalışma, yaban kedisi popülasyonunun 5 genetik soyunu göstermiştir.<ref name=":2" /> Bu soylar arasında şunlar vardı:

* ''Felis silvestris silvestris''<ref>{{Cite web|last=Dewey|first=Tanya|title=Felis silvestris (wild cat)|url=https://animaldiversity.org/accounts/Felis_silvestris/|access-date=2021-04-30|website=Animal Diversity Web|language=en}}</ref> (Avrupa)
* ''Felis silvestris bieti''<ref>{{Cite web|title=Chinese Mountain Cat (Felis bieti) Classification / Taxonomy|url=https://www.wildcatfamily.com/felis-lineage/chinese-mountain-cat-felis-bieti/|access-date=2021-04-30|website=Wild Cat Family|language=en-US}}</ref> (Çin)
* ''Felis silvestris ornata''<ref>{{Cite web|title=Wildcat {{!}} mammal, Felis silvestris|url=https://www.britannica.com/animal/wildcat-mammal-Felis-silvestris|access-date=2021-04-30|website=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref> (Orta Asya)
* ''Felis silvestris cafra''<ref>{{Cite web|title=Felis silvestris cafra (African wild cat)|url=http://www.biodiversityexplorer.info/mammals/carnivora/felis_silvestris.htm|access-date=2021-04-30|website=www.biodiversityexplorer.info}}</ref> (Güney Afrika)
* ''Felis silvestris lybica''<ref>{{Cite web|title=African Wildcat|url=https://wildcatconservation.org/wild-cats/africa/african-wildcat/ |access-date=2021-04-30|website=wildcatconservation.org}}</ref> (Orta Doğu)

Bu çalışma, ''F. s. lybica''{{'}}nın evcil kedileri içerdiğini ve bu gruptaki vahşi kedilerin evcil kedilerden neredeyse ayırt edilemez olduğunu göstermiştir.<ref name=":2">{{Cite journal |title= The Near Eastern Origin of Cat Domestication |vauthors= Driscoll CA, Menotti-Raymond M, Roca AL, Hupe K, Johnson WE, Geffen E, Harley EH, Delibes M, Pontier D, Kitchener AC, Yamaguchi N, O'brien SJ, Macdonald DW |journal= Science |date= July 2007 |volume= 317 |issue= 5837 |pages= 519–23 |pmid= 17600185 |pmc= 5612713 |doi= 10.1126/science.1139518 |oclc= 808298830|bibcode= 2007Sci...317..519D }}</ref> DNA analizinin yanı sıra, evrimsel geçmişi daraltmak için filogenetik çalışmalar da yapılmıştır. Filogenetik ağaçlar mitokondriyal DNA analizine dayalı olarak oluşturulmuştur.

[[Dosya:Felis silvestris silvestris.jpg|küçükresim|upright=1|Modern evcil kedinin olası atalarından biri olan bir Avrupa yaban kedisi]]
Her çalışmada Bayesian, maksimum olabilirlik ve parsimoni maksimum olabilirlik ağaçlarının hepsi aynı sonuçları vermiştir. Her biri ''F. s. ornata'', ''F. s. cafra,'' ve ''F. s. lybica''{{'}}nın ortak bir atayla çok yakından ilişkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca bu varyasyon grubunun monofiletik olduğunu, yani diğer gruplar tarafından paylaşılmayan ortak bir atayı paylaştıklarını gösterdi. Ağaçlar ayrıca ''F. s. lybica''nın günümüzün evcil kedilerinin ortaya çıkmasına neden olduğunu gösterdi. ''F. s. silvestris'' diğer gruplardan çok erken bir dallanma göstermiştir, ancak yine de diğer türlerle çok erken bir ortak atayı paylaşmaktadır.<ref name=":2" />

Evcil kediler, ''F. s. lybica''{{'}}nın yakın doğu ve Mısır popülasyonlarından türemiştir.<ref>{{Cite web|title=How did cats become domesticated?|url=https://www.loc.gov/item/how-did-cats-become-domesticated/|access-date=2021-05-01|website=Library of Congress}}</ref> Neolitik dönemde yayılmaya başlamış, ancak klasik antik döneme kadar Eski Dünya'da yaygınlaşmamışlardır.<ref name=Ottoni/> 2018'de yapılan daha yeni bir çalışma, daha önceki kökeni Güneybatı Asya'ya taşımaktadır.<ref>{{cite book |last1= Geigl |first1= Eva-Maria |last2= Grange |first2= Thierry |title= Paleogenomics: genome-scale analysis of ancient DNA |date= 2018 |isbn= 978-3-030-04752-8 |chapter= Of Cats and Men: Ancient DNA Reveals How the Cat Conquered the Ancient World |doi= 10.1007/13836_2018_26|s2cid= 134576106 |url= https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02397046/file/CatDomestication_Geigl%26Grange_HAL.pdf }}</ref>

== Kaynakça ==
{{Kaynakça|2}}

Sayfanın 21.32, 15 Ekim 2023 tarihindeki hâli

Evcilleştirilmiş bir ev kedisi.
Genç erkek bir tekir kedi

Evcil kedinin kökeni, Afrika yaban kedisinin (Felis sylvestris lybica) Yakın Doğu ve Mısır popülasyonlarına dayanmaktadır. Yaşayan tüm kedi türlerinin ait olduğu Felidae familyası yaklaşık on ila on bir milyon yıl önce ortaya çıkmıştır. Bu aile sekiz ana filogenetik soya ayrılmıştır. Evcil kedi Felis soyunun bir üyesidir.[1] Yapılan bir dizi araştırma, tüm evcil kedi çeşitlerinin Felis soyunun tek bir türü olan Felis catus'tan geldiğini göstermiştir. Bu soyun varyasyonları dünyanın her yerinde bulunur ve yakın zamana kadar bilim insanları, modern evcil kedi ırklarının tam olarak hangi bölgede ortaya çıktığını belirlemekte zorlanıyordu. Bilim insanları, evcil kedinin ortaya çıkmasının tek bir olaya bağlı olmadığına, bu ırkların ortaya çıkmasına farklı yerlerdeki çok sayıda, bağımsız olayın neden olduğuna inanıyordu. Yaban kedisi popülasyonunun bir bütün olarak çok yaygın ve birbirine çok benzer olması daha da karmaşık bir durum ortaya çıkarmıştır. Yaban kedisi varyasyonlarının, yakın temas halindeyken birbirleriyle serbestçe melezleşmesi taksonlar arasındaki çizgileri daha da belirsizleştirmektedir.[2] Son zamanlarda yapılan DNA çalışmaları, genetik teknolojilerdeki gelişmeler ve DNA ile genetiğin bir bütün olarak daha iyi anlaşılması, evcil kedinin evrimsel tarihinde keşifler yapılmasına yardımcı olmuştur. Arkeolojik kanıtlar, evcilleştirmenin inanılandan daha erken tarihlerde gerçekleştiğini belgelemiştir.

DNA ve filogenetik kanıtlar

Mevcut taksonomi F. silvestris, F. lybica, F. catus,[3] and F. bieti'yi farklı türler olarak ele alma eğilimindedir. Birçok farklı bölgeden (Afrika, Azerbaycan, Kazakistan, Moğolistan ve Orta Doğu dahil) yaklaşık 1.000 kedinin mitokondriyal DNA'sı ve mikrosatellitleri üzerinde 2007 yılında yapılan bir çalışma, yaban kedisi popülasyonunun 5 genetik soyunu göstermiştir.[4] Bu soylar arasında şunlar vardı:

  • Felis silvestris silvestris[5] (Avrupa)
  • Felis silvestris bieti[6] (Çin)
  • Felis silvestris ornata[7] (Orta Asya)
  • Felis silvestris cafra[8] (Güney Afrika)
  • Felis silvestris lybica[9] (Orta Doğu)

Bu çalışma, F. s. lybica'nın evcil kedileri içerdiğini ve bu gruptaki vahşi kedilerin evcil kedilerden neredeyse ayırt edilemez olduğunu göstermiştir.[4] DNA analizinin yanı sıra, evrimsel geçmişi daraltmak için filogenetik çalışmalar da yapılmıştır. Filogenetik ağaçlar mitokondriyal DNA analizine dayalı olarak oluşturulmuştur.

Modern evcil kedinin olası atalarından biri olan bir Avrupa yaban kedisi

Her çalışmada Bayesian, maksimum olabilirlik ve parsimoni maksimum olabilirlik ağaçlarının hepsi aynı sonuçları vermiştir. Her biri F. s. ornata, F. s. cafra, ve F. s. lybica'nın ortak bir atayla çok yakından ilişkili olduğunu göstermektedir. Ayrıca bu varyasyon grubunun monofiletik olduğunu, yani diğer gruplar tarafından paylaşılmayan ortak bir atayı paylaştıklarını gösterdi. Ağaçlar ayrıca F. s. lybicanın günümüzün evcil kedilerinin ortaya çıkmasına neden olduğunu gösterdi. F. s. silvestris diğer gruplardan çok erken bir dallanma göstermiştir, ancak yine de diğer türlerle çok erken bir ortak atayı paylaşmaktadır.[4]

Evcil kediler, F. s. lybica'nın yakın doğu ve Mısır popülasyonlarından türemiştir.[10] Neolitik dönemde yayılmaya başlamış, ancak klasik antik döneme kadar Eski Dünya'da yaygınlaşmamışlardır.[11] 2018'de yapılan daha yeni bir çalışma, daha önceki kökeni Güneybatı Asya'ya taşımaktadır.[12]

Kaynakça

  1. ^ Serpell, James A. (2013), "Domestication and history of the cat", Turner, Dennis C; Bateson, Patrick (Ed.), The Domestic Cat (İngilizce), Cambridge University Press, ss. 83–100, doi:10.1017/cbo9781139177177.011, ISBN 9781139177177 
  2. ^ Driscoll, Carlos (2009). "The Taming of the Cat. Genetic and Archaeological findings hint that wildcats became housecats earlier- and in different place- than previously thought". Scientific American. 300 (6): 68–75. Bibcode:2009SciAm.300f..68D. doi:10.1038/scientificamerican0609-68. PMC 5790555 $2. PMID 19485091. 
  3. ^ "Felis catus domestic cat". Animal Diversity (İngilizce). Erişim tarihi: 2021-04-30. 
  4. ^ a b c Driscoll CA, Menotti-Raymond M, Roca AL, Hupe K, Johnson WE, Geffen E, Harley EH, Delibes M, Pontier D, Kitchener AC, Yamaguchi N, O'brien SJ, Macdonald DW (July 2007). "The Near Eastern Origin of Cat Domestication". Science. 317 (5837): 519–23. Bibcode:2007Sci...317..519D. doi:10.1126/science.1139518. OCLC 808298830. PMC 5612713 $2. PMID 17600185. 
  5. ^ Dewey, Tanya. "Felis silvestris (wild cat)". Animal Diversity Web (İngilizce). Erişim tarihi: 2021-04-30. 
  6. ^ "Chinese Mountain Cat (Felis bieti) Classification / Taxonomy". Wild Cat Family (İngilizce). Erişim tarihi: 2021-04-30. 
  7. ^ "Wildcat | mammal, Felis silvestris". Encyclopedia Britannica (İngilizce). Erişim tarihi: 2021-04-30. 
  8. ^ "Felis silvestris cafra (African wild cat)". www.biodiversityexplorer.info. Erişim tarihi: 2021-04-30. 
  9. ^ "African Wildcat". wildcatconservation.org. Erişim tarihi: 2021-04-30. 
  10. ^ "How did cats become domesticated?". Library of Congress. Erişim tarihi: 2021-05-01. 
  11. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Ottoni isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  12. ^ Geigl, Eva-Maria; Grange, Thierry (2018). "Of Cats and Men: Ancient DNA Reveals How the Cat Conquered the Ancient World". Paleogenomics: genome-scale analysis of ancient DNA (PDF). doi:10.1007/13836_2018_26. ISBN 978-3-030-04752-8. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kedilerin_evcilleştirilmesi&oldid=30384821" sayfasından alınmıştır