Toprak oluşumu: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 14.03, 5 Ocak 2021 tarihindeki hâli

Fiziksel olgunluğa ulaşmamış bir organizma tarafından üreme konusu için Paedogenesis sayfasına bakınız.

Pedogenesis (yunancada "pedo" veya "pedon" "toprak" anlamına gelir. "genesis" ise "köken,doğum" anlamına gelir)(toprak gelişimi, toprak evrimi, toprak oluşumu olarak da adlandırılır) yer, çevre ve tarihin etkileri tarafından düzenlenen toprak oluşumu sürecidir. Biyokimyasal süreçler toprakta düzen (anizotropi) oluşturmak ve yok etmek için hareket eder. Bu değişiklikler renk, yapı, doku ve kimyadaki farklılıklar ile ayırt edilen toprak horizonları olarak adlandırılan tabakaların gelişmesine yol açar.Bu özellikler toprağı oluşturan faktörlerdeki farklılıklara yanıt olarak oluşan toprak tipi dağılış şekillerini ortaya çıkarır.^[1]

Pedogenez, pedolojinin bir dalı olarak,toprağın doğal ortamında incelenmesidir. Pedolojinin diğer dalları toprak morfolojisi ve toprak sınıflandırmasıdır. Pedogenez araştırması bugünkü (toprak coğrafyası) ve geçmiş (paleopedoloji) jeolojik dönemlerdeki toprak dağılım şekillerini anlamak için önemlidir.

İçindekiler

Özet
Toprak oluşum faktörleri
1. Ana materyal
  1. Ayrışma
  2. İklim
  3. Topografya
  4. Organizmalar
  5. Zaman
Araştırma tarihi
1. 1. Dokuchaev denklemi
  2. Hans Jenny'nin durum denklemi
Toprak oluşturma süreçleri
Örnekler
Notlar
Referanslar

ÖZET

Toprak, bir dizi değişiklikle gelişir^[2];başlangıç evresi, ayrışma, dönüşme, farklılaşma (morfojenez), ve horizonlaşma olarak tanımlanabilir. Bu evrelerden sonra toprak profili oluşur. Bir toprak profili çeşitli açılardan ayrıntılı olarak tanımlanabilir. Başlangıç noktası,yeni birikmiş ana materyalin ayrıştırılmasıdır. İlkel mikroplar, ayrışma yoluyla salınan basit bileşiklerle (besinler) beslenirler ve ayrışma sürecine katkıda bulunan asitler üretirler.Ayrıca organik kalıntıları geride bırakırlar.

Yeni toprakların, ayrışma ve daha fazla birikme kombinasyonu ile derinlikleri artar.Hava koşullarına bağlı olarak yılda yaklaşık 1/10 mm toprak üretim oranı gözlem oranlarına karşılık gelir.^[3]Yeni topraklar da toz birikiminden derinleşebilir.Yavaş yavaş toprak, öncü türlerden başlayarak ve daha karmaşık bitki ve hayvan topluluklarına ilerleyerek daha yüksek bitki ve hayvan formlarını destekleyebilir . Topraklar, öncelikle daha yüksek bitkilerin faaliyetleri nedeniyle humus birikmesiyle derinleşir . Üst topraklar , toprağın karışmasıyla derinleşir^[4] .Topraklar olgunlaştıkça, organik madde biriktikçe ve sızıntı meydana geldikçe katmanlar geliştirirler . Bu katman gelişimi, toprak profilinin başlangıcıdır.

TOPRAK OLUŞUM FAKTÖRLERİ

Toprak oluşumu, bir toprağın evriminde iç içe geçmiş en az beş klasik faktörden etkilenir.Bunlar: ana malzeme, iklim, topografya (kabartma), organizmalar ve zamandır^[5].İklim, arazi, organizmalar ve ana materyal zamana göre yeniden düzenlendiğinde, CROPT kısaltmasını oluştururlar.^[6]

ANA MATERYAL

Toprak kitlesinin oluşumuna kaynak teşkil eden ayrışma ürünlerine ana madde (ana materyal) adı verilir . Toprak ana materyalinin ve birçok bitki besin maddesinin birincil kaynağı yer kabuğunun kayaçlarıdır . Ancak, ana materyal püskürük, tortul veya metamorfik kayaç ürünü olabileceği gibi, organik artıklar ve taşınmış materyal de olabilir . Bu demektir ki, topraklar sadece yerinde ayrışmaya uğramış kayaçlar üzerinde gelişmezler . Çeşitli olaylarla parçalanan kayaç ürünleri akarsular, rüzgarlar ve buzullar tarafından taşınıp, başka yerlerde depolanmakta, böylece birikmiş bu yeni materyal, toprak ana materyalini oluşturmaktadır . Bu arada koşulların uygun olduğu bölgelerde organik kökenli artıklar da birikerek toprak ana materyalini meydana getirmektedir .

Topraklar esas itibariyle ; Kaya ve mineraller(inorganik materyal) ve kısmen ayrışmaya uğramış bitkisel dokular(organik materyal) olmak üzere iki ana materyal grubundan oluşmaktadırlar. Bunlardan birinci grup daha büyük bir yer tutmaktadır.

Tipik toprak ana mineral malzemeleri şunlardır:^[7]

Kuvars:SiO₂
Kalsit:CaCO₃
Feldspat:KAISi₃O₈
Mika (biyotit):K(Mg,Fe)₃AISi₃O₁₀(OH)₂

Ana materyaller oluşumuna göre sınıflandırılır.Artık malzemeler, birincil ana kayadan yerinde ayrışmış mineral malzemelerdir. Taşınan malzemeler su, rüzgar, buz veya yerçekimi ile biriktirilen malzemelerdir. Kümüloz materyali, yerinde büyüyen ve biriken organik maddedir.

Artık topraklar, altta yatan ana kayalarından gelişen ve bu kayalarla aynı genel kimyaya sahip topraklardır. Mesalar, platolar ve ovalarda bulunan topraklar artık topraklardır. Amerika Birleşik Devletleri'nde toprakların yüzde üçü kadar küçük bir miktar kalıntıdır.^[8]

Çoğu toprak, rüzgar, su, buz ve yerçekimi ile kilometrelerce hareket ettirilmiş taşınan malzemelerden kaynaklanır.

Aeolian süreçleri (rüzgarla hareket), alüvyon ve ince kumları yüzlerce mil hareket ettirerek, lös topraklar (yüzde 60-90 silt) oluşturabilir,^[9] Kuzey Amerika'nın Ortabatı, kuzeybatı Avrupa, Arjantin ve Orta Asya. Kil, sabit agregalar oluşturduğu için nadiren rüzgarla hareket ettirilir.

Su ile taşınan malzemeler alüvyon, göl veya deniz olarak sınıflandırılır. Alüvyal malzemeler , akan su ile taşınan ve biriktirilen malzemelerdir . Göl yatakları, antik göllerin dibinde oluşan tortul Kaya oluşumlarıdır . Bonneville Gölü ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Büyük Gölleri çevresindeki birçok toprak örneklerdir. Atlantik ve Körfez Kıyıları boyunca ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya İmparatorluk Vadisi'ndeki topraklar gibi deniz birikintileri, kara yükseldikçe ortaya çıkan eski deniz yataklarıdır.
Doğrudan doğruya buzulların ilerlemesi veya gerilemesi sırasında, buzulun taşıyarak oluşturduğu tabakalaşmamış depolara moren denir. Geri çekilen buzullar, daha yumuşak zemin buzulları bırakır ve her durumda, alüvyal birikintiler buzulun aşağısına doğru taşınırken, dışarıya doğru akan düzlükler kalır.
Yerçekimi ile hareket ettirilen ana malzeme, dik yamaçların tabanında talus konileri olarak belirgindir ve kolüviyal malzeme olarak adlandırılır.
Kümüloz ana materyali taşınmaz, ancak birikmiş organik materyalden kaynaklanır. Bu turba ve çamur topraklarını içerir ve bitki kalıntılarının yüksek su tablasının düşük oksijen içeriği ile korunmasından kaynaklanır. Turba steril topraklar oluşturabilirken, çamur topraklar çok verimli olabilir.

Ayrışma

Yer yüzeyindeki kayaçlar su, hava ve sıcaklık değişimlerinden sürekli olarak etkilenmektedir. Yer yüzeyinde veya yer yüzeyinin yakın kısımlarında kayaçları yer değişmeye uğratmadan fiziksel ve kimyasal özelliklerini değiştiren yıkıcı süreçler ayrışma olarak tanımlanır. Genel olarak, yeryüzü mantosu içerisinde büyük derinliklerde yüksek sıcaklık ve basınç altında oluşan mineraller hava şartlarına daha az dirençli iken, yüzeyin düşük sıcaklık ve basınç ortamında oluşan mineraller hava koşullarına daha dayanıklıdır. Ayrışma genellikle jeolojik malzemenin ilk birkaç metresiyle sınırlıdır, çünkü fiziksel, kimyasal ve biyolojik stresler ve dalgalanmalar genellikle derinlikle azalır.^[10] Fiziksel parçalanma, Dünya'nın derinliklerinde katılaşan kayaçların yüzeye yakın daha düşük basınca maruz kalması ve şişmesi ve mekanik olarak kararsız hale gelmesi ile başlar. Kimyasal ayrışma, oranı her 10 ° C sıcaklık artışında iki katına çıkan, ancak kimyasal değişiklikleri etkilemek için suya büyük ölçüde bağımlı olan mineral çözünürlüğünün bir fonksiyonudur. Tropikal iklimlerde birkaç yıl içinde ayrışacak olan kayalar, çöllerde bin yıl boyunca değişmeden kalacaktır.^[11] Yapısal değişiklikler hidrasyon, oksidasyon ve indirgemenin sonucudur. Kimyasal ayrışma esas olarak organik asitlerin ve şelasyon bileşiklerinin bakteriler^[12] ve mantarlar^[13] tarafından atılmasından kaynaklanır , günümüzde daha az arttığı düşünülmektedir.Buna sera etkisi denir.^[14]

Fiziksel parçalanma ana materyalin toprağa dönüşümünde ilk aşamadır. Sıcaklık dalgalanmaları kayanın genişlemesine ve daralmasına neden olarak onu zayıflık çizgileri boyunca böler. Su daha sonra çatlaklara girebilir ve donabilir ve kayanın merkezine doğru bir yol boyunca malzemenin fiziksel olarak ayrılmasına neden olabilirken, kaya içindeki sıcaklık değişimleri "kabukların" pul pul dökülmesine neden olabilir. Islatma ve kurutma döngüleri, rüzgar, su ve yerçekimi ile hareket ederken malzemenin fiziksel sürtünmesi gibi, toprak parçacıklarının daha ince bir boyutta aşınmasına neden olur. Su, kuruduktan sonra genişleyen kaya mineralleri içinde birikerek kayayı gerebilir. En sonunda,^[15] Ana materyalin kaya yiyen hayvanlar tarafından öğütülmesi de yeni başlayan toprak oluşumuna katkıda bulunur.^[16]

Mineraller suda çözünür hale geldiğinde veya yapıları değiştiğinde kimyasal ayrışma ve yapısal değişiklikler meydana gelir. Aşağıdaki listenin ilk üçü çözünürlük değişiklikleri ve son üçü yapısal değişikliklerdir. ^[17]

1. Sudaki tuzların çözeltisi, iki kutuplu su moleküllerinin iyonik tuz bileşikleri üzerindeki etkisinden kaynaklanır, bir iyon ve su çözeltisi üretir, bu mineralleri uzaklaştırır ve su akışına ve gözenek kanallarına bağlı olarak kayanın bütünlüğünü azaltır.^[18]
2. Hidroliz, aradaki suyun bölünmesiyle minerallerin polar moleküllere dönüştürülmesidir. Bu, çözünür asit-baz çiftleri ile sonuçlanır. Örneğin, ortoklaz-feldispatın hidrolizi, her ikisi de daha çözünür olan asit silikat kiline ve bazik potasyum hidroksite dönüştürür.^[19]
3. Karbonasyonda, Sudaki karbondioksit çözeltisi karbonik asit oluşturur. Karbonik asit kalsiti daha çözünür kalsiyum bikarbonata dönüştürür.^[20]
4. Hidrasyon , kayaçların bünyelerine su almaları neticesinde kayaç içerisinde bulunan minerallerin başka minerallere dönüşmesi şeklinde gelişen ayrışmadır.^[21]
5. Bir mineral bileşiğinin oksidasyonu, oksijenin bir mineral içine dahil edilmesidir, bu da oksidasyon sayısını arttırmasına ve nispeten büyük oksijen boyutuna bağlı olarak şişmesine neden olur, bu da onu stresli bırakır ve su (hidroliz) veya karbonik asit (karbonasyon) tarafından daha kolay saldırıya uğrar.^[22]

Oksidasyonun tersi olan indirgeme, oksijenin uzaklaştırılması anlamına gelir, bu nedenle mineralin bir kısmının oksidasyon sayısı azalır, bu da oksijen yetersiz olduğunda ortaya çıkar. Minerallerin azaltılması onları elektriksel olarak kararsız, daha çözünür ve dahili olarak gerilir ve kolayca ayrışır. Esas olarak suya doygun koşullarda ortaya çıkar.^[23]

Yukarıdakilerden hidroliz ve karbonatlaşma, özellikle yüksek yağış, sıcaklık ve fiziksel erozyon bölgelerinde en etkili olanlardır .^[24] Kimyasal ayrışma , kayanın yüzey alanı arttıkça daha etkili hale gelir ve dolayısıyla fiziksel parçalanma tarafından tercih edilir.^[25] Bu, regolit oluşumundaki enlem ve yüksek iklim gradyanlarından kaynaklanır .^[26] ^[27]

Saprolit , granit, metamorfik ve diğer ana kaya türlerinin kil minerallerine dönüştürülmesiyle oluşan artık toprağın özel bir örneğidir. Çoğunlukla [ayrışmış granit] olarak adlandırılan saprolit, hidroliz , organik bileşiklerden şelasyon , hidrasyon (ortaya çıkan katyon ve anyon çiftleri ile sudaki minerallerin çözeltisi) donma ve çözülmeyi içeren fiziksel süreçleri içeren hava koşullandırma süreçlerinin sonucudur. Birincil ana kaya malzemesinin mineralojik ve kimyasal bileşimi, tane boyutu ve konsolidasyon derecesi dahil fiziksel özellikleri ve ayrışma oranı ve türü ana malzemeyi farklı bir minerale dönüştürür. Saprolitin dokusu, pH'ı ve mineral bileşenleri, ana materyalinden miras alınır. Bu işleme aynı zamanda arenizasyon da denir , bu da kuvarsın diğer granit mineral bileşenlerine ( mikalar , amfiboller , feldispatlar ) kıyasla çok daha yüksek direnci sayesinde kumlu toprakların (granitik arenalar) oluşmasına neden olur.^[28]

İklim

Toprak oluşumunu etkileyen başlıca iklimsel değişkenler, her ikisi de kimyasal, fiziksel ve biyolojik süreçlerin oranlarını etkileyen etkili yağış (yani, yağış eksi buharlaşma-terleme) ve sıcaklıktır. Sıcaklık ve nem, birincil üretim ve ayrışma arasındaki denge üzerindeki etkileri nedeniyle toprağın organik madde içeriğini etkiler: iklim ne kadar soğuk veya kuru olursa, daha az atmosferik karbon organik madde olarak sabitlenirken, daha az organik madde ayrışır.^[29] İklim, toprak oluşumunda baskın faktördür ve topraklar , toprak ufuklarında depolanan karbonun atmosfere geri aktarılması yoluyla iklime geri bildirim vererek, oluştukları iklim bölgelerinin ayırt edici özelliklerini gösterir . ^[30] Profilde aynı anda ılık sıcaklıklar ve bol su mevcutsa, ayrışma , sızdırma ve bitki büyümesi süreçleri en üst düzeye çıkacaktır. Biyomların iklimsel tespitine göre nemli iklimler ağaçların büyümesine yardımcı olur. Buna karşılık, nemli ve yarı kurak bölgelerde çimen baskın doğal bitki örtüsü iken, kurak alanlarda çeşitli türlerde çalılar ve çalılar hakimdir.^[31]

Su, tüm büyük kimyasal ayrışma reaksiyonları için gereklidir. Toprak oluşumunda etkili olmak için suyun regolite nüfuz etmesi gerekir. Mevsimsel yağış dağılımı, evaporatif kayıplar, saha topografyası ve toprak geçirgenliği, yağışların toprak oluşumunu ne kadar etkili bir şekilde etkileyebileceğini belirlemek için etkileşime girer. Su penetrasyon derinliği ne kadar büyük olursa, toprağın ayrışma derinliği ve gelişimi o kadar büyük olur.Toprak profilinden sızan fazla su, çözünür ve askıya alınmış malzemeleri üst katmanlardan (eluviasyon) kil parçacıkları^[32] ve çözünmüş organik madde de dahil olmak üzere alt katmanlara (illuviasyon) taşır.^[33] yüzey drenaj sularında çözünür malzemeleri de taşıyabilir. Böylece, sızan su ayrışma reaksiyonlarını uyarır ve toprak ufuklarını ayırt etmeye yardımcı olur. Aynı şekilde, su eksikliği kuru bölgelerin topraklarının özelliklerini belirlemede önemli bir faktördür. Çözünür tuzlar bu topraklardan süzülmez ve bazı durumlarda bitki^[34] ve mikrobiyal büyümeyi kısıtlayan seviyelere kadar birikirler.^[35]kurak ve yarı kurak bölgelerdeki toprak profilleri de karbonatları ve belirli türdeki genişleyen killeri ( kalker veya kaliş horizonu)biriktirme eğilimindedir. ^[36] ^[37]Tropikal topraklarda, toprak bitki örtüsünden yoksun bırakıldığında (örneğin ormansızlaşma yoluyla) ve bu nedenle yoğun buharlaşmaya maruz kaldığında, demir ve alüminyum tuzlarını çözen suyun yukarı doğru kılcal hareketi yüzeysel bir sert tavanın oluşumundan sorumludur. bir laterit veya boksit cutivation, geri dönüşü olmayan bir bilinen durum için uygun değil ise, toprak bozulması ( Lateritleşme , boksit). ^[38] İklimin doğrudan etkileri şunları içerir: ^[39]

Az yağış alan bölgelerde kaliş gibi sığ kireç birikimi Nemli alanlarda asitli toprakların oluşumu Dik yamaçlarda toprak erozyonu Aşınmış malzemelerin aşağı yönde biriktirilmesi Toprağın donmadığı sıcak ve nemli bölgelerde çok yoğun kimyasal ayrışma, sızıntı ve erozyon İklim, ayrışma ve sızma oranını doğrudan etkiler. Rüzgar, kumu ve daha küçük parçacıkları (tozu), özellikle bitki örtüsünün az olduğu kurak bölgelerde hareket ettirir, onu sürükleme kaynağına yakın ^[40] veya uzağa bırakır. ^[41] Yağış türü ve miktarı iyonların ve parçacıkların topraktaki hareketini etkileyerek toprak oluşumunu etkiler ve farklı toprak profillerinin gelişmesine yardımcı olur. Toprak profilleri, organik materyallerin hızla tüketildiği nemli ve sıcak iklimlere göre organik materyallerin birikebileceği nemli ve soğuk iklimlerde daha belirgindir. ^[42] Ana kaya malzemesinin ayrışmasında suyun etkinliği, çekme gerilmelerini destekleyen mevsimsel ve günlük sıcaklık dalgalanmalarına bağlıdır.kaya minerallerinde ve dolayısıyla mekanik ayrışması , termal yorgunluk adı verilen bir süreçtir . ^[43] Aynı işlemle donma-çözülme döngüleri kayaları ve diğer konsolide malzemeleri parçalayan etkili bir mekanizmadır. ^[44]

İklim ayrıca topraktaki kimyasal reaksiyonların oranlarını değiştiren bitki örtüsü ve biyolojik aktivitenin etkileri yoluyla toprak oluşumunu dolaylı olarak etkiler. ^[45]

Organizmalar [ düzenle ]

Her toprak, kendisine etki eden mikrobiyal, bitki, hayvan ve insan etkilerinin benzersiz bir kombinasyonuna sahiptir. Mikroorganizmalar, toprak oluşum süreci için kritik olan mineral dönüşümlerinde özellikle etkilidir. Ek olarak, bazı bakteriler atmosferik nitrojeni sabitleyebilir ve bazı mantarlar derin toprak fosforunu çıkarmada ve glomalin formunda toprak karbon seviyelerini artırmada etkilidir. Bitkiler toprağı erozyona karşı tutar ve biriken bitki materyali toprak humus seviyelerini oluşturur. Bitki kökü sızıntısı mikrobiyal aktiviteyi destekler. Hayvanlar, bitki materyallerini ayrıştırmaya ve biyoturbasyon yoluyla toprağı karıştırmaya hizmet eder.

Toprak, dünyadaki en bol ekosistemdir, ancak topraktaki organizmaların büyük çoğunluğu mikroplardır ve bunların büyük bir kısmı henüz tanımlanmamıştır.^[46] ^[47]Bir gram toprak için yaklaşık bir milyar hücre gibi bir nüfus sınırı olabilir, ancak türlerin sayısına ilişkin tahminler, toprakta gram başına 50.000'den bir milyonun üzerine kadar geniş bir aralıkta değişmektedir. ^[46] ^[48]Toplam organizma ve tür sayısı toprak tipine, yere ve derinliğe göre büyük ölçüde değişebilir. ^[47]^[48]

Bitkiler, hayvanlar , mantarlar, bakteriler ve insanlar toprak oluşumunu etkiler (bkz. Toprak biyomantülü ve taş tabakası ). Toprak da dahil olmak üzere toprak hayvanlar, makrofaunaya ve toprak mesofauna , oluştuklarında toprak karışımı Burrows ve gözenekler , ilgili hareket nem ve gaz sağlayan Biyotürbasyon adı verilen bir işlemdir . ^[49] Aynı şekilde bitki kökleri de toprak ufuklarına nüfuz eder ve ayrışmanın ardından kanallar açar. ^[50] Derin kazık köklere sahip bitkiler, besinleri elde etmek için çeşitli toprak katmanlarından birkaç metre nüfuz edebilir ve besin maddelerini profilin derinliklerinden çıkarabilir.^[51] Bitkiler, organik bileşikler ( şekerler , organik asitler , mukigel ) salgılayan, hücreleri soyan (özellikle uç kısımlarında) ve kolayca ayrışarak toprağa organik madde ekleyen ince köklere sahiptir, bu süreç rizodepozisyon olarak adlandırılır.^[52] Mantarlar ve bakteriler de dahil olmak üzere mikroorganizmalar, kökler ve toprak arasında kimyasal alışverişi gerçekleştirir ve rizosfer adı verilen bir toprak biyolojik sıcak noktasında besin rezervi görevi görür. ^[53] Toprakta köklerin büyümesi mikrobiyal popülasyonları harekete geçirerek yırtıcı hayvanların aktivitesini teşvik eder. (özellikle amip ) Böylece mineralizasyon oranını arttırır ve son olarak kök büyümesi, toprak mikrobiyal döngüsü olarak adlandırılan olumlu bir geri bildirimdir.^[54] Kök etkisi dışında, içinde yığın toprağın, en bakteri mikro oluşturan bir sessiz aşamasında olan agrega yani yapışkan onlara karşı koruma sağlar, kil partikülleri yapıştırılmış olan koloniler desikasyonu ve predasyon toprak ile mikrofaunası tarafından kuruma ve predasyona karşı koruma sağlar ( bacteriophagous protozoa ve nematodlar ).^[55] Mikroagregatları (20-250 um) ile sindirilen toprak mesofauna ve makrofauna ve bakteri gövdeleri, kısmen ya da tamamen kendi içinde sindirilir bağırsaklar . ^[56]

İnsanlar, bitki örtüsünü erozyon, su basması, lateritizasyon veya podzolizasyon (iklim ve topografyaya göre) ile çıkararak toprak oluşumunu etkiler.^[57] Toprak işleme, farklı toprak katmanlarını da karıştırır ve daha az yıpranmış malzeme daha gelişmiş üst katmanlarla karıştırıldığı için toprak oluşum sürecini yeniden başlatır ve bu da mineral ayrışma oranının net bir şekilde artmasına neden olur.^[58]

Solucanlar, karıncalar, termitler, köstebekler, gophers ve bazı kırkayaklar ve tenebrionid böcekler, kazarken toprağı karıştırarak toprak oluşumunu önemli ölçüde etkiler.^[59] Solucanlar, toprak parçacıklarını ve organik kalıntıları sindirerek vücutlarından geçen maddelerdeki bitki besin maddelerinin mevcudiyetini artırır.^[60] Yutulan toprağın bağırsaktan geçişi sırasında toprak parçacıkları arasındaki bağlantıları bozduktan sonra toprağı havalandırır, karıştırır ve stabil toprak kümeleri oluştururlar.^[61] Böylece suyun kolayca sızmasını sağlarlar.^[62] Ek olarak, karıncalar ve termitler höyükler oluştururken, toprak malzemelerini bir ufuktan diğerine taşırlar.^[63] Diğer önemli işlevler, toprak ekosistemindeki solucanlar, özellikle de yoğun mukus üretimi,^[64] hem bağırsakta hem de galerilerinde bir astar olarak yerine getirilir, toprak mikroflorası üzerinde astar etkisi uygular,^[65] onlara karıncalar ve termitler ile paylaştıkları ekosistem mühendislerinin statüsünü verir.^[66]

Genel olarak, bazen pedoturbasyon olarak adlandırılan hayvanların faaliyetleriyle toprağın karıştırılması, farklı ufuklar yaratan diğer toprak oluşturma süreçlerinin eğilimini bozma veya etkisizleştirme eğilimindedir.^[67] Termitler ve karıncalar ayrıca yuvalarının etrafındaki geniş toprak alanlarını soyarak toprak profili gelişimini geciktirebilir, bu da erozyon nedeniyle artan toprak kaybına yol açar.^[68] Sincaplar, benler ve çayır köpekleri gibi büyük hayvanlar, alt toprak ufuklarını delip geçerek malzemeleri yüzeye çıkarır.^[69] Tünelleri genellikle yüzeye açılarak su ve havanın yer altı katmanlarına hareketini teşvik eder. Lokalize alanlarda, tünelleri oluşturarak ve daha sonra yeniden doldurarak alt ve üst ufukların karışımını geliştirirler. Alt ufuklardaki eski hayvan yuvaları genellikle üstteki A ufkundan gelen toprak materyali ile doldurulur ve krotovinalar olarak bilinen profil özellikleri oluşturur.^[70]

Bitki örtüsü toprakları çeşitli şekillerde etkiler. Yüzey akışından kaynaklanabilecek aşırı yağmurun neden olduğu erozyonu önleyebilir.^[71] Nemli aylar da kuru iken topraklarda^[72] Bitkilerin gölge, toprak nemi^[73] daha serin ve yavaş buharlaşma tutmak, ya da tam tersi, terleme yolu ile, bitkilerin toprak nem kaybetmesine neden, karmaşık ve ışık ölçümü durdurma) yaprak alan indeksi ve nem kaybı arasında son derece değişken ilişki sonucu olabilir: daha genel olarak bitkilerin kuruma gelen en kurak aylarda toprak önlemek , böylece güçlü nem değişimine karşı bir tampon görevi görür.^[74] Bitkiler, mikorizal mantarlar^[13] ve rizosfer bakterileri^[75] yoluyla hem doğrudan^[76] hem de dolaylı olarak mineralleri parçalayabilen yeni kimyasallar oluşturabilir ve toprak yapısını iyileştirebilir.^[77] Bitki örtüsünün türü ve miktarı, insan faaliyetlerinin aracılık ettiği veya etmediği iklim, topografya, toprak özellikleri ve biyolojik faktörlere bağlıdır. ^[78]^[79]Yoğunluk, derinlik, kimya, pH, sıcaklık ve nem gibi toprak faktörleri, belirli bir yerde büyüyebilen bitki türünü büyük ölçüde etkiler. Ölü bitkiler ve düşen Yapraklar ve saplar yüzeyde ayrışmaya başlar. Orada, organizmalar onları besler ve organik materyali üst toprak katmanlarıyla karıştırır; bu eklenen organik bileşikler toprak oluşum sürecinin bir parçası haline gelir.^[80]

İnsanın etkisi ve çağrışım yoluyla ateş, organizmaların durum faktörüne yerleştirilen durum faktörleridir.^[81] İnsan, toprak oluşumunu önemli ölçüde değiştiren yollarla besin ve enerjiyi ithal edebilir veya çıkarabilir. Aşırı otlatma nedeniyle hızlandırılmış toprak erozyonu ve Terra Preta ile sonuçlanan Amazon havzasının Kolomb öncesi terraforming, insan yönetiminin etkilerinin iki örneğidir.

İnsan faaliyetleri toprak oluşumunu büyük ölçüde etkiler.^[82] Örneğin, Yerli Amerikalıların Indiana ve Michigan'daki birkaç geniş çayır çayırını korumak için düzenli olarak yangın çıkardıklarına inanılmaktadır, ancak iklim ve memeli otlakçıları (örneğin bizonlar) Kuzey Amerika'nın büyük Ovalarının bakımını açıklamak için de savunulmaktadır.^[83] Daha yakın zamanlarda, doğal bitki örtüsünün insan tarafından tahrip edilmesi ve daha sonra bitki üretimi için toprağın topraklanması, toprak oluşumunu önemli ölçüde değiştirdi.^[84] Benzer şekilde, kurak bir bölgedeki toprağın sulanması, düşük verimli topraklara gübre ve kireç eklenmesi gibi, toprak oluşturan faktörleri büyük ölçüde etkiler.^[85]^[86]

Farklı ekosistemler, bazen kolayca gözlemlenebilir şekillerde farklı topraklar üretir. Örneğin, Negev çölündeki Euchondrus cinsinde bulunan üç tür kara salyangozu, yüzeydeki kireçtaşı kayaları ve levhaları (endolitik likenler) altında büyüyen likenleri yedikleri için belirtilmiştir.^[87] Kireç taşını bozarlar ve yerler.^[87] Otlatma, taşların aşınmasına ve ardından toprak oluşumuna neden olur.^[87] Bunların bölge üzerinde önemli bir etkisi vardır: Negev çölünde toplam salyangoz nüfusunun hektar başına 0,7 ila 1,1 metrik ton kireçtaşı işleyeceği tahmin ediliyor.^[87]

Eski ekosistemlerin etkileri o kadar kolay gözlemlenmez ve bu toprak oluşumunun anlaşılmasını zorlaştırır. Örneğin, Çernezyom Kuzey Amerika tallgrass Prairie hangisinin kömürüdür yaklaşık yarım humus fraksiyonu sahiptir. Bu farklı derin, zengin kara toprakları üretebilen öncül çayır yangını ekolojisi kolayca gözlemlenemediğinden, bu sonuç beklenmiyordu.^[88]

Zaman [ düzenle ]

Zaman, yukarıdakilerin tümünün etkileşimlerinde bir faktördür.^[5] Kum, alüvyon ve kil karışımı bir toprağın dokusunu oluştururken ve bu bileşenlerin bir araya toplanması pedler üretirken , farklı bir B horizonu gelişimi bir toprak veya pedojenez gelişimini işaret eder.^[89] Zamanla, topraklar, daha önce listelenen toprak oluşturan faktörlerin karşılıklı etkileşimine bağlı özellikler geliştirir.^[5] Bir toprağın profil oluşturması on yıllar^[90] ile birkaç bin yıl alır,^[91] toprak gelişimi kavramı eleştirilse de, toprak, dalgalanan toprak oluşturan faktörlerin etkisi altında sürekli bir değişim halindedir.^[92] Bu süre büyük ölçüde iklime, ana materyale, rahatlamaya ve biyotik aktiviteye bağlıdır.^[93]^[94] Örneğin, son zamanlarda bir selden biriken materyal, materyalin toprağı daha fazla tanımlayan bir yapı oluşturması için yeterli zaman olmadığından toprak gelişimi göstermez.^[95] Orijinal toprak yüzeyi gömülüdür ve bu çökelti için oluşum sürecinin yeniden başlaması gerekir. Zamanla toprak, biyota ve iklimin yoğunluğuna bağlı bir profil geliştirecektir. Bir toprak, uzun süreler boyunca özelliklerinin göreceli stabilitesini sağlayabilirken, toprak yaşam döngüsü nihayetinde onu erozyona karşı savunmasız bırakan toprak koşullarında sona erer.^[96] Toprak gerilemesinin ve bozulmasının kaçınılmazlığına rağmen, çoğu toprak döngüsü uzundur.^[91]

Toprak oluşturan faktörler, bazıları milyonlarca yıldır uzun süre kalıcı olan "sabit" manzaralarda bile, varoluşları boyunca toprakları etkilemeye devam ediyor.^[91] Malzemeler üstte biriktirilir^[97] veya yüzeyden püskürtülür veya yıkanır.^[98] Eklemeler, kaldırmalar ve değişikliklerle, topraklar her zaman yeni koşullara tabidir. Bunların yavaş mı yoksa hızlı mı değiştiği, iklime, topografyaya ve biyolojik aktiviteye bağlıdır.^[99]

Toprak oluşturan faktör olarak zaman, farklı yaşlarda, ancak diğer toprak oluşturan faktörlerde küçük farklılıklar olan toprakların karşılaştırılabileceği toprak kısa dizileri incelenerek araştırılabilir.^[100]

Paleosoller, önceki toprak oluşum koşullarında oluşan topraklardır.

Araştırma tarihi [ değiştir ]

Dokuchaev denklemi [ değiştir ]

Yaygın olarak pedolojinin babası olarak kabul edilen Rus jeolog Vasily Dokuchaev1883'te^[101], iklim, bitki örtüsü, topografya ve ana materyalin etkisi altında toprak oluşumunun zamanla meydana geldiğini tespit etti. Bunu 1898'de toprak oluşturma denklemini kullanarak gösterdi:^[102]

toprak = f ( cl , o , p ) tr

(burada cl veya c = iklim, o = organizmalar, p = biyolojik süreçler) tr = göreceli zaman (genç, olgun, yaşlı)

Hans Jenny'nin durum denklemi [ değiştir ]

Amerikalı toprak bilimcisi Hans Jenny, 1941'de toprak oluşumunu etkileyen faktörler için bir durum denklemi yayınladı:

S = f ( cl , o , r , p , t , … )

S toprak oluşumu
cl (bazen c ) iklim
o organizmalar ( toprak mikrobiyolojisi , toprak mezofaunası , toprak biyolojisi )
r kabartma
p ana malzeme
t zaman

Bu genellikle anımsatıcı Clorpt ile hatırlanır.

Jenny'nin Toprak Oluşumunun Faktörleri'ndeki durum denklemi, zamanı ( t ) bir faktör olarak ele alarak, topografik rahatlama ( r ) ekleyerek ve daha fazla faktör ( durum değişkeni ) eklenmesi için elipsi "açık" bırakarak Vasily Dokuchaev denkleminden farklıdır. anlayışımız daha rafine hale gelir.

Durum denkleminin çözülebileceği iki temel yöntem vardır: birincisi belirli öncüllerden mantıksal çıkarımlar yoluyla teorik veya kavramsal bir şekilde ve ikincisi deneysel olarak deney veya alan gözlemi ile. Ampirik yöntem günümüzde hala çoğunlukla kullanılmaktadır ve toprak oluşumu, tek bir faktörü değiştirerek ve diğer faktörleri sabit tutarak tanımlanabilir. Bu, iklim işlevleri, biyolojik işlevler, üst işlevler, işlevler ve kron işlevler gibi pedojenezi tanımlamak için deneysel modellerin geliştirilmesine yol açtı. Hans Jenny, formülasyonunu 1941'de yayınladığından beri, bir bölgedeki toprak modelini üretmek için önemli olabilecek faktörleri anlamak için tüm dünyada sayısız toprak araştırmacısı tarafından nitel bir liste olarak kullanılmıştır. ^[103]

Toprak oluşturma süreçleri [ değiştir ]

Toprak, çeşitli ayrışma süreçleri ile ana malzemeden gelişir. Organik madde birikimi, ayrışma ve nemlenme, toprak oluşumu için ayrışma kadar kritik öneme sahiptir. Nemlendirme ve ayrışma bölgesi solum olarak adlandırılır.

Toprak solunumundan kaynaklanan toprak asitlenmesi kimyasal aşınmayı destekler. Bitkiler, kök sızıntıları yoluyla kimyasal aşınmaya katkıda bulunur.

Taşkın yatakları ve alüvyon fanları üzerindeki tortuların birikmesi ve rüzgar kaynaklı tortularla topraklar zenginleştirilebilir.

Toprak karıştırma (pertürbasyon) genellikle toprak oluşumunda önemli bir faktördür. Pedoturbation çalkalama Killer, cryoturbation ve bioturbation içerir. Bioturbation türleri faunal pedoturbation (saklayan hayvan), çiçek pedoturbation (kök büyüme, ağaç-uprootings) ve mantar pedoturbation (misel büyüme) içerir. Pedoturbation, toprakları yok etme, karıştırma ve sıralama yoluyla dönüştürür ve ayrıca toprak gazı ve sızan su için tercihli akış yolları oluşturur. Aktif biyoturbasyon bölgesi toprak biyo-mantarı olarak adlandırılır.

Toprak nemi içeriği ve toprak profili boyunca su akışı, çözünür bileşenlerin süzülmesini ve eluviasyonu destekler. Elüvasyon, organik madde, kil ve diğer mineral bileşikler gibi kolloid malzemenin translokasyonudur. Taşınan bileşenler, toprak nemi ve toprak kimyasındaki farklılıklar, özellikle toprak pH'ı ve redoks potansiyeli nedeniyle biriktirilir. Kaldırma ve çökeltme etkileşimi, zıt toprak ufuklarına yol açar.

Makro ölçekli toprak oluşum modelleri için özellikle önemli olan temel toprak oluşturma süreçleri şunlardır:^[104]

Örnekler [ düzenle ]

Siltasyon, erozyon, aşırı basınç ve göl yatağının sürekliliği de dahil olmak üzere çeşitli mekanizmalar toprak oluşumuna katkıda bulunur. Tarih öncesi göl yataklarındaki toprakların evriminin spesifik bir örneği, Kalahari Çölü'nün Makgadikgadi Tavalarındadır; burada eski bir nehir rotasındaki değişim, binlerce yıllık tuzluluk birikimine ve kalkretlerin ve silkretlerin oluşumuna yol açmıştır.^[105]

Notlar [ düzenle ]

^ Buol, S. W.; Hole, F. D. & McCracken, R. J. (1973). Soil Genesis and Classification (First ed.). Ames, IA: Iowa State University Press. ISBN 978-0-8138-1460-5.
^ Jenny Hans (1994). Toprak oluşum faktörleri: Kantitatif Pedoloji Sistemi (PDF) . New York: Dover. ISBN 978-0-486-68128-3. 25 Şubat 2013 tarihinde orjinalinden (PDF) arşivlendi . Alındı 4 Eylül 2014 .
^ Scalenghe, R., Territo, C., Petit, S., Terribile, F., Righi, D. (2016). "Sicilya'nın (İtalya) bazı poligenetik manzaralarında ana materyalin yok edilmesinde pedojenik üst baskının rolü". Geoderma Regional . 7 : 49–58. doi : 10.1016 / j.geodrs.2016.01.003 .
^ Wilkinson, MT, Humpreys, GS (2005). "Çekirdek tabanlı toprak üretim oranları ve OSL tabanlı biyoturbasyon oranları yoluyla pedojenezi keşfetmek". Avustralya Toprak Araştırmaları Dergisi . 43 (6): 767. doi : 10.1071 / SR04158 .
^ ^a ^b ^c Jenny, Hans (1941). Toprak oluşumunun faktörleri: bir uyumlaştırıcı pedoloji sistemi (PDF). New York:McGraw-Hill. 8 Ağustos 2017 tarihindeorjinalinden (PDF)arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017.
^ Ritter, Michael E. "Fiziksel çevre: fiziksel coğrafyaya giriş" . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017
^ Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 20–21.
^ Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 21.
^ Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 24.
^ "Ayrışma" . Regina Üniversitesi . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Gilluly, James ; Sular, Aaron Clement ve Woodford, Alfred Oswald (1975). Jeolojinin ilkeleri (4. baskı). San Francisco: WH Freeman. ISBN 978-0-7167-0269-6.
^ Uroz, Stéphane; Calvaruso, Christophe; Turpault, Marie-Pierre & Frey-Klett, Pascale (2009). "Bakteriler tarafından mineral ayrışması: ekoloji, aktörler ve mekanizmalar". Mikrobiyolojideki Eğilimler . 17 (8): 378–87. doi : 10.1016 / j.tim.2009.05.004 . PMID 19660952 .
^ ^a ^b Landeweert, Renske; Hoffland, Ellis; Finlay, Roger D .; Kuyper, Thom W. ve Van Breemen, Nico (2001). "Bitkileri kayalara bağlamak: ektomikorizal mantarlar, minerallerden besinleri harekete geçirir". Ekoloji ve Evrimdeki Eğilimler . 16 (5): 248–54. doi : 10.1016 / S0169-5347 (01) 02122-X . PMID 11301154 .
^ Andrews, Jeffrey A. & Schlesinger, William H. (2001). "Deneysel CO2 zenginleştirme ile ılıman bir ormanda toprak CO2 dinamiği, asitlenme ve kimyasal ayrışma". Küresel Biyojeokimyasal Çevrimler . 15 (1): 149–62. Bibcode : 2001GBioC..15..149A . doi : 10.1029 / 2000GB001278 .
^ Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 28–31.
^ Jones, Clive G. & Shachak, Moshe (1990). "Kaya yiyen salyangozlar tarafından çöl toprağının gübrelenmesi" ( PDF ) . Doğa . 346 (6287): 839–41. Bibcode : 1990Natur.346..839J . doi : 10.1038 / 346839a0 . S2CID 4311333 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 31–33.
^ Li, Li; Steefel, Carl I. ve Yang, Li (2008). "Tek gözenek ve kırıklarda mineral çözünme oranlarının ölçek bağımlılığı" (PDF) . Geochimica ve Cosmochimica Açta . 72 (2): 360–77. Bibcode : 2008GeCoA..72..360L . doi : 10.1016 / j.gca.2007.10.027 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ La Iglesia, Ángel; Martin-Vivaldi Jr, Juan Luis & López Aguayo, Francisco (1976). "Homojen çökeltme ile oda sıcaklığında kaolinit kristalizasyonu. III. Feldispatların hidrolizi" (PDF) . Killer ve Kil Mineralleri . 24 (6287): 36–42. Bibcode : 1990Natur.346..839J . doi : 10.1038 / 346839a0 . S2CID 4311333 . 9 Ağustos 2017 tarihinde orjinalinden (PDF) arşivlendi . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Al-Hosney, Hashim & Grassian, Vicki H. (2004). "Karbonik asit: kalsiyum karbonatın yüzey kimyasında önemli bir ara madde" . Amerikan Kimya Derneği Dergisi . 126 (26): 8068–69. doi : 10.1021 / ja0490774 . PMID 15225019 .
^ Jiménez-González, Inmaculada; Rodríguez ‐ Navarro, Carlos ve Scherer, George W. (2008). "Kumtaşının fizikomekanik bozulmasında kil minerallerinin rolü". Jeofizik Araştırma Dergisi . 113 (F02021): 1–17. Bibcode : 2008JGRF..113.2021J . doi : 10.1029 / 2007JF000845 .
^ Mylvaganam, Kausala & Zhang, Liangchi (2002). "Nano girintiye bağlı olarak silikonda oksijen penetrasyonunun etkisi" ( PDF ) . Nanoteknoloji . 13 (5): 623–26. Bibcode : 2002Nanot..13..623M . doi : 10.1088 / 0957-4484 / 13/5/316 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Favre, Fabienne; Tessier, Daniel; Abdelmoula, Mustapha; Génin, Jean-Marie; Gates, Will P. ve Boivin, Pascal (2002). "Aralıklı olarak suyla tıkanmış toprakta demir azalması ve katyon değişim kapasitesindeki değişiklikler". Avrupa Toprak Bilimi Dergisi . 53 (2): 175–83. doi : 10.1046 / j.1365-2389.2002.00423.x .
^ Riebe, Clifford S.; Kirchner, James W. ve Finkel, Robert C. (2004). "Çeşitli iklim rejimlerini iddia granitik yüzeyde uzun vadede kimyasal tahammül altında erozyon ve iklimsel etkiler" (PDF) . Dünya ve Gezegen Bilimi Mektupları . 224 (3/4): 547-62. Bibcode : 2004E & PSL.224..547R . doi : 10.1016 / j.epsl.2004.05.019 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ "Ayrışma oranları" (PDF) . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Dere, Ashlee L .; White, Timothy S .; April, Richard H .; Reynolds, Bryan; Miller, Thomas E .; Knapp, Elizabeth P .; McKay, Larry D. ve Brantley, Susan L. (2013). "Enlemsel bir gradyan boyunca şeyl topraklarında feldspat ayrışmasının iklim bağımlılığı" Geochimica ve Cosmochimica Açta . 122 : 101–26. Bibcode : 2013GeCoA.122..101D . doi : 10.1016 / j.gca.2013.08.001 .
^ Kitayama, Kanehiro; Majalap-Lee, Noreen & Aiba, Shin-ichiro (2000). "Borneo, Kinabalu Dağı'nın rakım eğimleri boyunca tropikal yağmur ormanlarının toprak fosfor fraksiyonasyonu ve fosfor kullanım etkinlikleri". Oecologia . 123 (3): 342–49. Bibcode : 2000Oecol.123..342K . doi : 10.1007 / s004420051020 . PMID 28308588 . S2CID 20660989 .
^ Sequeira Braga, Maria Amália; Paquet, Hélène & Begonha, Arlindo (2002). "Ilıman bir iklimde granitlerin ayrışması (Kuzeybatı Portekiz): granitik saprolitler ve arenizasyon" (PDF) . Catena . 49 (1/2): 41–56. doi : 10.1016 / S0341-8162 (02) 00017-6 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Epstein, Howard E.; Burke, Ingrid C. ve Lauenroth, William K. (2002). "ABD Büyük Ovalarında ve ilk üretim fiyatları" ( PDF ) . Ekoloji . 83 (2): 320–27. doi : 10.1890 / 0012-9658 (2002) 083 [0320: RPODAP] 2.0.CO; 2 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Davidson, Eric A. & Janssens, Ivan A. (2006). "Toprak karbon ayrışmasının sıcaklık hassasiyeti ve iklim değişikliğine geri bildirimler" ( PDF ) . Doğa . 440 (9 Mart 2006): 165-73. Bibcode : 2006Natur.440..165D . doi : 10.1038 / nature04514 . PMID 16525463 . S2CID 4404915 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017
^ Woodward, F. Ian; Lomas, Mark R. ve Kelly, Colleen K. (2004). "İklim ve bitki biyomlarının çalışması" . Londra Kraliyet Cemiyeti'nin Felsefi İşlemleri. Seri B, Biyolojik Bilimler . 359 (1450): 1465–76. doi : 10.1098 / rstb.2004.1525 . PMC 1693431 . PMID 15519965 .
^ Fedoroff Nicolas (1997). "Kızıl Akdeniz topraklarında kil illuviasyonu". Catena . 28 (3/4): 171–89. doi : 10.1016 / S0341-8162 (96) 00036-7
^ Michalzik, Beate; Kalbitz, Karsten; Park, Ji-Hyung; Solinger, Stephan ve Matzner, Egbert (2001). "Çözünmüş organik karbon ve nitrojenin akışları ve içleri: ılıman ormanlar için bir sentez" ( PDF ) . Biyojeokimya . 52 (2): 173–205. doi : 10.1023 / A: 1006441620810 . S2CID 97298438 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Bernstein, Leon (1975). "Tuzluluk ve sodisitenin büyümede etkileri". Fitopatolojinin Yıllık İncelemesi . 13 : 295–312. doi : 10.1146 / annurev.py.13.090175.001455 .
^ Yuan, Bing-Cheng; Li, Zi-Zhen; Liu, Hua; Gao, Meng ve Zhang, Yan-Yu (2007). "Kurak altında altında tuzdan etkilenmiş topraklarda mikrobiyal biyokütle ve aktivite" ( PDF ) . Uygulamalı Toprak Ekolojisi . 35 (2): 319–28. doi : 10.1016 / j.apsoil.2006.07.004 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Schlesinger, William H. (1982). "Kurak toprakların kalişinde karbon depolaması: Arizona'dan bir vaka çalışması" (PDF) . Toprak Bilimi . 133 (4): 247–55. doi : 10.1146 / annurev.py.13.090175.001455 . 4 Mart 2018 tarihinde orjinalinden (PDF) arşivlendi . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Nalbantoğlu, Zalihe ve Gucbilmez, Emin (2001). "Yarı kurak ortamlarda kalkerli geniş toprakların yenilenmesi". Kurak Ortamlar Dergisi . 47 (4): 453–63. Bibcode : 2001JArEn..47..453N . doi : 10.1006 / jare.2000.0726 .
^ Geri çağırma, Gregory J. (2010). "Lateritizasyon ve boksitleşme olayları" ( PDF ) . Ekonomik Jeoloji . 105 (3): 655–67. doi : 10.2113 / gsecongeo.105.3.655 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 35.
^ Pye, Kenneth ve Tsoar, Haim (1987). "İsrail'in kuzeyindeki Negev'deki lös oluşumu ve kumul kumu diyajenezine özellikle atıfta bulunarak çöllerdeki toz taşınması ve birikmesinin mekanik ve jeolojik sonuçları" ( PDF ) . Frostick, Lynne & Reid, Ian (editörler). Çöl çökeltileri: eski ve modern . Londra Jeoloji Derneği, Özel Yayınlar . 35 . s. 139–56. Bibcode : 1987GSLSP..35..139P . doi : 10.1144 / GSL.SP.1987.035.01.10 . ISBN 978-0-632-01905-2. S2CID 128746705 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ Prospero, Joseph M. (1999). "Toprakde uzun menzilli maden tozu taşınması: Afrika tozunundoğu ABD'nin çevresi etkisi" . Amerika Birleşik Resim Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri . 96 (7): 3396–403. Bibcode : 1999PNAS ... 96.3396P . doi : 10.1073 / pnas.96.7.3396 . PMC 34280 . PMID 10097049 .
^ Yazı, Wilfred M .; Emanuel, William R.; Zinke, Paul J. & Stangerberger, Alan G. (1999). "Toprak karbon havuzları ve dünya bölgeleri". Doğa . 298 (5870): 156–59. Bibcode : 1982Natur.298..156P . doi : 10.1038 / 298156a0 . S2CID 4311653 .
^ Gómez-Heras, Miguel; Smith, Bernard J. ve Fort, Rafael (2006). "Kristalin kayalardaki mineraller arasındaki sıcaklık farklılıkları: termal yorgunluk yoluyla granitlerin tanecikli ayrışması için sonuçlar". Jeomorfoloji . 78 (3/4): 236–49. Bibcode : 2006Geomo..78..236G . doi : 10.1016 / j.geomorph.2005.12.013 .
^ Nicholson, Dawn T. ve Nicholson, Frank H. (2000). "Deneysel donma-çözülme ayrışmasına maruz kalır tortul kayaçların fiziksel bozulmaya maruz kalır" (PDF) . Toprak Yüzey İşlemleri ve Yer Şekilleri . 25 (12): 1295–307. Bibcode : 2000ESPL ... 25.1295N . doi : 10.1002 / 1096-9837 (200011) 25:12 <1295 :: AID-ESP138> 3.0.CO; 2-E .
^ Lucas, Yves (2001). "Hava şartlarına maruz kalma oranlarını ve uygulama kontrol etmede bitkilerin rolü: biyolojik pompalamanın önemi" ( PDF ) . Yeryüzü ve Gezegen Bilimsel İncelemesi . 29 : 135–63. Bibcode : 2001AREPS..29..135L . doi : 10.1146 / annurev.earth.29.1.135 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .
^ ^a ^b Gans, J. (2005-08-26). "Computational Improvements Reveal Great Bacterial Diversity and High Metal Toxicity in Soil". Science. 309 (5739): 1387–1390. doi:10.1126/science.1112665. ISSN 0036-8075.
^ ^a ^b Dance, Amber (2008-10-08). "Soil ecology: What lies beneath". Nature. 455 (7214): 724–725. doi:10.1038/455724a. ISSN 0028-0836.
^ ^a ^b Roesch, Luiz F W; Fulthorpe, Roberta R; Riva, Alberto; Casella, George; Hadwin, Alison K M; Kent, Angela D; Daroub, Samira H; Camargo, Flavio A O; Farmerie, William G; Triplett, Eric W (2007-07-05). "Pyrosequencing enumerates and contrasts soil microbial diversity". The ISME Journal. 1 (4): 283–290. doi:10.1038/ismej.2007.53. ISSN 1751-7362.
^ MEYSMAN, F; MIDDELBURG, J; HEIP, C (2006-12). "Bioturbation: a fresh look at Darwin's last idea". Trends in Ecology & Evolution. 21 (12): 688–695. doi:10.1016/j.tree.2006.08.002. ISSN 0169-5347. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Erkoçak, Aylin; Dengiz, Orhan (2019-07-22). "Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 21–27. doi:10.33409/tbbbd.595121. ISSN 2146-8141.
^ ÖRS, Selda; EKİNCİ, Melek (2015-12-28). "Kuraklık stresi ve bitki fizyolojisi". Derim. 32 (2): 237. doi:10.16882/derim.2015.90060. ISSN 2149-2182.
^ Nguyen, Christophe (2003-07). "Rhizodeposition of organic C by plants: mechanisms and controls". Agronomie. 23 (5-6): 375–396. doi:10.1051/agro:2003011. ISSN 0249-5627. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Maya Bundt; Franco Widmer; Manuel Pesaro; Josef Zeyer; Peter Blaser. "Preferential Flow Paths: Biological Hot Spots in Soils". Preferential Flow: Water Movement and Chemical Transport in the Environment. St. Joseph, MI: American Society of Agricultural and Biological Engineers. doi:10.13031/2013.2085.
^ Bonkowski, Michael (2004-04-13). "Protozoa and plant growth: the microbial loop in soil revisited". New Phytologist. 162 (3): 617–631. doi:10.1111/j.1469-8137.2004.01066.x. ISSN 0028-646X.
^ NEGİŞ, Hamza; ŞEKER, Cevdet; ÇETİN, Ayşe (2020-12-18). "Toprak Sıkışması ve Sınırlayıcı Su Aralığı Üzerine Farklı Organik Materyallerin Etkileri". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. doi:10.33409/tbbbd.778834. ISSN 2146-8141.
^ Halil, İNALCIK (2012). "Osmanlı Döneminde Balkanlar tarihi üzerinde yeni araştırmalar". Ankara Üniversitesi Güneydoğu Avrupa Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi. 1 (1): 1–10. doi:10.1501/gamer_0000000002. ISSN 2146-054X.
^ Bridges, E. M. (1992-04). "World map of the status of humaninduced soil degradation, oldeman, L. R., Hakkeling, R. T. A. and Sombroek, W. G. UNEP/ISRIC, Nairobi, Kenya, 1990. isbn 90 6672 042 5, US$25.00 (paperback), 3 maps and explanatory note + 27 pp." Land Degradation and Development. 3 (1): 68–69. doi:10.1002/ldr.3400030109. ISSN 1085-3278. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Turgut, Muhittin Murat; Koca, Yakup Kenan (2019-07-22). "Farklı toprak işleme yöntemlerinin iki farklı toprak serisinde CO2 salımına etkileri". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 51–56. doi:10.33409/tbbbd.595156. ISSN 2146-8141.
^ Toprak, Tuğba Elif (2018-10-21). "Bağlantıcılık, Yapay Sinir Ağları ve Okuma". RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi: 276–283. doi:10.29000/rumelide.472778. ISSN 2148-7782.
^ KANİK, Feride; KARAKOÇ, Ömer Cem (2020-09-09). "Bazı bitki ektraktlarının Sitophilus granarius (Linnaeus, 1758) (Coleoptera: Curculionidae) ve Tribolium castaneum (Herbst, 1797) (Coleoptera: Tenebrionidae) üzerindeki insektisidal ve davranışsal etkileri". Bitki Koruma Bülteni. doi:10.16955/bitkorb.784497. ISSN 0406-3597.
^ Özdemir, Nutullah (2019-12-31). "Farklı topoğrafik yapı ve arazi kullanım koşullarında hacim ağırlığı ile bazı fiziksel ve kimyasal toprak özellikleri arasındaki ilişkiler". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (2): 86–91. doi:10.33409/tbbbd.668593. ISSN 2146-8141.
^ Bouché, Marcel B.; Al-Addan, Fathel (1997-03). "Earthworms, water infiltration and soil stability: Some new assessments". Soil Biology and Biochemistry. 29 (3-4): 441–452. doi:10.1016/s0038-0717(96)00272-6. ISSN 0038-0717. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Erkoçak, Aylin; Dengiz, Orhan (2019-07-22). "Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 21–27. doi:10.33409/tbbbd.595121. ISSN 2146-8141.
^ DURUKOĞLU, Salim; TOPRAK, Ayşe Sinem (2019-01-01). "ŞİİRDE BİÇİM BAĞLAMINDA YENİLİK - MÜKEMMELLİK ARAYIŞLARI VE PARNASİZMİN KISA TARİHİ". AKRA KÜLTÜR SANAT VE EDEBİYAT DERGİSİ. 7 (17): 47–59. doi:10.31126/akrajournal.493843. ISSN 2148-0370.
^ Brown, George G. (1995-03). "How do earthworms affect microfloral and faunal community diversity?". Plant and Soil. 170 (1): 209–231. doi:10.1007/bf02183068. ISSN 0032-079X. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Jouquet, Pascal; Dauber, Jens; Lagerlöf, Jan; Lavelle, Patrick; Lepage, Michel (2006-06). "Soil invertebrates as ecosystem engineers: Intended and accidental effects on soil and feedback loops". Applied Soil Ecology. 32 (2): 153–164. doi:10.1016/j.apsoil.2005.07.004. ISSN 0929-1393. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Bohlen, Patrick J.; Scheu, Stefan; Hale, Cindy M.; McLean, Mary Ann; Migge, Sonja; Groffman, Peter M.; Parkinson, Dennis (2004-10). "Non-native invasive earthworms as agents of change in northern temperate forests". Frontiers in Ecology and the Environment. 2 (8): 427–435. doi:10.1890/1540-9295(2004)002[0427:nieaao]2.0.co;2. ISSN 1540-9295. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ de BRUYN, LOBRY; Conacher, AJ (1990). "The role of termites and ants in soil modification - a review". Soil Research. 28 (1): 55. doi:10.1071/sr9900055. ISSN 1838-675X.
^ Kinlaw, Alton Emory (2006-09). "Burrow Dispersion of Central Florida Armadillos". Southeastern Naturalist. 5 (3): 523–534. doi:10.1656/1528-7092(2006)5[523:bdocfa]2.0.co;2. ISSN 1528-7092. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ AYDEMİR, Muzaffer (2020-06-30). "Türk İşletme Tarihi ve Yönetim Bilimi Açısından Birinci İzmir İktisat Kongresi: Banka Merkezli İşletme Gruplarının Oluşumu". Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5 (1): 194–213. doi:10.33905/bseusbed.726432. ISSN 2548-088X.
^ Meral, Safa; Kishalı, Emre (2020-01-31). "Mimarlık Tarihi ve Mimari Koruma Ara Kesitinde Bir Inceleme: Üsküdar Şemsi Ahmed Paşa Külliyesi". Art-Sanat: 313–334. doi:10.26650/artsanat.2020.13.0013. ISSN 2148-3582.
^ Balisky, Allen C.; Burton, Philip J. (1993-11-01). "Distinction of soil thermal regimes under various experimental vegetation covers". Canadian Journal of Soil Science. 73 (4): 411–420. doi:10.4141/cjss93-043. ISSN 0008-4271.
^ UZGÖREN, Elif (2020-07-17). "AVRUPA ENTEGRASYONUNUN KRİZİ, REFORMLAR VE SOSYAL TARAFLAR: NASIL BİR UZLAŞI?". Ankara Avrupa Calismalari Dergisi. 19 (1): 269–299. doi:10.32450/aacd.771084. ISSN 1303-2518.
^ Kadıoğlu, Banu; Canbolat, Mustafa (2019-12-31). "Farklı yetiştirme ortamlarında bazı bakterilerin buğday ve mısır gelişimi üzerine etkisi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (2): 139–148. doi:10.33409/tbbbd.668895. ISSN 2146-8141.
^ Calvaruso, Christophe; Turpault, Marie-Pierre; Frey-Klett, Pascale (2006-02). "Root-Associated Bacteria Contribute to Mineral Weathering and to Mineral Nutrition in Trees: a Budgeting Analysis". Applied and Environmental Microbiology. 72 (2): 1258–1266. doi:10.1128/aem.72.2.1258-1266.2006. ISSN 0099-2240. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ NEGİŞ, Hamza; ŞEKER, Cevdet; ÇETİN, Ayşe (2020-12-18). "Toprak Sıkışması ve Sınırlayıcı Su Aralığı Üzerine Farklı Organik Materyallerin Etkileri". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. doi:10.33409/tbbbd.778834. ISSN 2146-8141.
^ Angers, Denis A.; Caron, Jean (1998). Biogeochemistry. 42 (1/2): 55–72. doi:10.1023/a:1005944025343. ISSN 0168-2563 http://dx.doi.org/10.1023/a:1005944025343. Eksik ya da boş |başlık= (yardım)
^ ShengPei, DAI; Bo, ZHANG; HaiJun, WANG; YaMin, WANG; LingXia, GUO; XingMei, WANG; Dan, LI (2011-02-25). "Vegetation cover change and the driving factors over northwest China". Journal of Arid Land. 3 (1): 25–33. doi:10.3724/sp.j.1227.2011.00025. ISSN 1674-6767.
^ Vogiatzakis, I. N.; Griffiths, G. H.; Mannion, A. M. (2003-03). "Environmental factors and vegetation composition, Lefka Ori massif, Crete, S. Aegean". Global Ecology and Biogeography. 12 (2): 131–146. doi:10.1046/j.1466-822x.2003.00021.x. ISSN 1466-822X. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Brethes, A; Brun, JJ; Jabiol, B; Ponge, J; Toutain, F (1995). "Classification of forest humus forms: a French proposal". Annales des Sciences Forestières. 52 (6): 535–546. doi:10.1051/forest:19950602. ISSN 0003-4312.
^ ÖZKAN DUVAN, Ayşe (2019-03-08). "DEVLET TEORİSİNDE KUVVETLER AYRILIĞININ DOĞUŞU: LOCKE VE MONTESQUIEU". Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi (1): 35–60. doi:10.33432/ybuhukuk.537635. ISSN 2149-5831.
^ Gülser, Coşkun; Ekberli, İmanverdi (2019-07-22). "Toprak kalınlığına bağlı oluşan yükün toprak gerilimine etkisi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 37–42. doi:10.33409/tbbbd.595142. ISSN 2146-8141.
^ Anderson, Roger C. (2006-10). "Evolution and origin of the Central Grassland of North America: climate, fire, and mammalian grazers1". The Journal of the Torrey Botanical Society. 133 (4): 626–647. doi:10.3159/1095-5674(2006)133[626:eaootc]2.0.co;2. ISSN 1095-5674. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ NEGİŞ, Hamza; ŞEKER, Cevdet; ÇETİN, Ayşe (2020-12-18). "Toprak Sıkışması ve Sınırlayıcı Su Aralığı Üzerine Farklı Organik Materyallerin Etkileri". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. doi:10.33409/tbbbd.778834. ISSN 2146-8141.
^ BOZKURT ÇOLAK, Yeşim; YAZAR, Atilla; GÖNEN, Engin (2021-03-30). "Çukurova Bölgesinde Farklı Damla Sulama Yöntemleriyle Yetiştirilen Kinoa Bitkisinin Sulama ve Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi". Toprak Su Dergisi: 35–42. doi:10.21657/topraksu.770874. ISSN 2146-7072.
^ ÖZBAY, Selin; TOLUNAY, Doğanay (2020-08-20). "Karışık baltalık ormanların sahil çamına dönüştürülmesinin toprak ve ölü örtüdeki organik karbon ve besin maddesi stoklarına etkisi". Ormancılık Araştırma Dergisi. doi:10.17568/ogmoad.731934. ISSN 2149-0783.
^ ^a ^b ^c ^d Odling-Smee, F. John; Laland, Kevin N.; Feldman, Marcus W. (2003-01-01). Niche Construction. Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-4726-6.
^ Ponomarenko, E V; Anderson, D W (2001-08-01). "Importance of charred organic matter in Black Chernozem soils of Saskatchewan". Canadian Journal of Soil Science. 81 (3): 285–297. doi:10.4141/s00-075. ISSN 0008-4271.
^ Bormann, B. T.; Spaltenstein, H.; McClellan, M. H.; Ugolini, F. C.; Jr., K. Cromack; Nay, S. M. (1995-10). "Rapid Soil Development After Windthrow Disturbance in Pristine Forests". The Journal of Ecology. 83 (5): 747. doi:10.2307/2261411. ISSN 0022-0477. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Crocker, Robert L.; Major, Jack (1955-07). "Soil Development in Relation to Vegetation and Surface Age at Glacier Bay, Alaska". The Journal of Ecology. 43 (2): 427. doi:10.2307/2257005. ISSN 0022-0477. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ ^a ^b ^c Crews, Timothy E.; Kitayama, Kanehiro; Fownes, James H.; Riley, Ralph H.; Herbert, Darrell A.; Mueller-Dombois, Dieter; Vitousek, Peter M. (1995-07). "Changes in Soil Phosphorus Fractions and Ecosystem Dynamics across a Long Chronosequence in Hawaii". Ecology. 76 (5): 1407–1424. doi:10.2307/1938144. ISSN 0012-9658. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Erkoçak, Aylin; Dengiz, Orhan (2019-07-22). "Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 21–27. doi:10.33409/tbbbd.595121. ISSN 2146-8141.
^ "NEWS NOTES". The Catholic Counselor and Readings. 1 (2): 20–21. 1957-12. doi:10.1002/j.2161-007x.1957.tb00112.x. ISSN 2164-5086. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Donahue, Roy L.; Miller, Raymond W.; Shickluna, John C. (1978-04). "Soils – An Introduction to Soils and Plant Growth". Soil Science. 125 (4): 271. doi:10.1097/00010694-197804000-00019. ISSN 0038-075X. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Craft, Christopher; Broome, Stephen; Campbell, Carlton (2002-06). "Fifteen Years of Vegetation and Soil Development after Brackish-Water Marsh Creation". Restoration Ecology. 10 (2): 248–258. doi:10.1046/j.1526-100x.2002.01020.x. ISSN 1061-2971. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Earthworm ecology. 2nd ed. Edwards, C. A. (Clive Arthur), 1925-. Boca Raton, Fla.: CRC Press. 2004. ISBN 0-203-99823-5. OCLC 61673762.
^ He, Changling; Breuning-Madsen, Henrik; Awadzi, Theodore W. (2007-01). "Mineralogy of dust deposited during the Harmattan season in Ghana". Geografisk Tidsskrift-Danish Journal of Geography. 107 (1): 9–15. doi:10.1080/00167223.2007.10801371. ISSN 0016-7223. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Pimentel, D.; Harvey, C.; Resosudarmo, P.; Sinclair, K.; Kurz, D.; McNair, M.; Crist, S.; Shpritz, L.; Fitton, L.; Saffouri, R.; Blair, R. (1995-02-24). "Environmental and Economic Costs of Soil Erosion and Conservation Benefits". Science. 267 (5201): 1117–1123. doi:10.1126/science.267.5201.1117. ISSN 0036-8075.
^ Wakatsuki, Toshiyuki; Rasyidin, Azwar (1992-03). "Rates of weathering and soil formation". Geoderma. 52 (3-4): 251–263. doi:10.1016/0016-7061(92)90040-e. ISSN 0016-7061. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
^ Erkoçak, Aylin; Dengiz, Orhan (2019-07-22). "Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 21–27. doi:10.33409/tbbbd.595121. ISSN 2146-8141.
^ Turusov, V.; Cheverdin, Yu.; Bespalov, V.; Titova, T. (2020-09-10). "Changes in the Physical Properties of Segregational Chernozems in Agroforest Landscapes of the Central Chernozem Region". Lesnoy Zhurnal (Forestry Journal) (4): 95–112. doi:10.37482/0536-1036-2020-4-95-112. ISSN 0536-1036.
^ Jenny, Hans A., 1931- (1980). The Soil Resource : Origin and Behavior. New York, NY: Springer New York. ISBN 978-1-4612-6112-4. OCLC 852788902.
^ Johnson, D. L.; Domier, J. E. J.; Johnson, D. N. (2005-03-01). "Reflections on the Nature of Soil and Its Biomantle". Annals of the Association of American Geographers. 95 (1): 11–31. doi:10.1111/j.1467-8306.2005.00448.x. ISSN 0004-5608.
^ Pidwirny, M. (2006), Toprak Pedojenezi , Fiziksel Coğrafyanın Temelleri (2 ed.).
^ Hogan, Michael (2008). "Intuition". PsycCRITIQUES. 53 (40). doi:10.1037/a0013388. ISSN 1554-0138.

[1] Buol, S. W.; Hole, F. D. & McCracken, R. J. (1973). Soil Genesis and Classification (First ed.). Ames, IA: Iowa State University Press. ISBN 978-0-8138-1460-5.

[2] Jenny Hans (1994). Toprak oluşum faktörleri: Kantitatif Pedoloji Sistemi (PDF) . New York: Dover. ISBN 978-0-486-68128-3. 25 Şubat 2013 tarihinde orjinalinden (PDF) arşivlendi . Alındı 4 Eylül 2014 .

[3] Scalenghe, R., Territo, C., Petit, S., Terribile, F., Righi, D. (2016). "Sicilya'nın (İtalya) bazı poligenetik manzaralarında ana materyalin yok edilmesinde pedojenik üst baskının rolü". Geoderma Regional . 7 : 49–58. doi : 10.1016 / j.geodrs.2016.01.003 .

[4] Wilkinson, MT, Humpreys, GS (2005). "Çekirdek tabanlı toprak üretim oranları ve OSL tabanlı biyoturbasyon oranları yoluyla pedojenezi keşfetmek". Avustralya Toprak Araştırmaları Dergisi . 43 (6): 767. doi : 10.1071 / SR04158 .

[:3-5] Jenny, Hans (1941). Toprak oluşumunun faktörleri: bir uyumlaştırıcı pedoloji sistemi (PDF). New York:McGraw-Hill. 8 Ağustos 2017 tarihindeorjinalinden (PDF)arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017.

[6] Ritter, Michael E. "Fiziksel çevre: fiziksel coğrafyaya giriş" . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017

[7] Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 20–21.

[8] Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 21.

[9] Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 24.

[10] "Ayrışma" . Regina Üniversitesi . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[11] Gilluly, James ; Sular, Aaron Clement ve Woodford, Alfred Oswald (1975). Jeolojinin ilkeleri (4. baskı). San Francisco: WH Freeman. ISBN 978-0-7167-0269-6.

[12] Uroz, Stéphane; Calvaruso, Christophe; Turpault, Marie-Pierre & Frey-Klett, Pascale (2009). "Bakteriler tarafından mineral ayrışması: ekoloji, aktörler ve mekanizmalar". Mikrobiyolojideki Eğilimler . 17 (8): 378–87. doi : 10.1016 / j.tim.2009.05.004 . PMID 19660952 .

[:4-13] Landeweert, Renske; Hoffland, Ellis; Finlay, Roger D .; Kuyper, Thom W. ve Van Breemen, Nico (2001). "Bitkileri kayalara bağlamak: ektomikorizal mantarlar, minerallerden besinleri harekete geçirir". Ekoloji ve Evrimdeki Eğilimler . 16 (5): 248–54. doi : 10.1016 / S0169-5347 (01) 02122-X . PMID 11301154 .

[14] Andrews, Jeffrey A. & Schlesinger, William H. (2001). "Deneysel CO2 zenginleştirme ile ılıman bir ormanda toprak CO2 dinamiği, asitlenme ve kimyasal ayrışma". Küresel Biyojeokimyasal Çevrimler . 15 (1): 149–62. Bibcode : 2001GBioC..15..149A . doi : 10.1029 / 2000GB001278 .

[15] Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 28–31.

[16] Jones, Clive G. & Shachak, Moshe (1990). "Kaya yiyen salyangozlar tarafından çöl toprağının gübrelenmesi" ( PDF ) . Doğa . 346 (6287): 839–41. Bibcode : 1990Natur.346..839J . doi : 10.1038 / 346839a0 . S2CID 4311333 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[17] Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 31–33.

[18] Li, Li; Steefel, Carl I. ve Yang, Li (2008). "Tek gözenek ve kırıklarda mineral çözünme oranlarının ölçek bağımlılığı" (PDF) . Geochimica ve Cosmochimica Açta . 72 (2): 360–77. Bibcode : 2008GeCoA..72..360L . doi : 10.1016 / j.gca.2007.10.027 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[19] La Iglesia, Ángel; Martin-Vivaldi Jr, Juan Luis & López Aguayo, Francisco (1976). "Homojen çökeltme ile oda sıcaklığında kaolinit kristalizasyonu. III. Feldispatların hidrolizi" (PDF) . Killer ve Kil Mineralleri . 24 (6287): 36–42. Bibcode : 1990Natur.346..839J . doi : 10.1038 / 346839a0 . S2CID 4311333 . 9 Ağustos 2017 tarihinde orjinalinden (PDF) arşivlendi . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[20] Al-Hosney, Hashim & Grassian, Vicki H. (2004). "Karbonik asit: kalsiyum karbonatın yüzey kimyasında önemli bir ara madde" . Amerikan Kimya Derneği Dergisi . 126 (26): 8068–69. doi : 10.1021 / ja0490774 . PMID 15225019 .

[21] Jiménez-González, Inmaculada; Rodríguez ‐ Navarro, Carlos ve Scherer, George W. (2008). "Kumtaşının fizikomekanik bozulmasında kil minerallerinin rolü". Jeofizik Araştırma Dergisi . 113 (F02021): 1–17. Bibcode : 2008JGRF..113.2021J . doi : 10.1029 / 2007JF000845 .

[22] Mylvaganam, Kausala & Zhang, Liangchi (2002). "Nano girintiye bağlı olarak silikonda oksijen penetrasyonunun etkisi" ( PDF ) . Nanoteknoloji . 13 (5): 623–26. Bibcode : 2002Nanot..13..623M . doi : 10.1088 / 0957-4484 / 13/5/316 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[23] Favre, Fabienne; Tessier, Daniel; Abdelmoula, Mustapha; Génin, Jean-Marie; Gates, Will P. ve Boivin, Pascal (2002). "Aralıklı olarak suyla tıkanmış toprakta demir azalması ve katyon değişim kapasitesindeki değişiklikler". Avrupa Toprak Bilimi Dergisi . 53 (2): 175–83. doi : 10.1046 / j.1365-2389.2002.00423.x .

[24] Riebe, Clifford S.; Kirchner, James W. ve Finkel, Robert C. (2004). "Çeşitli iklim rejimlerini iddia granitik yüzeyde uzun vadede kimyasal tahammül altında erozyon ve iklimsel etkiler" (PDF) . Dünya ve Gezegen Bilimi Mektupları . 224 (3/4): 547-62. Bibcode : 2004E & PSL.224..547R . doi : 10.1016 / j.epsl.2004.05.019 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[25] "Ayrışma oranları" (PDF) . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[26] Dere, Ashlee L .; White, Timothy S .; April, Richard H .; Reynolds, Bryan; Miller, Thomas E .; Knapp, Elizabeth P .; McKay, Larry D. ve Brantley, Susan L. (2013). "Enlemsel bir gradyan boyunca şeyl topraklarında feldspat ayrışmasının iklim bağımlılığı" Geochimica ve Cosmochimica Açta . 122 : 101–26. Bibcode : 2013GeCoA.122..101D . doi : 10.1016 / j.gca.2013.08.001 .

[27] Kitayama, Kanehiro; Majalap-Lee, Noreen & Aiba, Shin-ichiro (2000). "Borneo, Kinabalu Dağı'nın rakım eğimleri boyunca tropikal yağmur ormanlarının toprak fosfor fraksiyonasyonu ve fosfor kullanım etkinlikleri". Oecologia . 123 (3): 342–49. Bibcode : 2000Oecol.123..342K . doi : 10.1007 / s004420051020 . PMID 28308588 . S2CID 20660989 .

[28] Sequeira Braga, Maria Amália; Paquet, Hélène & Begonha, Arlindo (2002). "Ilıman bir iklimde granitlerin ayrışması (Kuzeybatı Portekiz): granitik saprolitler ve arenizasyon" (PDF) . Catena . 49 (1/2): 41–56. doi : 10.1016 / S0341-8162 (02) 00017-6 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[29] Epstein, Howard E.; Burke, Ingrid C. ve Lauenroth, William K. (2002). "ABD Büyük Ovalarında ve ilk üretim fiyatları" ( PDF ) . Ekoloji . 83 (2): 320–27. doi : 10.1890 / 0012-9658 (2002) 083 [0320: RPODAP] 2.0.CO; 2 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[30] Davidson, Eric A. & Janssens, Ivan A. (2006). "Toprak karbon ayrışmasının sıcaklık hassasiyeti ve iklim değişikliğine geri bildirimler" ( PDF ) . Doğa . 440 (9 Mart 2006): 165-73. Bibcode : 2006Natur.440..165D . doi : 10.1038 / nature04514 . PMID 16525463 . S2CID 4404915 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017

[31] Woodward, F. Ian; Lomas, Mark R. ve Kelly, Colleen K. (2004). "İklim ve bitki biyomlarının çalışması" . Londra Kraliyet Cemiyeti'nin Felsefi İşlemleri. Seri B, Biyolojik Bilimler . 359 (1450): 1465–76. doi : 10.1098 / rstb.2004.1525 . PMC 1693431 . PMID 15519965 .

[32] Fedoroff Nicolas (1997). "Kızıl Akdeniz topraklarında kil illuviasyonu". Catena . 28 (3/4): 171–89. doi : 10.1016 / S0341-8162 (96) 00036-7

[33] Michalzik, Beate; Kalbitz, Karsten; Park, Ji-Hyung; Solinger, Stephan ve Matzner, Egbert (2001). "Çözünmüş organik karbon ve nitrojenin akışları ve içleri: ılıman ormanlar için bir sentez" ( PDF ) . Biyojeokimya . 52 (2): 173–205. doi : 10.1023 / A: 1006441620810 . S2CID 97298438 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[34] Bernstein, Leon (1975). "Tuzluluk ve sodisitenin büyümede etkileri". Fitopatolojinin Yıllık İncelemesi . 13 : 295–312. doi : 10.1146 / annurev.py.13.090175.001455 .

[35] Yuan, Bing-Cheng; Li, Zi-Zhen; Liu, Hua; Gao, Meng ve Zhang, Yan-Yu (2007). "Kurak altında altında tuzdan etkilenmiş topraklarda mikrobiyal biyokütle ve aktivite" ( PDF ) . Uygulamalı Toprak Ekolojisi . 35 (2): 319–28. doi : 10.1016 / j.apsoil.2006.07.004 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[36] Schlesinger, William H. (1982). "Kurak toprakların kalişinde karbon depolaması: Arizona'dan bir vaka çalışması" (PDF) . Toprak Bilimi . 133 (4): 247–55. doi : 10.1146 / annurev.py.13.090175.001455 . 4 Mart 2018 tarihinde orjinalinden (PDF) arşivlendi . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[37] Nalbantoğlu, Zalihe ve Gucbilmez, Emin (2001). "Yarı kurak ortamlarda kalkerli geniş toprakların yenilenmesi". Kurak Ortamlar Dergisi . 47 (4): 453–63. Bibcode : 2001JArEn..47..453N . doi : 10.1006 / jare.2000.0726 .

[38] Geri çağırma, Gregory J. (2010). "Lateritizasyon ve boksitleşme olayları" ( PDF ) . Ekonomik Jeoloji . 105 (3): 655–67. doi : 10.2113 / gsecongeo.105.3.655 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[39] Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 35.

[40] Pye, Kenneth ve Tsoar, Haim (1987). "İsrail'in kuzeyindeki Negev'deki lös oluşumu ve kumul kumu diyajenezine özellikle atıfta bulunarak çöllerdeki toz taşınması ve birikmesinin mekanik ve jeolojik sonuçları" ( PDF ) . Frostick, Lynne & Reid, Ian (editörler). Çöl çökeltileri: eski ve modern . Londra Jeoloji Derneği, Özel Yayınlar . 35 . s. 139–56. Bibcode : 1987GSLSP..35..139P . doi : 10.1144 / GSL.SP.1987.035.01.10 . ISBN 978-0-632-01905-2. S2CID 128746705 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[41] Prospero, Joseph M. (1999). "Toprakde uzun menzilli maden tozu taşınması: Afrika tozunundoğu ABD'nin çevresi etkisi" . Amerika Birleşik Resim Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri . 96 (7): 3396–403. Bibcode : 1999PNAS ... 96.3396P . doi : 10.1073 / pnas.96.7.3396 . PMC 34280 . PMID 10097049 .

[42] Yazı, Wilfred M .; Emanuel, William R.; Zinke, Paul J. & Stangerberger, Alan G. (1999). "Toprak karbon havuzları ve dünya bölgeleri". Doğa . 298 (5870): 156–59. Bibcode : 1982Natur.298..156P . doi : 10.1038 / 298156a0 . S2CID 4311653 .

[43] Gómez-Heras, Miguel; Smith, Bernard J. ve Fort, Rafael (2006). "Kristalin kayalardaki mineraller arasındaki sıcaklık farklılıkları: termal yorgunluk yoluyla granitlerin tanecikli ayrışması için sonuçlar". Jeomorfoloji . 78 (3/4): 236–49. Bibcode : 2006Geomo..78..236G . doi : 10.1016 / j.geomorph.2005.12.013 .

[44] Nicholson, Dawn T. ve Nicholson, Frank H. (2000). "Deneysel donma-çözülme ayrışmasına maruz kalır tortul kayaçların fiziksel bozulmaya maruz kalır" (PDF) . Toprak Yüzey İşlemleri ve Yer Şekilleri . 25 (12): 1295–307. Bibcode : 2000ESPL ... 25.1295N . doi : 10.1002 / 1096-9837 (200011) 25:12 <1295 :: AID-ESP138> 3.0.CO; 2-E .

[45] Lucas, Yves (2001). "Hava şartlarına maruz kalma oranlarını ve uygulama kontrol etmede bitkilerin rolü: biyolojik pompalamanın önemi" ( PDF ) . Yeryüzü ve Gezegen Bilimsel İncelemesi . 29 : 135–63. Bibcode : 2001AREPS..29..135L . doi : 10.1146 / annurev.earth.29.1.135 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .

[:0-46] Gans, J. (2005-08-26). "Computational Improvements Reveal Great Bacterial Diversity and High Metal Toxicity in Soil". Science. 309 (5739): 1387–1390. doi:10.1126/science.1112665. ISSN 0036-8075.

[:1-47] Dance, Amber (2008-10-08). "Soil ecology: What lies beneath". Nature. 455 (7214): 724–725. doi:10.1038/455724a. ISSN 0028-0836.

[:2-48] Roesch, Luiz F W; Fulthorpe, Roberta R; Riva, Alberto; Casella, George; Hadwin, Alison K M; Kent, Angela D; Daroub, Samira H; Camargo, Flavio A O; Farmerie, William G; Triplett, Eric W (2007-07-05). "Pyrosequencing enumerates and contrasts soil microbial diversity". The ISME Journal. 1 (4): 283–290. doi:10.1038/ismej.2007.53. ISSN 1751-7362.

[49] MEYSMAN, F; MIDDELBURG, J; HEIP, C (2006-12). "Bioturbation: a fresh look at Darwin's last idea". Trends in Ecology & Evolution. 21 (12): 688–695. doi:10.1016/j.tree.2006.08.002. ISSN 0169-5347. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[50] Erkoçak, Aylin; Dengiz, Orhan (2019-07-22). "Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 21–27. doi:10.33409/tbbbd.595121. ISSN 2146-8141.

[51] ÖRS, Selda; EKİNCİ, Melek (2015-12-28). "Kuraklık stresi ve bitki fizyolojisi". Derim. 32 (2): 237. doi:10.16882/derim.2015.90060. ISSN 2149-2182.

[52] Nguyen, Christophe (2003-07). "Rhizodeposition of organic C by plants: mechanisms and controls". Agronomie. 23 (5-6): 375–396. doi:10.1051/agro:2003011. ISSN 0249-5627. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[53] Maya Bundt; Franco Widmer; Manuel Pesaro; Josef Zeyer; Peter Blaser. "Preferential Flow Paths: Biological Hot Spots in Soils". Preferential Flow: Water Movement and Chemical Transport in the Environment. St. Joseph, MI: American Society of Agricultural and Biological Engineers. doi:10.13031/2013.2085.

[54] Bonkowski, Michael (2004-04-13). "Protozoa and plant growth: the microbial loop in soil revisited". New Phytologist. 162 (3): 617–631. doi:10.1111/j.1469-8137.2004.01066.x. ISSN 0028-646X.

[55] NEGİŞ, Hamza; ŞEKER, Cevdet; ÇETİN, Ayşe (2020-12-18). "Toprak Sıkışması ve Sınırlayıcı Su Aralığı Üzerine Farklı Organik Materyallerin Etkileri". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. doi:10.33409/tbbbd.778834. ISSN 2146-8141.

[56] Halil, İNALCIK (2012). "Osmanlı Döneminde Balkanlar tarihi üzerinde yeni araştırmalar". Ankara Üniversitesi Güneydoğu Avrupa Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi. 1 (1): 1–10. doi:10.1501/gamer_0000000002. ISSN 2146-054X.

[57] Bridges, E. M. (1992-04). "World map of the status of humaninduced soil degradation, oldeman, L. R., Hakkeling, R. T. A. and Sombroek, W. G. UNEP/ISRIC, Nairobi, Kenya, 1990. isbn 90 6672 042 5, US$25.00 (paperback), 3 maps and explanatory note + 27 pp." Land Degradation and Development. 3 (1): 68–69. doi:10.1002/ldr.3400030109. ISSN 1085-3278. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[58] Turgut, Muhittin Murat; Koca, Yakup Kenan (2019-07-22). "Farklı toprak işleme yöntemlerinin iki farklı toprak serisinde CO2 salımına etkileri". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 51–56. doi:10.33409/tbbbd.595156. ISSN 2146-8141.

[59] Toprak, Tuğba Elif (2018-10-21). "Bağlantıcılık, Yapay Sinir Ağları ve Okuma". RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi: 276–283. doi:10.29000/rumelide.472778. ISSN 2148-7782.

[60] KANİK, Feride; KARAKOÇ, Ömer Cem (2020-09-09). "Bazı bitki ektraktlarının Sitophilus granarius (Linnaeus, 1758) (Coleoptera: Curculionidae) ve Tribolium castaneum (Herbst, 1797) (Coleoptera: Tenebrionidae) üzerindeki insektisidal ve davranışsal etkileri". Bitki Koruma Bülteni. doi:10.16955/bitkorb.784497. ISSN 0406-3597.

[61] Özdemir, Nutullah (2019-12-31). "Farklı topoğrafik yapı ve arazi kullanım koşullarında hacim ağırlığı ile bazı fiziksel ve kimyasal toprak özellikleri arasındaki ilişkiler". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (2): 86–91. doi:10.33409/tbbbd.668593. ISSN 2146-8141.

[62] Bouché, Marcel B.; Al-Addan, Fathel (1997-03). "Earthworms, water infiltration and soil stability: Some new assessments". Soil Biology and Biochemistry. 29 (3-4): 441–452. doi:10.1016/s0038-0717(96)00272-6. ISSN 0038-0717. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[63] Erkoçak, Aylin; Dengiz, Orhan (2019-07-22). "Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 21–27. doi:10.33409/tbbbd.595121. ISSN 2146-8141.

[64] DURUKOĞLU, Salim; TOPRAK, Ayşe Sinem (2019-01-01). "ŞİİRDE BİÇİM BAĞLAMINDA YENİLİK - MÜKEMMELLİK ARAYIŞLARI VE PARNASİZMİN KISA TARİHİ". AKRA KÜLTÜR SANAT VE EDEBİYAT DERGİSİ. 7 (17): 47–59. doi:10.31126/akrajournal.493843. ISSN 2148-0370.

[65] Brown, George G. (1995-03). "How do earthworms affect microfloral and faunal community diversity?". Plant and Soil. 170 (1): 209–231. doi:10.1007/bf02183068. ISSN 0032-079X. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[66] Jouquet, Pascal; Dauber, Jens; Lagerlöf, Jan; Lavelle, Patrick; Lepage, Michel (2006-06). "Soil invertebrates as ecosystem engineers: Intended and accidental effects on soil and feedback loops". Applied Soil Ecology. 32 (2): 153–164. doi:10.1016/j.apsoil.2005.07.004. ISSN 0929-1393. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[67] Bohlen, Patrick J.; Scheu, Stefan; Hale, Cindy M.; McLean, Mary Ann; Migge, Sonja; Groffman, Peter M.; Parkinson, Dennis (2004-10). "Non-native invasive earthworms as agents of change in northern temperate forests". Frontiers in Ecology and the Environment. 2 (8): 427–435. doi:10.1890/1540-9295(2004)002[0427:nieaao]2.0.co;2. ISSN 1540-9295. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[68] BRUYN, LOBRY; Conacher, AJ (1990). "The role of termites and ants in soil modification - a review". Soil Research. 28 (1): 55. doi:10.1071/sr9900055. ISSN 1838-675X.

[69] Kinlaw, Alton Emory (2006-09). "Burrow Dispersion of Central Florida Armadillos". Southeastern Naturalist. 5 (3): 523–534. doi:10.1656/1528-7092(2006)5[523:bdocfa]2.0.co;2. ISSN 1528-7092. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[70] AYDEMİR, Muzaffer (2020-06-30). "Türk İşletme Tarihi ve Yönetim Bilimi Açısından Birinci İzmir İktisat Kongresi: Banka Merkezli İşletme Gruplarının Oluşumu". Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5 (1): 194–213. doi:10.33905/bseusbed.726432. ISSN 2548-088X.

[71] Meral, Safa; Kishalı, Emre (2020-01-31). "Mimarlık Tarihi ve Mimari Koruma Ara Kesitinde Bir Inceleme: Üsküdar Şemsi Ahmed Paşa Külliyesi". Art-Sanat: 313–334. doi:10.26650/artsanat.2020.13.0013. ISSN 2148-3582.

[72] Balisky, Allen C.; Burton, Philip J. (1993-11-01). "Distinction of soil thermal regimes under various experimental vegetation covers". Canadian Journal of Soil Science. 73 (4): 411–420. doi:10.4141/cjss93-043. ISSN 0008-4271.

[73] UZGÖREN, Elif (2020-07-17). "AVRUPA ENTEGRASYONUNUN KRİZİ, REFORMLAR VE SOSYAL TARAFLAR: NASIL BİR UZLAŞI?". Ankara Avrupa Calismalari Dergisi. 19 (1): 269–299. doi:10.32450/aacd.771084. ISSN 1303-2518.

[74] Kadıoğlu, Banu; Canbolat, Mustafa (2019-12-31). "Farklı yetiştirme ortamlarında bazı bakterilerin buğday ve mısır gelişimi üzerine etkisi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (2): 139–148. doi:10.33409/tbbbd.668895. ISSN 2146-8141.

[75] Calvaruso, Christophe; Turpault, Marie-Pierre; Frey-Klett, Pascale (2006-02). "Root-Associated Bacteria Contribute to Mineral Weathering and to Mineral Nutrition in Trees: a Budgeting Analysis". Applied and Environmental Microbiology. 72 (2): 1258–1266. doi:10.1128/aem.72.2.1258-1266.2006. ISSN 0099-2240. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[76] NEGİŞ, Hamza; ŞEKER, Cevdet; ÇETİN, Ayşe (2020-12-18). "Toprak Sıkışması ve Sınırlayıcı Su Aralığı Üzerine Farklı Organik Materyallerin Etkileri". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. doi:10.33409/tbbbd.778834. ISSN 2146-8141.

[77] Angers, Denis A.; Caron, Jean (1998). Biogeochemistry. 42 (1/2): 55–72. doi:10.1023/a:1005944025343. ISSN 0168-2563 http://dx.doi.org/10.1023/a:1005944025343. Eksik ya da boş |başlık= (yardım)

[78] ShengPei, DAI; Bo, ZHANG; HaiJun, WANG; YaMin, WANG; LingXia, GUO; XingMei, WANG; Dan, LI (2011-02-25). "Vegetation cover change and the driving factors over northwest China". Journal of Arid Land. 3 (1): 25–33. doi:10.3724/sp.j.1227.2011.00025. ISSN 1674-6767.

[79] Vogiatzakis, I. N.; Griffiths, G. H.; Mannion, A. M. (2003-03). "Environmental factors and vegetation composition, Lefka Ori massif, Crete, S. Aegean". Global Ecology and Biogeography. 12 (2): 131–146. doi:10.1046/j.1466-822x.2003.00021.x. ISSN 1466-822X. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[80] Brethes, A; Brun, JJ; Jabiol, B; Ponge, J; Toutain, F (1995). "Classification of forest humus forms: a French proposal". Annales des Sciences Forestières. 52 (6): 535–546. doi:10.1051/forest:19950602. ISSN 0003-4312.

[81] ÖZKAN DUVAN, Ayşe (2019-03-08). "DEVLET TEORİSİNDE KUVVETLER AYRILIĞININ DOĞUŞU: LOCKE VE MONTESQUIEU". Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi (1): 35–60. doi:10.33432/ybuhukuk.537635. ISSN 2149-5831.

[82] Gülser, Coşkun; Ekberli, İmanverdi (2019-07-22). "Toprak kalınlığına bağlı oluşan yükün toprak gerilimine etkisi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 37–42. doi:10.33409/tbbbd.595142. ISSN 2146-8141.

[83] Anderson, Roger C. (2006-10). "Evolution and origin of the Central Grassland of North America: climate, fire, and mammalian grazers1". The Journal of the Torrey Botanical Society. 133 (4): 626–647. doi:10.3159/1095-5674(2006)133[626:eaootc]2.0.co;2. ISSN 1095-5674. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[84] NEGİŞ, Hamza; ŞEKER, Cevdet; ÇETİN, Ayşe (2020-12-18). "Toprak Sıkışması ve Sınırlayıcı Su Aralığı Üzerine Farklı Organik Materyallerin Etkileri". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. doi:10.33409/tbbbd.778834. ISSN 2146-8141.

[85] BOZKURT ÇOLAK, Yeşim; YAZAR, Atilla; GÖNEN, Engin (2021-03-30). "Çukurova Bölgesinde Farklı Damla Sulama Yöntemleriyle Yetiştirilen Kinoa Bitkisinin Sulama ve Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi". Toprak Su Dergisi: 35–42. doi:10.21657/topraksu.770874. ISSN 2146-7072.

[86] ÖZBAY, Selin; TOLUNAY, Doğanay (2020-08-20). "Karışık baltalık ormanların sahil çamına dönüştürülmesinin toprak ve ölü örtüdeki organik karbon ve besin maddesi stoklarına etkisi". Ormancılık Araştırma Dergisi. doi:10.17568/ogmoad.731934. ISSN 2149-0783.

[:5-87] Odling-Smee, F. John; Laland, Kevin N.; Feldman, Marcus W. (2003-01-01). Niche Construction. Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-4726-6.

[88] Ponomarenko, E V; Anderson, D W (2001-08-01). "Importance of charred organic matter in Black Chernozem soils of Saskatchewan". Canadian Journal of Soil Science. 81 (3): 285–297. doi:10.4141/s00-075. ISSN 0008-4271.

[89] Bormann, B. T.; Spaltenstein, H.; McClellan, M. H.; Ugolini, F. C.; Jr., K. Cromack; Nay, S. M. (1995-10). "Rapid Soil Development After Windthrow Disturbance in Pristine Forests". The Journal of Ecology. 83 (5): 747. doi:10.2307/2261411. ISSN 0022-0477. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[90] Crocker, Robert L.; Major, Jack (1955-07). "Soil Development in Relation to Vegetation and Surface Age at Glacier Bay, Alaska". The Journal of Ecology. 43 (2): 427. doi:10.2307/2257005. ISSN 0022-0477. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[:6-91] Crews, Timothy E.; Kitayama, Kanehiro; Fownes, James H.; Riley, Ralph H.; Herbert, Darrell A.; Mueller-Dombois, Dieter; Vitousek, Peter M. (1995-07). "Changes in Soil Phosphorus Fractions and Ecosystem Dynamics across a Long Chronosequence in Hawaii". Ecology. 76 (5): 1407–1424. doi:10.2307/1938144. ISSN 0012-9658. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[92] Erkoçak, Aylin; Dengiz, Orhan (2019-07-22). "Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 21–27. doi:10.33409/tbbbd.595121. ISSN 2146-8141.

[93] "NEWS NOTES". The Catholic Counselor and Readings. 1 (2): 20–21. 1957-12. doi:10.1002/j.2161-007x.1957.tb00112.x. ISSN 2164-5086. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[94] Donahue, Roy L.; Miller, Raymond W.; Shickluna, John C. (1978-04). "Soils – An Introduction to Soils and Plant Growth". Soil Science. 125 (4): 271. doi:10.1097/00010694-197804000-00019. ISSN 0038-075X. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[95] Craft, Christopher; Broome, Stephen; Campbell, Carlton (2002-06). "Fifteen Years of Vegetation and Soil Development after Brackish-Water Marsh Creation". Restoration Ecology. 10 (2): 248–258. doi:10.1046/j.1526-100x.2002.01020.x. ISSN 1061-2971. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[96] Earthworm ecology. 2nd ed. Edwards, C. A. (Clive Arthur), 1925-. Boca Raton, Fla.: CRC Press. 2004. ISBN 0-203-99823-5. OCLC 61673762.

[97] He, Changling; Breuning-Madsen, Henrik; Awadzi, Theodore W. (2007-01). "Mineralogy of dust deposited during the Harmattan season in Ghana". Geografisk Tidsskrift-Danish Journal of Geography. 107 (1): 9–15. doi:10.1080/00167223.2007.10801371. ISSN 0016-7223. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[98] Pimentel, D.; Harvey, C.; Resosudarmo, P.; Sinclair, K.; Kurz, D.; McNair, M.; Crist, S.; Shpritz, L.; Fitton, L.; Saffouri, R.; Blair, R. (1995-02-24). "Environmental and Economic Costs of Soil Erosion and Conservation Benefits". Science. 267 (5201): 1117–1123. doi:10.1126/science.267.5201.1117. ISSN 0036-8075.

[99] Wakatsuki, Toshiyuki; Rasyidin, Azwar (1992-03). "Rates of weathering and soil formation". Geoderma. 52 (3-4): 251–263. doi:10.1016/0016-7061(92)90040-e. ISSN 0016-7061. Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)

[100] Erkoçak, Aylin; Dengiz, Orhan (2019-07-22). "Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi". Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 7 (1): 21–27. doi:10.33409/tbbbd.595121. ISSN 2146-8141.

[101] Turusov, V.; Cheverdin, Yu.; Bespalov, V.; Titova, T. (2020-09-10). "Changes in the Physical Properties of Segregational Chernozems in Agroforest Landscapes of the Central Chernozem Region". Lesnoy Zhurnal (Forestry Journal) (4): 95–112. doi:10.37482/0536-1036-2020-4-95-112. ISSN 0536-1036.

[102] Jenny, Hans A., 1931- (1980). The Soil Resource : Origin and Behavior. New York, NY: Springer New York. ISBN 978-1-4612-6112-4. OCLC 852788902.

[103] Johnson, D. L.; Domier, J. E. J.; Johnson, D. N. (2005-03-01). "Reflections on the Nature of Soil and Its Biomantle". Annals of the Association of American Geographers. 95 (1): 11–31. doi:10.1111/j.1467-8306.2005.00448.x. ISSN 0004-5608.

[104] Pidwirny, M. (2006), Toprak Pedojenezi , Fiziksel Coğrafyanın Temelleri (2 ed.).

[105] Hogan, Michael (2008). "Intuition". PsycCRITIQUES. 53 (40). doi:10.1037/a0013388. ISSN 1554-0138.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
 Fiziksel olgunluğa ulaşmamış bir organizma tarafından üreme konusu için   [https://en.wikipedia.org/wiki/Neoteny Paedogenesis] sayfasına bakınız.
-'''Pedogenesis''' (yunancada "pedo" veya "pedon" "toprak" anlamına gelir. "genesis" ise "köken,doğum" anlamına gelir)(toprak gelişimi, toprak evrimi, [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil toprak]  oluşumu olarak da adlandırılır) yer, çevre ve tarihin etkileri tarafından düzenlenen toprak oluşumu sürecidir. [https://en.wikipedia.org/wiki/Biogeochemistry Biyokimyasal] süreçler toprakta düzen ([https://en.wikipedia.org/wiki/Anisotropy anizotropi]) oluşturmak ve yok etmek için hareket eder. Bu değişiklikler [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_color renk], [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_structure yapı], [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_texture doku] ve kimyadaki farklılıklar ile ayırt edilen [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_horizon toprak horizonları] olarak adlandırılan tabakaların gelişmesine yol açar.Bu özellikler toprağı oluşturan faktörlerdeki farklılıklara yanıt olarak oluşan [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_type toprak tipi] dağılış şekillerini ortaya çıkarır.<ref>Buol, S. W.; Hole, F. D. & McCracken, R. J. (1973). Soil Genesis and Classification (First ed.). Ames, IA: Iowa State University Press. ISBN 978-0-8138-1460-5.</ref>
+'''Pedogenesis''' (yunancada "pedo" veya "pedon" "toprak" anlamına gelir. "genesis" ise "köken,doğum" anlamına gelir)(toprak gelişimi, toprak evrimi, [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil toprak]  oluşumu olarak da adlandırılır) yer, çevre ve tarihin etkileri tarafından düzenlenen toprak oluşumu sürecidir. [https://en.wikipedia.org/wiki/Biogeochemistry Biyokimyasal] süreçler toprakta düzen ([https://en.wikipedia.org/wiki/Anisotropy anizotropi]) oluşturmak ve yok etmek için hareket eder. Bu değişiklikler [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_color renk], [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_structure yapı], [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_texture doku] ve kimyadaki farklılıklar ile ayırt edilen [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_horizon toprak horizonları] olarak adlandırılan tabakaların gelişmesine yol açar.Bu özellikler toprağı oluşturan faktörlerdeki farklılıklara yanıt olarak oluşan [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_type toprak tipi] dağılış şekillerini ortaya çıkarır.<ref> Buol, S. W.; Hole, F. D. & McCracken, R. J. (1973). Soil Genesis and Classification (First ed.). Ames, IA: Iowa State University Press. ISBN 978-0-8138-1460-5.</ref>
 Pedogenez, [https://en.wikipedia.org/wiki/Pedology pedolojinin] bir dalı olarak,toprağın doğal ortamında incelenmesidir. Pedolojinin diğer dalları [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_morphology toprak morfolojisi] ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_classification toprak sınıflandırmasıdır]. Pedogenez araştırması bugünkü ([https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_survey toprak coğrafyası]) ve geçmiş ([https://en.wikipedia.org/wiki/Paleopedology paleopedoloji]) jeolojik dönemlerdeki toprak dağılım şekillerini anlamak için önemlidir.
@@ 25. satır: / 25. satır: @@
 Toprak, bir dizi değişiklikle gelişir<ref>Jenny Hans (1994). Toprak oluşum faktörleri: Kantitatif Pedoloji Sistemi (PDF) . New York: Dover. ISBN 978-0-486-68128-3. 25 Şubat 2013 tarihinde orjinalinden (PDF) arşivlendi . Alındı 4 Eylül 2014 .</ref>;başlangıç evresi, ayrışma, dönüşme, farklılaşma (morfojenez), ve horizonlaşma olarak tanımlanabilir. Bu evrelerden sonra toprak profili oluşur. Bir toprak profili çeşitli açılardan ayrıntılı olarak tanımlanabilir. Başlangıç noktası,yeni birikmiş [https://en.wikipedia.org/wiki/Parent_material ana materyalin] [https://en.wikipedia.org/wiki/Weathering ayrıştırılmasıdır]. [[:en:Chemosynthesis|İlkel]] mikroplar, ayrışma yoluyla salınan basit bileşiklerle ([https://en.wikipedia.org/wiki/Nutrient besinler]) beslenirler ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Weathering ayrışma] sürecine katkıda bulunan asitler üretirler.Ayrıca organik kalıntıları geride bırakırlar.
-Yeni toprakların, ayrışma ve daha fazla [https://en.wikipedia.org/wiki/Deposition_(geology) birikme] kombinasyonu ile derinlikleri artar.[https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_production_function Hava koşullarına] bağlı olarak yılda yaklaşık [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_production_function 1/10 mm toprak üretim oranı] gözlem oranlarına karşılık gelir.<ref>Scalenghe, R., Territo, C., Petit, S., Terribile, F., Righi, D. (2016). "Sicilya'nın (İtalya) bazı poligenetik manzaralarında ana materyalin yok edilmesinde pedojenik üst baskının rolü". Geoderma Regional . 7 : 49–58. doi : 10.1016 / j.geodrs.2016.01.003 .</ref> Yeni topraklar da [https://en.wikipedia.org/wiki/Aeolian_processes toz birikiminden] derinleşebilir.Yavaş yavaş toprak, [https://en.wikipedia.org/wiki/Pioneer_species öncü türlerden] başlayarak ve daha karmaşık [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_food_web bitki ve hayvan topluluklarına] [https://en.wikipedia.org/wiki/Ecological_succession ilerleyerek] daha yüksek bitki ve hayvan formlarını destekleyebilir . Topraklar, öncelikle daha [https://en.wikipedia.org/wiki/Vascular_plant yüksek bitkilerin] faaliyetleri nedeniyle [https://en.wikipedia.org/wiki/Humus humus] birikmesiyle derinleşir . [https://en.wikipedia.org/wiki/Topsoil Üst] [https://en.wikipedia.org/wiki/Perturbation_(geology) topraklar] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Perturbation_(geology) toprağın karışmasıyla] derinleşir<ref>Wilkinson, MT, Humpreys, GS (2005). "Çekirdek tabanlı toprak üretim oranları ve OSL tabanlı biyoturbasyon oranları yoluyla pedojenezi keşfetmek". Avustralya Toprak Araştırmaları Dergisi . 43 (6): 767. doi : 10.1071 / SR04158 .</ref> .Topraklar olgunlaştıkça, organik madde biriktikçe ve sızıntı meydana geldikçe [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_horizon katmanlar] geliştirirler . Bu katman gelişimi, toprak profilinin başlangıcıdır.
+Yeni toprakların, ayrışma ve daha fazla [https://en.wikipedia.org/wiki/Deposition_(geology) birikme] kombinasyonu ile derinlikleri artar.[https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_production_function Hava koşullarına] bağlı olarak yılda yaklaşık [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_production_function 1/10 mm toprak üretim oranı] gözlem oranlarına karşılık gelir.<ref>Scalenghe, R., Territo, C., Petit, S., Terribile, F., Righi, D. (2016). "Sicilya'nın (İtalya) bazı poligenetik manzaralarında ana materyalin yok edilmesinde pedojenik üst baskının rolü". Geoderma Regional . 7 : 49–58. doi : 10.1016 / j.geodrs.2016.01.003 .</ref>Yeni topraklar da [https://en.wikipedia.org/wiki/Aeolian_processes toz birikiminden] derinleşebilir.Yavaş yavaş toprak, [https://en.wikipedia.org/wiki/Pioneer_species öncü türlerden] başlayarak ve daha karmaşık [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_food_web bitki ve hayvan topluluklarına] [https://en.wikipedia.org/wiki/Ecological_succession ilerleyerek] daha yüksek bitki ve hayvan formlarını destekleyebilir . Topraklar, öncelikle daha [https://en.wikipedia.org/wiki/Vascular_plant yüksek bitkilerin] faaliyetleri nedeniyle [https://en.wikipedia.org/wiki/Humus humus] birikmesiyle derinleşir . [https://en.wikipedia.org/wiki/Topsoil Üst] [https://en.wikipedia.org/wiki/Perturbation_(geology) topraklar] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Perturbation_(geology) toprağın karışmasıyla] derinleşir<ref> Wilkinson, MT, Humpreys, GS (2005). "Çekirdek tabanlı toprak üretim oranları ve OSL tabanlı biyoturbasyon oranları yoluyla pedojenezi keşfetmek". Avustralya Toprak Araştırmaları Dergisi . 43 (6): 767. doi : 10.1071 / SR04158 .</ref> .Topraklar olgunlaştıkça, organik madde biriktikçe ve sızıntı meydana geldikçe [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_horizon katmanlar] geliştirirler . Bu katman gelişimi, toprak profilinin başlangıcıdır.
 == TOPRAK OLUŞUM FAKTÖRLERİ ==
-Toprak oluşumu, bir toprağın evriminde iç içe geçmiş en az beş klasik faktörden etkilenir.Bunlar: ana malzeme, iklim, topografya (kabartma), organizmalar ve zamandır<ref>Jenny, Hans (1941). Toprak oluşumunun faktörleri: bir uyumlaştırıcı pedoloji sistemi (PDF). New York:McGraw-Hill. 8 Ağustos 2017 tarihindeorjinalinden (PDF)arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017.</ref>.İklim, arazi, organizmalar ve ana materyal zamana göre yeniden düzenlendiğinde, CROPT kısaltmasını oluştururlar.<ref>Ritter, Michael E. "Fiziksel çevre: fiziksel coğrafyaya giriş" . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017</ref>
+Toprak oluşumu, bir toprağın evriminde iç içe geçmiş en az beş klasik faktörden etkilenir.Bunlar: ana malzeme, iklim, topografya (kabartma), organizmalar ve zamandır<ref name=":3"> Jenny, Hans (1941). Toprak oluşumunun faktörleri: bir uyumlaştırıcı pedoloji sistemi (PDF). New York:McGraw-Hill. 8 Ağustos 2017 tarihindeorjinalinden (PDF)arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017.</ref>.İklim, arazi, organizmalar ve ana materyal zamana göre yeniden düzenlendiğinde, CROPT kısaltmasını oluştururlar.<ref> Ritter, Michael E. "Fiziksel çevre: fiziksel coğrafyaya giriş" . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017</ref>
 '''ANA MATERYAL'''
@@ 36. satır: / 36. satır: @@
 Topraklar esas itibariyle ; Kaya ve mineraller(inorganik materyal) ve  kısmen ayrışmaya uğramış bitkisel dokular(organik materyal) olmak üzere iki ana materyal grubundan oluşmaktadırlar. Bunlardan birinci grup daha büyük bir yer tutmaktadır.
-'''Tipik toprak ana mineral malzemeleri şunlardır:'''<ref>Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 20–21.</ref>
+'''Tipik toprak ana mineral malzemeleri şunlardır:'''<ref> Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 20–21.</ref>
 * [https://en.wikipedia.org/wiki/Quartz Kuvars]:SiO<sub>2</sub>
 * [https://en.wikipedia.org/wiki/Calcite Kalsit]:CaCO<sub>3</sub>
@@ 43. satır: / 44. satır: @@
 Ana materyaller oluşumuna göre sınıflandırılır.Artık malzemeler, birincil ana kayadan yerinde ayrışmış mineral malzemelerdir. Taşınan malzemeler su, rüzgar, buz veya yerçekimi ile biriktirilen malzemelerdir. Kümüloz materyali, yerinde büyüyen ve biriken organik maddedir.
 Artık topraklar, altta yatan ana kayalarından gelişen ve bu kayalarla aynı genel kimyaya sahip topraklardır. Mesalar, platolar ve ovalarda bulunan topraklar artık topraklardır. Amerika Birleşik Devletleri'nde toprakların yüzde üçü kadar küçük bir miktar kalıntıdır.<ref>Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 21.</ref>
 Çoğu toprak, rüzgar, su, buz ve yerçekimi ile kilometrelerce hareket ettirilmiş taşınan malzemelerden kaynaklanır.
 *[https://en.wikipedia.org/wiki/Aeolian_processes Aeolian süreçleri] (rüzgarla hareket), alüvyon ve ince kumları yüzlerce mil hareket ettirerek, [https://en.wikipedia.org/wiki/Loess lös] topraklar (yüzde 60-90 silt) oluşturabilir,<ref>Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 24.</ref> Kuzey Amerika'nın Ortabatı, kuzeybatı Avrupa, Arjantin ve Orta Asya. Kil, sabit agregalar oluşturduğu için nadiren rüzgarla hareket ettirilir.
 * Su ile taşınan malzemeler alüvyon, göl veya deniz olarak sınıflandırılır. [https://en.wikipedia.org/wiki/Alluvium Alüvyal malzemeler] , akan su ile taşınan ve biriktirilen malzemelerdir . Göl yatakları, antik [https://en.wikipedia.org/wiki/Lacustrine_plain göllerin] dibinde oluşan tortul Kaya oluşumlarıdır . [https://en.wikipedia.org/wiki/Lake_Bonneville Bonneville Gölü] ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Büyük Gölleri çevresindeki birçok toprak örneklerdir. Atlantik ve Körfez Kıyıları boyunca ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya [https://en.wikipedia.org/wiki/Imperial_Valley İmparatorluk Vadisi'ndeki] topraklar gibi deniz birikintileri, kara yükseldikçe ortaya çıkan eski deniz yataklarıdır.
 * Doğrudan doğruya buzulların ilerlemesi veya gerilemesi sırasında, buzulun taşıyarak oluşturduğu tabakalaşmamış depolara [https://en.wikipedia.org/wiki/Moraine moren] denir. Geri çekilen buzullar, daha yumuşak zemin buzulları bırakır ve her durumda, alüvyal birikintiler buzulun aşağısına doğru taşınırken, dışarıya doğru akan düzlükler kalır.
 * Yerçekimi ile hareket ettirilen ana malzeme, dik yamaçların tabanında [https://en.wikipedia.org/wiki/Scree talus konileri] olarak belirgindir ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Colluvium kolüviyal malzeme] olarak adlandırılır.
-* Kümüloz ana materyali taşınmaz, ancak birikmiş organik materyalden kaynaklanır. Bu [https://en.wikipedia.org/wiki/Peat turba] ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Sapric çamur toprakları] nı içerir ve bitki kalıntılarının yüksek su tablasının düşük oksijen içeriği ile korunmasından kaynaklanır. Turba steril topraklar oluşturabilirken, çamur topraklar çok verimli olabilir.
+* Kümüloz ana materyali taşınmaz, ancak birikmiş organik materyalden kaynaklanır. Bu [https://en.wikipedia.org/wiki/Peat turba] ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Sapric çamur toprakları]nı içerir ve bitki kalıntılarının yüksek su tablasının düşük oksijen içeriği ile korunmasından kaynaklanır. Turba steril topraklar oluşturabilirken, çamur topraklar çok verimli olabilir.
 ==== Ayrışma ====
-Yer yüzeyindeki kayaçlar su, hava ve sıcaklık değişimlerinden sürekli olarak etkilenmektedir. Yer yüzeyinde veya yer yüzeyinin yakın kısımlarında kayaçları yer değişmeye uğratmadan fiziksel ve kimyasal özelliklerini değiştiren yıkıcı süreçler ayrışma olarak tanımlanır. Genel olarak, [https://en.wikipedia.org/wiki/Earth%27s_mantle yeryüzü mantosu] içerisinde büyük derinliklerde yüksek sıcaklık ve basınç altında oluşan mineraller hava şartlarına daha az dirençli iken, yüzeyin düşük sıcaklık ve basınç ortamında oluşan mineraller hava koşullarına daha dayanıklıdır.  Ayrışma genellikle jeolojik malzemenin ilk birkaç metresiyle sınırlıdır, çünkü fiziksel, kimyasal ve biyolojik stresler ve dalgalanmalar genellikle derinlikle azalır.<ref>"Ayrışma" . Regina Üniversitesi . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref> Fiziksel parçalanma, Dünya'nın derinliklerinde katılaşan kayaçların yüzeye yakın daha düşük basınca maruz kalması ve şişmesi ve mekanik olarak kararsız hale gelmesi ile başlar. Kimyasal ayrışma, oranı her 10&nbsp;°C sıcaklık artışında iki katına çıkan, ancak kimyasal değişiklikleri etkilemek için suya büyük ölçüde bağımlı olan mineral çözünürlüğünün bir fonksiyonudur. Tropikal iklimlerde birkaç yıl içinde ayrışacak olan kayalar, çöllerde bin yıl boyunca değişmeden kalacaktır.<ref>Gilluly, James ; Sular, Aaron Clement ve Woodford, Alfred Oswald (1975). Jeolojinin ilkeleri (4. baskı). San Francisco: WH Freeman. ISBN 978-0-7167-0269-6.</ref>  Yapısal değişiklikler hidrasyon, oksidasyon ve indirgemenin sonucudur. Kimyasal ayrışma esas olarak [https://en.wikipedia.org/wiki/Organic_acid organik asitlerin] ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Organic_acid şelasyon] bileşiklerinin bakteriler<ref>Uroz, Stéphane; Calvaruso, Christophe; Turpault, Marie-Pierre & Frey-Klett, Pascale (2009). "Bakteriler tarafından mineral ayrışması: ekoloji, aktörler ve mekanizmalar". Mikrobiyolojideki Eğilimler . 17 (8): 378–87. doi : 10.1016 / j.tim.2009.05.004 . PMID  19660952 .</ref>  ve mantarlar<ref>Landeweert, Renske; Hoffland, Ellis; Finlay, Roger D .; Kuyper, Thom W. ve Van Breemen, Nico (2001). "Bitkileri kayalara bağlamak: ektomikorizal mantarlar, minerallerden besinleri harekete geçirir". Ekoloji ve Evrimdeki Eğilimler . 16 (5): 248–54. doi : 10.1016 / S0169-5347 (01) 02122-X . PMID  11301154 .</ref>  tarafından atılmasından kaynaklanır , günümüzde daha az arttığı düşünülmektedir.Buna [https://en.wikipedia.org/wiki/Greenhouse_effect sera etkisi] denir.<ref>Andrews, Jeffrey A. & Schlesinger, William H. (2001). "Deneysel CO2 zenginleştirme ile ılıman bir ormanda toprak CO2 dinamiği, asitlenme ve kimyasal ayrışma". Küresel Biyojeokimyasal Çevrimler . 15 (1): 149–62. Bibcode : 2001GBioC..15..149A . doi : 10.1029 / 2000GB001278 .</ref>
+Yer yüzeyindeki kayaçlar su, hava ve sıcaklık değişimlerinden sürekli olarak etkilenmektedir. Yer yüzeyinde veya yer yüzeyinin yakın kısımlarında kayaçları yer değişmeye uğratmadan fiziksel ve kimyasal özelliklerini değiştiren yıkıcı süreçler ayrışma olarak tanımlanır. Genel olarak, [https://en.wikipedia.org/wiki/Earth%27s_mantle yeryüzü mantosu] içerisinde büyük derinliklerde yüksek sıcaklık ve basınç altında oluşan mineraller hava şartlarına daha az dirençli iken, yüzeyin düşük sıcaklık ve basınç ortamında oluşan mineraller hava koşullarına daha dayanıklıdır.  Ayrışma genellikle jeolojik malzemenin ilk birkaç metresiyle sınırlıdır, çünkü fiziksel, kimyasal ve biyolojik stresler ve dalgalanmalar genellikle derinlikle azalır.<ref>"Ayrışma" . Regina Üniversitesi . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref> Fiziksel parçalanma, Dünya'nın derinliklerinde katılaşan kayaçların yüzeye yakın daha düşük basınca maruz kalması ve şişmesi ve mekanik olarak kararsız hale gelmesi ile başlar. Kimyasal ayrışma, oranı her 10 ° C sıcaklık artışında iki katına çıkan, ancak kimyasal değişiklikleri etkilemek için suya büyük ölçüde bağımlı olan mineral çözünürlüğünün bir fonksiyonudur. Tropikal iklimlerde birkaç yıl içinde ayrışacak olan kayalar, çöllerde bin yıl boyunca değişmeden kalacaktır.<ref>Gilluly, James ; Sular, Aaron Clement ve Woodford, Alfred Oswald (1975). Jeolojinin ilkeleri (4. baskı). San Francisco: WH Freeman. ISBN 978-0-7167-0269-6.</ref>  Yapısal değişiklikler hidrasyon, oksidasyon ve indirgemenin sonucudur. Kimyasal ayrışma esas olarak [https://en.wikipedia.org/wiki/Organic_acid organik asitlerin] ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Organic_acid şelasyon] bileşiklerinin bakteriler<ref> Uroz, Stéphane; Calvaruso, Christophe; Turpault, Marie-Pierre & Frey-Klett, Pascale (2009). "Bakteriler tarafından mineral ayrışması: ekoloji, aktörler ve mekanizmalar". Mikrobiyolojideki Eğilimler . 17 (8): 378–87. doi : 10.1016 / j.tim.2009.05.004 . PMID  19660952 .</ref>  ve mantarlar<ref name=":4">Landeweert, Renske; Hoffland, Ellis; Finlay, Roger D .; Kuyper, Thom W. ve Van Breemen, Nico (2001). "Bitkileri kayalara bağlamak: ektomikorizal mantarlar, minerallerden besinleri harekete geçirir". Ekoloji ve Evrimdeki Eğilimler . 16 (5): 248–54. doi : 10.1016 / S0169-5347 (01) 02122-X . PMID  11301154 .</ref>  tarafından atılmasından kaynaklanır , günümüzde daha az arttığı düşünülmektedir.Buna [https://en.wikipedia.org/wiki/Greenhouse_effect sera etkisi] denir.<ref>Andrews, Jeffrey A. & Schlesinger, William H. (2001). "Deneysel CO2 zenginleştirme ile ılıman bir ormanda toprak CO2 dinamiği, asitlenme ve kimyasal ayrışma". Küresel Biyojeokimyasal Çevrimler . 15 (1): 149–62. Bibcode : 2001GBioC..15..149A . doi : 10.1029 / 2000GB001278 .</ref>
-* Fiziksel parçalanma ana materyalin toprağa dönüşümünde ilk aşamadır. Sıcaklık dalgalanmaları kayanın genişlemesine ve daralmasına neden olarak onu zayıflık çizgileri boyunca böler. Su daha sonra çatlaklara girebilir ve donabilir ve kayanın merkezine doğru bir yol boyunca malzemenin fiziksel olarak ayrılmasına neden olabilirken, kaya içindeki sıcaklık değişimleri "kabukların" pul pul dökülmesine neden olabilir. Islatma ve kurutma döngüleri, rüzgar, su ve yerçekimi ile hareket ederken malzemenin fiziksel sürtünmesi gibi, toprak parçacıklarının daha ince bir boyutta aşınmasına neden olur. Su, kuruduktan sonra genişleyen kaya mineralleri içinde birikerek kayayı gerebilir. En sonunda,<ref>Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 28–31.</ref> Ana materyalin kaya yiyen hayvanlar tarafından öğütülmesi de yeni başlayan toprak oluşumuna katkıda bulunur.<ref>Jones, Clive G. & Shachak, Moshe (1990). "Kaya yiyen salyangozlar tarafından çöl toprağının gübrelenmesi" ( PDF ) . Doğa . 346 (6287): 839–41. Bibcode : 1990Natur.346..839J . doi : 10.1038 / 346839a0 . S2CID  4311333 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
+* Fiziksel parçalanma ana materyalin toprağa dönüşümünde ilk aşamadır. Sıcaklık dalgalanmaları kayanın genişlemesine ve daralmasına neden olarak onu zayıflık çizgileri boyunca böler. Su daha sonra çatlaklara girebilir ve donabilir ve kayanın merkezine doğru bir yol boyunca malzemenin fiziksel olarak ayrılmasına neden olabilirken, kaya içindeki sıcaklık değişimleri "kabukların" pul pul dökülmesine neden olabilir. Islatma ve kurutma döngüleri, rüzgar, su ve yerçekimi ile hareket ederken malzemenin fiziksel sürtünmesi gibi, toprak parçacıklarının daha ince bir boyutta aşınmasına neden olur. Su, kuruduktan sonra genişleyen kaya mineralleri içinde birikerek kayayı gerebilir. En sonunda,<ref>Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 28–31.</ref> Ana materyalin kaya yiyen hayvanlar tarafından öğütülmesi de yeni başlayan toprak oluşumuna katkıda bulunur.<ref> Jones, Clive G. & Shachak, Moshe (1990). "Kaya yiyen salyangozlar tarafından çöl toprağının gübrelenmesi" ( PDF ) . Doğa . 346 (6287): 839–41. Bibcode : 1990Natur.346..839J . doi : 10.1038 / 346839a0 . S2CID  4311333 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
-Mineraller suda çözünür hale geldiğinde veya ''yapıları değiştiğinde kimyasal ayrışma'' ve ''yapısal değişiklikler'' meydana gelir. Aşağıdaki listenin ilk üçü çözünürlük değişiklikleri ve son üçü yapısal değişikliklerdir.<ref>Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 31–33.</ref>
+Mineraller suda çözünür hale geldiğinde veya ''yapıları değiştiğinde kimyasal ayrışma'' ve ''yapısal değişiklikler'' meydana gelir. Aşağıdaki listenin ilk üçü çözünürlük değişiklikleri ve son üçü yapısal değişikliklerdir. <ref> Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 31–33.</ref>
-*# Sudaki tuzların [https://en.wikipedia.org/wiki/Solution çözeltisi], iki kutuplu [https://en.wikipedia.org/wiki/Properties_of_water su moleküllerinin] [https://en.wikipedia.org/wiki/Salt_(chemistry) iyonik tuz] bileşikleri üzerindeki etkisinden kaynaklanır, bir iyon ve su çözeltisi üretir, bu mineralleri uzaklaştırır ve su akışına ve gözenek kanallarına bağlı olarak kayanın bütünlüğünü azaltır.<ref>Li, Li; Steefel, Carl I. ve Yang, Li (2008). "Tek gözenek ve kırıklarda mineral çözünme oranlarının ölçek bağımlılığı" (PDF) . Geochimica ve Cosmochimica Açta . 72 (2): 360–77. Bibcode : 2008GeCoA..72..360L . doi : 10.1016 / j.gca.2007.10.027 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
+*# Sudaki tuzların [https://en.wikipedia.org/wiki/Solution çözeltisi], iki kutuplu [https://en.wikipedia.org/wiki/Properties_of_water su moleküllerinin] [https://en.wikipedia.org/wiki/Salt_(chemistry) iyonik tuz] bileşikleri üzerindeki etkisinden kaynaklanır, bir iyon ve su çözeltisi üretir, bu mineralleri uzaklaştırır ve su akışına ve gözenek kanallarına bağlı olarak kayanın bütünlüğünü azaltır.<ref> Li, Li; Steefel, Carl I. ve Yang, Li (2008). "Tek gözenek ve kırıklarda mineral çözünme oranlarının ölçek bağımlılığı" (PDF) . Geochimica ve Cosmochimica Açta . 72 (2): 360–77. Bibcode : 2008GeCoA..72..360L . doi : 10.1016 / j.gca.2007.10.027 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
 *# [https://en.wikipedia.org/wiki/Hydrolysis Hidroliz], aradaki suyun bölünmesiyle minerallerin [https://en.wikipedia.org/wiki/Chemical_polarity polar] moleküllere dönüştürülmesidir. Bu, çözünür [https://en.wikipedia.org/wiki/Acid%E2%80%93base_reaction asit-baz] çiftleri ile sonuçlanır. Örneğin, [https://en.wikipedia.org/wiki/Orthoclase ortoklaz]-[https://en.wikipedia.org/wiki/Feldspar feldispatın] hidrolizi, her ikisi de daha çözünür olan asit [https://en.wikipedia.org/wiki/Silicate silikat] kiline ve bazik [https://en.wikipedia.org/wiki/Potassium_hydroxide potasyum hidroksite] dönüştürür.<ref>La Iglesia, Ángel; Martin-Vivaldi Jr, Juan Luis & López Aguayo, Francisco (1976). "Homojen çökeltme ile oda sıcaklığında kaolinit kristalizasyonu. III. Feldispatların hidrolizi" (PDF) . Killer ve Kil Mineralleri . 24 (6287): 36–42. Bibcode : 1990Natur.346..839J . doi : 10.1038 / 346839a0 . S2CID  4311333 . 9 Ağustos 2017 tarihinde orjinalinden (PDF) arşivlendi . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
-*# [https://en.wikipedia.org/wiki/Carbonation Karbonasyonda], Sudaki [https://en.wikipedia.org/wiki/Carbon_dioxide karbondioksit] çözeltisi [https://en.wikipedia.org/wiki/Carbonic_acid karbonik asit] oluşturur. Karbonik asit [https://en.wikipedia.org/wiki/Calcite kalsiti] daha çözünür [https://en.wikipedia.org/wiki/Calcium_bicarbonate kalsiyum bikarbonata] dönüştürür.<ref>Al-Hosney, Hashim & Grassian, Vicki H. (2004). "Karbonik asit: kalsiyum karbonatın yüzey kimyasında önemli bir ara madde" . Amerikan Kimya Derneği Dergisi . 126 (26): 8068–69. doi : 10.1021 / ja0490774 . PMID  15225019 .</ref>
+*# [https://en.wikipedia.org/wiki/Carbonation Karbonasyonda], Sudaki [https://en.wikipedia.org/wiki/Carbon_dioxide karbondioksit] çözeltisi [https://en.wikipedia.org/wiki/Carbonic_acid karbonik asit] oluşturur. Karbonik asit [https://en.wikipedia.org/wiki/Calcite kalsiti] daha çözünür [https://en.wikipedia.org/wiki/Calcium_bicarbonate kalsiyum bikarbonata] dönüştürür.<ref> Al-Hosney, Hashim & Grassian, Vicki H. (2004). "Karbonik asit: kalsiyum karbonatın yüzey kimyasında önemli bir ara madde" . Amerikan Kimya Derneği Dergisi . 126 (26): 8068–69. doi : 10.1021 / ja0490774 . PMID  15225019 .</ref>
 *# [https://en.wikipedia.org/wiki/Hydration_reaction ''Hidrasyon''] , kayaçların bünyelerine su almaları neticesinde kayaç içerisinde bulunan minerallerin başka minerallere dönüşmesi şeklinde [https://en.wikipedia.org/wiki/Chemical_decomposition gelişen ayrışmadır].<ref>Jiménez-González, Inmaculada; Rodríguez ‐ Navarro, Carlos ve Scherer, George W. (2008). "Kumtaşının fizikomekanik bozulmasında kil minerallerinin rolü". Jeofizik Araştırma Dergisi . 113 (F02021): 1–17. Bibcode : 2008JGRF..113.2021J . doi : 10.1029 / 2007JF000845 .</ref>
-*# Bir mineral bileşiğinin [https://en.wikipedia.org/wiki/Redox oksidasyonu], [https://en.wikipedia.org/wiki/Oxygen oksijenin] bir mineral içine dahil edilmesidir, bu da [https://en.wikipedia.org/wiki/Oxidation_state oksidasyon sayısını] arttırmasına ve nispeten büyük oksijen boyutuna bağlı olarak şişmesine neden olur, bu da onu stresli bırakır ve su (hidroliz) veya karbonik asit (karbonasyon) tarafından daha kolay saldırıya uğrar.<ref>Mylvaganam, Kausala & Zhang, Liangchi (2002). "Nano girintiye bağlı olarak silikonda oksijen penetrasyonunun etkisi" ( PDF ) . Nanoteknoloji . 13 (5): 623–26. Bibcode : 2002Nanot..13..623M . doi : 10.1088 / 0957-4484 / 13/5/316 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
+*# Bir mineral bileşiğinin [https://en.wikipedia.org/wiki/Redox oksidasyonu], [https://en.wikipedia.org/wiki/Oxygen oksijenin] bir mineral içine dahil edilmesidir, bu da [https://en.wikipedia.org/wiki/Oxidation_state oksidasyon sayısını] arttırmasına ve nispeten büyük oksijen boyutuna bağlı olarak şişmesine neden olur, bu da onu stresli bırakır ve su (hidroliz) veya karbonik asit (karbonasyon) tarafından daha kolay saldırıya uğrar.<ref> Mylvaganam, Kausala & Zhang, Liangchi (2002). "Nano girintiye bağlı olarak silikonda oksijen penetrasyonunun etkisi" ( PDF ) . Nanoteknoloji . 13 (5): 623–26. Bibcode : 2002Nanot..13..623M . doi : 10.1088 / 0957-4484 / 13/5/316 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
 Oksidasyonun tersi olan [https://en.wikipedia.org/wiki/Redox indirgeme], oksijenin uzaklaştırılması anlamına gelir, bu nedenle mineralin bir kısmının oksidasyon sayısı azalır, bu da oksijen yetersiz olduğunda ortaya çıkar. Minerallerin azaltılması onları elektriksel olarak kararsız, daha çözünür ve dahili olarak gerilir ve kolayca ayrışır. Esas olarak [https://en.wikipedia.org/wiki/Waterlogging_(agriculture) suya doygun] koşullarda ortaya çıkar.<ref>Favre, Fabienne; Tessier, Daniel; Abdelmoula, Mustapha; Génin, Jean-Marie; Gates, Will P. ve Boivin, Pascal (2002). "Aralıklı olarak suyla tıkanmış toprakta demir azalması ve katyon değişim kapasitesindeki değişiklikler". Avrupa Toprak Bilimi Dergisi . 53 (2): 175–83. doi : 10.1046 / j.1365-2389.2002.00423.x .</ref>
-Yukarıdakilerden hidroliz ve karbonatlaşma, özellikle yüksek yağış, sıcaklık ve fiziksel [https://en.wikipedia.org/wiki/Erosion erozyon] bölgelerinde en etkili olanlardır .<ref>Riebe, Clifford S.; Kirchner, James W. ve Finkel, Robert C. (2004). "Çeşitli iklim rejimlerini iddia granitik yüzeyde uzun vadede kimyasal tahammül altında erozyon ve iklimsel etkiler" (PDF) . Dünya ve Gezegen Bilimi Mektupları . 224 (3/4): 547-62. Bibcode : 2004E & PSL.224..547R . doi : 10.1016 / j.epsl.2004.05.019 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>  [https://en.wikipedia.org/wiki/Weathering#Chemical_weathering Kimyasal ayrışma] , kayanın [https://en.wikipedia.org/wiki/Surface_area yüzey alanı] arttıkça daha etkili hale gelir ve dolayısıyla fiziksel parçalanma tarafından tercih edilir.<ref>"Ayrışma oranları" (PDF) . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>  Bu, [https://en.wikipedia.org/wiki/Regolith regolit] oluşumundaki enlem ve yüksek iklim gradyanlarından kaynaklanır .<ref>Dere, Ashlee L .; White, Timothy S .; April, Richard H .; Reynolds, Bryan; Miller, Thomas E .; Knapp, Elizabeth P .; McKay, Larry D. ve Brantley, Susan L. (2013). "Enlemsel bir gradyan boyunca şeyl topraklarında feldspat ayrışmasının iklim bağımlılığı" Geochimica ve Cosmochimica Açta . 122 : 101–26. Bibcode : 2013GeCoA.122..101D . doi : 10.1016 / j.gca.2013.08.001 .</ref><ref>Kitayama, Kanehiro; Majalap-Lee, Noreen & Aiba, Shin-ichiro (2000). "Borneo, Kinabalu Dağı'nın rakım eğimleri boyunca tropikal yağmur ormanlarının toprak fosfor fraksiyonasyonu ve fosfor kullanım etkinlikleri". Oecologia . 123 (3): 342–49. Bibcode : 2000Oecol.123..342K . doi : 10.1007 / s004420051020 . PMID  28308588 . S2CID  20660989 .</ref>
+Yukarıdakilerden hidroliz ve karbonatlaşma, özellikle yüksek yağış, sıcaklık ve fiziksel [https://en.wikipedia.org/wiki/Erosion erozyon] bölgelerinde en etkili olanlardır .<ref>Riebe, Clifford S.; Kirchner, James W. ve Finkel, Robert C. (2004). "Çeşitli iklim rejimlerini iddia granitik yüzeyde uzun vadede kimyasal tahammül altında erozyon ve iklimsel etkiler" (PDF) . Dünya ve Gezegen Bilimi Mektupları . 224 (3/4): 547-62. Bibcode : 2004E & PSL.224..547R . doi : 10.1016 / j.epsl.2004.05.019 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>  [https://en.wikipedia.org/wiki/Weathering#Chemical_weathering Kimyasal ayrışma] , kayanın [https://en.wikipedia.org/wiki/Surface_area yüzey alanı] arttıkça daha etkili hale gelir ve dolayısıyla fiziksel parçalanma tarafından tercih edilir.<ref>"Ayrışma oranları" (PDF) . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>  Bu, [https://en.wikipedia.org/wiki/Regolith regolit] oluşumundaki enlem ve yüksek iklim gradyanlarından kaynaklanır .<ref>Dere, Ashlee L .; White, Timothy S .; April, Richard H .; Reynolds, Bryan; Miller, Thomas E .; Knapp, Elizabeth P .; McKay, Larry D. ve Brantley, Susan L. (2013). "Enlemsel bir gradyan boyunca şeyl topraklarında feldspat ayrışmasının iklim bağımlılığı" Geochimica ve Cosmochimica Açta . 122 : 101–26. Bibcode : 2013GeCoA.122..101D . doi : 10.1016 / j.gca.2013.08.001 .</ref> <ref>Kitayama, Kanehiro; Majalap-Lee, Noreen & Aiba, Shin-ichiro (2000). "Borneo, Kinabalu Dağı'nın rakım eğimleri boyunca tropikal yağmur ormanlarının toprak fosfor fraksiyonasyonu ve fosfor kullanım etkinlikleri". Oecologia . 123 (3): 342–49. Bibcode : 2000Oecol.123..342K . doi : 10.1007 / s004420051020 . PMID  28308588 . S2CID  20660989 .</ref>
 [https://en.wikipedia.org/wiki/Saprolite Saprolit] , granit, metamorfik ve diğer ana kaya türlerinin kil minerallerine dönüştürülmesiyle oluşan artık toprağın özel bir örneğidir. Çoğunlukla [ayrışmış granit] olarak adlandırılan saprolit, [https://en.wikipedia.org/wiki/Hydrolysis hidroliz] , organik bileşiklerden [https://en.wikipedia.org/wiki/Chelation şelasyon] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Hydration_reaction hidrasyon] (ortaya çıkan katyon ve anyon çiftleri ile sudaki minerallerin çözeltisi) [https://en.wikipedia.org/wiki/Freezing donma] ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Melting çözülmeyi] içeren fiziksel süreçleri içeren hava koşullandırma süreçlerinin sonucudur. Birincil ana kaya malzemesinin mineralojik ve kimyasal bileşimi, tane boyutu ve konsolidasyon derecesi dahil fiziksel özellikleri ve ayrışma oranı ve türü ana malzemeyi farklı bir minerale dönüştürür. Saprolitin dokusu, pH'ı ve mineral bileşenleri, ana materyalinden miras alınır. Bu işleme aynı zamanda ''arenizasyon'' da denir , bu da kuvarsın diğer granit mineral bileşenlerine ( [https://en.wikipedia.org/wiki/Mica mikalar] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Amphibole amfiboller] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Feldspar feldispatlar] ) kıyasla çok daha yüksek direnci sayesinde kumlu toprakların (granitik arenalar) oluşmasına neden olur.<ref>Sequeira Braga, Maria Amália; Paquet, Hélène & Begonha, Arlindo (2002). "Ilıman bir iklimde granitlerin ayrışması (Kuzeybatı Portekiz): granitik saprolitler ve arenizasyon" (PDF) . Catena . 49 (1/2): 41–56. doi : 10.1016 / S0341-8162 (02) 00017-6 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
 ==== İklim ====
 Toprak oluşumunu etkileyen başlıca iklimsel değişkenler, her ikisi de kimyasal, fiziksel ve biyolojik süreçlerin oranlarını etkileyen etkili [https://en.wikipedia.org/wiki/Precipitation yağış] (yani, yağış eksi [https://en.wikipedia.org/wiki/Evapotranspiration buharlaşma-terleme]) ve sıcaklıktır. Sıcaklık ve nem, [https://en.wikipedia.org/wiki/Primary_production birincil üretim] ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Decomposition ayrışma] arasındaki denge üzerindeki etkileri nedeniyle toprağın organik madde içeriğini etkiler: iklim ne kadar soğuk veya kuru olursa, daha az atmosferik karbon organik madde olarak sabitlenirken, daha az organik madde ayrışır.<ref>Epstein, Howard E.; Burke, Ingrid C. ve Lauenroth, William K. (2002). "ABD Büyük Ovalarında ve ilk üretim fiyatları" ( PDF ) . Ekoloji . 83 (2): 320–27. doi : 10.1890 / 0012-9658 (2002) 083 [0320: RPODAP] 2.0.CO; 2 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
-İklim, [https://en.wikipedia.org/wiki/Pedogenesis toprak oluşumunda] baskın faktördür ve topraklar , toprak ufuklarında depolanan karbonun atmosfere geri aktarılması yoluyla iklime geri bildirim vererek, oluştukları [https://en.wikipedia.org/wiki/Climate_classification iklim bölgelerinin] ayırt edici özelliklerini gösterir .<ref>Davidson, Eric A. & Janssens, Ivan A. (2006). "Toprak karbon ayrışmasının sıcaklık hassasiyeti ve iklim değişikliğine geri bildirimler" ( PDF ) . Doğa . 440 (9 Mart 2006): 165-73. Bibcode : 2006Natur.440..165D . doi : 10.1038 / nature04514 . PMID  16525463 . S2CID  4404915 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017</ref> Profilde aynı anda ılık sıcaklıklar ve bol su mevcutsa, [https://en.wikipedia.org/wiki/Weathering ayrışma] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Leaching_(agriculture) sızdırma] ve bitki büyümesi süreçleri en üst düzeye çıkacaktır. [https://en.wikipedia.org/wiki/Biome Biyomların] iklimsel tespitine göre nemli iklimler ağaçların büyümesine yardımcı olur. Buna karşılık, nemli ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Semi-arid_climate yarı kurak] bölgelerde çimen baskın doğal bitki örtüsü iken, kurak alanlarda çeşitli türlerde çalılar ve çalılar hakimdir.<ref>Woodward, F. Ian; Lomas, Mark R. ve Kelly, Colleen K. (2004). "İklim ve bitki biyomlarının çalışması" . Londra Kraliyet Cemiyeti'nin Felsefi İşlemleri. Seri B, Biyolojik Bilimler . 359 (1450): 1465–76. doi : 10.1098 / rstb.2004.1525 . PMC  1693431 . PMID  15519965 .</ref>
+İklim, [https://en.wikipedia.org/wiki/Pedogenesis toprak oluşumunda] baskın faktördür ve topraklar , toprak ufuklarında depolanan karbonun atmosfere geri aktarılması yoluyla iklime geri bildirim vererek, oluştukları [https://en.wikipedia.org/wiki/Climate_classification iklim bölgelerinin] ayırt edici özelliklerini gösterir . <ref>Davidson, Eric A. & Janssens, Ivan A. (2006). "Toprak karbon ayrışmasının sıcaklık hassasiyeti ve iklim değişikliğine geri bildirimler" ( PDF ) . Doğa . 440 (9 Mart 2006): 165-73. Bibcode : 2006Natur.440..165D . doi : 10.1038 / nature04514 . PMID  16525463 . S2CID  4404915 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 </ref> Profilde aynı anda ılık sıcaklıklar ve bol su mevcutsa, [https://en.wikipedia.org/wiki/Weathering ayrışma] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Leaching_(agriculture) sızdırma] ve bitki büyümesi süreçleri en üst düzeye çıkacaktır. [https://en.wikipedia.org/wiki/Biome Biyomların] iklimsel tespitine göre nemli iklimler ağaçların büyümesine yardımcı olur. Buna karşılık, nemli ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Semi-arid_climate yarı kurak] bölgelerde çimen baskın doğal bitki örtüsü iken, kurak alanlarda çeşitli türlerde çalılar ve çalılar hakimdir.<ref>Woodward, F. Ian; Lomas, Mark R. ve Kelly, Colleen K. (2004). "İklim ve bitki biyomlarının çalışması" . Londra Kraliyet Cemiyeti'nin Felsefi İşlemleri. Seri B, Biyolojik Bilimler . 359 (1450): 1465–76. doi : 10.1098 / rstb.2004.1525 . PMC  1693431 . PMID  15519965 .</ref>
-Su, tüm büyük kimyasal ayrışma reaksiyonları için gereklidir. Toprak oluşumunda etkili olmak için suyun [https://en.wikipedia.org/wiki/Regolith regolite] nüfuz etmesi gerekir. Mevsimsel yağış dağılımı, evaporatif kayıplar, saha [https://en.wikipedia.org/wiki/Topography topografyası] ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Permeability_(Earth_sciences) toprak geçirgenliği], yağışların toprak oluşumunu ne kadar etkili bir şekilde etkileyebileceğini belirlemek için etkileşime girer. Su penetrasyon derinliği ne kadar büyük olursa, toprağın ayrışma derinliği ve gelişimi o kadar büyük olur.Toprak profilinden sızan fazla su, çözünür ve askıya alınmış malzemeleri üst katmanlardan ([https://en.wikipedia.org/wiki/Eluvium eluviasyon]) kil parçacıkları<ref>Fedoroff Nicolas (1997). "Kızıl Akdeniz topraklarında kil illuviasyonu". Catena . 28 (3/4): 171–89. doi : 10.1016 / S0341-8162 (96) 00036-7</ref> ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Dissolved_organic_carbon çözünmüş organik madde] de dahil olmak üzere alt katmanlara ([https://en.wikipedia.org/wiki/Illuvium illuviasyon]) taşır.<ref>Michalzik, Beate; Kalbitz, Karsten; Park, Ji-Hyung; Solinger, Stephan ve Matzner, Egbert (2001). "Çözünmüş organik karbon ve nitrojenin akışları ve içleri: ılıman ormanlar için bir sentez" ( PDF ) . Biyojeokimya . 52 (2): 173–205. doi : 10.1023 / A: 1006441620810 . S2CID  97298438 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref> yüzey drenaj sularında çözünür malzemeleri de taşıyabilir. Böylece, sızan su ayrışma reaksiyonlarını uyarır ve toprak ufuklarını ayırt etmeye yardımcı olur. Aynı şekilde, su eksikliği kuru bölgelerin topraklarının özelliklerini belirlemede önemli bir faktördür. Çözünür tuzlar bu topraklardan süzülmez ve bazı durumlarda bitki<ref>Bernstein, Leon (1975). "Tuzluluk ve sodisitenin büyümede etkileri". Fitopatolojinin Yıllık İncelemesi . 13 : 295–312. doi : 10.1146 / annurev.py.13.090175.001455 .</ref> ve mikrobiyal büyümeyi kısıtlayan seviyelere kadar birikirler.<ref>Yuan, Bing-Cheng; Li, Zi-Zhen; Liu, Hua; Gao, Meng ve Zhang, Yan-Yu (2007). "Kurak altında altında tuzdan etkilenmiş topraklarda mikrobiyal biyokütle ve aktivite" ( PDF ) . Uygulamalı Toprak Ekolojisi . 35 (2): 319–28. doi : 10.1016 / j.apsoil.2006.07.004 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref> kurak ve yarı kurak bölgelerdeki toprak profilleri de karbonatları ve belirli türdeki genişleyen killeri ( [https://en.wikipedia.org/wiki/Caliche kalker] veya [https://en.wikipedia.org/wiki/Caliche kaliş] horizonu)biriktirme eğilimindedir.<ref>Schlesinger, William H. (1982). "Kurak toprakların kalişinde karbon depolaması: Arizona'dan bir vaka çalışması" (PDF) . Toprak Bilimi . 133 (4): 247–55. doi : 10.1146 / annurev.py.13.090175.001455 . 4 Mart 2018 tarihinde orjinalinden (PDF) arşivlendi . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref><ref>Nalbantoğlu, Zalihe ve Gucbilmez, Emin (2001). "Yarı kurak ortamlarda kalkerli geniş toprakların yenilenmesi". Kurak Ortamlar Dergisi . 47 (4): 453–63. Bibcode : 2001JArEn..47..453N . doi : 10.1006 / jare.2000.0726 .</ref> Tropikal topraklarda, toprak bitki örtüsünden yoksun bırakıldığında (örneğin ormansızlaşma yoluyla) ve bu nedenle yoğun buharlaşmaya maruz kaldığında, demir ve alüminyum tuzlarını çözen suyun yukarı doğru kılcal hareketi yüzeysel bir sert tavanın oluşumundan sorumludur. bir laterit veya boksit cutivation, geri dönüşü olmayan bir bilinen durum için uygun değil ise, [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_retrogression_and_degradation toprak bozulması] ( [https://en.wikipedia.org/wiki/Laterite Lateritleşme] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Bauxite boksit]).<ref>Geri çağırma, Gregory J. (2010). "Lateritizasyon ve boksitleşme olayları" ( PDF ) . Ekonomik Jeoloji . 105 (3): 655–67. doi : 10.2113 / gsecongeo.105.3.655 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
+Su, tüm büyük kimyasal ayrışma reaksiyonları için gereklidir. Toprak oluşumunda etkili olmak için suyun [https://en.wikipedia.org/wiki/Regolith regolite] nüfuz etmesi gerekir. Mevsimsel yağış dağılımı, evaporatif kayıplar, saha [https://en.wikipedia.org/wiki/Topography topografyası] ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Permeability_(Earth_sciences) toprak geçirgenliği], yağışların toprak oluşumunu ne kadar etkili bir şekilde etkileyebileceğini belirlemek için etkileşime girer. Su penetrasyon derinliği ne kadar büyük olursa, toprağın ayrışma derinliği ve gelişimi o kadar büyük olur.Toprak profilinden sızan fazla su, çözünür ve askıya alınmış malzemeleri üst katmanlardan ([https://en.wikipedia.org/wiki/Eluvium eluviasyon]) kil parçacıkları<ref>Fedoroff Nicolas (1997). "Kızıl Akdeniz topraklarında kil illuviasyonu". Catena . 28 (3/4): 171–89. doi : 10.1016 / S0341-8162 (96) 00036-7 </ref> ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Dissolved_organic_carbon çözünmüş organik madde] de dahil olmak üzere alt katmanlara ([https://en.wikipedia.org/wiki/Illuvium illuviasyon]) taşır.<ref>Michalzik, Beate; Kalbitz, Karsten; Park, Ji-Hyung; Solinger, Stephan ve Matzner, Egbert (2001). "Çözünmüş organik karbon ve nitrojenin akışları ve içleri: ılıman ormanlar için bir sentez" ( PDF ) . Biyojeokimya . 52 (2): 173–205. doi : 10.1023 / A: 1006441620810 . S2CID  97298438 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref> yüzey drenaj sularında çözünür malzemeleri de taşıyabilir. Böylece, sızan su ayrışma reaksiyonlarını uyarır ve toprak ufuklarını ayırt etmeye yardımcı olur. Aynı şekilde, su eksikliği kuru bölgelerin topraklarının özelliklerini belirlemede önemli bir faktördür. Çözünür tuzlar bu topraklardan süzülmez ve bazı durumlarda bitki<ref>Bernstein, Leon (1975). "Tuzluluk ve sodisitenin büyümede etkileri". Fitopatolojinin Yıllık İncelemesi . 13 : 295–312. doi : 10.1146 / annurev.py.13.090175.001455 .</ref> ve mikrobiyal büyümeyi kısıtlayan seviyelere kadar birikirler.<ref>Yuan, Bing-Cheng; Li, Zi-Zhen; Liu, Hua; Gao, Meng ve Zhang, Yan-Yu (2007). "Kurak altında altında tuzdan etkilenmiş topraklarda mikrobiyal biyokütle ve aktivite" ( PDF ) . Uygulamalı Toprak Ekolojisi . 35 (2): 319–28. doi : 10.1016 / j.apsoil.2006.07.004 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>kurak ve yarı kurak bölgelerdeki toprak profilleri de karbonatları ve belirli türdeki genişleyen killeri ( [https://en.wikipedia.org/wiki/Caliche kalker] veya [https://en.wikipedia.org/wiki/Caliche kaliş] horizonu)biriktirme eğilimindedir. <ref>Schlesinger, William H. (1982). "Kurak toprakların kalişinde karbon depolaması: Arizona'dan bir vaka çalışması" (PDF) . Toprak Bilimi . 133 (4): 247–55. doi : 10.1146 / annurev.py.13.090175.001455 . 4 Mart 2018 tarihinde orjinalinden (PDF) arşivlendi . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref> <ref>Nalbantoğlu, Zalihe ve Gucbilmez, Emin (2001). "Yarı kurak ortamlarda kalkerli geniş toprakların yenilenmesi". Kurak Ortamlar Dergisi . 47 (4): 453–63. Bibcode : 2001JArEn..47..453N . doi : 10.1006 / jare.2000.0726 .</ref>Tropikal topraklarda, toprak bitki örtüsünden yoksun bırakıldığında (örneğin ormansızlaşma yoluyla) ve bu nedenle yoğun buharlaşmaya maruz kaldığında, demir ve alüminyum tuzlarını çözen suyun yukarı doğru kılcal hareketi yüzeysel bir sert tavanın oluşumundan sorumludur. bir laterit veya boksit cutivation, geri dönüşü olmayan bir bilinen durum için uygun değil ise, [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_retrogression_and_degradation toprak bozulması] ( [https://en.wikipedia.org/wiki/Laterite Lateritleşme] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Bauxite boksit]). <ref>Geri çağırma, Gregory J. (2010). "Lateritizasyon ve boksitleşme olayları" ( PDF ) . Ekonomik Jeoloji . 105 (3): 655–67. doi : 10.2113 / gsecongeo.105.3.655 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
-İklimin doğrudan etkileri şunları içerir:<ref>Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 35.</ref>
+İklimin doğrudan etkileri şunları içerir: <ref>Donahue, Miller & Shickluna 1977 , s. 35.</ref>
 Az yağış alan bölgelerde [https://en.wikipedia.org/wiki/Caliche kaliş] gibi sığ kireç birikimi
@@ 84. satır: / 88. satır: @@
 Aşınmış malzemelerin aşağı yönde biriktirilmesi
 Toprağın donmadığı sıcak ve nemli bölgelerde çok yoğun kimyasal ayrışma, sızıntı ve erozyon
-İklim, ayrışma ve sızma oranını doğrudan etkiler. Rüzgar, kumu ve daha küçük parçacıkları (tozu), özellikle bitki örtüsünün az olduğu kurak bölgelerde hareket ettirir, onu sürükleme kaynağına yakın <ref>Pye, Kenneth ve Tsoar, Haim (1987). "İsrail'in kuzeyindeki Negev'deki lös oluşumu ve kumul kumu diyajenezine özellikle atıfta bulunarak çöllerdeki toz taşınması ve birikmesinin mekanik ve jeolojik sonuçları" ( PDF ) . Frostick, Lynne & Reid, Ian (editörler). Çöl çökeltileri: eski ve modern . Londra Jeoloji Derneği, Özel Yayınlar . 35 . s. 139–56. Bibcode : 1987GSLSP..35..139P . doi : 10.1144 / GSL.SP.1987.035.01.10 . ISBN 978-0-632-01905-2. S2CID  128746705 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref> veya uzağa bırakır.<ref>Prospero, Joseph M. (1999). "Toprakde uzun menzilli maden tozu taşınması: Afrika tozunundoğu ABD'nin çevresi etkisi" . Amerika Birleşik Resim Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri . 96 (7): 3396–403. Bibcode : 1999PNAS ... 96.3396P . doi : 10.1073 / pnas.96.7.3396 . PMC  34280 . PMID  10097049 .</ref> Yağış türü ve miktarı iyonların ve parçacıkların topraktaki hareketini etkileyerek toprak oluşumunu etkiler ve farklı toprak profillerinin gelişmesine yardımcı olur. Toprak profilleri, organik materyallerin hızla tüketildiği nemli ve sıcak iklimlere göre organik materyallerin birikebileceği nemli ve soğuk iklimlerde daha belirgindir.<ref>Yazı, Wilfred M .; Emanuel, William R.; Zinke, Paul J. & Stangerberger, Alan G. (1999). "Toprak karbon havuzları ve dünya bölgeleri". Doğa . 298 (5870): 156–59. Bibcode : 1982Natur.298..156P . doi : 10.1038 / 298156a0 . S2CID  4311653 .</ref> Ana kaya malzemesinin ayrışmasında suyun etkinliği, [https://en.wikipedia.org/wiki/Stress_(mechanics) çekme gerilmelerini] destekleyen mevsimsel ve günlük sıcaklık dalgalanmalarına bağlıdır.kaya minerallerinde ve dolayısıyla mekanik [https://en.wikipedia.org/wiki/Aggregate_demand ayrışması] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Thermo-mechanical_fatigue termal yorgunluk] adı verilen bir süreçtir .<ref>Gómez-Heras, Miguel; Smith, Bernard J. ve Fort, Rafael (2006). "Kristalin kayalardaki mineraller arasındaki sıcaklık farklılıkları: termal yorgunluk yoluyla granitlerin tanecikli ayrışması için sonuçlar". Jeomorfoloji . 78 (3/4): 236–49. Bibcode : 2006Geomo..78..236G . doi : 10.1016 / j.geomorph.2005.12.013 .</ref> Aynı işlemle [https://en.wikipedia.org/wiki/Frost_weathering donma-çözülme] döngüleri kayaları ve diğer konsolide malzemeleri parçalayan etkili bir mekanizmadır.<ref>Nicholson, Dawn T. ve Nicholson, Frank H. (2000). "Deneysel donma-çözülme ayrışmasına maruz kalır tortul kayaçların fiziksel bozulmaya maruz kalır" (PDF) . Toprak Yüzey İşlemleri ve Yer Şekilleri . 25 (12): 1295–307. Bibcode : 2000ESPL ... 25.1295N . doi : 10.1002 / 1096-9837 (200011) 25:12 <1295 :: AID-ESP138> 3.0.CO; 2-E .</ref>
+İklim, ayrışma ve sızma oranını doğrudan etkiler. Rüzgar, kumu ve daha küçük parçacıkları (tozu), özellikle bitki örtüsünün az olduğu kurak bölgelerde hareket ettirir, onu sürükleme kaynağına yakın <ref>Pye, Kenneth ve Tsoar, Haim (1987). "İsrail'in kuzeyindeki Negev'deki lös oluşumu ve kumul kumu diyajenezine özellikle atıfta bulunarak çöllerdeki toz taşınması ve birikmesinin mekanik ve jeolojik sonuçları" ( PDF ) . Frostick, Lynne & Reid, Ian (editörler). Çöl çökeltileri: eski ve modern . Londra Jeoloji Derneği, Özel Yayınlar . 35 . s. 139–56. Bibcode : 1987GSLSP..35..139P . doi : 10.1144 / GSL.SP.1987.035.01.10 . ISBN 978-0-632-01905-2. S2CID  128746705 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref> veya uzağa bırakır. <ref>Prospero, Joseph M. (1999). "Toprakde uzun menzilli maden tozu taşınması: Afrika tozunundoğu ABD'nin çevresi etkisi" . Amerika Birleşik Resim Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri . 96 (7): 3396–403. Bibcode : 1999PNAS ... 96.3396P . doi : 10.1073 / pnas.96.7.3396 . PMC  34280 . PMID  10097049 .</ref> Yağış türü ve miktarı iyonların ve parçacıkların topraktaki hareketini etkileyerek toprak oluşumunu etkiler ve farklı toprak profillerinin gelişmesine yardımcı olur. Toprak profilleri, organik materyallerin hızla tüketildiği nemli ve sıcak iklimlere göre organik materyallerin birikebileceği nemli ve soğuk iklimlerde daha belirgindir. <ref>Yazı, Wilfred M .; Emanuel, William R.; Zinke, Paul J. & Stangerberger, Alan G. (1999). "Toprak karbon havuzları ve dünya bölgeleri". Doğa . 298 (5870): 156–59. Bibcode : 1982Natur.298..156P . doi : 10.1038 / 298156a0 . S2CID  4311653 .</ref> Ana kaya malzemesinin ayrışmasında suyun etkinliği, [https://en.wikipedia.org/wiki/Stress_(mechanics) çekme gerilmelerini] destekleyen mevsimsel ve günlük sıcaklık dalgalanmalarına bağlıdır.kaya minerallerinde ve dolayısıyla mekanik [https://en.wikipedia.org/wiki/Aggregate_demand ayrışması] , [https://en.wikipedia.org/wiki/Thermo-mechanical_fatigue termal yorgunluk] adı verilen bir süreçtir . <ref>Gómez-Heras, Miguel; Smith, Bernard J. ve Fort, Rafael (2006). "Kristalin kayalardaki mineraller arasındaki sıcaklık farklılıkları: termal yorgunluk yoluyla granitlerin tanecikli ayrışması için sonuçlar". Jeomorfoloji . 78 (3/4): 236–49. Bibcode : 2006Geomo..78..236G . doi : 10.1016 / j.geomorph.2005.12.013 .</ref> Aynı işlemle [https://en.wikipedia.org/wiki/Frost_weathering donma-çözülme] döngüleri kayaları ve diğer konsolide malzemeleri parçalayan etkili bir mekanizmadır. <ref>Nicholson, Dawn T. ve Nicholson, Frank H. (2000). "Deneysel donma-çözülme ayrışmasına maruz kalır tortul kayaçların fiziksel bozulmaya maruz kalır" (PDF) . Toprak Yüzey İşlemleri ve Yer Şekilleri . 25 (12): 1295–307. Bibcode : 2000ESPL ... 25.1295N . doi : 10.1002 / 1096-9837 (200011) 25:12 <1295 :: AID-ESP138> 3.0.CO; 2-E .</ref>
+İklim ayrıca topraktaki kimyasal reaksiyonların oranlarını değiştiren bitki örtüsü ve biyolojik aktivitenin etkileri yoluyla toprak oluşumunu dolaylı olarak etkiler. <ref>Lucas, Yves (2001). "Hava şartlarına maruz kalma oranlarını ve uygulama kontrol etmede bitkilerin rolü: biyolojik pompalamanın önemi" ( PDF ) . Yeryüzü ve Gezegen Bilimsel İncelemesi . 29 : 135–63. Bibcode : 2001AREPS..29..135L . doi : 10.1146 / annurev.earth.29.1.135 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
+'''Organizmalar''' '''[ düzenle ]'''
+Her toprak, kendisine etki eden mikrobiyal, bitki, hayvan ve insan etkilerinin benzersiz bir kombinasyonuna sahiptir. Mikroorganizmalar, toprak oluşum süreci için kritik olan mineral dönüşümlerinde özellikle etkilidir. Ek olarak, bazı bakteriler atmosferik nitrojeni sabitleyebilir ve bazı mantarlar derin toprak fosforunu çıkarmada ve [[:en:Glomalin|glomalin]] formunda toprak karbon seviyelerini artırmada etkilidir. Bitkiler toprağı erozyona karşı tutar ve biriken bitki materyali toprak [[:en:Humus|humus]] seviyelerini oluşturur. Bitki kökü sızıntısı mikrobiyal aktiviteyi destekler. Hayvanlar, bitki materyallerini ayrıştırmaya ve [[:en:Bioturbation|biyoturbasyon]] yoluyla toprağı karıştırmaya hizmet eder.
+Toprak, dünyadaki en bol [[:en:Ecosystem|ekosistemdir]],  ancak topraktaki organizmaların büyük çoğunluğu [[:en:Microbes|mikroplardır]] ve bunların büyük bir kısmı henüz tanımlanmamıştır.<ref name=":0">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1126/science.1112665|başlık=Computational Improvements Reveal Great Bacterial Diversity and High Metal Toxicity in Soil|tarih=2005-08-26|sayı=5739|sayfalar=1387–1390|çalışma=Science|cilt=309|ad=J.|soyadı=Gans|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1112665}}</ref> <ref name=":1">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1038/455724a|başlık=Soil ecology: What lies beneath|tarih=2008-10-08|sayı=7214|sayfalar=724–725|çalışma=Nature|cilt=455|ad=Amber|soyadı=Dance|issn=0028-0836|doi=10.1038/455724a}}</ref>Bir gram toprak için yaklaşık bir milyar hücre gibi bir nüfus sınırı olabilir, ancak türlerin sayısına ilişkin tahminler, toprakta gram başına 50.000'den bir milyonun üzerine kadar geniş bir aralıkta değişmektedir. <ref name=":0" /> <ref name=":2">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1038/ismej.2007.53|başlık=Pyrosequencing enumerates and contrasts soil microbial diversity|tarih=2007-07-05|sayı=4|sayfalar=283–290|çalışma=The ISME Journal|cilt=1|ad=Luiz F W|soyadı=Roesch|issn=1751-7362|doi=10.1038/ismej.2007.53|ad2=Roberta R|ad3=Alberto|ad4=George|ad5=Alison K M|ad6=Angela D|ad7=Samira H|ad8=Flavio A O|ad9=William G|ad10=Eric W|soyadı2=Fulthorpe|soyadı3=Riva|soyadı4=Casella|soyadı5=Hadwin|soyadı6=Kent|soyadı7=Daroub|soyadı8=Camargo|soyadı9=Farmerie|soyadı10=Triplett}}</ref>Toplam organizma ve tür sayısı toprak tipine, yere ve derinliğe göre büyük ölçüde değişebilir. <ref name=":1" /><ref name=":2" />
+Bitkiler, [[:en:Soil_biology|hayvanlar]] , mantarlar, [[:en:Bacteria|bakteriler]] ve insanlar toprak oluşumunu etkiler (bkz. [[:en:Soil_biomantle|Toprak biyomantülü]] ve [[:en:Stonelayer|taş tabakası]] ). Toprak da dahil olmak üzere toprak hayvanlar, [[:en:Fauna#Macrofauna|makrofaunaya]] ve [[:en:Soil_mesofauna|toprak mesofauna]] , oluştuklarında toprak karışımı [[:en:Burrow|Burrows]] ve [[:en:Porosity|gözenekler]] , ilgili hareket nem ve gaz sağlayan [[:en:Bioturbation|Biyotürbasyon]] adı verilen bir işlemdir . <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1016/j.tree.2006.08.002|başlık=Bioturbation: a fresh look at Darwin's last idea|tarih=2006-12|sayı=12|sayfalar=688–695|çalışma=Trends in Ecology & Evolution|cilt=21|ad=F|soyadı=MEYSMAN|issn=0169-5347|doi=10.1016/j.tree.2006.08.002|ad2=J|ad3=C|soyadı2=MIDDELBURG|soyadı3=HEIP}}</ref> Aynı şekilde [[:en:Plant_roots|bitki kökleri]] de toprak ufuklarına nüfuz eder ve ayrışmanın ardından kanallar açar. <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33409/tbbbd.595121|başlık=Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi|tarih=2019-07-22|sayı=1|sayfalar=21–27|çalışma=Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi|cilt=7|ad=Aylin|soyadı=Erkoçak|issn=2146-8141|doi=10.33409/tbbbd.595121|ad2=Orhan|soyadı2=Dengiz}}</ref> Derin [[:en:Taproot|kazık köklere]] sahip bitkiler, [[:en:Nutrient|besinleri]] elde etmek için çeşitli toprak katmanlarından birkaç metre nüfuz edebilir ve besin maddelerini profilin derinliklerinden çıkarabilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.16882/derim.2015.90060|başlık=Kuraklık stresi ve bitki fizyolojisi|tarih=2015-12-28|sayı=2|sayfalar=237|çalışma=Derim|cilt=32|ad=Selda|soyadı=ÖRS|issn=2149-2182|doi=10.16882/derim.2015.90060|ad2=Melek|soyadı2=EKİNCİ}}</ref>  Bitkiler, organik bileşikler ( [[:en:Sugar|şekerler]] , [[:en:Organic_acid|organik asitler]] , [[:en:Mucigel|mukigel]] ) salgılayan, hücreleri soyan (özellikle uç kısımlarında) ve kolayca ayrışarak toprağa organik madde ekleyen ince köklere sahiptir, bu süreç ''rizodepozisyon olarak'' adlandırılır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1051/agro:2003011|başlık=Rhizodeposition of organic C by plants: mechanisms and controls|tarih=2003-07|sayı=5-6|sayfalar=375–396|çalışma=Agronomie|cilt=23|ad=Christophe|soyadı=Nguyen|issn=0249-5627|doi=10.1051/agro:2003011}}</ref> [[Mantarlar]] ve [[Bakteri|bakteriler]] de dahil olmak üzere mikroorganizmalar, kökler ve toprak arasında kimyasal alışverişi gerçekleştirir ve [[:en:Rhizosphere|rizosfer]] adı verilen bir toprak biyolojik ''sıcak noktasında'' besin rezervi görevi görür. <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.13031/2013.2085|başlık=Preferential Flow Paths: Biological Hot Spots in Soils|çalışma=Preferential Flow: Water Movement and Chemical Transport in the Environment|yer=St. Joseph, MI|yayıncı=American Society of Agricultural and Biological Engineers|soyadı=Maya Bundt|doi=10.13031/2013.2085|soyadı2=Franco Widmer|soyadı3=Manuel Pesaro|soyadı4=Josef Zeyer|soyadı5=Peter Blaser}}</ref> Toprakta köklerin büyümesi [[:en:Microorganism|mikrobiyal]] popülasyonları harekete geçirerek [[Yırtıcı hayvanlar|yırtıcı hayvan]]<nowiki/>ların aktivitesini teşvik eder. (özellikle [[:en:Amoeba|amip]] ) Böylece [[:en:Mineralization_(soil_science)|mineralizasyon]] oranını arttırır ve son olarak kök büyümesi, toprak [[:en:Microbial_loop|mikrobiyal döngü]]<nowiki/>sü olarak adlandırılan olumlu bir geri bildirimdir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1111/j.1469-8137.2004.01066.x|başlık=Protozoa and plant growth: the microbial loop in soil revisited|tarih=2004-04-13|sayı=3|sayfalar=617–631|çalışma=New Phytologist|cilt=162|ad=Michael|soyadı=Bonkowski|issn=0028-646X|doi=10.1111/j.1469-8137.2004.01066.x}}</ref>  Kök etkisi dışında, içinde [[:en:Bulk_soil|yığın toprağın]], en bakteri mikro oluşturan bir sessiz aşamasında olan [[:en:Aggregate_(composite)|agrega]] yani yapışkan onlara karşı koruma sağlar, kil partikülleri yapıştırılmış olan koloniler [[:en:Desiccation|desikasyonu]] ve [[:en:Predation|predasyon]] toprak ile [[:en:Microfauna|mikrofauna]]<nowiki/>sı tarafından kuruma ve predasyona karşı koruma sağlar ( [[:en:Bacteriophage|bacteriophagous]] [[:en:Protozoa|protozoa]] ve [[:en:Nematodes|nematodlar]] ).<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33409/tbbbd.778834|başlık=Toprak Sıkışması ve Sınırlayıcı Su Aralığı Üzerine Farklı Organik Materyallerin Etkileri|tarih=2020-12-18|çalışma=Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi|ad=Hamza|soyadı=NEGİŞ|issn=2146-8141|doi=10.33409/tbbbd.778834|ad2=Cevdet|ad3=Ayşe|soyadı2=ŞEKER|soyadı3=ÇETİN}}</ref>  Mikroagregatları (20-250 um) ile sindirilen [[:en:Soil_mesofauna|toprak mesofauna]] ve [[:en:Fauna#Macrofauna|makrofauna]] ve bakteri gövdeleri, kısmen ya da tamamen kendi içinde sindirilir [[:en:Gastrointestinal_tract|bağırsaklar]] . <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1501/gamer_0000000002|başlık=Osmanlı Döneminde Balkanlar tarihi üzerinde yeni araştırmalar|tarih=2012|sayı=1|sayfalar=1–10|çalışma=Ankara Üniversitesi Güneydoğu Avrupa Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi|cilt=1|ad=İNALCIK|soyadı=Halil|issn=2146-054X|doi=10.1501/gamer_0000000002}}</ref>
+İnsanlar, bitki örtüsünü [[:en:Erosion|erozyon]], [[:en:Waterlogging_(agriculture)|su basması]], lateritizasyon veya [[:en:Podsolisation|podzolizasyon]] (iklim ve topografyaya göre) ile çıkararak toprak oluşumunu etkiler.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1002/ldr.3400030109|başlık=World map of the status of humaninduced soil degradation, oldeman, L. R., Hakkeling, R. T. A. and Sombroek, W. G. UNEP/ISRIC, Nairobi, Kenya, 1990. isbn 90 6672 042 5, US$25.00 (paperback), 3 maps and explanatory note + 27 pp.|tarih=1992-04|sayı=1|sayfalar=68–69|çalışma=Land Degradation and Development|cilt=3|ad=E. M.|soyadı=Bridges|issn=1085-3278|doi=10.1002/ldr.3400030109}}</ref> [[:en:Tillage|Toprak işleme]], farklı toprak katmanlarını da karıştırır ve daha az yıpranmış malzeme daha gelişmiş üst katmanlarla karıştırıldığı için toprak oluşum sürecini yeniden başlatır ve bu da mineral ayrışma oranının net bir şekilde artmasına neden olur.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33409/tbbbd.595156|başlık=Farklı toprak işleme yöntemlerinin iki farklı toprak serisinde CO2 salımına etkileri|tarih=2019-07-22|sayı=1|sayfalar=51–56|çalışma=Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi|cilt=7|ad=Muhittin Murat|soyadı=Turgut|issn=2146-8141|doi=10.33409/tbbbd.595156|ad2=Yakup Kenan|soyadı2=Koca}}</ref>
+[[:en:Earthworm|Solucanlar]], [[:en:Ant|karınca]]<nowiki/>lar, [[:en:Termite|termit]]<nowiki/>ler, [[:en:Mole_(animal)|köstebek]]<nowiki/>ler, [[:en:Gopher|gophers]] ve bazı [[:en:Millipede|kırkayak]]<nowiki/>lar ve [[:en:Darkling_beetle|tenebrionid]] böcekler, kazarken toprağı karıştırarak toprak oluşumunu önemli ölçüde etkiler.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.29000/rumelide.472778|başlık=Bağlantıcılık, Yapay Sinir Ağları ve Okuma|tarih=2018-10-21|sayfalar=276–283|çalışma=RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi|ad=Tuğba Elif|soyadı=Toprak|issn=2148-7782|doi=10.29000/rumelide.472778}}</ref> Solucanlar, toprak parçacıklarını ve organik kalıntıları sindirerek vücutlarından geçen maddelerdeki bitki besin maddelerinin mevcudiyetini artırır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.16955/bitkorb.784497|başlık=Bazı bitki ektraktlarının Sitophilus granarius (Linnaeus, 1758) (Coleoptera: Curculionidae) ve Tribolium castaneum (Herbst, 1797) (Coleoptera: Tenebrionidae) üzerindeki insektisidal ve davranışsal etkileri|tarih=2020-09-09|çalışma=Bitki Koruma Bülteni|ad=Feride|soyadı=KANİK|issn=0406-3597|doi=10.16955/bitkorb.784497|ad2=Ömer Cem|soyadı2=KARAKOÇ}}</ref> Yutulan toprağın bağırsaktan geçişi sırasında toprak parçacıkları arasındaki bağlantıları bozduktan sonra toprağı havalandırır, karıştırır ve stabil toprak kümeleri oluştururlar.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33409/tbbbd.668593|başlık=Farklı topoğrafik yapı ve arazi kullanım koşullarında hacim ağırlığı ile bazı fiziksel ve kimyasal toprak özellikleri arasındaki ilişkiler|tarih=2019-12-31|sayı=2|sayfalar=86–91|çalışma=Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi|cilt=7|ad=Nutullah|soyadı=Özdemir|issn=2146-8141|doi=10.33409/tbbbd.668593}}</ref> Böylece suyun kolayca sızmasını sağlarlar.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1016/s0038-0717(96)00272-6|başlık=Earthworms, water infiltration and soil stability: Some new assessments|tarih=1997-03|sayı=3-4|sayfalar=441–452|çalışma=Soil Biology and Biochemistry|cilt=29|ad=Marcel B.|soyadı=Bouché|issn=0038-0717|doi=10.1016/s0038-0717(96)00272-6|ad2=Fathel|soyadı2=Al-Addan}}</ref> Ek olarak, karıncalar ve termitler höyükler oluştururken, toprak malzemelerini bir ufuktan diğerine taşırlar.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33409/tbbbd.595121|başlık=Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi|tarih=2019-07-22|sayı=1|sayfalar=21–27|çalışma=Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi|cilt=7|ad=Aylin|soyadı=Erkoçak|issn=2146-8141|doi=10.33409/tbbbd.595121|ad2=Orhan|soyadı2=Dengiz}}</ref> Diğer önemli işlevler, toprak ekosistemindeki solucanlar, özellikle de yoğun [[:en:Mucus|mukus]] üretimi,<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.31126/akrajournal.493843|başlık=ŞİİRDE BİÇİM BAĞLAMINDA YENİLİK - MÜKEMMELLİK ARAYIŞLARI VE PARNASİZMİN KISA TARİHİ|tarih=2019-01-01|sayı=17|sayfalar=47–59|çalışma=AKRA KÜLTÜR SANAT VE EDEBİYAT DERGİSİ|cilt=7|ad=Salim|soyadı=DURUKOĞLU|issn=2148-0370|doi=10.31126/akrajournal.493843|ad2=Ayşe Sinem|soyadı2=TOPRAK}}</ref> hem bağırsakta hem de galerilerinde bir astar olarak yerine getirilir,  toprak mikroflorası üzerinde astar etkisi uygular,<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1007/bf02183068|başlık=How do earthworms affect microfloral and faunal community diversity?|tarih=1995-03|sayı=1|sayfalar=209–231|çalışma=Plant and Soil|cilt=170|ad=George G.|soyadı=Brown|issn=0032-079X|doi=10.1007/bf02183068}}</ref> onlara karıncalar ve termitler ile paylaştıkları [[:en:Ecosystem_engineer|ekosistem mühendislerinin]] statüsünü verir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1016/j.apsoil.2005.07.004|başlık=Soil invertebrates as ecosystem engineers: Intended and accidental effects on soil and feedback loops|tarih=2006-06|sayı=2|sayfalar=153–164|çalışma=Applied Soil Ecology|cilt=32|ad=Pascal|soyadı=Jouquet|issn=0929-1393|doi=10.1016/j.apsoil.2005.07.004|ad2=Jens|ad3=Jan|ad4=Patrick|ad5=Michel|soyadı2=Dauber|soyadı3=Lagerlöf|soyadı4=Lavelle|soyadı5=Lepage}}</ref>
+Genel olarak, bazen [[:en:Perturbation_(geology)|pedoturbasyon]] olarak adlandırılan hayvanların faaliyetleriyle toprağın karıştırılması, farklı ufuklar yaratan diğer toprak oluşturma süreçlerinin eğilimini bozma veya etkisizleştirme eğilimindedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1890/1540-9295(2004)002[0427:nieaao]2.0.co;2|başlık=Non-native invasive earthworms as agents of change in northern temperate forests|tarih=2004-10|sayı=8|sayfalar=427–435|çalışma=Frontiers in Ecology and the Environment|cilt=2|ad=Patrick J.|soyadı=Bohlen|issn=1540-9295|doi=10.1890/1540-9295(2004)002[0427:nieaao]2.0.co;2|ad2=Stefan|ad3=Cindy M.|ad4=Mary Ann|ad5=Sonja|ad6=Peter M.|ad7=Dennis|soyadı2=Scheu|soyadı3=Hale|soyadı4=McLean|soyadı5=Migge|soyadı6=Groffman|soyadı7=Parkinson}}</ref> Termitler ve karıncalar ayrıca yuvalarının etrafındaki geniş toprak alanlarını soyarak toprak profili gelişimini geciktirebilir, bu da erozyon nedeniyle artan toprak kaybına yol açar.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1071/sr9900055|başlık=The role of termites and ants in soil modification - a review|tarih=1990|sayı=1|sayfalar=55|çalışma=Soil Research|cilt=28|ad=LOBRY|soyadı=de BRUYN|issn=1838-675X|doi=10.1071/sr9900055|ad2=AJ|soyadı2=Conacher}}</ref> Sincaplar, benler ve çayır köpekleri gibi büyük hayvanlar, alt toprak ufuklarını delip geçerek malzemeleri yüzeye çıkarır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1656/1528-7092(2006)5[523:bdocfa]2.0.co;2|başlık=Burrow Dispersion of Central Florida Armadillos|tarih=2006-09|sayı=3|sayfalar=523–534|çalışma=Southeastern Naturalist|cilt=5|ad=Alton Emory|soyadı=Kinlaw|issn=1528-7092|doi=10.1656/1528-7092(2006)5[523:bdocfa]2.0.co;2}}</ref> Tünelleri genellikle yüzeye açılarak su ve havanın yer altı katmanlarına hareketini teşvik eder. Lokalize alanlarda, tünelleri oluşturarak ve daha sonra yeniden doldurarak alt ve üst ufukların karışımını geliştirirler. Alt ufuklardaki eski hayvan yuvaları genellikle üstteki A ufkundan gelen toprak materyali ile doldurulur ve krotovinalar olarak bilinen profil özellikleri oluşturur.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33905/bseusbed.726432|başlık=Türk İşletme Tarihi ve Yönetim Bilimi Açısından Birinci İzmir İktisat Kongresi: Banka Merkezli İşletme Gruplarının Oluşumu|tarih=2020-06-30|sayı=1|sayfalar=194–213|çalışma=Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi|cilt=5|ad=Muzaffer|soyadı=AYDEMİR|issn=2548-088X|doi=10.33905/bseusbed.726432}}</ref>
+Bitki örtüsü toprakları çeşitli şekillerde etkiler. Yüzey akışından kaynaklanabilecek aşırı yağmurun neden olduğu erozyonu önleyebilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.26650/artsanat.2020.13.0013|başlık=Mimarlık Tarihi ve Mimari Koruma Ara Kesitinde Bir Inceleme: Üsküdar Şemsi Ahmed Paşa Külliyesi|tarih=2020-01-31|sayfalar=313–334|çalışma=Art-Sanat|ad=Safa|soyadı=Meral|issn=2148-3582|doi=10.26650/artsanat.2020.13.0013|ad2=Emre|soyadı2=Kishalı}}</ref> Nemli aylar da kuru iken topraklarda<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.4141/cjss93-043|başlık=Distinction of soil thermal regimes under various experimental vegetation covers|tarih=1993-11-01|sayı=4|sayfalar=411–420|çalışma=Canadian Journal of Soil Science|cilt=73|ad=Allen C.|soyadı=Balisky|issn=0008-4271|doi=10.4141/cjss93-043|ad2=Philip J.|soyadı2=Burton}}</ref> Bitkilerin gölge, toprak nemi<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.32450/aacd.771084|başlık=AVRUPA ENTEGRASYONUNUN KRİZİ, REFORMLAR VE SOSYAL TARAFLAR: NASIL BİR UZLAŞI?|tarih=2020-07-17|sayı=1|sayfalar=269–299|çalışma=Ankara Avrupa Calismalari Dergisi|cilt=19|ad=Elif|soyadı=UZGÖREN|issn=1303-2518|doi=10.32450/aacd.771084}}</ref> daha serin ve yavaş buharlaşma tutmak,  ya da tam tersi, terleme yolu ile, bitkilerin toprak nem kaybetmesine neden, karmaşık ve ışık ölçümü durdurma) yaprak alan indeksi ve nem kaybı arasında son derece değişken ilişki sonucu olabilir: daha genel olarak bitkilerin kuruma gelen en kurak aylarda toprak önlemek , böylece güçlü nem değişimine karşı bir tampon görevi görür.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33409/tbbbd.668895|başlık=Farklı yetiştirme ortamlarında bazı bakterilerin buğday ve mısır gelişimi üzerine etkisi|tarih=2019-12-31|sayı=2|sayfalar=139–148|çalışma=Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi|cilt=7|ad=Banu|soyadı=Kadıoğlu|issn=2146-8141|doi=10.33409/tbbbd.668895|ad2=Mustafa|soyadı2=Canbolat}}</ref> Bitkiler, mikorizal mantarlar<ref name=":4" /> ve rizosfer bakterileri<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1128/aem.72.2.1258-1266.2006|başlık=Root-Associated Bacteria Contribute to Mineral Weathering and to Mineral Nutrition in Trees: a Budgeting Analysis|tarih=2006-02|sayı=2|sayfalar=1258–1266|çalışma=Applied and Environmental Microbiology|cilt=72|ad=Christophe|soyadı=Calvaruso|issn=0099-2240|doi=10.1128/aem.72.2.1258-1266.2006|ad2=Marie-Pierre|ad3=Pascale|soyadı2=Turpault|soyadı3=Frey-Klett}}</ref> yoluyla hem doğrudan<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33409/tbbbd.778834|başlık=Toprak Sıkışması ve Sınırlayıcı Su Aralığı Üzerine Farklı Organik Materyallerin Etkileri|tarih=2020-12-18|çalışma=Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi|ad=Hamza|soyadı=NEGİŞ|issn=2146-8141|doi=10.33409/tbbbd.778834|ad2=Cevdet|ad3=Ayşe|soyadı2=ŞEKER|soyadı3=ÇETİN}}</ref> hem de dolaylı olarak mineralleri parçalayabilen yeni kimyasallar oluşturabilir ve toprak yapısını iyileştirebilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1023/a:1005944025343|tarih=1998|sayı=1/2|sayfalar=55–72|çalışma=Biogeochemistry|cilt=42|ad=Denis A.|soyadı=Angers|issn=0168-2563|doi=10.1023/a:1005944025343|ad2=Jean|soyadı2=Caron}}</ref> Bitki örtüsünün türü ve miktarı, insan faaliyetlerinin aracılık ettiği veya etmediği iklim, topografya, toprak özellikleri ve biyolojik faktörlere bağlıdır. <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.3724/sp.j.1227.2011.00025|başlık=Vegetation cover change and the driving factors over northwest China|tarih=2011-02-25|sayı=1|sayfalar=25–33|çalışma=Journal of Arid Land|cilt=3|ad=DAI|soyadı=ShengPei|issn=1674-6767|doi=10.3724/sp.j.1227.2011.00025|ad2=ZHANG|ad3=WANG|ad4=WANG|ad5=GUO|ad6=WANG|ad7=LI|soyadı2=Bo|soyadı3=HaiJun|soyadı4=YaMin|soyadı5=LingXia|soyadı6=XingMei|soyadı7=Dan}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1046/j.1466-822x.2003.00021.x|başlık=Environmental factors and vegetation composition, Lefka Ori massif, Crete, S. Aegean|tarih=2003-03|sayı=2|sayfalar=131–146|çalışma=Global Ecology and Biogeography|cilt=12|ad=I. N.|soyadı=Vogiatzakis|issn=1466-822X|doi=10.1046/j.1466-822x.2003.00021.x|ad2=G. H.|ad3=A. M.|soyadı2=Griffiths|soyadı3=Mannion}}</ref>Yoğunluk, derinlik, kimya, pH, sıcaklık ve nem gibi toprak faktörleri, belirli bir yerde büyüyebilen bitki türünü büyük ölçüde etkiler. Ölü bitkiler ve düşen Yapraklar ve saplar yüzeyde ayrışmaya başlar. Orada, organizmalar onları besler ve organik materyali üst toprak katmanlarıyla karıştırır; bu eklenen organik bileşikler toprak oluşum sürecinin bir parçası haline gelir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1051/forest:19950602|başlık=Classification of forest humus forms: a French proposal|tarih=1995|sayı=6|sayfalar=535–546|çalışma=Annales des Sciences Forestières|cilt=52|ad=A|soyadı=Brethes|issn=0003-4312|doi=10.1051/forest:19950602|ad2=JJ|ad3=B|ad4=J|ad5=F|soyadı2=Brun|soyadı3=Jabiol|soyadı4=Ponge|soyadı5=Toutain}}</ref>
+İnsanın etkisi ve çağrışım yoluyla ateş, organizmaların durum faktörüne yerleştirilen durum faktörleridir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33432/ybuhukuk.537635|başlık=DEVLET TEORİSİNDE KUVVETLER AYRILIĞININ DOĞUŞU: LOCKE VE MONTESQUIEU|tarih=2019-03-08|sayı=1|sayfalar=35–60|çalışma=Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi|ad=Ayşe|soyadı=ÖZKAN DUVAN|issn=2149-5831|doi=10.33432/ybuhukuk.537635}}</ref> İnsan, toprak oluşumunu önemli ölçüde değiştiren yollarla besin ve enerjiyi ithal edebilir veya çıkarabilir. [[:en:Overgrazing|Aşırı otlatma]] nedeniyle hızlandırılmış toprak erozyonu ve Terra Preta ile sonuçlanan Amazon havzasının [[:en:Pre-Columbian_era|Kolomb öncesi]] [[:en:Terraforming|terraforming]], insan yönetiminin etkilerinin iki örneğidir.
+İnsan faaliyetleri [[:en:Pedogenesis|toprak oluşumunu]] büyük ölçüde etkiler.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33409/tbbbd.595142|başlık=Toprak kalınlığına bağlı oluşan yükün toprak gerilimine etkisi|tarih=2019-07-22|sayı=1|sayfalar=37–42|çalışma=Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi|cilt=7|ad=Coşkun|soyadı=Gülser|issn=2146-8141|doi=10.33409/tbbbd.595142|ad2=İmanverdi|soyadı2=Ekberli}}</ref>  Örneğin, [[:en:Native_Americans_in_the_United_States|Yerli Amerikalı]]<nowiki/>ların [[:en:Indiana|Indiana]] ve [[:en:Michigan|Michigan]]'daki birkaç geniş [[:en:Prairie|çayır]] çayırını korumak için düzenli olarak yangın çıkardıklarına inanılmaktadır, ancak iklim ve memeli [[:en:Grazing_(behaviour)|otlakçıları]] (örneğin [[:en:Bison|bizonlar]]) Kuzey Amerika'nın [[:en:Great_Plains|büyük Ovalarının]] bakımını açıklamak için de savunulmaktadır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.3159/1095-5674(2006)133[626:eaootc]2.0.co;2|başlık=Evolution and origin of the Central Grassland of North America: climate, fire, and mammalian grazers1|tarih=2006-10|sayı=4|sayfalar=626–647|çalışma=The Journal of the Torrey Botanical Society|cilt=133|ad=Roger C.|soyadı=Anderson|issn=1095-5674|doi=10.3159/1095-5674(2006)133[626:eaootc]2.0.co;2}}</ref> Daha yakın zamanlarda, doğal bitki örtüsünün insan tarafından tahrip edilmesi ve daha sonra [[:en:Crop|bitki]] üretimi için toprağın topraklanması, toprak oluşumunu önemli ölçüde değiştirdi.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33409/tbbbd.778834|başlık=Toprak Sıkışması ve Sınırlayıcı Su Aralığı Üzerine Farklı Organik Materyallerin Etkileri|tarih=2020-12-18|çalışma=Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi|ad=Hamza|soyadı=NEGİŞ|issn=2146-8141|doi=10.33409/tbbbd.778834|ad2=Cevdet|ad3=Ayşe|soyadı2=ŞEKER|soyadı3=ÇETİN}}</ref> Benzer şekilde, [[:en:Arid|kurak]] bir bölgedeki toprağın [[:en:Irrigation|sulanması]], düşük verimli topraklara gübre ve kireç eklenmesi gibi, toprak oluşturan faktörleri büyük ölçüde etkiler.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.21657/topraksu.770874|başlık=Çukurova Bölgesinde Farklı Damla Sulama Yöntemleriyle Yetiştirilen Kinoa Bitkisinin Sulama ve Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi|tarih=2021-03-30|sayfalar=35–42|çalışma=Toprak Su Dergisi|ad=Yeşim|soyadı=BOZKURT ÇOLAK|issn=2146-7072|doi=10.21657/topraksu.770874|ad2=Atilla|ad3=Engin|soyadı2=YAZAR|soyadı3=GÖNEN}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.17568/ogmoad.731934|başlık=Karışık baltalık ormanların sahil çamına dönüştürülmesinin toprak ve ölü örtüdeki organik karbon ve besin maddesi stoklarına etkisi|tarih=2020-08-20|çalışma=Ormancılık Araştırma Dergisi|ad=Selin|soyadı=ÖZBAY|issn=2149-0783|doi=10.17568/ogmoad.731934|ad2=Doğanay|soyadı2=TOLUNAY}}</ref>
+Farklı ekosistemler, bazen kolayca gözlemlenebilir şekillerde farklı topraklar üretir. Örneğin, [[:en:Negev|Negev çölü]]<nowiki/>ndeki ''[[:en:Euchondrus|Euchondrus]]'' cinsinde bulunan üç tür [[:en:Land_snail|kara salyangozu]], yüzeydeki [[:en:Limestone|kireçtaşı]] kayaları ve levhaları ([[:en:Endolithic|endolitik]] likenler) altında büyüyen [[:en:Lichen|liken]]<nowiki/>leri yedikleri için belirtilmiştir.<ref name=":5">{{Kitap kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1515/9781400847266|başlık=Niche Construction|tarih=2003-01-01|yayıncı=Princeton University Press|ad=F. John|soyadı=Odling-Smee|isbn=978-1-4008-4726-6|ad2=Kevin N.|ad3=Marcus W.|soyadı2=Laland|soyadı3=Feldman}}</ref> Kireç taşını bozarlar ve yerler.<ref name=":5" />  Otlatma, taşların [[:en:Weathering|aşınmasına]] ve ardından toprak oluşumuna neden olur.<ref name=":5" /> Bunların bölge üzerinde önemli bir etkisi vardır: Negev çölünde toplam salyangoz nüfusunun hektar başına 0,7 ila 1,1 metrik ton kireçtaşı işleyeceği tahmin ediliyor.<ref name=":5" />
+Eski ekosistemlerin etkileri o kadar kolay gözlemlenmez ve bu toprak oluşumunun anlaşılmasını zorlaştırır. Örneğin, [[:en:Chernozem|Çernezyom]] Kuzey Amerika tallgrass Prairie hangisinin kömürüdür yaklaşık yarım humus fraksiyonu sahiptir. Bu farklı derin, zengin kara toprakları üretebilen öncül çayır [[:en:Fire_ecology|yangını ekolojisi]] kolayca gözlemlenemediğinden, bu sonuç beklenmiyordu.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.4141/s00-075|başlık=Importance of charred organic matter in Black Chernozem soils of Saskatchewan|tarih=2001-08-01|sayı=3|sayfalar=285–297|çalışma=Canadian Journal of Soil Science|cilt=81|ad=E V|soyadı=Ponomarenko|issn=0008-4271|doi=10.4141/s00-075|ad2=D W|soyadı2=Anderson}}</ref>
+=== Zaman [ düzenle ] ===
+Zaman, yukarıdakilerin tümünün etkileşimlerinde bir faktördür.<ref name=":3" />  Kum, alüvyon ve kil karışımı bir toprağın [[:en:Soil_texture|dokusunu]] oluştururken ve bu bileşenlerin bir [[:en:Particle_aggregation|araya toplanması]] [[:en:Ped|pedler]] üretirken , farklı bir [[:en:B_horizon|B horizonu]] gelişimi bir toprak veya pedojenez gelişimini işaret eder.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.2307/2261411|başlık=Rapid Soil Development After Windthrow Disturbance in Pristine Forests|tarih=1995-10|sayı=5|sayfalar=747|çalışma=The Journal of Ecology|cilt=83|ad=B. T.|soyadı=Bormann|issn=0022-0477|doi=10.2307/2261411|ad2=H.|ad3=M. H.|ad4=F. C.|ad5=K. Cromack|ad6=S. M.|soyadı2=Spaltenstein|soyadı3=McClellan|soyadı4=Ugolini|soyadı5=Jr.|soyadı6=Nay}}</ref>  Zamanla, topraklar, daha önce listelenen toprak oluşturan faktörlerin karşılıklı etkileşimine bağlı özellikler geliştirir.<ref name=":3" /> Bir toprağın profil oluşturması on yıllar<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.2307/2257005|başlık=Soil Development in Relation to Vegetation and Surface Age at Glacier Bay, Alaska|tarih=1955-07|sayı=2|sayfalar=427|çalışma=The Journal of Ecology|cilt=43|ad=Robert L.|soyadı=Crocker|issn=0022-0477|doi=10.2307/2257005|ad2=Jack|soyadı2=Major}}</ref> ile birkaç bin yıl alır,<ref name=":6">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.2307/1938144|başlık=Changes in Soil Phosphorus Fractions and Ecosystem Dynamics across a Long Chronosequence in Hawaii|tarih=1995-07|sayı=5|sayfalar=1407–1424|çalışma=Ecology|cilt=76|ad=Timothy E.|soyadı=Crews|issn=0012-9658|doi=10.2307/1938144|ad2=Kanehiro|ad3=James H.|ad4=Ralph H.|ad5=Darrell A.|ad6=Dieter|ad7=Peter M.|soyadı2=Kitayama|soyadı3=Fownes|soyadı4=Riley|soyadı5=Herbert|soyadı6=Mueller-Dombois|soyadı7=Vitousek}}</ref> toprak gelişimi kavramı eleştirilse de, toprak, dalgalanan toprak oluşturan faktörlerin etkisi altında sürekli bir değişim halindedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33409/tbbbd.595121|başlık=Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi|tarih=2019-07-22|sayı=1|sayfalar=21–27|çalışma=Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi|cilt=7|ad=Aylin|soyadı=Erkoçak|issn=2146-8141|doi=10.33409/tbbbd.595121|ad2=Orhan|soyadı2=Dengiz}}</ref> Bu süre büyük ölçüde iklime, ana materyale, rahatlamaya ve biyotik aktiviteye bağlıdır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1002/j.2161-007x.1957.tb00112.x|başlık=NEWS NOTES|tarih=1957-12|sayı=2|sayfalar=20–21|çalışma=The Catholic Counselor and Readings|cilt=1|issn=2164-5086|doi=10.1002/j.2161-007x.1957.tb00112.x}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1097/00010694-197804000-00019|başlık=Soils – An Introduction to Soils and Plant Growth|tarih=1978-04|sayı=4|sayfalar=271|çalışma=Soil Science|cilt=125|ad=Roy L.|soyadı=Donahue|issn=0038-075X|doi=10.1097/00010694-197804000-00019|ad2=Raymond W.|ad3=John C.|soyadı2=Miller|soyadı3=Shickluna}}</ref>  Örneğin, son zamanlarda bir selden biriken materyal, materyalin toprağı daha fazla tanımlayan bir yapı oluşturması için yeterli zaman olmadığından toprak gelişimi göstermez.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1046/j.1526-100x.2002.01020.x|başlık=Fifteen Years of Vegetation and Soil Development after Brackish-Water Marsh Creation|tarih=2002-06|sayı=2|sayfalar=248–258|çalışma=Restoration Ecology|cilt=10|ad=Christopher|soyadı=Craft|issn=1061-2971|doi=10.1046/j.1526-100x.2002.01020.x|ad2=Stephen|ad3=Carlton|soyadı2=Broome|soyadı3=Campbell}}</ref>  Orijinal toprak yüzeyi gömülüdür ve bu çökelti için oluşum sürecinin yeniden başlaması gerekir. Zamanla toprak, biyota ve iklimin yoğunluğuna bağlı bir profil geliştirecektir. Bir toprak, uzun süreler boyunca özelliklerinin göreceli stabilitesini sağlayabilirken, toprak yaşam döngüsü nihayetinde onu erozyona karşı savunmasız bırakan toprak koşullarında sona erer.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/61673762|başlık=Earthworm ecology|tarih=2004|yer=Boca Raton, Fla.|yayıncı=CRC Press|seri=2nd ed|diğerleri=Edwards, C. A. (Clive Arthur), 1925-|isbn=0-203-99823-5|oclc=61673762}}</ref>  Toprak gerilemesinin ve bozulmasının kaçınılmazlığına rağmen, çoğu toprak döngüsü uzundur.<ref name=":6" />
+Toprak oluşturan faktörler, bazıları milyonlarca yıldır uzun süre kalıcı olan "sabit" manzaralarda bile, varoluşları boyunca toprakları etkilemeye devam ediyor.<ref name=":6" />  Malzemeler üstte biriktirilir<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1080/00167223.2007.10801371|başlık=Mineralogy of dust deposited during the Harmattan season in Ghana|tarih=2007-01|sayı=1|sayfalar=9–15|çalışma=Geografisk Tidsskrift-Danish Journal of Geography|cilt=107|ad=Changling|soyadı=He|issn=0016-7223|doi=10.1080/00167223.2007.10801371|ad2=Henrik|ad3=Theodore W.|soyadı2=Breuning-Madsen|soyadı3=Awadzi}}</ref> veya yüzeyden püskürtülür veya yıkanır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1126/science.267.5201.1117|başlık=Environmental and Economic Costs of Soil Erosion and Conservation Benefits|tarih=1995-02-24|sayı=5201|sayfalar=1117–1123|çalışma=Science|cilt=267|ad=D.|soyadı=Pimentel|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.267.5201.1117|ad2=C.|ad3=P.|ad4=K.|ad5=D.|ad6=M.|ad7=S.|ad8=L.|ad9=L.|ad10=R.|ad11=R.|soyadı2=Harvey|soyadı3=Resosudarmo|soyadı4=Sinclair|soyadı5=Kurz|soyadı6=McNair|soyadı7=Crist|soyadı8=Shpritz|soyadı9=Fitton|soyadı10=Saffouri|soyadı11=Blair}}</ref> Eklemeler, kaldırmalar ve değişikliklerle, topraklar her zaman yeni koşullara tabidir. Bunların yavaş mı yoksa hızlı mı değiştiği, iklime, topografyaya ve biyolojik aktiviteye bağlıdır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1016/0016-7061(92)90040-e|başlık=Rates of weathering and soil formation|tarih=1992-03|sayı=3-4|sayfalar=251–263|çalışma=Geoderma|cilt=52|ad=Toshiyuki|soyadı=Wakatsuki|issn=0016-7061|doi=10.1016/0016-7061(92)90040-e|ad2=Azwar|soyadı2=Rasyidin}}</ref>
+Toprak oluşturan faktör olarak zaman, farklı yaşlarda, ancak diğer toprak oluşturan faktörlerde küçük farklılıklar olan toprakların karşılaştırılabileceği toprak kısa [[:en:Chronosequence|dizileri]] incelenerek araştırılabilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.33409/tbbbd.595121|başlık=Yarı nemli ılıman iklim koşullarında farklı eğim ve farklı arazi örtüsü altında toprak gelişimi ve β-glikosidaz enzim aktivitesi değişimi|tarih=2019-07-22|sayı=1|sayfalar=21–27|çalışma=Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi|cilt=7|ad=Aylin|soyadı=Erkoçak|issn=2146-8141|doi=10.33409/tbbbd.595121|ad2=Orhan|soyadı2=Dengiz}}</ref>
+[[:en:Paleosol|Paleosoller]], önceki toprak oluşum koşullarında oluşan topraklardır.
+== '''Araştırma tarihi [ değiştir ]''' ==
+=== Dokuchaev denklemi [ değiştir ] ===
+Yaygın olarak pedolojinin babası olarak kabul edilen Rus jeolog [[:en:Vasily_Dokuchaev|Vasily Dokuchaev]]1883'te<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.37482/0536-1036-2020-4-95-112|başlık=Changes in the Physical Properties of Segregational Chernozems in Agroforest Landscapes of the Central Chernozem Region|tarih=2020-09-10|sayı=4|sayfalar=95–112|çalışma=Lesnoy Zhurnal (Forestry Journal)|ad=V.|soyadı=Turusov|issn=0536-1036|doi=10.37482/0536-1036-2020-4-95-112|ad2=Yu.|ad3=V.|ad4=T.|soyadı2=Cheverdin|soyadı3=Bespalov|soyadı4=Titova}}</ref>, [[:en:Climate|iklim]], [[:en:Climate|bitki örtüsü]], [[:en:Topography|topografya]] ve ana materyalin etkisi altında toprak oluşumunun zamanla meydana geldiğini tespit etti. Bunu 1898'de toprak oluşturma denklemini kullanarak gösterdi:<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/852788902|başlık=The Soil Resource : Origin and Behavior|tarih=1980|yer=New York, NY|yayıncı=Springer New York|soyadı=Jenny, Hans A., 1931-|isbn=978-1-4612-6112-4|oclc=852788902}}</ref>
+: '''toprak = ''f'' ( <var>cl</var> , <var>o</var> , <var>p</var> ) tr'''
+(burada <var>cl</var> veya <var>c</var> = iklim, <var>o</var> = organizmalar, <var>p</var> = biyolojik süreçler) <var>tr</var> = göreceli zaman (genç, olgun, yaşlı)
+=== Hans Jenny'nin durum denklemi [ değiştir ] ===
+Amerikalı toprak bilimcisi [[:en:Hans_Jenny_(pedologist)|Hans Jenny]], 1941'de toprak oluşumunu etkileyen faktörler için bir durum denklemi yayınladı:
+: '''<var>S</var> = ''f'' ( <var>cl</var> , <var>o</var> , <var>r</var> , <var>p</var> , <var>t</var> , <var>…</var> )'''
+* '''<var>S</var>''' [[:en:Pedogenesis|toprak oluşumu]]
+* '''<var>cl</var>''' (bazen '''<var>c</var>''' ) [[:en:Climate|iklim]]
+* '''<var>o</var>''' organizmalar ( [[:en:Soil_microbiology|toprak mikrobiyolojisi]] , [[:en:Soil_mesofauna|toprak mezofaunası]] , [[:en:Soil_biology|toprak biyolojisi]] )
+* '''<var>r</var>''' [[:en:Terrain|kabartma]]
+* '''<var>p</var>''' [[:en:Parent_material|ana malzeme]]
+* '''<var>t</var>''' [[:en:Time|zaman]]
+Bu genellikle [[:en:Mnemonic|anımsatıcı]] Clorpt ile hatırlanır.
+Jenny'nin Toprak Oluşumunun Faktörleri'ndeki durum denklemi, zamanı ( '''t''' ) bir faktör olarak ele alarak, topografik rahatlama ( '''r''' ) ekleyerek ve daha fazla faktör ( [[:en:State_variable|durum değişkeni]] ) eklenmesi için elipsi "açık" bırakarak Vasily Dokuchaev denkleminden farklıdır. anlayışımız daha rafine hale gelir.
+Durum denkleminin çözülebileceği iki temel yöntem vardır: birincisi belirli öncüllerden mantıksal çıkarımlar yoluyla teorik veya kavramsal bir şekilde ve ikincisi deneysel olarak deney veya alan gözlemi ile. Ampirik yöntem günümüzde hala çoğunlukla kullanılmaktadır ve toprak oluşumu, tek bir faktörü değiştirerek ve diğer faktörleri sabit tutarak tanımlanabilir. Bu, iklim işlevleri, biyolojik işlevler, üst işlevler, işlevler ve kron işlevler gibi pedojenezi tanımlamak için deneysel modellerin geliştirilmesine yol açtı. Hans Jenny, formülasyonunu 1941'de yayınladığından beri, bir bölgedeki toprak modelini üretmek için önemli olabilecek faktörleri anlamak için tüm dünyada sayısız [[:en:Soil_survey|toprak araştırmacısı]] tarafından nitel bir liste olarak kullanılmıştır. <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1111/j.1467-8306.2005.00448.x|başlık=Reflections on the Nature of Soil and Its Biomantle|tarih=2005-03-01|sayı=1|sayfalar=11–31|çalışma=Annals of the Association of American Geographers|cilt=95|ad=D. L.|soyadı=Johnson|issn=0004-5608|doi=10.1111/j.1467-8306.2005.00448.x|ad2=J. E. J.|ad3=D. N.|soyadı2=Domier|soyadı3=Johnson}}</ref>
+== '''Toprak oluşturma süreçleri [ değiştir ]''' ==
+Toprak, çeşitli [[:en:Weathering|ayrışma]] süreçleri ile [[:en:Parent_material|ana malzemeden]] gelişir. Organik madde birikimi, [[:en:Decomposition|ayrışma]] ve [[:en:Humus|nemlenme]], toprak oluşumu için ayrışma kadar kritik öneme sahiptir. Nemlendirme ve ayrışma bölgesi [[:en:Solum|solum]] olarak adlandırılır.
+Toprak solunumundan kaynaklanan [[:en:Soil_acidification|toprak asitlenmesi]] [[:en:Weathering#chemical_weathering|kimyasal aşınmayı]] destekler. Bitkiler, kök sızıntıları yoluyla kimyasal aşınmaya katkıda bulunur.
+[[:en:Floodplain|Taşkın yatakları]] ve alüvyon fanları üzerindeki [[:en:Sediment|tortuların]] birikmesi ve rüzgar kaynaklı tortularla topraklar zenginleştirilebilir.
+Toprak karıştırma (pertürbasyon) genellikle toprak oluşumunda önemli bir faktördür. Pedoturbation [[:en:Vertisol|çalkalama Killer]], [[:en:Cryoturbation|cryoturbation]] ve [[:en:Bioturbation|bioturbation]] içerir. Bioturbation türleri faunal pedoturbation (saklayan hayvan), çiçek pedoturbation (kök büyüme, [[:en:Windthrow|ağaç-uprootings]]) ve mantar pedoturbation (misel büyüme) içerir. Pedoturbation, toprakları yok etme, karıştırma ve sıralama yoluyla dönüştürür ve ayrıca [[:en:Soil_gas|toprak gazı]] ve [[:en:Infiltration_(hydrology)|sızan su]] için tercihli akış yolları oluşturur. Aktif biyoturbasyon bölgesi [[:en:Soil_biomantle|toprak biyo-mantarı]] olarak adlandırılır.
-İklim ayrıca topraktaki kimyasal reaksiyonların oranlarını değiştiren bitki örtüsü ve biyolojik aktivitenin etkileri yoluyla toprak oluşumunu dolaylı olarak etkiler.<ref>Lucas, Yves (2001). "Hava şartlarına maruz kalma oranlarını ve uygulama kontrol etmede bitkilerin rolü: biyolojik pompalamanın önemi" ( PDF ) . Yeryüzü ve Gezegen Bilimsel İncelemesi . 29 : 135–63. Bibcode : 2001AREPS..29..135L . doi : 10.1146 / annurev.earth.29.1.135 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
+Toprak nemi içeriği ve toprak profili boyunca su akışı, [[:en:Solution|çözünür bileşenlerin]] süzülmesini ve eluviasyonu destekler. [[:en:Eluvium|Elüvasyon]], organik madde, kil ve diğer mineral bileşikler gibi kolloid malzemenin translokasyonudur. Taşınan bileşenler, toprak nemi ve toprak kimyasındaki farklılıklar, özellikle [[:en:Soil_pH|toprak pH]]'ı ve [[:en:Reduction_potential|redoks potansiyeli]] nedeniyle biriktirilir. Kaldırma ve çökeltme etkileşimi, zıt toprak ufuklarına yol açar.
-==== '''Topografi''' ====
+Makro ölçekli toprak oluşum modelleri için özellikle önemli olan temel toprak oluşturma süreçleri şunlardır:<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Pidwirny, M. (2006), Toprak Pedojenezi , Fiziksel Coğrafyanın Temelleri (2 ed.)|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>
-[https://en.wikipedia.org/wiki/Topography Topografya] veya [https://en.wikipedia.org/wiki/Relief kabartma], arazinin eğimi ([https://en.wikipedia.org/wiki/Slope eğim]), [https://en.wikipedia.org/wiki/Elevation yüksekliği] ve yönü ile karakterize edilir. Topografya, yağış veya [https://en.wikipedia.org/wiki/Surface_runoff akış oranını] ve yüzey [https://en.wikipedia.org/wiki/Soil_horizon toprak profilinin] oluşum veya erozyon oranını belirler. Topografik ortam, iklim güçlerinin çalışmasını hızlandırabilir veya yavaşlatabilir.
+* [[:en:Laterite|Lateralizasyon]]
-Dik yamaçlar, [https://en.wikipedia.org/wiki/Erosion erozyonla] hızlı toprak kaybını teşvik eder ve daha az yağışın akmadan önce toprağa girmesine ve dolayısıyla alt profillerde az mineral birikmesine izin verir. Yarı kurak bölgelerde, daha dik yamaçlarda daha az etkili yağış da daha az tam vejetatif örtü ile sonuçlanır, bu nedenle toprak oluşumuna daha az bitki katkısı vardır. Tüm bu nedenlerden dolayı, dik yamaçlar toprak oluşumunun toprak yıkımının çok ötesine geçmesini önler. Bu nedenle, dik arazideki topraklar, yakındaki, daha düz alanlardaki topraklara kıyasla oldukça sığ, zayıf gelişmiş profillere sahip olma eğilimindedir.<ref>Liu, Baoyuan; Nearing, Mark A. & Risse, L. Mark (1994). "Dik eğimler için toprak kaybına eğim gradyan etkileri" ( PDF ) . Amerikan Ziraat ve Biyoloji Mühendisleri Derneği'nin İşlemleri . 37 (6): 1835–40. doi : 10.13031 / 2013.28273 . Erişim tarihi: 17 Aralık 2017 .</ref>
+* [[:en:Podzol|Podsolizasyon]]
+* [[:en:Calcification|Kireçlenme]]
+* [[:en:Soil_salinity|Tuzlanma]]
+* [[:en:Gleysol|Gleizasyon]]
+== Örnekler [ düzenle ] ==
-Bir tepenin dibindeki topraklar, yamaçlardaki topraklardan daha fazla su alacak ve [https://en.wikipedia.org/wiki/Sun_path güneş yoluna] [https://en.wikipedia.org/wiki/Aspect_(geography) bakan] yamaçlardaki topraklar, eğimli olmayan yamaçlardaki topraklardan daha kuru olacaktır. Topografya, hava, ateş ve diğer insan ve doğa güçlerine maruz kalmayı belirler. Mineral birikimleri, bitki besinleri, bitki örtüsü türü, bitki örtüsü büyümesi, erozyon ve su drenajı topografik rahatlamaya bağlıdır.
+[[:en:Siltation|Siltasyon]], [[:en:Erosion|erozyon]], aşırı basınç ve [[:en:Lake|göl]] yatağının sürekliliği de dahil olmak üzere çeşitli mekanizmalar toprak oluşumuna katkıda bulunur. Tarih öncesi göl yataklarındaki toprakların evriminin spesifik bir örneği, [[:en:Kalahari_Desert|Kalahari Çölü]]'nün [[:en:Makgadikgadi_Pan|Makgadikgadi Tavalarındadır]]; burada eski bir nehir rotasındaki değişim, binlerce yıllık tuzluluk birikimine ve kalkretlerin ve [[:en:Silcrete|silkretlerin]] oluşumuna yol açmıştır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1037/a0013388|başlık=Intuition|tarih=2008|sayı=40|çalışma=PsycCRITIQUES|cilt=53|ad=Michael|soyadı=Hogan|issn=1554-0138|doi=10.1037/a0013388}}</ref>
-Akan suyun konsantre olma eğiliminde olduğu bataklıklarda ve çöküntülerde, regolit genellikle daha derinden yıpranır ve toprak profilinin gelişimi daha ileri düzeydedir. Bununla birlikte, en düşük peyzaj pozisyonlarında, su regoliti drenaj ve havalandırmanın sınırlı olduğu bir dereceye kadar doyurabilir.Burada, bazı minerallerin ayrışması ve organik maddenin ayrışması geciktirilirken, demir ve manganez kaybı hızlanır. Bu tür alçak topografyada, [https://en.wikipedia.org/wiki/Wetland sulak alan] topraklarına özgü özel profil özellikleri gelişebilir. Çöküntüler su, mineral ve organik madde birikmesine izin verir ve aşırı durumlarda ortaya çıkan topraklar [https://en.wikipedia.org/wiki/Salt_marsh tuzlu bataklıklar] veya [https://en.wikipedia.org/wiki/Bog turba bataklıkları] olur.Ara topografya, tarımsal olarak verimli bir toprağın oluşumu için en iyi koşulları sağlar.
+'''Notlar [ düzenle ]'''
-Tekrarlayan topografya modelleri, üst sıralar veya [https://en.wikipedia.org/wiki/Catena_(soil) toprak katenaları] ile sonuçlanır . Bu modeller erozyon, birikme, verimlilik, toprak nemi, bitki örtüsü, diğer toprak biyolojisi, yangın geçmişi ve elementlere maruziyetteki topografik farklılıklardan ortaya çıkar. Bu aynı farklılıklar, doğal tarihi anlamak ve arazi kaynaklarını yönetmek için önemlidir.
-== Kaynakça ==
-{{Kaynakça|30em}}