1968 Mayıs olayları: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 11.47, 26 Şubat 2020 tarihindeki hâli

1968 Mayıs olayları, Fransa'nın yakın tarihinin en önemli kırılma noktalarından birini oluşturmaktadır.

1968 Mayıs ve Haziran aylarında, Fransa'da tutucu De Gaulle iktidarına karşı Nanterre Üniversitesi'nde (fr:Université Paris-Nanterre) başlayan öğrenci hareketi, giderek büyümüş ve işçi kesimin desteğini alarak ülke çapında ayaklanmaların, fabrika işgallerinin ve genel grevin yaşanmasına yol açmıştır. Olaylar, Meclisin lağvedilerek seçimlerin yeniden yapılmasıyla sonuçlanır. De Gaulle bu seçimden eskisine göre daha güçlü bir biçimde çıkar.

Öncesi

1958'de Cumhurbaşkanlığına gelen İkinci Dünya Savaşı kahramanı Charles De Gaulle, 1965'te yeniden aynı göreve seçilmiştir. Fransa iktisadi açıdan, daha sonra "Görkemli 30 yıl" olarak adlandırılacak olan en rahat dönemlerinden birini yaşamaktadır. Bununla birlikte, son yıllarda işsiz sayısında kayda değer artış görülmüştür. De Gaulle'ün giderek daha otoriter bir şekil alan yönetimi eleştirilmektedir. Tekel durumundaki Fransız televizyonu (ORTF-Office de la Radiodiffusion Télévision Française) tek yönlü olarak resmi söylemi aktarmaktadır.

Olayların gelişimi

1968 Mayıs olayları, üç aşamada meydana gelişmiştir. İlk olarak öğrenci hareketleri yaşanmış, ikinci aşamada işçiler eylemlere destek vermiş ve son olarak siyasi sonuçlar görülmüştür.

Öğrenci hareketleri

Birkaç aydır Paris'in Nanterre Üniversitesi'nde öğrenciler ve yönetim arasında süregelen anlaşmazlıklar sonucunda, Üniversite'nin Dekanı Pierre Grappin 2 Mayıs 1968 günü Üniversite'nin kapatılmasına karar verdi.^[1] Bunun üzerine, 3 Mayıs günü, yaklaşık 400 öğrenci, Nanterre Üniversitesi'nin kapatılmasını protesto etmek için Paris Sorbonne Üniversitesi'nde toplandı.^[2] Göstericiler, herhangi bir uyarı yapılmadan polis tarafından dağıtıldı ve emniyet güçleri üniversiteye yerleşti. 6 Mayıs günü, Fransa Öğrencileri Ulusal Birliği'nin (UNEF-Union Nationale des Étudiants de France) çağrısı üzerine, 20.000 kadar öğrenci, üniversite hocası ve diğer destekçileri, Sorbonne'a doğru yürüyüşe geçti. Cop ve göz yaşartıcı gaz kullanan polis ile barikatlar kuran ve kaldırım taşı fırlatan göstericiler arasında çatışmalar yaşandı ve yüzlerce kişi tutuklandı. Ertesi gün, Zafer Takı'nda toplanan öğrenciler üç temel istekte bulundular: tutuklanan öğrencilere karşı suçlamaların geri alınması, polislerin üniversiteden ayrılması, Nanterre ve Sorbonne Üniversiteleri'nin yeniden açılması.

Bir sınıfta duvarlara yazılan sloganlar

"Vive De Gaulle", bu Hukuk Fakültesi binasındaki grafitilerden biridir.

Mayıs - Haziran 1968'de Lyon Üniversitesi

10 Mayıs günü, Üniversitelerin bulunduğu şehrin Sol Yakası'nda toplanan göstericilerin Sağ Yaka'ya geçişi Çevik Kuvvet (CRS-Compagnies Républicaines de Sécurité) tarafından engellendi. Polisin, gece saat 2.15'te göstericilere saldırmasıyla başlayan çatışmalar sabaha kadar sürdü. Bunun sonucunda yüzlerce insan tutuklandı ve yaralandı. Olaylar radyodan canlı olarak yayınlandı ve sonuçları ertesi gün televizyondan gösterildi.^[3]

Polisin aşırı güç kullanımı karşısında, şarkıcılar, şairler destek vermeye başladı. Devrimin öğrencilerden değil, işçilerden gelmesi görüşünde olan Komünist Parti, kerhen hareketi desteklemeye başladı. Başta Genel Emek Konfederasyonu (CGT-Confédération Générale du Travail) ve İşçi Kuvveti (CGT-FO-Force Ouvrière) olmak üzere sol sendikalar, 13 Mayıs günü için genel grev ve gösteri çağrısında bulundular.

13 Mayıs günü Paris'te bir milyonun üzerinde kişi yürüdü. Polis ortalıkta yoktu. Başbakan Georges Pompidou tutukluların salıverileceğini ve Sorbonne'un açılacağını ilan etti.

Ancak gerginlik azalmadı, aksine tepkiler daha da arttı. Sorbonne açılınca, öğrenciler onu işgal ederek özerk bir "Halk Üniversitesi" ilan etti. Televizyona çıkan öğrenci önderleri, amaçlarının "tüketim toplumu"nu yok etmek olduğunu ilan etti.^[4]

İşçilerin öğrencilere destek vermesi

Devam eden günlerde, fabrika işgalleri başladı. 14 Mayıs günü birkaç fabrikada başlayan işgaller, 16 Mayıs'ta 50 fabrikanın işgal edilmesiyle devam etti. 17 Mayıs günü 200.000, 18 Mayıs günü 2 milyon işçi grev yaptı. Bir hafta sonra grev yapan işçi sayısı işgücünün yaklaşık üçte ikisine denk gelen 10 milyona ulaştı.^[5]

Grev hareketi sendikaların denetiminden çıktı. İşçiler, maaş artışı ile yetinmemekte, Cumhurbaşkanı De Gaulle ve Hükümetin istifa etmesi ve fabrikalarını kendilerine devredilmesini istemekteydi.

Hükûmet, sendikalar ve işverenler arasında yapılan müzakereler sonucunda 27 Mayıs günü mutabakata varılan Grenelle Anlaşmaları ile asgari ücretin %35, ortalama ücretin de %10 artmasını öngörmekteydi. Ancak Anlaşmalar, işçi tabanı tarafından reddedildi.^[6]

27 Mayıs günü, UNEF önderliğinde Paris'in Sebastian Charléty stadyumunda 30.000-50.000 kişi toplandı. Söz alanlar hükûmetin istifa etmesini ve seçimlerin yapılmasını talep etti.^[7]

De Gaulle'ün kaçışı ve seçimler

29 Mayıs günü, De Gaulle o gün için öngörülen Bakanlar Kurulu'nu erteler. Damadına, "Onlara Elysée (Cumhurbaşkanlığı) Sarayı'na saldırma fırsatı vermek istemiyorum. Beni savunmak için kan dökülürse üzücü olur. Gitmeye karar verdim: kimse boş bir Saraya saldırmaz" der. Helikopterle Paris'ten ayrılır.

De Gaulle, Almanya'nın Baden-Baden kentindeki Fransız askeri üssünde, General Jacques Massu ile görüşür. Ordunun desteğine sahip olduğunu düşünen De Gaulle, memleketi olan Colombey-les-Deux-Églises'e döner.

30 Mayıs günü, CGT sendikası önderliğinde 400.000-500.000 arası gösterici Paris'te yürüyerek "Elveda De Gaulle" sloganları atar. Devrim olasılığı had safhadadır. Bununla birlikte, Komünist Parti sokak temelli devrime destek vermez, kamu binaları işgal edilmez ve hazır durumda tutulan ordunun kullanılmasına gerek kalmaz.

30 Mayıs günü, saat 14.30'da Pompidou istifa tehdidiyle De Gaulle'ü Meclisi lağvetmeye ve seçimlerin düzenlenmesine ikna eder. Saat 16.30'da De Gaulle, görevine devam edeceğini, bununla birlikte seçimlerin 23 Haziran'da düzenleneceğini, işçilerin eylemlerini bırakmaması durumunda olağanüstü halin ilan edileceğini ifade eder. Konuşmadan sonra, 800.000 De Gaulle destekçisi, Fransız bayrağını dalgalandırarak Şanzelize Caddesi'nde yürür.

Sonrası

Bundan sonra öğrenci ve işçi eylemlerinin hızı azalır. Polis, 16 Haziran günü Sorbonne'a girer. De Gaulle'ün korktuğunun aksine, 23 ve 30 Haziran'da düzenlenen seçimlerden partisi galip gelir. Bu çerçevede Cumhuriyeti Savunma Birliği (UDR-Union pour la Défense de la République) 487 sandalyeli Meclis'te 354, Sosyalistler 57, Komünistler 34 sandalye kazanır.

Bununla birlikte, De Gaulle'ün siyasi zaferi kısa süreli olur. 27 Nisan 1969'da Merkezi otoritenin bölgelere dağılması ve Senato'ya üye olma kriterlerini yeniden düzenlemeye yönelik referandumun arkasına siyasi ağırlığını koyar, ancak "hayır"ın %52,41 ile galip gelmesi sonucu görevinden ayrılır.

Ama siyasi sonuçlarının ötesinde, 1968 Mayıs olayların etkisi, kültürel, toplumsal ve ekonomik alanlarda yoğun olarak hissedilir.

Toplumda geleneksel kuralların reddedilmesi ve otoritenin sorgulanmasına yol açan "özerklik", "kişisel gelişim", "yaratıcılık" ve "bireye önem verilmesi" gibi yeni değerler ortaya çıkmıştır.

Olayların sonrasında, özellikle 1970-1975 yıllarında, ahlaki kurallar tartışmaya açılır. Bu bağlamda cinsel özgürlük ve feminizm gelişir.

Komünizme inanç azalır ve solcu çevrelerde kötümserlik ağırlık kazanır.

Eğitim alanında gelişmeler görülür. Öğrenci artık bir "çırak" olarak değil, kendi eğitimi konusunda söz hakkı olan bir "birey" halini alır. Eğitimde ifade özgürlüğüne, tartışmaya daha çok yer verilir. Öğrenci ve ebeveynler okul meclislerine dahil olur.

Kilise de sarsılır. Bundan sonra, dinin gereklerini yerine getirenlerin sayısında kayda değer azalma görülür.

Slogan ve duvar yazıları

Eylemler sırasında atılan ve duvarlara yazılan sloganların bazıları aşağıdadır.

Her iktidar bozar. Mutlak iktidar mutlaka bozar
Kurumların halka hizmet etmesini istiyoruz, halkın kurumlara değil.
Devrim komitelere (partilere, kuruluşlara) değil size aittir.
Devrimsiz geçen tek bir hafta sonu bir ay süren devrimden daha kanlıdır.
Tahayyül edemeyenler nelerden mahrum kaldıklarını bilemezler.
Hepimizin içinde bir polis uyur. Onu öldürmeliyiz. Kafandaki polisten kurtul.
Kapitalizmin bekçileri ya da hizmetçileri olmak istemiyoruz
Git çalış, gel uyu.
Yasaklamak yasaktır
Kaldırım taşlarının altında plaj vardır
Hayal gücü eksik olanların neyin eksik olduğunu hayal edemez
Kapitalizmin koruma köpeği ya da hizmetkarı olmak istemiyoruz
Gerçekçi olun, imkânsızı isteyin
Mutluluğunu satın alıyorlar. Onu geri çal.
Anlatılan senin hikâyendir!

Ayrıca bakınız

Yugoslavya'da 1968 öğrenci gösterileri

^ Rotman, ss. 10–11; Damamme, Gobille, Matonti & Pudal, ed., s. 190.
^ Damamme, Gobille, Matonti & Pudal, ed., s. 190.
^ "Michel Rocard". Le Monde.fr. 22 October 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 April 2007.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; dogan1984 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Maclean, M. (2002). Economic Management and French Business: From de Gaulle to Chirac. Palgrave Macmillan UK. s. 104. ISBN 978-0-230-50399-1. Geçersiz |url-erişimi=registration (yardım)
^ Howell, Chris (2011). "The Importance of May 1968". Regulating Labor: The State and Industrial Relations Reform in Postwar France (İngilizce). Princeton University Press. ss. 67-68. ISBN 978-1-4008-2079-5 – Project MUSE vasıtasıyla.
^ Lewis, Robert W. (2016). "Stadium spectacle beyond 1945". The Stadium Century (İngilizce). Manchester University Press. s. 71. ISBN 978-1-5261-0625-4.

[1] Rotman, ss. 10–11; Damamme, Gobille, Matonti & Pudal, ed., s. 190.

[2] Damamme, Gobille, Matonti & Pudal, ed., s. 190.

[3] "Michel Rocard". Le Monde.fr. 22 October 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 April 2007.

[dogan1984-4] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; dogan1984 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[Maclean2002-5] Maclean, M. (2002). Economic Management and French Business: From de Gaulle to Chirac. Palgrave Macmillan UK. s. 104. ISBN 978-0-230-50399-1. Geçersiz |url-erişimi=registration (yardım)

[6] Howell, Chris (2011). "The Importance of May 1968". Regulating Labor: The State and Industrial Relations Reform in Postwar France (İngilizce). Princeton University Press. ss. 67-68. ISBN 978-1-4008-2079-5 – Project MUSE vasıtasıyla.

[7] Lewis, Robert W. (2016). "Stadium spectacle beyond 1945". The Stadium Century (İngilizce). Manchester University Press. s. 71. ISBN 978-1-5261-0625-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ 38. satır: / 38. satır: @@
 === İşçilerin öğrencilere destek vermesi ===
+Devam eden günlerde, fabrika işgalleri başladı. 14 Mayıs günü birkaç fabrikada başlayan işgaller, 16 Mayıs'ta 50 fabrikanın işgal edilmesiyle devam etti. 17 Mayıs günü 200.000, 18 Mayıs günü 2 milyon işçi grev yaptı. Bir hafta sonra grev yapan işçi sayısı işgücünün yaklaşık üçte ikisine denk gelen 10 milyona ulaştı.<ref name="Maclean2002">{{cite book|last=Maclean|first=M.|title=Economic Management and French Business: From de Gaulle to Chirac|url=https://archive.org/details/economicmanageme0000macl|url-access=registration|year=2002|publisher=Palgrave Macmillan UK|isbn=978-0-230-50399-1|page=[https://archive.org/details/economicmanageme0000macl/page/104 104]}}</ref>
+Grev hareketi sendikaların denetiminden çıktı. İşçiler, maaş artışı ile yetinmemekte, Cumhurbaşkanı De Gaulle ve Hükümetin istifa etmesi ve fabrikalarını kendilerine devredilmesini istemekteydi.
-Devam eden günlerde, fabrika işgalleri başlar. 14 Mayıs günü birkaç fabrikada başlayan işgaller, 16 Mayıs'ta 50 fabrikanın işgal edilmesiyle devam eder. 17 Mayıs günü 200.000, 18 Mayıs günü 2 milyon işçi grev yapar. Bir hafta sonra grev yapan işçi sayısı işgücünün yaklaşık üçte ikisine denk gelen 10 milyona ulaşır.
+Hükûmet, sendikalar ve işverenler arasında yapılan müzakereler sonucunda 27 Mayıs günü mutabakata varılan Grenelle Anlaşmaları ile asgari ücretin %35, ortalama ücretin de %10 artmasını öngörmekteydi. Ancak Anlaşmalar, işçi tabanı tarafından reddedildi.<ref>{{Cite book |last1=Howell |first1=Chris |chapter=The Importance of May 1968 |title=Regulating Labor: The State and Industrial Relations Reform in Postwar France |pages=67-68 |date=2011 |language=İngilizce |isbn=978-1-4008-2079-5 |via=[[Project MUSE]] |publisher=Princeton University Press |chapterurl=http://muse.jhu.edu/book/48288 |df=mdy-all }}</ref>
-Grev hareketi sendikaların denetiminden çıkar. İşçiler, maaş artışı ile yetinmemekte, Cumhurbaşkanı De Gaulle ve Hükümetin isifa etmesi ve fabrikalarını kendilerine devredilmesini istemektedir.
+Mayıs günü, UNEF önderliğinde Paris'in [[Sebastian Charléty stadyumu]]nda 30.000-50.000 kişi toplandı. Söz alanlar hükûmetin istifa etmesini ve seçimlerin yapılmasını talep etti.<ref>{{Cite book |last1=Lewis |first1=Robert W. |chapter=Stadium spectacle beyond 1945 |title=The Stadium Century |year=2016 |language=İngilizce |isbn=978-1-5261-0625-4 |publisher=Manchester University Press |chapterurl=http://www.manchesterhive.com/view/9781526106254/9781526106254.xml |df=mdy-all |page=71}}</ref>
-Hükumet, sendikalar ve işverenler arasında yapılan müzakereler sonucunda 27 Mayıs günü mutabakata varılan Grenelle Anlaşmaları ile asgari ücretin %35, ortalama ücretin de %10 artmasını öngörmektedir.  Ancak Anlaşmalar, işçi tabanı tarafından reddedilir.
-Mayıs günü, UNEF önderliğinde Paris'in Sebastian Charlety stadında 30.000-50.000 kişi toplanır. Söz alanlar hükumetin istifa etmesini ve seçimlerin yapılmasını talep eder.
 === De Gaulle'ün kaçışı ve seçimler ===