Stabil kripto para
Stabil kripto paralar, fiyatı bir kripto para birimine, itibari paraya veya borsada işlem gören emtialara (kıymetli veya endüstriyel metaller gibi) sabitlenmek üzere tasarlandığı kripto para birimleridir.[1]
Bitcoin ve altcoinlerin fiyatları yüksek oranda birbirleriyle ilişkilidir, bu nedenle kripto para sahipleri yatırımlarını piyasadan tamamen çıkmadan veya varlığa dayalı stabil kripto para birimlerine aktarmadan fiyat düşüşlerinden kaçamazlar. Ayrıca, stabil kripto paraların iyi niyetle yönetildiklerini ve onları destekleyen varlıkları geri almak için bir mekanizmaya sahip olduklarını varsayarsak, arbitraj nedeniyle temel fiziksel varlığın değerinin altına düşmesi olası değildir.
Stabil kripto paralar, bazı ülkelerde ödeme sistemlerine ve dolayısıyla gündelik hayata giriş yapmaktadır.[2] Ayrıca stabil kripto paralar mevcut durumda, kripto paraların değerleri değişken olduğundan kripto para borsalarına ve merkeziyetsiz finans uygulamalarına girerken paranın değerini koruyabilmek için kullanılır.[1]
Üretilen İlk Stabil Kripto Paralar[değiştir | kaynağı değiştir]
BitUSD ve NuBits, üretilen ilk stabil kripto paralardır. BitUSD, 2014 yılında ABD dolarına göre istikrarlı bir değeri korumak için tasarlanmış merkezi olmayan bir stabil kripto para olarak piyasaya sürüldü. Merkezi olmayan bir kripto para borsası olan BitShares tarafından oluşturuldu ve aynı zamanda ABD dolarının değerine sabitlenmiş bir BitShares token rezervi tarafından desteklendi.
Yine 2014’te piyasaya sürülen NuBits, ABD dolarına göre sabit bir değeri korumak için tasarlanmış bir başka stabil kripto paraydı. Geleneksel kripto para birimlerine istikrarlı bir alternatif sunmayı amaçlayan merkezi olmayan bir ağ olan Nu Network tarafından oluşturuldu. BitUSD gibi, NuBits de bir varlık rezerviyle destekleniyordu.
Hem BitUSD hem de NuBits, yaratılan ilk stabil kripto paralar arasındaydı ve stabil kripto para piyasasının gelişmesinde önemli bir rol oynadı. Ancak, bazı zorluklar ile karşılaştılar ve geliştirilen bazı yeni stabil kripto paralar kadar geniş çapta benimsenmediler.[3]
Destekli Stabil Kripto Paralar[değiştir | kaynağı değiştir]
Destekli stabil kripto paralar, değerinin sabit olduğu varlığıyla ilişkilidir. Bu yüzden fiyatı, değerinin sabit olduğu emtia veya birim ile aynı oynaklığa ve riske tabidir.
İtibari Para (Fiat) Destekli Stabil Kripto Paralar[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu tür stabil kripto paraların değeri, üçüncü bir tarafın denetlediği merkez bankası gibi bir finansal kuruluş tarafından tutulan destek para biriminin değerine dayanır. Bu ortamda, destekleyici varlığın koruyucusuna duyulan güven, stabil kripto paranın fiyat istikrarı için çok önemlidir.
İtibari para destekli stabil kripto paralar borsalarda alınıp satılabilir veya üreticiden direkt alınabilir. Stabil kripto paranın istikrarını korumanın maliyeti, yedek rezervi korumanın maliyetine ve yasal uyumluluk maliyetine, lisansları, denetçileri ve düzenleyici tarafından gerekli olan iş altyapısına sahip olma maliyetine eşdeğerdir.
İtibari para birimi tarafından desteklenen kripto para birimleri en yaygın olanıdır ve piyasaya çıkan ilk stabil kripto para türüdür. Özellikleri:
- Değeri, sabit bir oranda bir veya daha fazla itibari para birimine (en yaygın olarak ABD doları, Euro ve İsviçre frangı) sabitlenir;
- Değer sabitlemesi, kullanılan para biriminin emanetçisi olarak hizmet veren bankalar veya farklı finansal kurumlar aracılığıyla zincir dışında gerçekleştirilir;
- Stabil kripto paranın desteklenmesi için kullanılan para birimi miktarı, stabil kripto paranın dolaşımdaki arzını yansıtmalıdır.[1]
İtibari para destekli stabil kripto para örnekleri:
Emtia Destekli Stabil Kripto Paralar[değiştir | kaynağı değiştir]
Emtia Destekli Stabil Kripto Paraların temel özellikleri şunlardır:
- Değerleri bir veya daha fazla metaya sabitlenir ve talep üzerine bunlar için kullanılabilir;
- Emtia destekli stabil kripto parayı desteklemek için kullanılan emtia miktarı, stabil kripto paranın dolaşımdaki arzını yansıtmalıdır.
Emtia destekli stabil kripto para sahipleri, emtianın fiyatı oranında paralarını geri alabilirler. Stabil kripto paranın istikrarını korumanın maliyeti, emtia desteğini saklamanın ve korumanın maliyetidir.[1]
Kripto Para Destekli Stabil Kripto Paralar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kripto para destekli stabil kripto paralar, kavramsal olarak itibari para destekli sabit paralara benzer şekilde, teminat olarak kripto para birimleriyle verilir. Bununla birlikte, ikisi arasındaki önemli fark, itibari para birimine teminatlandırma tipik olarak blokzinciri dışında gerçekleşirken, bu tür stabil kripto paraları desteklemek için kullanılan kripto para birimi veya kripto varlığı, merkezi olmayan bir şekilde akıllı sözleşmeler kullanılarak blokzincirinde yapılır.
Destek, kullanıcıların akıllı sözleşme ile kripto paralarını sisteme kilitleme yoluyla kredi almalarına izin vererek çalışır. Böylece stabil kripto paranın değerinin düşmesi durumunda, kullanıcıların borçlarını ödemesi daha değerli hale gelir ve borç ödendiğinde para biriminin dengesi kurulmuş olur. Ani fiyat çöküşlerini önlemek için, kredi alan bir kullanıcı, teminatlarının çekim değerine çok yakın düşmesi durumunda akıllı sözleşme ile tasfiye edilebilir. (likide olmak)
Kripto destekli stabil kripto paralar önemli özellikleri şunlardır:
- Stabil kripto paranın değeri, başka bir kripto para birimi portföyü tarafından teminat altına alınır;
- Sabitleme, akıllı sözleşmeler aracılığıyla blokzincir üzerinde yürütülür;
- Stabil kripto paraların arzı, akıllı sözleşmeler kullanılarak blokzincir üzerinde düzenlenir;
- Fiyat istikrarı, sadece teminatla değil, tamamlayıcı enstrümanlar ve teşviklerle sağlanmaktadır.
Bu tür stabil kripto paraların potansiyel olarak sorunlu yönü, teminat değerindeki değişiklik ve ek araçlara olan güvendir. Stabil kripto paranın karmaşıklığı ve fiyatın gerçekte nasıl sabitlendiğini anlamak kullanıcılar için zor olabileceğinden, kullanımı caydırabilir. Ayrıca son derece değişken kripto para piyasasının doğası gereği, fiyat istikrarını sağlamak için çok büyük bir teminat tutulmalıdır.[1]
Desteksiz Stabil Kripto Paralar[değiştir | kaynağı değiştir]
Desteksiz stabil kripto paraların değeri algoritmalar ile sabit tutulur ve algoritmik stabil kripto para olarak anılırlar. Bir merkez bankasının para birimini basma ve yok etme yaklaşımına benzer şekilde, sabit paranın para arzını kontrol etmek için algoritmalar kullanır. Algoritmik stabil kripto paralar, yönetimi daha zor olduğu için daha az popüler olan bir stabil kripto para türüdür.
- Fiyat sabitleme ve ayarları blokzincir üzerinde yapılır,
- Kripto para basmak için teminat gerekmez,
- Değer, algoritmalar aracılığıyla arz ve talep tarafından kontrol edilir, fiyat dengelenir.
Do Kwon tarafından oluşturulan TerraUSD (UST)’nin, ABD doları ile birebir sabit tutulması amaçlanıyordu. UST, dolar tarafından desteklenmek yerine, sabit değerini başka bir Terra ağ belirteci Terra (LUNA) ile bağlantılı karmaşık bir sistem aracılığıyla tutmak için tasarlandı. Mayıs 2022'de UST’nin sabiti kırıldı ve fiyatını 10 sente düştü. LUNA ise tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 119,51$'dan "neredeyse sıfıra" düştü. Çöküş, bir hafta boyunca neredeyse 45 milyar dolarlık piyasa değerini sildi.[4]
13 Haziran 2022'de Tron'un algoritmik sabit parası USDD, ABD Doları karşısında sabit değerini kaybetti.[5]
Algoritmik stabil kripto paralar, destekli stabil kripto paralara kıyasla daha yenidir ve henüz teknolojisi deneysel süreçlerden geçtiği için daha risklidir.
Stabil Kripto Paraların Yasal Süreci[değiştir | kaynağı değiştir]
Amerika Birleşik Devletleri’nde stabil kripto paralar genellikle belirli düzenlemelere tabi değildir ancak diğer finansal araçlar için geçerli olan mevcut yasa ve yönetmeliklere tabi olabilir. ABD Milli Gelir Servisi (IRS), stabil kripto paraların vergi amaçlı olarak mülk muamelesi görebileceğini belirten bir kılavuz yayınladı ancak henüz stabil kripto paralar ile ilgili herhangi bir özel düzenleme yayınlamadı.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) ise stabil kripto paraların gelişimini yakından takip ettiğini ve özel düzenlemelere ihtiyaç olduğunu düşündüğünü belirtti. Ancak, henüz özel bir yönetmelik çıkarılmadı.[3]
- ^ a b c d e "Stablecoin". 19 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2022.
- ^ "Japan lets its banks and other entities issue stablecoins". 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2022.
- ^ a b "Stablecoin Nedir?". coinotag.com. 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2023.
- ^ "Piyasaya dönen Luna'da baş döndüren hareketler". 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2022.
- ^ "Terra $45 Billion Face Plant Creates Crowd of Crypto Losers". 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2022.