Otuz Beş Yaş (şiir)

"Otuz Beş Yaş", Cahit Sıtkı Tarancı'nın en tanınmış şiirlerinden biridir. Tarancı, 1946 yılında Cumhuriyet Halk Partisi'nin düzenlediği yarışmada bu şiirle birincilik kazanmıştır. Otuz beş yaş şiiri otuz beş mısradan oluşmuştur.(5x7) 11’li hece ve ababa çapraz uyak örgüsü kullanılmıştır.

Yapı

Cahit Sıtkı bu şiirini ömrün ortası olarak gördüğü otuz beş yaşı belirtecek şekilde beşer dizeden oluşan yedi bent halinde yazar. Şiirin her dizesinde on bir hece bulunur. Şiirde her beşliğin 1., 3. ve 5. dizeleri kendi aralarında; 2. ve 4. dizeleri de kendi aralarında uyak oluşturur. Şiirdeki uyak yapısı sözcük sonundaki ekler ya da sözcüğün kendisinin yinelenmesiyle sağlanır. Birinci beşlikte ‘-er’ eki 1, 3 ve 5. dizelerde, ‘-ün’ eki ise 2 ve 4. dizelerde yinelenir. Uyak oluşturan sözcükler ince ünlülerle biter.

İkinci beşlikte ‘-ar’ sesiyle 6, 8 ve 10. dizelerde, ‘-üz’le de 7 ve 9. dizeler birbiriyle uyak oluşturacak şekilde dizilir. İlk uyağı oluşturan sözcükler kalın ünlülerle biterken ikinci uyaktaki sözcükler ince ünlülerden oluşur. Üçüncü beşlikte 11, 13 ve 15. dizelerde ‘-an’ eki uyağı sağlarken 12 ve 14. dizelerde uyak ‘-am ben değilim’ sözcük ve ek dizisine kadar uzanır. Dördüncü beşlikte ‘-mız’ın yinelenmesi 16, 18 ve 20. dizelerde, ‘-ir’in yinelenmesi ise 17 ve 19. dizelerde uyak oluşturur. Üçüncü beşlikte son ekleri kalın ünlüyle biten sözcükleri oluşturan diğer ünlüler farklılaşırken dördüncü beşlikte uyak oluşturan sözcüklerde bütün ünlüler ya kalın ya da ince ünlüdür. Beşinci beşlikte ‘-mış’ tek sayılı dizeler, ‘-ert olduğunu’ ise çift sayılı dizeler arası uyak ögeleridir. Altıncı beşliğin 26, 28 ve 30. dizelerinin uyak eki ‘-ar’, 27 ve 29. dizelerinin ise ‘-im’dir. Yedinci ve son beşlikte ise 31, 33 ve 35. dizeler ‘-aşında’nın yinelendiği ve ‘-dın/tın olacak’ın yinelendiği uyak yapısına sahiptir. Dizeler içerisinde yinelenen kimi seslerle sözcükler arası iç uyağın da oluşturulduğu şiirde en yaygın iç uyak öğeleri geniz sesleri olan /m/ ve /n/ sesleriyle, diş-damak sesleri /d/ ve /t/, akıcı ses /l/ ve sızmalı sesler /s/ ve /ş/ dır.

Şiir kullanılan tümcelerin kurallı ya da devrik tümce oluşu açısından çeşitlilik gösterir. Birinci beşlikte üç tümce vardır ve ikinci tümcede ‘ömrün’ sözcüğü geniş zamanda kosaç yapısıyla oluşturulan eylemden sonra gelerek kurallı tümce yapısını bozar. Üçüncü tümcede ise geniş zamanda oluşturulmuş kurallı bir tümce yapısı dikkat çeker. Ancak, bu tümceye iki virgül arasında verilmiş olan belirteç işlevli bir yan tümce yerleştirilmiştir. Dördüncü dizedeki bu tümce zamanın akışını durdurmanın olanaksızlığını belirtirken, zaman sözcüğü ‘bugün’ tümcenin durağan eyleminden sonra gelir. Tümceler geniş zamanda oluşturulur.

İkinci beşlikte tüm tümceler soru tümcesi şeklinde oluşturulmuştur. İlk üç dizenin her birinde bir soru tümcesi yer alırken, 4. ve 5. dizeler birlikte bir soru tümcesi oluşturur. Birinci dize hem bir evet-hayır soru tümcesi, ‘-mi’ soru ekiyle oluşturulan, hem de bir soru sözcüğüyle kurulu, ‘ne’ soru sözcüğü, iç içe geçmiş iki soru tümcesinden oluşur. İkinci dizedeki soru tümcesi ise baştaki evet-hayır soru eki ‘-mi’den sonra gelen ‘Allahım bu çizgili yüz’ sözcük öbeğinden dolayı devrik tümce yapısına sahiptir. Üçüncü dizedeki soru eksiltili yapı içerir. Bir önceki dizede tümce başında verilen ‘benim mi Allahım’ ifadesi bir kez daha yinelenmez ve sadece tümcenin geri kalan kısmı sunulur. Son soru tümcesi ‘neden’ soru sözcüğüyle kurulurken, aynalarda değişen görüntü sorgulanır ve bunun suçlusu olarak aynalar görülür. Burada, tümcenin öznesini oluşturan ‘yıllar yılı dost bildiğim aynalar’ tümcenin eylemi ‘düşman görürsünüz’den sonra geldiği için devrik tümce yapısı oluşturur. Tümcelerdeki zaman birinci beşliğe koşut şekilde geniş zamandır.