Balık kartalı
| Balık kartalı | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Pandion haliaetus Linnaeus, 1758 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Balık kartalı dağılım haritası. | |||||||||||||||
Balık kartalı (Pandion haliaetus), monotipik balık kartalıgiller (Pandionidae) familyasından balıkla beslenen yırtıcı bir kuş türü. İri, uzun kanatlı, suya dalarak avlanan bir avcıdır.
Osprey sözcüğü, Latince "Kemik Kıran" anlamındaki ossifragus'dan gelir. Pandion, mitolojideki Athena'dan, haliaetus Yunanca "Deniz" ve "Balık" sözcüklerinden ("Hals" ve "aetus") gelir.
Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Suya dalabilen tek yırtıcı kuştur. Beyaz gövdesiyle ve özgün uçuşuyla hemen tanınır. Alttan kanat örtüleri ve gövdesi beyaz, el bileği lekesi koyu renklidir. Kanatları uzundur, el bileğinden aşağı kıvrık tutulur, önden bir martı gibi m şekli oluşturur.
Balık kartalı iyi bir balık avcısıdır. Sıklıkla asılı kalarak, bazen süzülerek avlanır. Genellikle tamamen suyun içine girer. Su derinliğinden yaklaşık 1 metre derine dalabilirler. Yakaladığı balığın kafasını öne doğru tutar. Hemen hemen sadece balıkla beslenir. Diyetinde kurbağa, yılan gibi yiyecekler olabilir. Her zaman suya yakında bulunur, sadece göç sırasında uzaklaşır. Üreyen bireyler avlanma sırasında yuvadan 14 km uzaklaşabilir. Üremeyen bireyler 10 km alanda beslenebilirler. Yuvaları genelde deniz kenarına yakındır, sıklıkla da kuru ağaç tepelerindedir. Bazen yerde, sığlık bir adacıkta yuva yapabilirler.
Ötüşü ince ve yumuşak bir 'pip-pip-pip'dir.Yetişkinleri 1,4 kg boyları ise 50–65 cm'ye ulaşır.
Tüyleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Normalde koyu renkli olan tüylerinin tamamı beyaz olduğu bireyler rapor edilmiştir. Fransa ve Kuzey Amerika'da melanist bireyler de gözlemlenmiştir.
Yaz ve kış boyunca tüy değiştirir, göç sırasında bunu durdururlar. Yırtıcılarda tipik olarak tüy değişimleri her yıl tüm primerlerde olur. Sekonderler genellikle iki yılda bir yenilirler. Yeniler ve sonraki sekonderlerin boyları aynıdır. Yaşlı kuşlarda tüy değişimi asimetrik ve rastgeledir. Gençlerde tüy değişimi kışın 5-7 aylık olduklarında başlar.
Uçuş[değiştir | kaynağı değiştir]
Oldukça esnek kanatlarıyla, düzenli, sığ ve yavaş kanat vurarak güçlü bir uçuşu vardır. Süzülerek yükselirken ve kayarak uçarken kanatlarını martı gibi bükük tutar. Vücut düzeyinin altnıda tuttuğu kanatlarını el bileğinden öne kaldırır, kanat uçlarını sivri şekilde aşağı ve geriye doğru tutar. Süzülerek yükselirken bazen kanatlarını düz tutar. Suyun üzerinde avlanırken sıklıkla havada asılı kalır.
Yaşam şekli[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir martı gibi uçar, avlanırken sıkça havada asılı kalır, suya tamamen dalan tek yırtıcı kuştur. Çoğu kez elektrik direklerine ve ölü ağaçlara tüner. Tüm Dünya'da yayılmıştır ve suyun yakınındaki (göller, nehirler, deniz kıyıları)nda bulunurlar. Başlıca üreme noktaları Avrupa'dır. Az sayıda lokal olarak İskoçya, Orta Avrupa, Portekiz'in güneybatı noktalarıdır. Kanarya adalarında üreme kolonileri vardır.
Yaşama alanı[değiştir | kaynağı değiştir]
Kışın büyük ve tatlı acı göller, lagünler ve deniz kıyısında bulunur.
1960 larda balık kartalı popülasyonu DDT kullanımı sonrasında azalmıştır.DDT kullanımı yumurtadaki kalsiyum içeriğini ve kabuk kalınlığını azaltmıştır ve kolayca kırılmasına neden olmuştur.DDT kullanımının kısıtlanmasıyla yeniden popülerliği artmıştır. Yapay yuvaların kullanılması üreme başarısını %45.9’dan %62.9’a çıkarmıştır.
Yumurta, kuluçka, tüylenme[değiştir | kaynağı değiştir]
Göl ve nehirlerin çevresindeki ormanlık ve turbalık arazide ve kayalık adalarda ürer, ağaç tepelerinde ya da zeminde yuva yapar. Balık kartalları genellikle tek eşlidir. Bazen bir erkek iki dişi olabilir. Bir erkek, iki yuva görülür. Göçmen Balık kartallarının çoğu Nisan-Mayıs ayları başında 2-4 yumurta yaparlar (Kur dönemi mart sonu, Nisan başı). Kuluçka süreleri 5-6 haftadır.
Erkek yavru ve dişinin beslenmesini sağlar. Her gün 60-100 gr lık 3-1 balık getirir. Ortalama 1.1,1.3 civciv tüylenmelerini tamamlar. Tüylenme süresi yaklaşık 2 aydır (48-59 gün). 7-17 ayda bağımsız hale gelirler. Yerleşik balık kartalları kışın kuluçkaya yatar.
Avcıları[değiştir | kaynağı değiştir]
Timsahların çamur yığınlarında geceleyen balık kartallarını yedikleri bildirilmiştir. Erişken bir balık kartalını sadece baykuşlar (sıklıkla Bubo virginanus) düzenli olarak öldürebilir. Rakunlar (Procyon lotor) ve yılanlar, balık kartalı yumurtası ve civcivlerini yiyebilirler.
Yaşam süresi[değiştir | kaynağı değiştir]
Tüylenen 100 kuştan 37'si 4 yıl sonunda canlı kalmayı başarır. Bu sayı 8 yıl sonra 17'ye, 12 yıl sonra da 6-8'e iner. Kaydedilen en fazla yaşam süresi erkekte 25 yıl, dişide 23 yıldır.
Benzer türler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Yılan kartalı (Circaetus gallicus): Beyaz alt kısımları, koyu kolyesiyle balık kartalına benzetilebilir. Süzülürken kanatlarını balık Kartalı gibi tutar. Kanat altında koyu renkli el bileği lekeleri yoktur ve genelde koyu siyah çizgileri bulunur.
- Tavşancıl (Hieraaetus fasciatus): Gençleri uçuş sırasında soluk renkli alt tarafları, alttan biraz koyu sekonderleri, büyük kanat altı örtü tüylerindeki dar koyu bant nedeniyle biraz benzerlik gösterir. Koyu kafatası ve koyu el bilek lekelerinin olmayışıyla fark edilir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ International), BirdLife International (BirdLife (1 Ekim 2016). "IUCN Red List of Threatened Species: Pandion haliaetus". IUCN Red List of Threatened Species. 28 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Virtual Birds'de Balık kartalı kuşunun kuş sesi bulunur. |
Balık Kartalı8 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
