Şanyu
Şanyu (Çince Geleneksel yazı: 單于, Basitleştirilmiş yazı:单于, Pinyin: chányú, (Wade-Giles): ch'an-yü, Orta Çağ Çincesi: (Guanyun): tɑn˥˩-ĭu˩ veya ʑĭɛn˩˥-ĭu˩, Hiung-nu dili: sanok / tsanak[1]), Hiung-nu liderlerinin kullandıkları unvandır.
Tam unvan Tengri Qut Tanyu[2] olup Han Kitabı 'na göre "Gökyüzü" ("Tanrı"), "çocuk" ve "geniş sıfat".[3] anlamına gelmektedir.
Büyük Hun İmparatorluğu M.Ö. 204 - M.S. 216.yılları arasında kurulan Devlet şeklidir. Tarihte kurulmuş ilk Türk Devleti kurucusu Teoman Han ile başlar.Dünya bu büyük devlet bayrağını,devlet fikrini ve o'nun büyük Hakan'ı Mete ile tanımıştır. Kapladığı alan: Kuzeyde Sibirya; güneyde Tibet, Keşmir; doğuda Büyük Okyanus; batıda Hazar Denizi (18.000.000 km²) dir.
Büyük Hun İmparatorları listesi[değiştir | kaynağı değiştir]
- Yabgu Teoman - Karahan (Tou-Man Tovman) (?-M.Ö. 209)
- Mete Bagatır (Mo-dun) (M.Ö. 209 - Ö. 174)
- Lao - Şang (Ki-ok) (M.Ö. 174 - 161)
- Çun-Çen Yabgu (Kün) (161 - 126)
- İ-Çin-Hsien (İçihise) Yabgu (M.Ö.126 -114)
- Wu-Weri (Uvey) Yabgu (M.Ö. 114 - 105)
- Wu-Şih-Lu-Erh (U-Su-Liu-Usilu) Yabgu (M.Ö. 105 - 102)
- Çü-Li-Hu (Hiü-Li-Hu-Güylihu) Yabgu (M.Ö. 102 - 101)
- Çü-Ti-Hu (Tsie-Ti-Heu-Tsüydiheu) Yabgu (M.Ö. 101 - 96)
- Hu-Lu-Ku-(Hu-Lo-Ku = Hulugu) Yabgu (M.Ö. 96 - 85)
- Khuandi Yabgu (M.Ö. 85 - 68)
- Khuyluy Yabgu (M.Ö. 68 - 60)
- Uven-Güydi Yabgu (M.Ö. 60 - 58)
- Khukhasie Yabgu (M.Ö. 58 - 56)
- Çiçi Yabgu (M.Ö. 56 - 36)
- Joti Yabgu (M.Ö. 31 - 20)
- Seuse - Joti Yabgu (M.Ö. 20 - 12)
- Çeya - Joti Yabgu (M.Ö. 12 - 8)
- Üçjolu - Joti Yabgu (M.Ö. 8 - M.S. 13)
- Uluyjoti Yabgu (13 - 18)
- Şikao-Joti Yabgu (18 - 46)
- Vutatiho Yabgu (46)
- Panu Yabgu (46 - 83)
- Sanmuldutzu Yabgu (83 - 84)
- Yuliu Yabgu (84 - 89)
- Yuçukien Yabgu (89 - 93)
- Ankuo Yabgu (93 - 94)
- Tingtoşi - Suyheuti Yabgu (94 - 98)
- Vanşiçi - Suyti Yabgu (98 - 124)
- Vuçihu - Şihço Yabgu (124 - 127)
- Tejoşi - Suytsieu Yabgu (127 - 140)
- Çenieu Yabgu (140 - 143)
- Hulanjoşi Suytsieu Yabgu (143 - 147)
- İlingşi - Suytsieu Yabgu (147 - 172)
- Totejoşi - Suytsieu Yabgu (172 - 177)
- Huçing Yabgu (177 - 179)
- Kiangkiu Yabgu (179 - 188)
- Teçişi - Suyheu Yabgu (188 - 195)
- Huçutsiuen Yabgu (195 -[4][5])
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ 刘正埮、高名凯、麦永乾、史有为编, 汉语外来词词典 (A Dictionary of Loan Words and Hybird Words in Chinese), 上海辞书出版社. 1984, p. 63.
- ^ 撐犁孤塗單于/撑犁孤涂单于, chēnglí gūtu chányú
- ^ Han Kitabı, Vol. 94-I
- ^ "Büyük Hun İmparatorları". Büyük Hun İmparatorları:Yazı-Tekin Gün. 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Büyük Hun Devleti İmparatorları". Tarihi Olaylar. 15 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.