James Fenimore Cooper
James Fenimore Cooper (d. 15 Eylül 1789, Burlington, New Jersey, ABD) - (ö. 14 Eylül, 1851), Amerikalı yazardır. Erken 19. yüzyıl Amerikalı yazarıdır. Denizcilikle ilgili romanlar, tarih araştırmalar, siyasal ve sosyal eleştiri niteliği taşıyan romanlar yazdı.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
New Jersey'de çok sayıda mülkü olan zengin bir ailenin 12 çocuğundan yetişkin olana denk hayatta kalabilen yedisinden biri olarak dünyaya geldi. Annesinin adı Elizabeth Fenimore Cooper, babasınınki William Cooper'dır. Yazar, ileride annesinin kızlık adı olan Fenimore'u kendi adına ikinci ad olarak eklemiştir.
Kökleri, ABD'ye 1600lü yıllarda yerleşmiş olan, İngiliz Kuvaykır mezhebine mensup bir topluluğa dayanır. Babası William Cooper, o daha bir yaşındayken, New Jersey'deki mülklerini satıp yukarı NewYork'a taşındı ve orada yeni bir yerleşim kurarak ABD'ye yeni gelen göçmenlere mülk sattı. Cooperstown adını verdiği yerleşimin kurucusu oldu. Aynı zamanda bir hakimdi ve 1795'te ve 1799'da, ABD'nin 4. ve 6. Kongrelerinde kongre üyesi olarak yer alan bir devlet adamıydı.[1]
İmtiyazlı bir ailenin çocuğu olarak James, Albany'de bir özel okulda okudu. On üç yaşında Yale Koleji'nde eğitim görmeye başladı.[2] Bu okuldaki üçüncü yılında, yaptığı şakalar yüzünden (sınıfa bir eşek getirmek gibi) okuldan atıldı. Bir ticaret gemisinin mürettebatına girdi. Yolculuklarında deniz ve denizcilik yaşamına dair işittiği anlatıları ileride yazdığı romanlarda değerlendirdi. Bu denizcilik deneyiminin ardından, 1808-1811 arasında donanmaya katıldı. 1809 yılında babası öldüğünde, kendisine yüklü miktarda para ve mülk miras kaldı. 1811'de donanmadan ayrıldı ve aynı yıl, New York valisinin kızı olan Susan Augusta De Lancey ile evlendi.
Evlendikten sonra on yıl boyunca pek çok konuda okuyan, fakat edebi bir üretimde bulunmayan bir sanatsever ve entelektüel olarak yaşadı. Bir kitap okurken, bu kitaptan daha iyisini kendisinin yazabileceğini düşünerek bir kurgu eser yazmaya karar verdi ve amatör bir ruhla ilk romanı Precaution'ı (Önlem) 1820'de yazdı. Jane Austen'in tarzını acemice taklit ettiği bu romanın ileride adı pek anılmadı ancak 1821'de yazdığı ikinci romanı Spy (Casus) çok sattı. Bu ikinci romanda, bir başka İngiliz romancı olan Walter Scott'u örnek aldı. Bu dönemde, babasından kalan miras, ABD'deki siyasi ve ekonomik gelişmelerin ve ağabeylerinin hatalı yatırım kararlarının ve aşırı tüketimlerinin sonucu tükenmişti. Ölen ağabeylerinden kalan borçları kapatma ve geniş Cooper ailesinin geçimini sağlama sorumluluklarını üstlenen yazar için, ikinci romanıyla kazandığı ticari başarı çok gerekliydi. Sonraki on yıl boyunca, eserlerinin çoğu popüler oldu. 1823'te yazdığı The Pioneers (Öncüler) adlı eserde, Natty Bumppo adlı karakteri yarattı. Daha sonra aynı karakterin baş kahraman olduğu dört eser daha yazdı.[3] Leather Stocking Tales (Meşin Çorap Hikâyeleri) adıyla anılan bu kitap dizisi şu beş kitabı içermekteydi: The Deerslayer (Geyik kesen), The Last of the Mohicans (Mohikanlar'ın Sonuncusu), The Pathfinder (İzci) ve The Prairie (Çayır).
1826-1833 arasında Avrupa'ya giderek oradaki siyasal ve sosyal olayların gözlemcisi oldu. Demokrasi, politika ve toplum hakkında başarısız kitaplar yazdı. Walter Scott ve Marquis de Lafayette ile arkadaş oldu.[2]
Cooper, ömrü boyunca yazmaya devam etti. Yazdığı 32 romanın üçte ikisi, 1840lardan sonra yazılmıştır. Genç yazarların sayısının ve magazinlerdeki dizi yazılarının artması, kitapların yeni basım teknikleri sayesinde ucuzlaması gibi sebeplerle ömrünün son döneminde geçimini kalemiyle sağlamayı sürdürebilmek için çok daha üretken olması gerekmiştir. 1850lerde kronik karaciğer rahatsızlığından şikayetçiydi. Son yıllarını Coopertown'da geçirdi. 1851 yılında, 62. yaş gününden bir gün önce öldü. Babasının da yatmakta olduğu mezarlığa gömüldü.
Yazarın beşi yetişkinliğe kadar hayatta kalabilen toplam yedi çocuğu olmuştur. Kızı Susan Fenimore Cooper yazar olmuştur. Doğa hakkında ve kadın hakları hakkında yazmıştır ve babası eserlerini düzeltmek ve yayınlanmalarını sağlamak için emek vermiştir. Oğullarından biri olan Paul Fenimore Cooper ise avukat olmuştur.
Edebiyata katkıları[değiştir | kaynağı değiştir]
Yaşadığı dönemdeki Amerika'da okuyuculara sunulan romanların ekseriyetle İngiliz toplumu hakkında olmasını eleştirerek Amerikan toplumunu anlatan ve günümüzde Amerikan edebiyatı klasikleri arasına giren romanlar kaleme aldı. Eserlerinde, Amerika'nın yerlileri ile ilk sömürgeciler arasındaki savaşı destansı bir havayla anlattı. Yeni Dünya'dan doğa manzaraları betimledi ve Amerika'nın yerlilerinin törelerni anlattı. Bu tasvirlerin gerçekle ilgisi azdır. Doğa ve uygarlık karşıtlığını gösteren tasvirleri, o çağda Balzac ve diğer romantikler tarafından beğenildi ve yazar, yaşadığı dönemde yalnız ABD'de değil, Avrupa’da da ünlendi.[4] 32 macera romanı yazdı. Amerika'nın ilk çoksatar roman yazarı olarak anılır.[5] Avrupa seyahatlerinde ve denizcilikle geçirdiği yıllarda yaptığı gözlemleri de eselerine aktardı.
Yazarın Amerikan edebiyatı ve kültürüne bir katkısı da, günümüzde halen pek çok romanda, filmde ve tv dizisinde benzerleri görülen sağlam karakterli, romantik, doğasever bir kurgu karakteri (Natty Bumppo) yaratmış olmasıdır. Bu karakterin farklı yaşlardaki maceralarının anlatıldığı beş kitabının içinden en çok okunanı, 1826'da yayınlanan The Last of the Mohicans (Son Mohikan) olmuştur.
Cooper, romanlarında çok sayıda Amerikan yerlisi karaktere yer vermiştir ancak bu karakterler yaşadığı dönemin Amerikan yerlilerine yönelik kalıp yargılarını yansıtır. Doğal yaşamla iç içe ve medeniyetten uzak yaşamalarının onlara hem bazı erdemler kazandırdığını yönelik, hem de onları ilkel ve vahşi kıldığına yönelik o zamanın Batılı düşüncelerini yansıtacak şekilde, eserlerindeki Amerikan yerlisi karakterlerin bazılarını erdemli, saf ve bilge olarak, bazılarını ise kaba ve barbar olarak kurgulamıştır.
Mizahi anlatımı, Amerikan kültürüne dair analizleri ve tema seçimleri nedeniyle okurların ilgisini kazanmıştır. Dönemin insanını en iyi tahlil ettiği eserlerinden biri, Bir Cep Mendilinin Otobiyografisi'dir.
Cooper, döneminin kültür insanlarını çok etkilemiş bir yazardı. Avusturyalı besteci Schubert'in günlerinde Cooper okuduğu, Henry Thoreau'nun stilinde Cooper'dan etkilendiği söylenir.
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
| Tarih | Başlık: Altbaşlık | Tür | Başlık, Yer, Dönem |
|---|---|---|---|
| 1820 | Precaution [1] 21 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | İngiltere, 1813-1814 |
| 1821 | The Spy: A Tale of the Neutral Ground [2] 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Westchester County, New York, 1778 |
| 1823 | The Pioneers: or The Sources of the Susquehanna | Roman | Leatherstocking, Otsego County, New York, 1793-1794, |
| 1823 | Tales for Fifteen ya da Imagination and Heart [3] 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | 2 Kısa Hikâye | "Jane Morgan" takma ad ile yazılmıştır |
| 1824 | The Pilot: A Tale of the Sea [4] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | John Paul Jones, England, 1780 |
| 1825 | Lionel Lincoln ya da The Leaguer of Boston | Roman | Battle of Bunker Hill, Boston, 1775-1781 |
| 1826 | The Last of the Mohicans: A narrative of 1757 [5] 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Leatherstocking, Fransız ve Kızılderili Savaşı, George Gölü & Adirondacks, 1757 |
| 1827 | The Prairie [6] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Leatherstocking , American Midwest, 1805 |
| 1828 | The Red Rover: A Tale [7] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Newport, Rhode Adası & w:Atlantik Okyanusu, korsanlar, 1759 |
| 1828 | Notions of the Americans: Picked up by a Seyahatling Bachelor | non-fiction | Avrupalı okurlar için Amerika |
| 1829 | The Wept of Wish-ton-Wish: A Tale [8] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Batı Connecticut, Puritenler ve Kızılderililer, 1660-1676 |
| 1830 | The Water-Witch: or the Skimmer of the Seas [9] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | New York, Kaçakçılar, 1713 |
| 1830 | Letter to General Lafayette | politik | Fransa ABD karşılaştırması, Hükümetin maliyeti |
| 1831 | The Bravo: A Tale [10] 20 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Venedik, 18. yüzyıl |
| 1832 | The Heidenmauer: or, The Benedictines, A Legend of the Rhine | Roman | Alman Rhineland, 16. yüzyıl |
| 1832 | No Steamboats | Kısa Hikâye | |
| 1833 | The Headsman: The Abbaye des Vignerons [11] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Cenevre, İsviçre, & Alpler, 18. yüzyıl |
| 1834 | A Letter to His Countrymen | politik | Neden Cooper geçici olarak yazmayı kesti? |
| 1835 | The Monikins [12] 20 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Antarktika, Aristokrat Maymunlar. 1830'lar |
| 1836 | The Eclipse [13] 28 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | inceleme yazısı | Cooperstown'da güneş tutulması, New York 1806 |
| 1836 | Gleanings in Europe: Switzerland (Sketches of Switzerland) | Seyahat | İsviçre'de yürüyüş, 1828 |
| 1836 | Gleanings in Europe: The Rhine (Sketches of Switzerland, Part Second) | Seyahat | Fransa Seyahatleri, Rhineland & İsviçre, 1832 |
| 1836 | A Residence in France: With an Excursion Up the Rhine, and a Second Visit to Switzerland [14] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Seyahat | |
| 1837 | Gleanings in Europe: France | Seyahat | Fransa'da Yaşam, Seyahat, 1826-1828 |
| 1837 | Gleanings in Europe: England | Seyahat | İngiltere Seyahatleri, 1826, 1828, 1833 |
| 1838 | Gleanings in Europe: Italy | Seyahat | İtalya'da Yaşam, Seyahat, 1828-1830 |
| 1838 | The American Democrat : or Hints on the Social and Civic Relations of the United States of America | non-fiction | ABD toplumu ve hükûmeti |
| 1838 | The Chronicles of Cooperstown | Tarih | Cooperstown, New York yerel tarihi |
| 1838 | Hommeward Bound: or The Chase: A Tale of the Sea [15] 20 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Atlantik Okyanusu & Kuzey Afrika Kıyısı, 1835 |
| 1838 | Home as Found: Sequel to Homeward Bound [16] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Eve Effingham, New York City & Otsego County, New York, 1835 |
| 1839 | ABD Deniz Kuvvetleri Tarihi | Tarih | Günümüze kadar ABD Deniz Kuvvetleri tarihi |
| 1839 | Old Ironsides [17] 24 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Tarih | Fırkateyn Tarihi, ABD Anayasası, 1st pub. 1853 |
| 1840 | The Pathfinder, or The Inland Sea [18] 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Leatherstocking, Batı New York, 1759 |
| 1840 | Mercedes of Castile: or, The Voyage to Cathay | Roman | Batı Hindistan: Christopher Columbus, 1490'lar |
| 1841 | The Deerslayer: or The First Warpath | Roman | Leatherstocking, Otsego Gölü 1740-1745 |
| 1842 | The Two Admirals | Roman | English Channel, İskoç ayaklanması, 1745 |
| 1842 | The Wing-and-Wing: le Le Feu-Follet [19] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Jack o Lantern) | Roman | İtalyan Kıyıları, Napolyon Savaşları, 1745 |
| 1843 | AutoBiyografi of a Pocket-Handkerchief [20] 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., also published as
|
Küçük Romanlar | Sosyal Hiciv, Fransa & New York, 1830'lar |
| 1843 | Richard Dale | ||
| 1843 | Wyandotte: ya da The Hutted Knoll. A Tale [21] 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [22] 13 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Otsego County, New York'ta bulunan Butternut Vadisi, 1763-1776 |
| 1843 | Ned Myers: or Life before the Mast [23] 16 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Biyografi | Cooper'ın gemi arkadaşının, 1813 yılında fırtınada batan küçük savaş gemisinde hayatta kalışı |
| 1844 | Afloat and Ashore: or The Adventures of Miles Wallingford. A Sea Tale [24] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Ulster County, New York ve dünyaçapında, 1795-1805 |
| 1844 | Miles Wallingford: Sequel to Afloat and Ashore [25] 20 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Ulster County, New York ve dünyaçapında, 1795-1805 |
| 1844 | Proceedings of the Naval Court-Martial in the Case of Alexander Slidell Mackenzie, &c. | ||
| 1845 | Satanstoe: or The Littlepage Manuscripts, a Tale of the Colony [26] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | New York City, Westchester County, Albany, Adirondacks, 1758 |
| 1845 | The Chainbearer; or, The Littlepage Manuscripts | Roman | Westchester County, Adirondacks, 1780'ler (gelecek kuşak) |
| 1846 | The Redskins; or, Indian and Injin: Being the Conclusion of the Littlepage Manuscripts | Roman | Kira Karşıtı Savaşları, Adirondacks, 1845 |
| 1846 | Lives of Distinguished American Naval Officers | Biyografi | |
| 1847 | The Crater; or, Vulcan's Peak: A Tale of the Pacific [27] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Mark's Reef) | Roman | Philadelphia, Bristol (PA), & çölleşen Pasifik adası, erken 1800'ler |
| 1848 | Jack Tier ya da the Florida Reefs [28] 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. a.g.e. Captain Spike ya da The Islets of the Gulf |
Roman | Florida Keys, Meksika Savaşı, 1846 |
| 1848 | The Oak Openings ya da the Bee-Hunter [29] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Kalamazoo River, Michigan, 1812 Savaşı |
| 1849 | The Sea Lions The Lost Sealers [30] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Roman | Long Island & Antarktika, 1819-1820 |
| 1850 | The Ways of the Hour | Roman | "Dukes County, New York," cinayet/mahkeme gizem Roman, kanuni çürüme, Kadın Hakları, 1846 |
| 1850 | Upside Down ya da Philosophy in Petticoats | Oyun | sosyalizm'in hicvi |
| 1851 | The Lake Gun [31] 12 Mayıs 2008[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Kısa Hikâye | New York, Seneca Gölü, Folklör kökenli politik hiciv |
| 1851 | New York: or The Towns of Manhattan [32] 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | Tarih | Biteremedi, New York Şehrinin hikâyesi, İlk Baskı: 1864 |
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Baker, Charles Robert (26 Temmuz 2017). "Fenimore Cooper, James". Oxford Research Encylopedias. 11 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2023.
- ^ a b "Cooper, James Fenimore 1789-1851 | Encyclopedia.com". www.encyclopedia.com. 11 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2023.
- ^ "James Fenimore Cooper". authorscalendar.info. 15 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2023.
- ^ "James Fenimore Cooper Kimdir,Hayatı - Hakkında Bilgi". 29 Mart 2014. 11 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2023.
- ^ "James Fenimore Cooper imzalı bir 19. yüzyılın New York yaşantısı". Ensonhaber. 6 Mart 2023. 11 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2023.
