Birinci Kanal Harekâtı
| Birinci Süveyş Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I. Dünya Savaşı'nda Sina ve Filistin Cephesi | |||||||
 Birinci Kanal Harekâtı'nda Beerşeba'ya hareket eden Osmanlı deve kervanı | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Büyük Britanya |
 Osmanlı İmparatorluğu  Alman İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Sir John Maxwell |
Cemal Paşa | ||||||
| Güçler | |||||||
| 30,000 | 20,000 | ||||||
Birinci Kanal Harekâtı veya Birinci Süveyş Savaşı, Osmanlı'nın 1. Dünya Savaşı sırasında Süveyş Kanalı'na düzenlediği ilk harekâttır.[1]
Harekâtın amacı, Büyük Britanya'yı Mısır'da tutarak Batı Cephesi'ne kuvvet göndermelerini engellemekti. Ayrıca mümkün olursa, Mısır'ı kurtarmaktı. Eğer kanal geçilebilirse, Mısırlı yurtseverlerin Osmanlı ordusunun yanında, Büyük Britanya'ya karşı ayaklanacağı umuluyordu. Harekâtın planlama aşamasında 4. Ordu Komutanı olan Zeki Paşa harekât için ayrılan kuvvetlerin, bu iş için yetersiz olduğu görüşünü belirtmiş ve harekâtın iptal edilmesin teklif etmiştir. Bunu üzerine harekâtta kullanılması düşünülen 4. Orduya bağlı 8. Kolordunun doğrudan Başkomutanlığa bağlanması kararlaştırılmış, ancak daha sonra bu önlemin de yetersiz kalacağını düşünülerek Zeki Paşa'nın yerine Bahriye Nazırı Cemal Paşa, nazırlık görevi de devam etmekle birlikte 4. Ordu komutanlığına atanmıştır. Zeki Paşa ise "Alman Karargahı Umumisi'ne Türk Başkumandanlığının ''murahhası'' (delegesi) olarak atanmıştır.[2] Harekât, 4. Ordu komutanı ve Bahriye Nazırı Cemal Paşa'nın komutasında gerçekleştirilecektir.
25 bin kişilik Osmanlı kuvve-i seferiyesi,14 Ocak'ı 15 Ocak'a bağlayan gece yarısı, toplanma bölgesi olan Gazze-Birüssebi (Beerşeba günümüzde İsrail'de) hattından ileri yürüyüşe başladı. Sağ kol müfrezesi (Sv.Bnb.İzmitli Mümtaz Bey komutasında) El-Ariş-Düeydar, sol kol müfrezesi (Kuşçubaşı Eşref Bey komutasında) ise Kal'eltül Nakhl üzerinden kanala yürürken Mersinli Cemal Paşa komutasındaki 8. Kolordu'ya bağlı 25 ve 10. Tümenler çölün ortasından batıya ilerledi.
Büyük güçlüklerle Tih Sahrasını aşan Osmanlı birlikleri, 2-3 Şubat gecesi Timsah Gölü ile Acı Göl arasındaki bölgeden kanala taarruza geçtiler. 25. Fırka'dan beş tabur kıyıya indikten sonra ''dumbaz'' denilen çelik kaplı teknelerle karşı kıyıya doğru ilerlemeye başlandı. Ancak İngiliz kuvvetleri kıyının bir ucundan diğer ucuna kadar raylı sistem döşediler ve bu raylı sistemin üzerindeki mitralyözler şiddetli bir ateşle karşı koydu, dumbazların çoğu battı; kıyıya ulaşmayı başaran 600 kişi öldü ya da esir oldu. 3 Şubat 1915 sabahı gün ağırdıktan sonra harekât sahasında bulunan Cemal Paşa, verilen ağır kayıp karşısında kanalı ele geçirmenin imkânsızlığını anlamış ve kuvvetlerini geri çekmeye karar vermişti. Geri çekilen Osmanlı kuvvetleri 15 Şubat'ta Gazze-Birüssebi hattında mevzilendi.
Bu harekâtta Beerşeba'ya gönderilen dört Osmanlı uçağı hiçbir faaliyet göstermemiş, buna karşılık Fransız ve İngiliz uçakları keşif, gözetleme ve topçu ateş tanzimi yapmak suretiyle Osmanlı kuvvetlerinin kanala karşı taarruzlarını ateş altına aldırmış, kendi kuvvetlerine hava destek hizmeti yapmışlardı.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Goldschmidt, Arthur (2013). Historical dictionary of Egypt (4. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810861893.
- ^ Sabis, Ali İhsan (1990). Harb Hatıralarım. 2. İstanbul: Nehir Yayınları. ss. 220-221.