Sudan

جمهورية السودان Jumhūrīyat al Sūdān Sudan Cumhuriyeti
Bayrak
Slogan "El-Nasr Lana" "Zafer Bizimdir"
Millî marş نحن جند للہ جند الوطن  (Arapça) Nahnu Cund Allah Cund El-vatan
Başkent	Hartum
En büyük	Omdurman
Resmî dil(ler)	Arapça
Hükûmet	Cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı Omar Hassan al-Bashir • Birinci Cumhurbaşkanı Yardımcısı Salva Kiir • İkinci Cumhurbaşkanı Yardımcısı Ali Osman Taha
Tarihçe
• Mısır ve İngiltere 1 Ocak 1956
• Su (%)	6
Nüfus
• 1993 sayımı	24,940,683
GSYİH (SAGP)	2005 tahminî
• Toplam	84.755 Milyar$ (62..)
• Kişi başına	2,522$ (134..)
İGE	0.521  · 2007.
Para birimi	Sudan sterlini (SDG)
Zaman dilimi	UTC+3 (East Africa Time)
• Yaz (YSU)	UTC+3
Telefon kodu	249
İnternet alan adı	.sd

Sudan (Sudan Cumhuriyeti), Afrika'nın en geniş ülkesi. Başkenti Hartum'dur. Bir Doğu Afrika ülkesi olan Sudan kuzeyden Mısır, kuzeydoğudan Kızıldeniz, doğudan Etiyopya ve Eritre, güneyden Kenya, Uganda ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti (Zaire), batıdan Orta Afrika Cumhuriyeti ve Çad, kuzeybatıdan da Libya'yla çevrilidir.

Yaklaşık 2,506 milyon km²'lik yüzölçümü ile dünyanın en büyük 10. ülkesidir. Nüfus bakımından ise yaklaşık 39,4 milyon kişilik nüfusu ile dünyanın en büyük 32. nüfusuna sahiptir.

Önemli şehirleri

• Hartum (başkent)
• Omdurman (en büyük şehir)
• Port Sudan
• Wadi Menadi
• El Obeid
• Gadarif
• Nyala
• Cuba
• Atbara
• Kassala
• Wau
• Kosti

Diller

Resmi dil ve eğitim dili Arapçadır. Halkın çoğunluğu Arapça bilmekle birlikte, çoğunluğun ana dili Arapça değildir, Nübyece, Beja, Fur, Nuban, Ingessana gibi diller konuşulur.

Resmi din

İslam’dır. Halkın % 95'i Müslüman, % 2'si yerel dinlerin mensubu, % 3'ü Hıristiyan'dır. Müslümanların çoğunluğu Sünni ve Şafii, bir kısmı da Maliki'dir.

Tarihi

Dosya:Sudan rel00.jpg

Sudan

Tarihi kaynaklarda Sudan denirken kastedilen alan bugünkü Sudan’ın topraklarından çok geniş bir alandır. Araplar Afrika'ya girdikten sonra zencilerin yaşadığı ve Kızıldeniz kıyılarından başlayarak Batı Afrika'ya kadar uzanan geniş bir alana Biladu's-Sudan (Siyahlar Ülkesi) adini vermişlerdi. Daha sonra "Bilad" kelimesi atılarak bu bölgeye sadece Sudan denmiştir. Bugünkü Sudan ise, Doğu Sudan denirken kastedilen bölgedir. Mısır’ın 639'da Amr ibnu'l-As tarafından fethedilmesinden sonra bu ülkeye yerleşen Müslümanlar kısa süre sonra ticaret için Sudan pazarlarına gitmeye başladılar. Sudanlılar da İslam’ı ilk olarak bu tüccarlar sayesinde tanıdılar. Sudanlılardan bazıları İslam’ı tanıdıktan sonra kısa süre içinde bu dine ısındılar ve daha önce Sudan'a girmiş olan Hıristiyanlığın etkisi zayıflamaya başladı. Mısır’a yerleşen Müslümanlar 7. yüzyılın ortalarından itibaren Sudan’ı ele geçirmek için birtakım askeri hareketler gerçekleştirdiler. Bu fetih hareketleri uzun süre devam etti. 1172'de Selahaddin Eyyubi'nin kardeşi Turan Şah, 1260'ta da Baybars bugünkü Sudan topraklarına birer sefer düzenlediler. Bu seferlerden sonra buralarda İslam daha da güçlenmeye başladı. 1517'de Osmanlı Devleti'nin Mısır’ı fethetmesi Sudan'da etkisini gösterdi. Ancak aynı dönemde Sudan'da varlığını sürdüren Func Devleti da güneye doğru kayarak varlığını sürdürdü. Mısır valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa 1821'de Func Devleti'nin üzerine ordu göndererek Sudan topraklarını ele geçirdi. Ancak Mehmed Ali Paşa, Sudan'da halkı hiç memnun etmeyen bir siyaset güttü. Mehmed Ali Paşa, Sudan’ı fetheden İsmail Paşayı görevden alarak yerine kendi oğlunu geçirdi. O da birtakım siyasi hesaplarla Fransız ve İngilizlerle işbirliği yaptı ve bazı eyaletlerin valiliklerine onların adamlarını getirdi. Bu durum Sudan’ın Müslüman halkını rahatsız etti. Muhammed Ahmed el-Mehdi adli bir zat bazı kişileri etrafına toplayarak 1881'de bir hareket başlattı. Muhammed Ahmed el-Mehdi, etrafında topladığı kuvvete "ensar", hareketine de "ensar hareketi" adını veriyordu. Mehdi'nin hareketi kısa zamanda geniş bir alana yayıldı. Onun hareketini bastırmak için gönderilen ordular yenilgiye uğratıldılar. Ensar hareketi gösterdiği başarılarla hakimiyetine aldığı topraklar üzerinde ayrı bir yönetim kurdu. Mehdi, 22 Ocak 1885'te öldü ve yerine geçen oğlu Abdullah bin Muhammed, Omdurman'da Herbert Kitchner adlı İngiliz generalin komutasındaki Mısır kuvvetlerine yenildi. Daha sonra İngiliz güçler, Mısır’daki yönetimin yanlış uygulamalarını düzeltmeyi amaçladıklarını ileri sürerek 1899'da Sudan'a girdiler. İngilizler ilk iş olarak Muhammed Ahmet Mehdi'nin başlattığı hareketi tümüyle dağıttılar. 1920'lerin başlarındaki isyan hareketleri başta İngiliz yönetimini sarsar gibi olduysa da ilerleyen birkaç yılda bastırıldılar ve Sudan 1 Ocak 1956'da bağımsızlığını elde edinceye kadar İngiliz işgalinde kaldı.

Darfur Sorunu

Sudan'da yerinden edilmiş insanlar, Darfur

Güney Darfur'da Nyala'da bir mülteci kampı

Darfur başkent Hartum'un 1300 km batısında bir bölgedir. Yerel ve arap kabilelerin hayvancılıkla geçindiği bölgede su kaynakları ve otlakların paylaşımı konusundaki uyuşmazlıklar, kuraklığın etkisi ile büyümüş, 2003 yılında, yerel bir isyanın ardından, bölgedeki kabileler " Toro Boro" ile Hükümet tarafından kurulan ve desteklenen milis kuvvetleri (janjavid) arasında çatışmalar başlamıştır. Bu çatışmalarda Darfur nüfusunun üçte biri -yaklaşık 2 milyon insan- zorla yerinden edilirken, yüz binlerce insan öldürüldü. Halen 1,5 milyon kişi yerleştirildikleri mülteci kamplarında yaşamaktadır.

Hükümet'in, Darfur bölgesinde, geniş çaplı bir “etnik temizlik” başlattığı iddiaları üzerine, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, 18 Eylül 2004 tarihinde, 1564 no'lu kararıyla Genel Sekreterden Sudan'da bir araştırma Komisyonu kurulmasını istemiştir. Kurulan Komisyon, 25 Ocak 2005'te, BM Genel Sekreterine bir rapor sunmuş ve sivil halkın korunması ve suçluların cezalandırılması için harekete geçilmesini tavsiye etmiştir. Raporun ardından, Güvenlik Konseyi, 31 Mart 2005 tarihli ve 1593 no'lu kararı ile olayı Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne taşıma kararı almıştır.

6 Haziran 2005'te UCM savcısı Luis Moreno Ocampo, Darfur'da işlenen suçlar hakkında soruşturmayı resmi olarak açmış ve dosya Hakim Akua Kuenyehia (Gana) başkanlığındaki 1 no'lu Ön Yargılama Dairesine iletilmiştir.

2007'de Sudan hükümeti destekli Janjavid adı verilen paramiliter gruplarla, ( Toro Boro ) Sudan Özgürlük Hareketi (Haraka Tahrir Sudan) denen asiler arasındaki çatışmalara sahne olmaktadır. Militer gruplara destek olduğunu ve etnik temizliği kabul etmeyen Sudan hükümeti, Nisan 2007'de Amerikan ambargosu ve diğer baskılara da dayanamayarak, Birleşmiş Milletler'in (BM) Darfur'da barışı sağlamaya yönelik operasyonlarını, "silahlı havadan konuşlandırma dahil" kabul ettiklerini açıkladı.

4 Mart 2009 tarihinde Uluslararası Ceza Mahkemesi Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir hakkında Darfur Bölgesinde soykırım, savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlemekten dolayı tutuklama emri çıkartmıştır.

Ulaşım

Hava

Hartum Sudan'ın en büyük havaalanına ev sahipliği yapmaktadır. Bu havaalanı, Sudan'ın en büyük havayolu şirketi olan Sudan Havayollarının ana terminalidir. Şehrin güneydoğu sınırına yakın inşa edilmiş olan terminal, şehrin hızlı gelişimi ile şehrin kalbi konumuna gelmiştir. Omdurman'da yeni yapılmakta olan uluslararası havaalanı Sudan'ın en büyük olma özelliğini alacaktır. Bu havalimanları dışında Sudan'da Juba Havaalanı ve Port Sudan Havaalanı da, büyüklük sırası ile, ardı sıra yeralır.

Köprüler

Mavi Nil'i geçen aşağıdaki köprüler Hartum'u Kuzey Hartum'a bağlarlar:

• El Mek Nimir Köprüsü
• Mavi Nil Kara & Demiryolu Köprüsü
• Kober Köprüsü
• Şambat Köprüsü
• Tuti Köprüsü

Demiryolu

Hartum'u Mısır'a Port Sudan'a ve El-ubeyyid'e bağlayan demiryolları bulunmaktadır.

Bibliyografya

• Şablon:Kitap belirt

Dış bağlantılar

• Sudan, sıcacık bir ülke - Hatırat

ak:Sudan