Türk dilleri: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
MerTcaN1991 (mesaj | katkılar)
2.245 değişiklik
Değişiklik özeti yok
MerTcaN1991 (mesaj | katkılar)
2.245 değişiklik
468. satır: 468. satır:
{| class="prettytable"
{| class="prettytable"
|-
|-
| ||'''Türkî-i Kadim'''||'''Türkiye Türkçesi'''||'''Türkmence'''||'''Tatarca'''||'''Kazakça'''||'''Özbekçe'''||'''Uygurca'''||'''Yakutca'''||'''Çuvaşca'''
| ||'''Eski Türkçe'''||'''Türkiye Türkçesi'''||'''Türkmence'''||'''Tatarca'''||'''Kazakça'''||'''Özbekçe'''||'''Uygurca'''||'''Yakutca'''||'''Çuvaşca'''
|-
|-
| ||ata|| ata|| ||ata|| || ota|| ||  ||atte
| ||ata|| ata|| ||ata|| || ota|| ||  ||atte
518. satır: 518. satır:
| ||qaryn|| karın|| garyn|| qarın|| qarιn|| qorin|| qor(saq)||qaryn||hırăm
| ||qaryn|| karın|| garyn|| qarın|| qarιn|| qorin|| qor(saq)||qaryn||hırăm
|-
|-
| ||'''Türkî-i Kadim'''||'''Türkiye Türkçesi'''||'''Türkmence'''||'''Tatarca'''||'''Kazakça'''||'''Özbekçe'''||'''Uygurca'''||'''Yakutca'''||'''Çuvaşca'''
| ||'''Eski Türkçe'''||'''Türkiye Türkçesi'''||'''Türkmence'''||'''Tatarca'''||'''Kazakça'''||'''Özbekçe'''||'''Uygurca'''||'''Yakutca'''||'''Çuvaşca'''
|-
|-
| ||at|| at|| at|| at|| at|| ot|| at|| at|| ut
| ||at|| at|| at|| at|| at|| ot|| at|| at|| ut
530. satır: 530. satır:
| || bit|| bit|| bit|| bet|| biyt|| bit|| pit|| byt|| pıjdă
| || bit|| bit|| bit|| bet|| biyt|| bit|| pit|| byt|| pıjdă
|-
|-
| ||'''Türkî-i Kadim'''||'''Türkiye Türkçesi'''||'''Türkmence'''||'''Tatarca'''||'''Kazakça'''||'''Özbekçe'''||'''Uygurca'''||'''Yakutca'''||'''Çuvaşca'''
| ||'''Eski Türkçe'''||'''Türkiye Türkçesi'''||'''Türkmence'''||'''Tatarca'''||'''Kazakça'''||'''Özbekçe'''||'''Uygurca'''||'''Yakutca'''||'''Çuvaşca'''
|-
|-
| || ev|| ev|| öý|| öy|| üy|| uy|| öy||  ||av
| || ev|| ev|| öý|| öy|| üy|| uy|| öy||  ||av
568. satır: 568. satır:
| || tenri|| tanrı|| taňry|| täñre|| || ||tängri||tanara||tură
| || tenri|| tanrı|| taňry|| täñre|| || ||tängri||tanara||tură
|-
|-
| ||'''Türkî-i Kadim'''||'''Türkiye Türkçesi'''||'''Türkmence'''||'''Tatarca'''||'''Kazakça'''||'''Özbekçe'''||'''Uygurca'''||'''Yakutca'''||'''Çuvaşca'''
| ||'''Eski Türkçe'''||'''Türkiye Türkçesi'''||'''Türkmence'''||'''Tatarca'''||'''Kazakça'''||'''Özbekçe'''||'''Uygurca'''||'''Yakutca'''||'''Çuvaşca'''
|-
|-
| || uzun|| uzun|| uzyn|| ozın|| uzιn|| uzun|| uzun|| uhun|| vărăm
| || uzun|| uzun|| uzyn|| ozın|| uzιn|| uzun|| uzun|| uhun|| vărăm
586. satır: 586. satır:
| ||kök||gök|| gök|| kük|| kök|| ko'k|| kök|| küöq|| kăvak
| ||kök||gök|| gök|| kük|| kök|| ko'k|| kök|| küöq|| kăvak
|-
|-
|'''Sayılar'''||'''Türkî-i Kadim'''||'''Türkiye Türkçesi'''||'''Türkmence'''||'''Tatarca'''||'''Kazakça'''||'''Özbekçe'''||'''Uygurca'''||'''Yakutca'''||'''Çuvaşca'''
|'''Sayılar'''||'''Eski Türkçe'''||'''Türkiye Türkçesi'''||'''Türkmence'''||'''Tatarca'''||'''Kazakça'''||'''Özbekçe'''||'''Uygurca'''||'''Yakutca'''||'''Çuvaşca'''
|-
|-
|1|| bir|| bir|| bir|| ber|| bir|| bir|| bir|| bi:r|| pĕrre
|1|| bir|| bir|| bir|| ber|| bir|| bir|| bir|| bi:r|| pĕrre

Sayfanın 23.51, 30 Aralık 2010 tarihindeki hâli

Boş kaynak (yardım) 

Türk dilleri
Coğrafi dağılımÖzgün olarak Batı Çin'den Sibirya ve Doğu Avrupa'ya kadar
SınıflandırmaAltay[1]
  • Türk dilleri
Alt bölümler
ISO 639-5trk

Türk dillerinin resmî dil olarak kullanıldığı ülkeler ve özerk bölgeler
Altay dillerinin Avrasya üzerinde yayılımı. Kesik çizgili olan Japonca ve Korece dışında kalan yeşil alan Moğolistan dışında Türk dillerinin yayılımıdır.
Dosya:TurkçeKonuşanDağılım.png
Türkiye Türkçesi konuşanların dünya üzerinde yayılımı
  Resmi Dil
Türkiye, Kıbrıs, Makedonya Cumhuriyeti (şehir seviyesinde), Kosova
  1,000,000 dan fazla konuşan
Almanya
  500,000 - 1,000,000 arası konuşan
Bulgaristan
  100,000 - 500,000 arası konuşan
Fransa, Hollanda, Belçika, Birleşik Krallık, Avusturya, ABD, Özbekistan
  25,000 - 100,000 arası konuşan
Yunanistan, Avustralya, Kanada, Meksika, Rusya, İsveç, Danimarka, İsviçre, Romanya, Azerbaycan
  25,000 az konuşan/ hiç konuşmayan
Kalan ülkeler

Türk dilleri ya da evrensel dilbilimi uyarlamasıyla Turkic Languages (Türkî diller) ayrıca TDK'nin adlandırmasıyla Türk lehçeleri olarak bilinene; Doğu Avrupa'dan Sibirya ve Çin'in batısına dek uzanan bir alanda ana dil olarak 165 milyon kişi tarafından, ikinci dil olarak konuşanlar da sayılırsa yaklaşık 200 milyon kişi tarafından konuşulan, 40 ayrı yazı diline bölünen bir dil grubu tanımlanır.

Türk dilleri Altay dilleri ailesine aittir. En çok konuşulan Türkî dil, Türkiye Türkçesidir. Ardından Özbekçe, Azerice, Uygurca, Kazakça, Tatarca gelmektedir.

Türkî dilleri diğer dil ailelerinden farklı kılan önemli bir özelliği, konuşucularının uzun süre göçebe olarak yaşamışlığı ve bu yüzden bu dillerin sürekli birbirlerinden etkilenmiş olmalarıdır. Türkî dillerin çok sayıda aynı anlamda kullanılan ortak sözcüklere sahip olmalarının yanı sıra cümle yapıları da hep aynı kalır. Bu yüzden Türkî dillerin bir dil ailesi olmadığı, tek bir dilin lehçeleri olduğu görüşü de yaygındır ve Türk lehçeleri, Çağdaş Türk yazı dilleri veya Türk dilinin kolları gibi adlandırıldıklarına da rastlayabiliriz. (Bakınız: "Dil" ve "Lehçe" tartışması)

Bu çizelgede Türkî dillerde tümce yapısının aynı kaldığını gösteren bir örnek görebilirsiniz:

Diller Tümce yapısı
Türkçe Çocuklar okulda dilimizi Latin alfabesi ile yazar.
Gagavuzca Uşaklar şkolada / okulda dilimizi latin alfavitindä yazêr.
Azerice Uşaqlar məktəbdə dilimizi latin əlifbası ilə yazır.
Türkmence Çagalar mekdepde dilimizi latyn elipbiýi bile(n) ýazýar.
Özbekçe Bolalar maktabda tilimizni latin alifbosi bilan / ila yozadi.
Uygurca Balilar mektepte tilimizni latin elipbesi bilen yazidu.
Kazakça Balalar mektepte tilimizdi latin alfavitimen jazadı.
Kırgızca Baldar mektepte tilibizdi latın alfaviti menen jazat.
Tatarca Balalar mäktäpdä telebezne latin älifbası bilän / ilä yaza.
Tuvaca Uruglar surguulda dılıvısdı Latın alfavidi-bile bijiirler.
Turan Dili Balalar surguulda tilibizi Latin Abecesinen jazat.

Bu çizelgede Türkî dillerdeki aynılıkları ve ayrımlıkları görebilirsiniz.

Diller Tümce yapısı
Türkiye Türkçesi Yeni yılınız kutlu olsun.
Gagavuzca Yeni yılınızı kutlerim.
Karay Türkçesi Sizni yanhı yıl bıla kutleymın.
Azerice (Kuzey) Yeni iliniz mübarek olsun.
Azerice (Güney) Teze iliniz mübarek.
Irak Türkçesi (Irak) Y'engi iliwiz mübarak olsun.
Türkmence Taze ýylynyz gutly bolsun.
Özbekçe Yangi yilingiz mubоrak bo'lsin.
Uygurca Yengi yılıngızğa mübarek bolsun.
Kazakça Janga jılıngız kuttı bolsın
Karaçay-Balkarca Cañı cılığız bla alğışlayma.
Nogayca Yana yılınız men.
Karakalpakça Canga cılıngız quttı bolsın.
Kırgızca Cangı cılıngız kuttu bolsun.
Tatarca Sezne yaña yıl belen tebrik item.
Kırım Tatarcası Yañı yılınız hayırlı (mubarek) olsun.
Moldova-Romanya Tatarcası Ceni cılınız kutlu bolsun.
Başkurtça Hezze yangı yıl menen kotlayım.
Kumukça Yangı yılıgız kutlu bolsun.
Hakasça Naa çılnang alğıstapçam (-alkış) şirerni.
Tuvaca Caa çıl-bile bayır çedirip or men.
Altayca Slerdi cangı cılla utkup turum.
Şor Türkçesi Naa çıl çakşı polzun.
Sahaca Ehigini sanga cılınan eğerdeliibin.
Çuvaşça Sene sul yaçepe salamlatap.
Turan dili Jengi jılıngız kut bolsın.

Çoğu Altay dillerinde olduğu gibi Türkî dillerde de büyük ve küçük ses uyumu vardır (Özbekçe hariç), yazımda sözcükler son ekler alarak uzarlar ve tümce yapısı özne-nesne-yüklem sırasıyla oluşturulur. Kazakça örnek:

  • jaz (yaz)
  • jaz.u (yazı)
  • jaz.u.şı (yazıcı/yazar)
  • jaz.u.şı.lar (yazıcılar)
  • jaz.u.şı.lar.ım (yazıcılarım)
  • jaz.u.şı.lar.ım.ız (yazıcılarımız)
  • jaz.u.şı.lar.ım.ız.da (yazıcılarımızda)
  • jaz.u.şı.lar.ım.ız.da.ğı (yazıcılarımızdaki)
  • jaz.u.şı.lar.ım.ız.da.ğı.lar (yazıcılarımızdakiler)
  • jaz.u.şı.lar.ım.ız.da.ğı.lar.dan (yazıcılarımızdakilerden)

Tarih

Yüzyıllar boyunca Türkî dilleri konuşan halklar özellikle İran, İslâv ve Moğol gibi farklı toplumlarla birçok alanda etkileşimde bulunmuşlardır. Geniş bir tarihe yayılan bu etkileşim sürecinden Türkî diller de önemli oranda etkilenmiştir. Bu etkileşim sürecinde Türkî diller de kendi aralarında bazen birbirlerinden uzaklaşıp bazen de göçebe yaşam şekli nedeniyle yeniden yaklaşıp kaynaşmışlardır. Bu yüzden Türkî diller grubu ve içindeki dillerin tarihi gelişimleri kısmen belirsizleştirmiş, bu yüzden Türkî dillerin sınıflandırılmasının birden fazla sistemi oluşmuştur. Günümüzde en genel kabul görmüş sınıflandırma sistemi Samiloviç'in kalıtsal sınıflandırması olmakla birlikte ayrıntılarda tartışmalar sürmektedir.

"Dil" ve "Lehçe" tartışması

Türkiye'de Türkî diller ailesinin adlandırılması ve bu dillerin yalnızca bir dil mi yoksa birçok diller mi oldukları hakkında farklı fikirler yaygındır. Türk Dil Kurumu yayınlarında, önceleri "Türk lehçeleri" adı benimsenmişken, sonraları bu ad yanında "Türk dilleri" deyimine de yer verildiği görülmektedir. Ankara Üniversitesi Türk dillerini öteden beri "lehçe" sayar ve "Türk dilleri" deyiminden kaçınır. İstanbul Üniversitesi ise, daha aşırı bir tutumla, "lehçe" deyimini yalnız Çuvaşça ve Yakutça gibi öbürlerinden çok farklı iki Türk dili için kullanmakta, bu diller dışındaki bütün Türk dillerini "lehçe"nin de altında bir konuşma türü ("variety of speech") saydığı "şive" sözü ile adlandırmaktadır. Bu durumda, Türk dillerinin Türkiye'deki adlandırmalarında üç ayrı görüşle karşı karşıyayız demektir:

  1. Türkiye haricinde dünya genelindeki dil biliminin, Türk Dil Kurumunun ve Hacettepe Üniversitesinde Türkolog ve Altayist Prof. Dr. Talat Tekin'nin görüşü: diller,
  2. Ankara Üniversitesi'nin görüşü: lehçeler,
  3. İstanbul Üniversitesi'nin görüşü: Çuvaşça, Yakutça ve Halaçça lehçe, diğerleri şive.

"Lehçe"nin anlamı

Ana madde: Lehçe (dil bilimi)

Dil biliminde bir konuşma türünün dil mi yoksa lehçe (diyalekt) mi olduğunu saptamak için kullanılan tek dil bilimsel ölçüt karşılıklı anlaşılabilirlik ("mutual intelligibility") ölçütüdür. Bu ölçüt, sıradan bir kimsenin dille ilgili şu yalın yargısına dayanır: "Aynı dili" konuşan insanlar birbirlerini anlayabilirler, ya da aksine birbirlerini anlamayan insanlar "ayrı diller" konuşuyorlar demektir.

Örnek: Tıvaca-Türkçe karşılaştırması

  1. Ol en baştay çortkan = O, herkesten önce (en baştan) gitti.
  2. Düün kejee bis kinoteatrga turduvus = Dün akşam (gece) biz sinemada idik.
  3. Bo nom çookta çaa üngen-dir = Bu kitap yakında çıktı.
  4. Silerde keer deeş üyem çok boldu = Size gelmek için vaktim yok.
  5. Ol deeş akşa tölep bolbas = Onun için para (akça) ödemek yazık (olur).
  6. Ol surguuldu am-daa doospaan = O, okulu henüz bitirmedi.
  7. Öörenikçiler surguulunga bardılar = Öğrenciler okula gittiler (vardılar).
  8. Nom, stoldun kırında çıdır = Kitap, masa(nın) üstünde duruyor.

Örnek: Altayca-Türkçe karşılaştırması

  1. Ol onçozınañ ozo cortop oturdı = O, herkesten önce gitti.
  2. Keçe eñirde bis kinodo bolgonıbıs = Dün akşam biz sinemada idik.
  3. Bu biçik cûkta çıkkan = Bu kitap yakında çıktı.

Örnek: Hakasça-Türkçe karşılaştırması

  1. Sírerge par kilerge miníñ mâm çoğıl = Size gelmek için vaktim yok.
  2. Anıñ üçün ahça tölirge ayastığ = Onun için para ödemek yazık (olur).
  3. Ol şkolanı am dâ tôspan = O, okulu henüz bitirmedi.

Örnek: Çuvaşça-Türkçe karşılaştırması

  1. Vírenekensem şkula kayríš = Öğrenciler okula gittiler.
  2. Kíneke sítel šinçe vırtat = Kitap, masa(nın) üstünde duruyor.

Yukarıdaki Çuvaşça cümleleri Türk dil bilimi öğrenimi görmemiş, Çuvaşça öğrenmemiş bir Türkün anlayamayacağı derecede farklıdır. Türkçe bilmeyen bir Çuvaşın da bu cümlelerin Türkçe karşılıklarını anlayamayacağı açıktır. O halde, Çuvaşça ile Türkçe arasındaki karşılıklı anlaşılabilirlik oranı azdır ve bunlar iki ayrı dildir. Yani yukarıda karşılaştırılan dillerin arasındaki farklılıklar "lehçe" denilebilmesi için yeterli değildir.[2] kaynak tr.wikipedia

Türkî diller ailesi

Türk dillerinin (   ) yeryüzündeki diğer dil ailelerinin arasındaki yeri.

Toplam 40 ayrı dilden oluşan, 169 milyon ana dili olarak konuşanı ile Türk dilleri ailesi, Altay dilleri grubunda büyük farkla en büyük dil ailesini oluşturur. Yeryüzündeki bütün dil aileleri arasında yedinci büyük dil grubunu oluşturur ve önümüzdeki on yıllar içinde daha da büyüme kapasitesine sahiptir.

yeryüzündeki büyük dil aileleri:

Türkî dillerin coğrafyası

Çin'in batısındaki Türk dilleri

Türkî diller, Doğu ve Güneydoğu Avrupa, Batı, Orta ve Kuzeyasya gibi büyük bir coğrafyaya dağılmıştır. Bu bölge Balkanlar'dan Çin'e, İran'dan Kuzey Denizine kadar uzanır. Asya'nın yaklaşık otuz ülkesinde en az bir Türk dili, sözünü etmeye değer yaygınlıkta konuşulur. Bunun yanında Almanya'da büyük bir azınlık Türkiye Türkçesini ana dili olarak konuşur.

Dosya:Türk dilleri.png
Tüm Türk dilleri konuşanların sayısının dillere göre paylaşımı

Büyük Türkî diller ve anlaşılabirlik

Türkî dilleri konuşanların dörtte üçü, en büyük üç Türk dilinden birini kullanır:


Bir milyondan fazla konuşucusu olan diğer Türkî diller:

  • Kazakça   16 milyon konuşucu: Kazakistan, Özbekistan, Çin, Rusya
  • Uygurca   20-25 milyon konuşucu: Çin- Sincan
  • Türkmence   8.5 milyon konuşucu: Türkmenistan, Kuzey Iran
  • Kırgızca   5,2 milyon konuşucu: Kırgizistan, Kazakistan, Doğu Türkistan
  • Çuvaşça   2 milyon konuşucu: Rusyanın Avrupa kısmında
  • Başkurtça   2,5 milyon konuşucu: Başkıristan
  • Tatarca   8,8 milyon konuşucu: Merkez Rusyadan Batı Rusyaya kadar
  • Kaşkayca   1,5 milyon konuşucu: İran'ın Fars ve İsfahan ve Huzistan illerinde
  • Ahiska Türkçesi   900.000 konuşcu(yaklaşık olarak): Türkiye,Gürcistan,ABD,Rusya vee Orta Asyda.
  • Gagavuzca   350.000 konuşucu:Moldova Gagavuzya özerk yönetimi,Ukrayna,Romanya,Rusya

Sayılar 8/2007 tarihli kaynaklardan alınmışdır. %5 - %10 daha yüksek sayılar gösteren kaynaklar bulmakta mümkündür.

Türkî dilleri konuşanların sayısı birbirini anlayabilen dillerden oluşan gruplara ayrıldığında böyle bir paylaşım ortaya çıkmaktadır.

Anlaşılabilirlik

Neredeyse tüm Türkî dillerinin sesbilim, sözdizim ve şekil bilgisi aynıdır. Yalnızca Çuvaşça, Halaçça ve Yakutça ile Dolganca gibi Sibirya Türk dilleri bu noktalarda farklıdır. Bunun yanında komşu ülkelerin sınırlarında kaynaşmadan ileri gelen ve bazen dil gruplarının sınırlarını da aşan lehçeler bulunur.

Türkî dilleri birbirlerini anlayabilen dillerden oluşan gruplara ayrılır. En büyük grup Türkiye Türkçesi, Azerice ve Türkmence'yi içine alan Oğuz grubudur. Diğer gruplar, Uygur, Kıpçak, Ogur, Sibirya ve Argu gruplarıdır. Aynı grubun içinde yer alan dillerin arasındaki fark bir lehçe farkı kadardır, ancak iki farklı gruba ait dilin arasında anlaşabilirliği zorlaştıran ya da imkânsız kılan gramer farkları vardır. Buna rağmen tüm dillerde neredeyse hep aynı kalan birçok sözcük vardır:

Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Azerice Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca
ana ana ana ene ana ana ona ana
burun burun burun burun borın murιn burun burun
qol kol qol gol qul qol qo‘l kol
yol yol yol ýol yul jol yo‘l yol
semiz semiz semiz semiz simez semiz semiz semiz
topraq toprak torpaq topraq tufraq topıraq tuproq tupraq
qan kan qan gan qan qan qon qan
kül kül kül kül köl kül kul kül
sub su su suw su suw suv su
aq ak ağ ak aq aq oq aq
qara kara qara gara qara qara qora qara
qızıl kızıl qızıl qyzyl qızıl qızıl qizil qizil
kök gök göy gök kük kök ko‘k kök

(Daha fazla örnek için buraya bakınız: Sözlük karşılaştırması)

Türkçe ulusal diller

Türkiye Türkçesi, Kıbrıs Türkçesi, Azerice, Türkmence, Kazakça, Kırgızca ve Özbekçe, ülkelerinin ulusal dilidir. Bunun yanında bazı özerk Türkî cumhuriyetlerinde ve bölgelerinde resmi dil olarak geçenler vardır: Çuvaşça, Kumıkça, Karaçay-Balkarca, Tatarca, Başkırca, Yakutça, Hakasça, Tuva, Altayca ve Çin'de Uygurca.


Ülkelere göre Türkî diller

Türkî diller Avrupa'nın ve Asya'nın otuz ülkesinde konuşulur. Çizelge alt gruplara ayrılmıştır ve sayılar yalnızca ana dili olarak konuşanları göstermektedir.

Grup ve dilleri Konuşanların
sayısı 		Konuşulduğu ülkeler
OGUR ya da BOLGAR grubu
Çuvaşça 2 milyon Rusya (Çuvaşistan) 2 milyon, Kazakistan 22.000
KIPÇAK grubu
Karaimce ölmek üzere Litvanya 20, Ukrayna <10, Polonya <10
Kumukça 280.000 Rusya (Dağıstan)
Karaçay-Balkarca 250.000 Rusya (Karaçay-Çerkez, Kabardey-Balkar)
Kırım Tatarcası 500.000 Ukrayna 200.000, Özbekistan 190.000, Kırgızistan 40.000, Balkanlar
Tatarca .8.8 milyon Rusya 5.800.000 Özbekistan 470.000, Kazakistan 330.000, Kırgızistan 70.000,
Tacikistan 80.000, Türkmenistan 50.000, Ukrayna 90.000, Azerbaycan 30.000
etnik olarak Tatarlar: 6,6 milyon
Başkurtça 2,5 milyon Rusya 1,8 milyon, Özbekistan 35.000, Kazakistan 20.000
Nogayca 70.000 Rusya (Kuzeykafkas)
Karakalpakça 400.000 Özbekistan
Kazakça 16 milyon Kazakistan 11,7 milyon, Çin 700,000, Özbekistan 800.000, Rusya 650.000, Moğolistan 100.000
Kırgızca 5,5 milyon Kırgızistan 4.5 milyon, Özbekistan 200.000, Çin 200.000
OĞUZ grubu
Türkçe (Türkiye Türkçesi) 83 milyon Türkiye 72.5 milyon, Balkanlar 1 milyon, Irak 600.000-3.000.000, Kıbrıs 280.000, Rusya 100.000,
Almanya 2,8 milyon-3.500.000, batı ve orta Avrupa 2.000.000,Suriye 750 bin-1.5 milyon
Gagavuzca 300.000 Moldavya 170.000, Balkanlar 50.000, Ukrayna 20.000, Bulgaristan 10.000,Rusya
Azerice 30-35 milyon Iran 17-20 milyon, Azerbaycan 8.5 milyon, Türkiye 500.000, Rusya 350.000,
Gürcistan 300.000
Türkmence 8.5 milyon Türkmenistan 4,8 milyon, Iran 2 milyon, Afganistan 750.000, Irak 250.000, Özbekistan 250.000
Ahiskaca 1-4 milyon Türkiye,ABD,Gürcistan,Rusya,Orta Asya 3,8 milyon, Iran 2 milyon, Afganistan 500.000, Irak 250.000, Özbekistan 250.000
Horasan-Türkçesi 400.000[kaynak belirtilmeli] Iran ( Horasan ili)
Kaşgayca 1,5 milyon[kaynak belirtilmeli] Iran (Fars, Kuzistan illeri)
Aynallu 7.000 Iran (Markazi, Ardebil ve Zanjan illeri)
Afşarca 300.000 Afganistan (Kabul, Herat), Kuzeydoğu-Iran
Salarca 55.000 Çin (Qinghay ve Gansu illeri)
UYGUR grubu
Özbekçe 28 milyon-30 milyon Özbekistan 25 milyon, Afganistan 2,5 milyon, Tacikistan 1 milyon, Kırgızistan 750.000,
Kazakistan 400.000, Türkmenistan 300.000
Uygurca 20 milyon (Doğu Türkistan) Çin 20 milyon, Kırgızistan 200.000, Kazakistan 200.000
Yugurca 5.000 Çin (Gansu ili)
Ayni (Türk dili) (Japon kavimi Aynu ile ilgisi yoktur) 7.000 Çin (Sincan Uygur Özerk Bölgesi)
SİBİRYA grubu
Yakutça 456.000 Rusya (Yakutistan Özerk Bölgesi)
Dolganca 5.000 Rusya (Taymir Özerk Bölgesi)
Tuvaca 200.000 Rusya (Tuva Özerk Bölgesi) 170.000, Moğolistan 30.000
Tofaca ölmek üzere † Rusya (Tuva Özerk Bölgesi)
Hakasça 65.000 Rusya (Hakasya Özerk Bölgesi)
Altayca 75.000 Rusya, Altay Özerk Bölgesi)
Şorca 10.000 Rusya, Altay Özerk Bölgesi
Çulimce 2.500 Rusya, Kuzey Altay Özerk Bölgesi)
ARGU grubu
Halaçça 42.000 İran (merkez il, Kom ve Arak arasında)
TOPLAM - 250,579,540[3]

Tükenmek üzere olan Türkî diller

Bazı diller yalnızca birkaç yaşlı kişi tarafından konuşulmaktadır ve yok olma yolundadırlar. Kaybolmak üzere olan diller şunlardır:

Yalnızca birkaç bin konuşanı kalmış olanlar:

Diğer Türkî diller böyle bir yok olma tehlikesi taşımıyor ve büyük Türk dillerinin konuşucu sayısı giderek artmaktadır.

Türkî dillerin sınıflandırılması

"Ağızlar, yazı dilinin bozulmuş bir şekli değil, onun yanında, fakat ondan bağımsız olarak yaşayan ve nesiller boyu devam edegelen dil değerleridir."[4] "Bugün Anadolu’nun birçok yer, köy, oba, dağ, ırmak ve saire adları, Türkî boy, uruğ ve soylarına izafe edildiklerinden bu eski Türkî hatıralarını muhafaza ettikleri gibi, eski gelenek ve görenekler de silinip ortadan kalkmamıştır. Hele şive ve ağız malzemesi bakımından, Türkî kabilelerin, uruğlarının ve sairenin, Türk dili tarihinde unutulmaz hizmetleri vardır."[5]

Sınıflandırma sorunları

Dillerin benzerliğinden ve tarihte birbirlerinden çok etkileşmiş olmalarından dolayı, Türk dil grubunun sınıflandırılması kolay değildir. Ayrıca Türk halklarının geçmişteki göçebe yaşam tarzı coğrafi sınırlar çizilmesini de zorlaştırır. Bu yüzden farklı sınıflandırmalara rastlamak mümkündür. Çoğu, Rus dil bilimcisi Aleksander Samoiloviç'in 1922'de yaptığı sınıflandırmanın üzerine kurulmuştur. Dil ailelerindeki sınıflandırmaların genellikle genetik bilgilere dayanarak yapılmasına rağmen, Türkî dil grubunda coğrafi dağılım daha büyük rol oynamaktadır.

Çuvaşçanın ayrımı

Çuvaşça, çoktan ölmüş eski Ön Bulgar dili ile birlikte diğer Türkî dillerine daha uzak kalan Bolgarca dalını oluşturur. Bazı bilimciler, diğer Türkî dillerden farklı olduğu için Çuvaş dilini gerçek Türkî dil olarak tanımazlar. Bu büyük farkın, diğer Türkî dillerinden daha erken ayrılmasından kaynaklanmış olup olmayacağı sorusu henüz yanıtlanamamıştır. Bu farklardan birisi diğer Türkî dillerde sonu /-z/ ile biten sözcüklerin /-r/ ile bitmesidir:

Çuvaşca "tahar", ama Nogayca "togiz" – ("dokuz")
Çuvaşca "kör", ama Türkçe "köz"

Çuvaşça, Rusya'nın Avrupa tarafında, Moskova'nın doğusunda Çuvaşistan'da 1 milyon kişi tarafından konuşulur. Başkurtistan ve Tataristan'daki konuşucuları ile birlikte toplam 1,8 milyon konuşanı vardır. Çuvaşlar Hıristiyan-Ortodoks'tur ve Kiril alfabesi'ni kullanırlar, Çuvaşça dergiler, gazeteler, radyo ve TV programları vardır. Kendilerini kültürel ve tarihsel olarak İdil Bulgarlarının torunları olarak görürler.

Halaçcanın ayrımı

Diğer Türkî dillerine en uzak kalan Halaç dilidir. Dil bilimcisi Gerhard Doerfer'in görüşüne göre Halaç, Türkî dillerinin Argu grubunun son üyesidir. Türkî-i Kadim'den çok erken ayrılmış ve 13. yüzyılda İran'da, etrafı Farsça konuşanlarla çevrili kalmıştır. (Yani ETHNOLOGUE 2005'te[6] iddia edildiği gibi, Azerice ile yakın akrabalığı yoktur). Halaç bugün 40.000 kişi tarafından İran'ın Kom ve Akar illerinde konuşulur ve İran'daki Türkî diller arasında en ilginçlerindendir. Diğer dillerden ayrı kalması ve Farsça'dan etkilenmesine rağmen, ana dilden parçalar korumuştur. Ancak sesi Farsça'ya benzer.

Ötekiler

Türkî dillerin öteki dört grubu günümüzdeki coğrafi dağılımlarına göre değil, eski kavimlerin dağılımına göre sınıflandırılmıştır. Böylece;

  • Kıpçakî: Kuzeybatı Türkî dili
  • Oğuzca: Güneybatı Türkî dili
  • Uygurî: Güneydoğu Türkî dili
  • Sibirya Türkî dili diye ayrılırlar.

Yakutça ve Dolganca da uzun süre ayrı kalmalarından dolayı diğer Türkî dillerden farklıdır. Bu diller zamanla daha çok Tunguz ve Moğol dillerine yaklaşmışlardır, diğer dillerdeki Arapça ve Farsça sözcükler bunlarda bulunmaz.

Müslüman Türkî halklarının dillerinin benzemesinde, İslam'a geçişle birlikte Arapça ve Farsça'dan etkilenmiş olmalarının da payı vardır. Eski Sovyetler Birliği'nde yaşayanlar Rusça'dan da etkilenmişlerdir.

Özellikle Tanzimat döneminden sonra Türkiye Türkçesi, Fransızca'dan pek çok terim almıştır. Bunların yanında son dönemde İngilizce'den de Türkiye Türkçesine pek çok sözcük girmiştir. Ancak Cumhuriyet'in kurulmasından sonra Atatürk tarafından TDK'nin kurulmasıyla birlikte Türkçe'de öze dönüş süreci başlamıştır.

Modern dil biliminde sınıflandırma

En son verilere göre (Johanson, Lars & Éva Agnes Csató, eds. (1998). The Turkic languages. London: Routledge), Türkî dil grubunun sınıflandırması şu şekilde yapılır (konuşucu sayıları 2006 yılına göre verilmiştir):

Ana Türkî dil

sözcük

Sınıflandırmanın kriterleri

Üstteki sınıflandırmada coğrafi dağılımın yanı sıra geleneksel dil biliminin kriterleri de dikkate alınmıştır:

  • Ogur dil grubundaki /-r/ yerine /-z/ kullanılması, bu dil grubunu diğerlerinden ayırır.
  • Sibirya-Türkî dillerini diğerlerinden farkına bir örnek: Tuvaca dilinde "adak", Yakutça "atah" diğerlerinde ise "ayak" denir. Yalnızca Halaç dilinde "hadak" denir.
  • Oğuz dil grubu diğerlerinden sonek başlatan /G/'nin eksik olmasıyla ayrılır. Örnek: "kalan" (kalmak), diğer Türkî dillerinde "kalGan"; "bulanmak", diğerlerinde "bulGanmak".
  • Sonekin sonuna eklenen /G/ güneydoğu Türkî grubunu kuzeybatı grubundan ayırır: Uygurca "taglik" ama Tatarca "tawlı" – (dağlık).

Sözlük karşılaştırması

Bu tablo, önemli sözcükleri farklı Türk dillerinde karşılaştırır, böylece Çuvaşça'nın ve Yakutça'nın farklığını ve diğerlerinin birbirine yakınlığını görmemizi sağlar. Bazı sözcüklerin tabloda eksik olması, o dilde o sözcüğün varolmadığı anlamına gelmez. Bazı dillerde bazı sözcükler farklı etimolojik kökten gelirler ve bu yüzden karşılaştırılması anlamlı değildir.

  Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
  ata ata   ata   ota     atte
  ana anne/ana ene ana ana ona ana   anne
  o'gul oğul oğul ul, uğıl ul o'gil oghul uol ıvăl
  er(kek) erkek erkek ir erkek erkak är er ar, arşçin
  kyz kız gyz qız qιz qiz qiz ky:s he'r
  kiši kişi kişi keşe kisi     kihi şçin
  kelin gelin geli:n kilen kelin kelin kelin kylyn kilen
  Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
  jürek yürek ýürek yöräk jürek yurak yüräk süreq ıratu
  qan kan ga:n qan qan qon qan qa:n jon
  baš baş baş baş bas   baş bas pušç
  qyl kıl qyl qıl kyl kyl kyl kyl χe'le'r
  köz göz göz küz köz ko'z köz kos kör
  kirpik kirpik kirpik kerfek kirpik kiprik kirpik kirbi: χurbuk
  qulqaq kulak gulak qolaq qulaq quloq qulaq gulka:k hălha
  burun burun burun borın murιn burun burun murun sămsa;
  qol kol gol qul qol qo'l   qol hul
  el(ig) el el       ili: ală
  barmak parmak barmak barmaq   barmoq barmaq    pürne
  tyrnaq tırnak dyrnaq tırnaq tιrnaq tirnoq tirnaq tynyraq  
  tiz diz dy:z tez tize tizza tiz tüsäχ  
  baltyr baldır baldyr baltır baldyr boldyr baldir ballyr  
  adaq ayak aýaq ayaq ayaq oyoq   ataq  
  qaryn karın garyn qarın qarιn qorin qor(saq) qaryn hırăm
  Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
  at at at at at ot at at ut
  siyir sığır sygyr síır (sıyır) siyιr sigir      
  yt it it et iyt it it yt jyda
  balyq balık balyk balıq balιq baliq beliq balyk pulă
  bit bit bit bet biyt bit pit byt pıjdă
  Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
  ev ev öý öy üy uy öy   av
  otag otağ otaq   otaq otoq   otu:  
  yol yol yo:l yul jol yo'l yol suol şçăl
  köprüq köprü köpri küpar köpir ko'prik kövrük kürpe  keper
  oq ok ok uk   o'q oq oχ ugu
  ot od ot ut ot o't ot uot vot
  kül kül kül köl kül kul kül kül kö'l
  suv su suw syw suw suv su ui syv
  kemi gemi gämi kimä keme kema     kime
  köl göl köl kül köl ko'l köl küöl külĕ
  atov ada ada atan aral orol aral   ută
  küneš güneş gün qoyaş kün   kün kün hĕvel
  bulut bulut bulut bolıt bult bulut bulut bylyt pĕlĕt
  yulduz yıldız ýyldyz yoldız zhuldιz yulduz yultuz sulus şçăltăr
  topraq toprak toprak tufraq topιraq tuproq tupraq toburaχ tăpra
  töpü tepe depe tübä töbe tepa   töbö tüpe
  yağac ağaç agaç ağaç ağaš       jyvăşç
  tenri tanrı taňry täñre     tängri tanara tură
  Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
  uzun uzun uzyn ozın uzιn uzun uzun uhun vărăm
  yany yeni yany yaña janga yangi yengi sana şĕnĕ
  semiz semiz semiz simez semiz semiz semiz emis samăr
  tolu dolu do:ly tulı tolι to'la toluq toloru tulli
  aq ak ak aq aq oq aq    
  qara kara gara qara qara qora qara χara χura
  qyzyl kızıl gyzyl qızıl qızıl qizil qizil kyhyl χĕrlĕ
  kök gök gök kük kök ko'k kök küöq kăvak
Sayılar Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
1 bir bir bir ber bir bir bir bi:r pĕrre
2 eki iki iki ike yeki ikki ikki ikki ikkĕ
4 tört dört dö:rt dürt tört to'rt töt tüört tăvattă
7 yeti yedi yedi cide jeti yetti yättä sette şiççĕ
10 on on o:n un on o'n on uon vunnă
100 yüz yüz yü:z yöz jüz yuz yüz sü:s şĕr
Şahıs Zamirleri
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
ben mən men men men min min men men min epĕ / ep
bana mənə maňa menga manga miñä miña mağan maga miexe / miexeğe mana
beni məni meni meni méni mine mine meni meni miigin mana
bende məndə mende menda mende / méningde mindä mindä mende mende - manra
benden məndən menden mendan mendin / méningdin mindän minnän menen menden miigitten manran
benim mənim meniň mening méning mineñ minem meniñ menin miene man / manăn
benimle mənimlə men bilen / meniň bilen men bilan / mening bilan men bilen / méning bilen mineñ menän minem belän menimen men menen miiginen manpa
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
sen sən sen sen sen hin sin sen sen en esĕ / es
sana sənə saňa senga sanga hiñä siña sağan saga eyiexe / eyiexeğe sana
seni səni seni seni séni hine sine seni seni eyigin sana
sende səndə sende senda sende / séningde hindä sindä sende sende - sanra
senden səndən senden sendan sendin / séningdin hindän sinnän senen senden eyigitten sanran
senin sənin seniň sening séning hineñ sineñ seniñ senin eyiene san / sanăn
seninle səninlə sen bilen / seniň bilen sen bilan / sening bilan sen bilen / séning bilen hineñ menän sineñ belän senimen sen menen eyiginen sanpa
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
siz siz siz siz siz / sili heź sez siz siz en esir / esĕr
size sizə size sizga sizge / silige heźgä sezgä sizge sizge eyiexe / eyiexeğe sire
sizi sizi sizi sizni sizni / silini heźźe sezne sizdi sizdi eyigin sire
sizde sizdə sizde sizda sizde / silide heźźä sezdä sizde sizde - sirĕnte
sizden sizdən sizden sizdan sizdin / silidin heźźän sezdän sizden sizden eyigitten sirĕnten
sizin sizin siziň sizning sizning / silining heźźeñ sezneñ sizdiñ sizdin eyiene sirĕn
sizinle sizinlə siz bilen / siziň bilen siz bilan / sizning bilan siz bilen / sizning bilen / sili bilen heźźeñ menän sezneñ belän sizben siz menen eyiginen sirĕnpe
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
o o ol u u ul ul ol al kini văl / ul
ona ona oňa unga uningha uğa aña oğan aga kiniexe ăna
onu onu onu uni uni unı anı onı anı kinini ăna
onda onda onda unda unda / uningda / anda unda anda onda anda - unra / unta
ondan ondan ondan undan undin / uningdin / andin undan annan onan andan kinitten unran / untan
onun onun onuň uning uning unıñ anıñ onıñ anın kiene un / unăn
onunla onunla o bilen / onuň bilen u bilan / uning bilan u bilen / uning bilen unıñ menän anıñ belän onımen al menen kininen unpa
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
biz biz biz biz biz beź bez biz biz bihigi epir / epĕr
bize bizə bize bizga bizge beźgä bezgä bizge bizge bihiexe / bihiexeğe pire
bizi bizi bizi bizni bizni beźźe bezne bizdi bizdi bihigini pire
bizde bizdə bizde bizda bizde beźźä bezdä bizde bizde - pirĕnte / pirte
bizden bizdən bizden bizdan bizdin beźźän bezdän bizden bizden bihigitten pirĕnten / pirten
bizim bizim biziň bizning bizning beźźeñ bezneñ bizdiñ bizdin bihiene pirĕn
bizimle bizimlə biz bilen / biziň bilen biz bilan / bizning bilan biz bilen / bizning bilen beźźeñ menän bezneñ belän bizben biz menen bihiginen pirĕnpe
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
siz siz siz senlar siler / sénler heź sez sender siler ehigi esir / esĕr
size sizə size senlarga silerge / sénlerge heźgä sezgä senderge silerge ehiexe / ehiexeğe sire
sizi sizi sizi senlarni silerni / sénlerni heźźe sezne senderdi silerdi ehigini sire
sizde sizdə sizde senlarda silerde / sénlerde heźźä sezdä senderde silerde - sirĕnte
sizden sizdən sizden senlardan silerdin / sénlerdin heźźän sezdän senderden silerden ehigitten sirĕnten
sizin sizin siziň senlarning silerning / sénlerning heźźeñ sezneñ senderdiñ silerdin ehiene sirĕn
sizinle sizinlə siz bilen / siziň bilen senlar bilan siler bilen / sénler bilen heźźeñ menän sezneñ belän sendermen siler menen ehiginen sirĕnpe
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
onlar onlar olar ular ular ular alar / ular olar alar kiniler vĕsem / vălsem
onlara onlara olara ularga ulargha ularğa alarğa olarğa alarga kinilerge vĕsene
onları onları olary ularni ularni ularźı alarnı olardı alardı kinileri vĕsene
onlarda onlarda olarda ularda ularda ularźa alarda olarda alarda - vĕsenche
onlardan onlardan olardan ulardan ulardin ularźan alardan olardan alardan kinilerten vĕsenchen
onların onların olaryň ularning ularning ularźın alarnıñ olardıñ alardın kiennere vĕsen / vĕsenĕn
onlarla onlarla olar bilen ular bilan ular bilen ular menän alar belän olarmen alar menen kinilerinen vĕsempe

Türkî dillerinin yazımında kullanılmış olan alfabeler

  • En eski Türkî yazıları Orhun-Yenisey runlarıdır. Bunların çoğu 7. ve 8. yüzyıldan kalmadır. Bu yazı, eski Germen runlarına benzediği için Run olarak adlandırılır, ama aralarında akrabalık yoktur.Sadece şeklî münasebet vardır.
  • Asıl yazı geleneği 10. yüzyılın sonlarında ve 11. yüzyılın başlarında Güneydoğu Türkî halklarda, Karahanlılar döneminde, Türkî-i Kadimin bir lehçesi olan Karlukça ile gelişir.
  • Güneybatı Türkî dillerinin yazıya alınması, 10. ve 11. yüzyılda Selçuklu dili ile başlar. Kardeş diller olan Eski Osmanlıca ve Eski Azeri dillerinden günümüz Türkiye Türkçesi ve Azerice gelişmiştir.
  • 14. yüzyılın Harezm Türkîsi de Güneybatı Türkî dillerine mensuptur. Bu dilden günümüz Horasanca ve Türkmence gelişmiştir.
  • Kuzeybatı Türkî dillerine ait en eski belgeler, Kumanca dili ile yazılmış olan Codex Cumanicus'dur ve 14. yüzyıldan kalmadır. Bu dilin günümüzdeki torunları Tatarca ve Başkırcadır.
  • İdil Bulgarları dilinde yazılmış en eski yazılar 13. ve 14. yüzyıldan kalmadır. Bu dilden ya da buna yakın bir dilden Çuvaş dili gelişmiştir.
  • Güneydoğu Türkî dillerinden olan Çağatayca yazıların 15. yüzyıla dayanan örnekleri bulunmuştur. Çağatayca günümüz Uygurca ve Özbekçe'sinin temelini oluşturur.

Türkî dillerinin yazılışları

  • 1924-1930 yılları arasındaki sürede başka Türkî dilleri de, önce yalnız Azerice'de kullanılan latin alfabesi ile yazılmaya başlandı.
  • 1936-1940 yıllarında Rus bölgelerinde, Türkî dillerince değiştirilmiş bir Kiril alfabesi kullanılmaya başlanmıştır. Arap ve Latin alfabesi kullanan Türkî dilleri birbirlerıne daha da yakınlaşırken, Kiril alfabesi kullanan diller farklılaşmışlardır. Dillerin farklılaşarak ayrı diller haline gelmesi desteklenmiştir.
  • 1990'lı yıllarda Sovyetler Birliği'nin yıkılmasıyla yeni Türkî cumhuriyetleri kurulmuştur. Bu ülkeler, yani Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan, 2005 yılına kadar Türkî dillerine uygun bir ortak Latin alfabeye geçmek için antlaşma imzalamışlardır. Amaç Türkî kültür mirasının korunmasıdır. Ayrıca diğer ülkelerde yaşayan Türkî azınlıkların 2010'a kadar bu ortak alfabeye katılmaları gerektiğine karar verilmiştir.

Kaynaklar

  • "Dil" ve "Lehçe" tartışması bölümünün kaynağı Prof.Dr.Talat Tekin'in makalesi: Türk Dilleri Ailesi
  • 180 milyon - Ana dil & 200 m'lyon toplam ifadesinin kaynağı: Katzner, Kenneth (March 2002). Languages of the World, Third Edition. Routledge, an imprint of Taylor & Francis Books Ltd.. ISBN 978-0-415-25004-7.
  • Demir, Nurettin 2006. “Türkiye’de Dil-Lehçe-Sive-Agız Tartısmaları”, Recent Changes in the Turkish Language Debate, Bilgi Üniversitesi, 3-4.12.2004, İstanbul.
  • Johanson, Lars and Eva Agnes Csató: The Turkic Languages. Routledge, London 1998. ISBN 0-415-08200-5
  • Öztopçu, Kurtuluş: Dictionary of the Turkic Languages. Routledge, London 1996, 1999. ISBN 0-415-14198-2
  1. ^ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.) (2005). "Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Language Family Trees - Altaic". Erişim tarihi: 2007-03-18. 
  2. ^ TÜRK DİLLERİ AİLESİ Prof. Dr. Bartu Freedom
  3. ^ http://www.vistawide.com/languages/language_families_statistics1.htm
  4. ^ Liyons, 1968: 35
  5. ^ Caferoğlu, 1947: 79
  6. ^ http://www.ethnologue.com/

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Dinlenebilir örnekler

Dil Dinlenebilir örnekler
Azerice Z.Xanbabayeva - Azerbaycan
Türkmence Çınar Övezowa -Dinle
Özbekçe Şahzoda - Kelasan

Oybek ve Nigora - Sen uçun

Uygurca Şahrizoda - Oynasun

Gul Yaru -Ala şapka

Kazakça NNBek -Kızdar ay
Başkırca Zemfira - Qayda
Kırgızca -Jalgan (Yalan), = Saparbek Isakov - Tutamas
Tatarca TNV - Tatar tarixı
Karakalpakça Nargiza -Sensiz
Nogayca Nogay Orda
Yakutça SakaTV
Tuvaca Tuva Şamanları
Çuvaşça Bir çuvaş çocuk Amarelis çiçeğini tanıtıyor
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türk_dilleri&oldid=8772093" sayfasından alınmıştır