Güney Kafkas dilleri: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Xqbot (mesaj | katkılar)
k Bot değişikliği Değiştiriliyor: mk:Јужнокавкаски јазици
Xqbot (mesaj | katkılar)
k Bot değişikliği Değiştiriliyor: mk:Картвелски јазици
142. satır: 142. satır:
[[ka:ქართველური ენები]]
[[ka:ქართველური ენები]]
[[ko:남캅카스어족]]
[[ko:남캅카스어족]]
[[mk:Јужнокавкаски јазици]]
[[mk:Картвелски јазици]]
[[nl:Zuid-Kaukasische talen]]
[[nl:Zuid-Kaukasische talen]]
[[nn:Kartvelske språk]]
[[nn:Kartvelske språk]]

Sayfanın 01.53, 14 Kasım 2010 tarihindeki hâli

Güney Kafkas dilleri ya da "Kartveli diller" (Şablon:Diller-ka; Şablon:Diller-lzz), Kafkas dillerine bağlı ve Kafkas Dağlarının güneyinde konuşulan Gürcüce, Megrelce, Lazca ve Svanca'dan oluşan dil ailesidir. Bu dillerden sadece Gürcüce'nin köklü bir edebiyat geleneği vardır. Gürcüce'nin yanı sıra, yazı dili gelişmemiş olan diğer Güney Kafkas dilleri de Gürcü alfabesiyle yazılır. Bunun yanında Türkiye ve Avrupadaki Lazlar için, Latin alfabesinden geliştirilmiş Laz alfabesi kullanılır.

Gürcüce (Gürcüce’de Kartuli), 4.1 milyon kişinin anadilidir. 3.9 milyon kişi Gürcüstan’da, kalanı Türkiye, İran ve Azerbaycan gibi ülkelerde yaşayan Gürcülerin anadili olarak konuştuğu tahmin edilir. Gruzinik (Yahudi Gürcücesi; Gürcüce’de Kivruli ), yaklaşık 80.000 kişi tarafından konuşulur. Bunların 60.000‘i İsrail’de, yaklaşık 20.000’ni Gürcistan’da yaşar. Gürcüce’nin bir diyalekti sayılır.

Megrelce (Megrelce’de Margaluri), 1989 verilerine göre yaklaşık 500.000 kişinin anadilidir, asıl olarak Batı Gürcüstan’da Megrelya’da ve Abhazya’nın doğu kesiminde Gali bölgesinde konuşulur. Bu dili konuşan çok sayıda Abhazya göçmeni bugün Tiflis’te yaşamaktadır.

Lazca (Lazca’da Lazuri), tahminî verilerine göre çoğunluğu Karadeniz kıyısında yaşayan 250.000 kişinin anadilidir. Gürcistan’da yaklaşık 30.000[1] kişinin anadili de Lazca’dır.

Svanca (Svanca’da Luşnu), Gürcüstan'ın Svaneti bölgesinde yaklaşık 15.000 kişinin anadilidir.


 
 
 
 
 
 
Ön-Güney Kafkasça
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kartvelo-Kolhice
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zan dili
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Svanca
 
Lazca
 
Megrelce
 
Gürcüce
 
 


Adlandırma Sorunu

Güney Kafkas dilleri

Güney Kafkas Dilleri için Kartveli diller de denilmektedir.Ancak buna başta Türkiyeli Lazlar olmak üzere çeşitli dilbilimciler de karşı çıkmaktadırlar.Söz gelimi Laz aydınlarına göre; Gürcü resmi tarih tezleri Lazları ve Megrelleri, Gürcülerin (Kartveli) bir kolu olarak saymaktadırlar.Lazca, Megrelce, Gürcüce ve Svanca'nın dâhil olduğu dil ailesi bu milliyetçi görüş tarafından "Kartveluri" yani Gürcü dilleri grubu olarak adlandırılmaktadır.

Lazlara ve dilbilimcilere göre:Bir dil ailesi içindeki bir dilin o dil ailesinin adı olamayacağına ilişkin dilbilimsel görüşe karşın bu tez günümüzde de savunulmaya devam etmektedir ve bu asimilasyonist bir çerçeve ile Gürcistan aracılığıyla filolojiye sunulmaktadır.Gerçekte Gürcü resmi ideolojisine bağlı olmayan dilbilimciler adı geçen dilleri bağımsız ve kendi başına bir olduğu konusunda şüphe dahi etmemektedirler.

Gürcü dilbilimciler ise: Uzun yıllar önce Megrelce, Lazca, Svanca ve Ana Gürcüce tek bir durumundaydı.Ve bu ortak dilin adı da "Kartveli dili" yani "Gürcü dili" idi.Ve süreç içinde dilden çeşitli ayrılmalar oldu.İlk olarak Svanca ayrıldı.Daha sonra da Lazca.Son olarak da Megrelce Gürcüce'den ayrılarak günümüzdeki duruma varıldı.

Uluslararası dilbilimciler Lazların görüş açısını baksın olarak benimsemekle birlikte, Güney Kafkas dilleri için "Kartveli yani Gürcü dilleri" adlandırılmasını da hâlâ hazırda kullanmaktadırlar.Çünkü Fince, Estonca, Laponca, Karelyaca için yine bu dil ailesi içinden birinin adıyla "Fin dilleri"; Almanca, İsveççe, İngilizce için dil grubu ailesi içinden birinin adıyla "Cermen dilleri"; Azerice, Kazakça, Türkçe gibi diller için aileden birinin adıyla "Türk dilleri" denilmektedir.Dolayısıyla, Gürcü, Megrel, Laz, Acara ve Svan dilleri için aileden birinin adı olan Gürcülerin-Kartvelllerin adını kullanmakta mahsur görmemektedirler.

Güney Kafkasça'nın Kökenleri

Aslında Güney Kafkas dilleri, öteki Kafkas dilleri gibi kesin olarak Kafkasya isminde kategorize edilememiştir.Bu 4 dil için izole diller oldukları da söylenmektedir bazı dilbilimcilere göre.Ancak bu kesin olarak kanıtlanamamıştır.Bu dillerin, diğer kardeş ve akraba Kafkas dilleriyle ortaklıkları bulunması bu ihtimâli de güçlendirmektedir.Sözgelimi birkaç örnek vermek gerekirse:

Türkçe Gürcüce MegreLazca Çerkezce Çeçençe-İnguşça Avarca-Lezgice
kedi kata katu tchatu - ketu
cuma günü paraskevi paraske baraska peraska -
şarap ğvino ğvini - - ğino
gelin nusaida nusa nisa nus nus
saban gutani gutani kuatan guotan kutan
kiraz bali buli - bal bagli

Ancak yine de Kafkas dilleri arasındaki benzerlik Türk dilleri düzeyindeki gibi değildir.Daha uzakçadır.Buna rağmen Laz-Megrel-Svan ve Gürcü dilleri arasındaki benzerlik kaçınılmaz düzeyde yakındır.Bu benzerlik ve yakınlık ortak sözcük dağarcığı karşılıklı anlaşmayı sağlamaya yetmemektedir.Yalnızca Zan dili'nin ya da Kolhis dilinin birbirinden ayrılmış iki lehçesi olarak kabul edilen Lazca ve Megrelce hâriç.Lazca ve Megrelce karşılıklı anlaşılır dillerdir.

Acarca ise Müslüman Gürcülerce, Acaralarca ve Çveneburilerce konuşulan Gürcüce'nin güneybatı lehçesidir.

Tablo üzerinden Güney Kafkas Dilleri'nin benzerliklerini karşılaştırırsak:

Türkçe Lazca Megrelce Gürcüce Svanca
yedi şk(v)iti şkviti şvidi işgwid
"onu tarttım" p-ǯoni dov-ǯoni a-v-ǯone on-ǯon
üflemek bar- (m)bar- ber- bēl-
baston biga biga biga biq'
yazmak (n)ç'ar- (n)ç'ar- ç'er- ēr-
bacak ǩuçx-e ǩuçx- ǩurcx- ǩǩwaçx-

Kaynakça

Bağlantı Kaynakçaları

  • Vanilişi, M./ Tandilava, A., Lazların Tarihi, Gürcüceden Çev. Hayri Hayrioğlu, S. 10, Baskı 3., Ant Yayınları, İstanbul 1992
  • BUCAKLİŞİ, A. İsmail: “Japon Dilbilimci Kojima Goişi ile Söyleşi”, Kafkasya Yazıları, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1997, sayı 7.
  • Karşılaştırmalı Güney Kafkasça
  • Lazlar Üzerine Kartvelist Tezler