Giambattista Toderini

Giambattista Toderini (d. 1728, Venedik - ö. 1799, Venedik) Din adamı, edebiyatçı. Cizvit papazı oldu. Felsefe ve arkeoloji tahsil etti. Çeşitli milletlerin antik paraları üzerine eğildi. Daha sonra Balyos Garzoni'yle beraber 1781'de İstanbul'a gitti. 1786'ya kadar burada kaldı.

Türklerin edebiyatları hakkında araştırma yapmaya koyuldu. Arapça kitap ve el yazmalarından bir kütüphane oluşturdu. Türkler tarafından yapılmış çeşitli denizcilik, astronomi ve coğrafya ile ilgili aletleri topladı ve böylece Avrupa'ya Türklerin matbaaları, üniversiteleri, kütüphaneleri olduğunu; edebî ilimlere yabancı olmadıklarını gösterdi.

Eserin bir benzeri daha önce Balyos J.B. Donad tarafından Della letteratura de’ Turchi (Venedik, 1688) adıyla yazılmış, fakat ilgi görmemişti. Della Letteratura Turchesca 1787 adıyla İtalya'da eserini bastırdı.

Daha sonra eser Fransız rahip Cournand tarafından De la Litterature des Turcs adıyla 1789'da devrimden bir kaç ay evvel Paris'te yayımlandı. Daha sonra Almanca tercümesi Hansleutner tarafından, Königsberg'de 1790'da bastırıldı. Bu kitap Voltaire başta olmak üzere aydınlanmaya karşı olan bir Avrupalı tarafından yazılmış bir kitaptır. Bu çağa kadar Osmanlı ülkesine gelen Busbecq ve Rico gibi batılılar hayranlıkla karışık bir nefret duymuşlardır. Zira Osmanlı onların kurmak isteyip de kuramadığı cihanşümul imparatorluğu kurmuştur. Aydınlanmadan sonra gelişen ulusalcılık fikri bu cihanşümulluğu yıktığı gibi gizli Osmanlı hayranlığını da yıkmıştır. Artık Osmanlı kötülenen ve nefret edilen yanında aynı zamanda hor görülen ve eskiye ait olduğu için aşağılanandır da. İşte Toderini bu eski fikrin son temsilcisidir.

Diğer eserlerinin bazıları şunlardır:

• L'onesto uomo ovvero saggi di morale filosofia dai soli principii della ragione (1780-85-87)
• Nuove Osservazioni Sopra il Camaleonte di Smirne