Kazakistan: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
| 114. satır: | 114. satır: | ||
|align="left"| Belaruslu || * || * || - || 0.5 || 1.2 || 1.5 || 1.2 || 1.1 || 0.8 || -</tr> |
|align="left"| Belaruslu || * || * || - || 0.5 || 1.2 || 1.5 || 1.2 || 1.1 || 0.8 || -</tr> |
||
|align="left"| Uygur || - || - || - || - || 0.6 || 0.9 || 1.0 || 1.1 || 1.4 || 1.5</tr> |
|align="left"| Uygur || - || - || - || - || 0.6 || 0.9 || 1.0 || 1.1 || 1.4 || 1.5</tr> |
||
|align="left"| |
|align="left"| Kürt || - || - || - || - || 0.8 || 0.6 || 0.6 || 0.6 || 0.7 || -</tr> |
||
|}{{fact}} |
|}{{fact}} |
||
Sayfanın 22.22, 22 Nisan 2010 tarihindeki hâli
| Kazakistan Cumhuriyeti Qazaqstan Riespublikasy Қазақстан Республикасы | |||
| |||
| Ulusal Marş | Meniñ Qazaqstanım | ||
| |||
| Başkent | Astana | ||
| En büyük kenti | Almatı | ||
| Resmî dil | Kazak Türkçesi (Ulusal), Rusça (Resmî) | ||
| Etnik gruplar | 65% Kazak Türkleri 25.6% Rus 2.9% Ukraynalı 2.9% Özbek Türkleri 1.4% Alman 1.5% Uygur Türkleri 1.5% Tatar Türkleri 5.0% diğer | ||
| Siyasî sistem - Cumhurbaşkanı - Başbakan |
Cumhuriyet Nursultan Nazarbayev Kerim Mesimov | ||
| Yüzölçümü - Toplam |
2,724,900 km2 (9'uncu) | ||
| Nüfus - Toplam - Nüfus yoğunluğu |
16,402,861(177'nci) 5.4/km² | ||
| Kişi başına düşen milli gelir | $11,416 ABD Doları | ||
| Para birimi | Tenge | ||
| Saat dilimi | CET (UTC+5) | ||
| İnternet alan adı | .kz | ||
| Uluslararası telefon kodu | 7 | ||
.svg)
Kazakistan, (Kazak Türkçesi: Қазақстан, Qazaqstan, Rusça: Казахстан, Kazakhstán), resmi adıyla Kazakistan Cumhuriyeti. Orta Asya ve Doğu Avrupa arasında ülke. 2.727.300 km2 yüz ölçümü ile (Batı Avrupa'nın yüz ölçümü kadar) dünyanın en büyük yüz ölçümüne sahip dokuzuncu ülkesidir.
Komşuları olarak kuzeyde Rusya, güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan, doğuda Çin Halk Cumhuriyeti bulunur. Ülkenin ayrıca Hazar Denizi ve Aral Gölü'ne kıyısı vardır.
Bağımsızlığın kazanılmasına doğru 1989 yılında 16.464.464 kişi olan ülke nüfusu, 1999 yılına gelindiğinde Slav ve Almanların ülkeden göç etmeleriyle 14.900.000'e kadar düşmüştür. 2009'da bu sayı 16.500.000'e yükselmiştir. Ülke bugün nüfus bakımından dünyanın 60. büyük ülkesi olmakla birlikte, kilometrekare başına 5,5 insan ile 210.'dur.
Etnik köken
Kazakistan dışında 30'dan fazla ülkede Kazak Türkleri bulunmaktadır (Kazakistan'da 11.000.000, diğer ülkelerde 5.000.000). Kazak sözcüğü "sert, özgür, yiğit" anlamına gelir.
Tarihi
Çağdaş Kazakistan Öncesi Tarih
Çağdaş Kazakların kökenleri 1400'lü yıllara kadar gitmektedir. 1400'lü yıllarda çeşitli Türk kavimlerinin bir araya gelmesiyle Orta Asya'da yeni bir boy doğmuştur. 1400'lü yıllar öncesinde Kazak toprakları pekçok Türk devletinin kurulduğu geniş bozkır alanlarıdır.
Kazak bozkırları dâhil Orta Asya'da Milattan Önce 5000-1200 yılları arası; Afayesnova, Andrenova ve Karasuk kültürleri gibi kültürleri yaşamıştır. Bu döneminden sonra Kazak steplerinde kurulan medeniyetler şöyle sıralanabilir: Sakalar, Hiung-nu, Çi-çi yönetimindeki Hiung-nular, Aparlar, Göktürk Kağanlığı, Batı Göktürk İmparatorluğu, Hazarlar ve Bulgar Dönemi, II. Göktürk Kağanlığı, Türgiş Devleti, Arap Akınları, Karluklar ve Kimekler, Karahanlı Devleti, Oğuz Yabgu, Kıpçaklar, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Harzemşahlar Devleti, Moğol Hakimiyeti, Altın Orda Devleti dönemleri.
Çağdaş Kazakistan'ın Doğuşu
Çağdaş Kazakların doğuşu: Altın Orda Devleti'nin yıkılmasından sonra Deşt-i Kıpçak yöresinde bulunan Türk kavimleri Nogay Han etrafında toplanarak Nogay Hanlığı'nı kurdular. Daha sonra Kazak Hanlığı'na dönüşen bu hanlık 1465'ten 1847'ye kadar Kırgız Bozkırlarındaki Türk kavimlerinin ortak adı oldu. Kazak Hanlığı, bugünkü Kazakistan toprakları üzerinde üç parçadan oluşuyordu: Büyük Cüz, Küçük Cüz, Orta Cüz. Söz konusu cüzler 1771'den sonra birbirinden bağımsız hareket etmeye başladılar. 1770 sonlarında Kazak cüzleri güçlü Rus İmparatorluğu ve Çin arasındaki mücadele arasında kaldı. 1847'de Kazak han olan "Kenesarı Han" döneminde Ruslar, Kazak cüzleri üzerideki egemenliğini tam olarak sağladılar. 1863'te tüm Orta Asya'da bir "Rus Genel Valiliği" kuruldu ve bölge bölümlere ayırdı. Bu dönemde Ruslar Kazak bölgesini, "Kazak Kırgızları Hanlığı" olarak adlandırdı. 1900'lerle birlikte pekçok Rus, Kırgız Bozkırlarına yerleşmeye başladı. 1906'da Orta Asya'yı Rusya'ya bağlayan demiryolu bitirildi.
Açlık ve politik sebeplerle 1912-1917 yılları arasında Rus hükümetine karşı Orta Asya'da ayaklanma başladı. 1917'de Çarlık Rusya'da ihtilal olması sebebiyle Orta Asya'da bağımsız dönem yaşandı. 1917-1920 yılları arasında eski Kazak cüzleri biraraya gelerek bağımsız "Alaş Orda Devleti"ni kurdular. Hükümet Başkanı, Alikhan Bokeikhanov, başkenti Semey olan bu devlet üç yıl yaşayabildi. 1920'den sonra Ruslar egemenliği ele geçirdiler ve bu tarihten sonra Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği dönemi başladı.
XOK Dönemi
1920'de Orta Asya'da Ruslar iki Sovyet Cumhuriyeti kurdular. Bugünkü Kazakistan'da kurulan Cumhuriyete Ruslar "Kırgızistan Özerk SSC" adını verdiler. 1925'de ise yanlış adlandırıldığı gerekçesiyle Rus yönetimi; Kırgızistan Özerk SSC adını, "Kazakistan Özerk SSC" olarak değiştirdi. İlk dönemler Orenburg şehri de Kazakistan'a dahildi ancak daha sonra Rusya'ya bağlandı. 1936'da Özerk ibaresi kaldırılarak "Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti" kuruldu. 1924'den 1934'e kadar tarım politikaları nedeniyle sorunlar yaşandı. Pekçok Kazak boyu, Uygur bölgesine göç etti. II. Dünya Savaşı'nda zor dönemler geçiren ve nüfusunda büyük azalma olan Kazakistan SSC, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği dönemi boyunca Sovyet tarım politikalarının uygulandığı bir merkez oldu. 1990 yılında meydana gelen ekonomik krizler ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin yıkılmasından sonra 1991 yılında bağımsız olarak dünya arenasında yerini aldı.
Demografi
Nüfus
1926'da 3,713,000 olan nüfus 1959 yılında 1 milyon azalmıştır. 2006 verilerine göre 15,300,000 nüfusa sahiptir. 1989'da 16,464,000 olan nüfus 1999 nüfus sayımına kadar yıllık ortalama % 1’lik bir azalma ile 14,953,000'a düştü. 2000-2001 döneminde de düşme devam etmesine karşın, 2003-2004 döneminde azalış trendi durarak % 0.7 oranında artışla 14,951,000'a ulaştı. 2006 itibariyle nüfusun 15,300,000 milyon olduğu tahmin edilmektedir. Etnik grupların dağılımı şöyledir: Kazaklar%59,2, Ruslar:%25,6, Ukrainler:%2,9, Alman:%1,4, Özbek:%2,9, Tatar:%1,5, Uygur:%1,5. Ülkedeki tüm Türk halkları biraraya koyulursa ülkenin %65,1'ine tekabül etmektedir.[kaynak belirtilmeli]
| Etnik Köken | 1897 % | 1911 % | 1926 % | 1939 % | 1959 % | 1970 % | 1979 % | 1989 % | 1999 % | 2006 % |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kazak | 73.9 | 60.8 | 59.5 | 38.0 | 30.0 | 32.6 | 36.0 | 39.7 | 53.4 | 59.2 |
| Rus | 12.8 | 27.0 | 18.0 | 40.2 | 42.7 | 42.4 | 40.8 | 37.4 | 29.9 | 25.6 |
| Ukraynalı | * | * | 12.4 | 10.8 | 8.2 | 7.2 | 6.1 | 5.4 | 3.7 | 2.9 |
| Alman | - | - | 0.7 | 1.5 | 7.1 | 6.6 | 6.1 | 5.8 | 2.4 | 1.4 |
| Tatar | 1.1 | 1.1 | 0.7 | 1.6 | 1.5 | 2.2 | 2.1 | 2.0 | 1.7 | 1.5 |
| Özbek | 1.3 | 1.1 | 3.2 | 1.7 | 1.1 | 1.7 | 1.8 | 2.0 | 2.5 | 2.9 |
| Belaruslu | * | * | - | 0.5 | 1.2 | 1.5 | 1.2 | 1.1 | 0.8 | - |
| Uygur | - | - | - | - | 0.6 | 0.9 | 1.0 | 1.1 | 1.4 | 1.5 |
| Kürt | - | - | - | - | 0.8 | 0.6 | 0.6 | 0.6 | 0.7 | - |
* 1897 ve 1911 arası tüm Slavlar Rus olarak kaydedilmiştir.
Ekonomi
Bağımsızlığın ardından siyasi ve ekonomik istikrara kavuşan Kazakistan'da büyük petrol, uranyum, demir, altın ve kurşun rezervleri bulunmaktadır. Kazakistan doğal kaynakları ve coğrafyası itibarıyla önemli bir ülkedir. Hacim ve çeşit bakımından mineral ve hammadde yatakları ile dünyanın sayılı ülkelerinden biridir.
Kazakistan'da 1225 çeşit mineral ihtiva eden 493 yatak bulunmaktadır. Uranyum, krom, kurşun ve çinko yataklarının zenginliği itibarıyla dünya ikincisi, mangan itibarıyla dünya üçüncüsü, bakır itibarıyla de beşincisidir. Kömür, demir ve altın rezervleri itibarıyla Kazakistan dünya sıralamasında ilk on ülke arasında, doğalgaz, petrol ve alüminyum rezervleri itibarıyla da, sırası ile ilk on iki, ilk on üç ve ilk on yedi ülke arasında yer almaktadır. Kazakistan'da 1996 yılında dünyanın en büyük üçüncü altın madeni bulunmuştur.Dünyada ki kromun %26'sı, altının %20'si, uranyumun %17'si Kazakistandadır.
Ülkenin mineral ve hammadde üretimi ise, kendi ihtiyacının çok üstündedir. Bu nedenle metalik bizmut, süngersi titanyum, kil ve rafine bakır, mangan ve konsantreleri üretiminin yüzde 90'ı, petrol, metalik kurşun ve çinko üretiminin yüzde 80'i ile doğalgaz, kömür, demir cevheri ve krom üretiminin de yüzde 50'den fazlası ihraç edilmektedir. Kazakistan toprakları altında keşfedilmiş maddi zenginlik 2 trilyon ABD Doları'ndan fazladır.
Uluslararası ilişkiler
Türkiye ile ilişkileri
Türkiye Cumhuriyeti, 1991'de Kazakistan'ın bağımsızlığını ilan etmesinden 10 dakika sonra bu ülkeyi tanımıştır. Kazakistan Cumhuriyeti'nde 1994 yılından bugüne yaklaşık 3000 yabancı ortak girişim (JV) faaliyet göstermekte olup, Kazakistan'a yapılan yabancı sermaye yatırımları 14 milyar ABD Doları'na ulaşmıştır. Bu miktar yaklaşık 19 yıllık bir bağımsızlık geçmişi olan bir ülke için büyük önem arz etmektedir. Bu büyüklükte sermaye girişi, ülkenin eski üretim alt yapısını rehabilite etmekte olduğu ve ekonomiye süratle yeni tesislerin kazandırıldığı anlamına gelmektedir.
Eldeki tüm veriler incelendiğinde, yaklaşık 1.5 milyar ABD Doları'na yaklaşan yatırım hacmi ile Türkiye Cumhuriyeti'nin, Kazakistan Cumhuriyeti'nde Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra ikinci sırada yer aldığı anlaşılmaktadır.
Türk iş adamlarınca Kazakistan'da gerçekleştirilen yatırımlar daha çok ticaret, telekomünikasyon, otel işletmeciliği, tarım ürünleri üretimi, süpermarket işletmeciliği, matbaacılık, petrol ürünleri, gıda, tuğla, demir-çelik, bakır, tekstil ve hizmet sektörlerinde yoğunlaşmaktadır. Kazakistan Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında daha çok müteahhitlik ve ticari faaliyetlerde bulunan Türk şirketleri, son yıllarda Kazakistan içerisinde süratle mal ve hizmet üretimine yönelmeye başlamışlardır.
Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık gibi ülkelerin Kazakistan'daki yatırımlarına bakıldığında bu ülkelerin daha çok petrol ve gaz endüstrisi, elektrik ve madencilik gibi sektörlerde yoğunlaştığı görülmektedir.
Müteahhitlik sektöründe faaliyet gösteren Türk firmalarının bugüne kadar Kazakistan'da gerçekleştirmiş olduğu müteahhitlik hizmetlerinin 2 milyar ABD Doları üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.
Galeri
-
Kızılorda Eyaleti'nden Seyhun Nehri'nin görünüşü -
Ülkenin yeni başkenti Astana'dan görünüş
-
Soyuz TMA-3'ün fırlatılışı (Baykonur üssü, Ekim 2003) -
Merkez Camii, Pavlodar
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Kazakistan ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Şablon:Kardeşlinkler
| KAZAKİSTAN'dan yönler | |||||||||||
 Rusya
|
Rusya |
Rusya
| |||||||||
 Hazar Denizi
|
|
 Çin Halk Cumhuriyeti
| |||||||||
| Hazar Denizi
|
 Türkmenistan +  Aral Gölü+  Özbekistan +  Kırgızistan |
Çin Halk Cumhuriyeti
| |||||||||
Uluslararası örgütler | |||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Şablon:EURASEC Şablon:İKÖ Şablon:ŞİÖ Şablon:ECO | |||||||||||||||||||||||||||
Diğer | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
