Buhara Yahudileri: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 12.15, 24 Ocak 2010 tarihindeki hâli

Şablon:Etnik grup

Buhara Yahudileri (İbranice: בוכרים, Bukharim), Farsça'nın bir lehçesi olan Buhori dilini konuşan Orta Asya Musevileridir. İsimleri, zamanında oldukça büyük bir Yahudi cemaati olan Buhara Emirliği'nden gelir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla cemaatin çoğunluğu İsrail ve ABD'ye bir kısmı da Avrupa ve Avustralya'ya göç etti.

Geçmiş

Geleneklerine göre, M.Ö. 6. yy'da Babil Sürgününden geri dönmeyen İssakar, Naftali ve Efraim kabilelerinden geldiklerine inanırlar.

Orta Asya'daki en büyük etnik-din gruplarından biri olarak tanınan bu grup 2000 yıl boyunca dünyanın diğer Yahudileriyle bağları kesildiğinden kendilerine özgü gelenekler geliştirdiler. Yıllar boyunca Yahudiler İpek Yolu üzerinden Irak, İran, Yemen, Suriye ve Fas'tan doğuya göç ettiler; bunlara Engizisyon'dan kaçan İspanya Yahudileri de dahildir. Orta Asya'da yaşayan tüm Yahudiler'e zamanla Buhara Yahudileri denmeye başlandı. Tarih boyunca yapılan istilalar ve zulümlere rağmen Buhara Yahudileri asırlar boyunca hayatta kalmayı başardı. Buhara Yahudileri'nin çoğu Buhara Emirliği'nde (bugünkü Özbekistan ve Tacikistan) diğerleride Rusya, Afganistan, Pakistan, Kazakistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve diğer Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerinde yaşadı. Buhara Emirliği'nde Yahudi nüfusunun en yoğun olduğu şehirler Taşkent, Semerkand, Buhara ve Kokand'dı; Tacikistan'da ise genelde Duşanbe'de yoğundular.

İsrail'in kurulmasıyla birçok göç veren cemaatin bugün Pakistan Peşaver'de halen açık olan bir sinagogları ve Karaçi'de de bir kaç tane mezarlıkları bulunur.

İsim ve Dil

Buhara Yahudileri Sukot bayramını kutlarken (1900ler)

Yahudi cemaatinin çoğunluğu Buhara Emirliği'nde yaşadığından, 16.yy'da Avrupalı seyyahlar tarafından Buhara Yahudileri diye adlandırıldılar. Cemaat ise kendini İsro'il ve Yahudi olarak tanımladı. Kendi aralarında Farsça konuşan Buhara Yahudileri zamanla içinde İbranice izler bulunan Bukhori denen Tacikçe bir lehçe geliştirdiler. Kültür ve eğitimlerini bu dille yürüttüler. Bölgenin Ruslaşmasıyla yeni nesil Bukhori dilini anlamasına rağmen anadili Rusça oldu.

Mizrahi Yahudileri olan Buhara Yahudileri Sefaradlarla iletişim kurana kadar kendilerine has geliştirdikleri Yahudiliği uyguladılar.

Kültür

Giysi

Kendilerine has giyecek anlayışı geliştiren Buhara Yahudileri'nin düğünlerinden kaftan ve kürk kaplı şapkalar görülür.

Müzik

Şaşmakam adı verdikleri müzik geleneğinde telli çalgılar kullanılır. Orta Asya ritimleri, klezmer etkisi, Müslüman melodileri ve İspanyol akorları içerir.

Mutfak

Mutfaklarında İpek Yolu'nun üzerinden geçen başta Orta Asya olmak üzere birçok kültürün etkisi vardır. Şiş kebabının yanı sıra lagman denen et yahnisi ve Samsa denen baharatlı et ve sebzelerle yapılan hamurlu yemekler Bahara Yahudileri'nin mutfağında sıkça görülür.

Kaynakça

Şablon:Din portalı

Yahudilik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

@@ 35. satır: / 35. satır: @@
 ==Geçmiş==
 Geleneklerine göre, M.Ö. 6. yy'da [[Babil Sürgünü]]nden geri dönmeyen '''İssakar''', '''Naftali''' ve '''Efraim''' kabilelerinden geldiklerine inanırlar.
-[[Dosya:Bukharanjews.jpg‎|thumb|left|Buhara Yahudileri]]
+[[Dosya:Bukharanjews.jpg‎|thumb|left|200px|Buhara Yahudileri]]
 Orta Asya'daki en büyük etnik-din gruplarından biri olarak tanınan bu grup 2000 yıl boyunca dünyanın diğer Yahudileriyle bağları kesildiğinden kendilerine özgü gelenekler geliştirdiler. Yıllar boyunca Yahudiler [[İpek Yolu]] üzerinden [[Irak]], [[İran]], [[Yemen]], [[Suriye]] ve [[Fas]]'tan doğuya göç ettiler; bunlara [[Engizisyon]]'dan kaçan [[Sefarad|İspanya Yahudileri]] de dahildir. Orta Asya'da yaşayan tüm Yahudiler'e zamanla ''Buhara Yahudileri'' denmeye başlandı. Tarih boyunca yapılan istilalar ve zulümlere rağmen Buhara Yahudileri asırlar boyunca hayatta kalmayı başardı. Buhara Yahudileri'nin çoğu [[Buhara Emirliği]]'nde (bugünkü [[Özbekistan]] ve [[Tacikistan]]) diğerleride [[Rusya]], [[Afganistan]], [[Pakistan]], [[Kazakistan]], [[Türkmenistan]], [[Kırgızistan]] ve diğer [[Bağımsız Devletler Topluluğu]] ülkelerinde yaşadı. Buhara Emirliği'nde Yahudi nüfusunun en yoğun olduğu şehirler [[Taşkent]], [[Semerkand]], Buhara ve Kokand'dı; [[Tacikistan]]'da ise genelde [[Duşanbe]]'de yoğundular.
 [[İsrail]]'in kurulmasıyla birçok göç veren cemaatin bugün [[Pakistan]] [[Peşaver]]'de halen açık olan bir [[sinagog]]ları ve [[Karaçi]]'de de bir kaç tane mezarlıkları bulunur.
 ==İsim ve Dil==
-[[Dosya:Bukharan2.jpg‎|thumb|Buhara Yahudileri [[Sukot]] bayramını kutlarken (1900ler)]]
+[[Dosya:Bukharan2.jpg‎|thumb|left|200px|Buhara Yahudileri [[Sukot]] bayramını kutlarken (1900ler)]]
+[[Dosya:Jewish girls Samarkand 1900s.jpg|thumb|left|200px|Yahudi kızlar ([[Semerkand]])]]
+[[Dosya:Jewish Children with their Teacher in Samarkand.jpg|thumb|left|200px|[[Semerkand]]'da [[Musevi]] öğrenciler]]
 Yahudi cemaatinin çoğunluğu Buhara Emirliği'nde yaşadığından, 16.yy'da [[Avrupa]]lı seyyahlar tarafından ''Buhara Yahudileri'' diye adlandırıldılar. Cemaat ise kendini ''İsro'il'' ve ''Yahudi'' olarak tanımladı.
 Kendi aralarında [[Farsça]] konuşan Buhara Yahudileri zamanla içinde [[İbranice]] izler bulunan ''Bukhori'' denen [[Tacikçe]] bir lehçe geliştirdiler. Kültür ve eğitimlerini bu dille yürüttüler. Bölgenin [[Rus]]laşmasıyla yeni nesil ''Bukhori'' dilini anlamasına rağmen anadili [[Rusça]] oldu.
 [[Mizrahi]] Yahudileri olan Buhara Yahudileri [[Sefarad]]larla iletişim kurana kadar kendilerine has geliştirdikleri Yahudiliği uyguladılar.
 ==Kültür==
-[[Dosya:Jewish Children with their Teacher in Samarkand.jpg|thumb|left|[[Semerkand]]'da [[Musevi]] öğrenciler]]
 ===Giysi===
 Kendilerine has giyecek anlayışı geliştiren Buhara Yahudileri'nin düğünlerinden kaftan ve kürk kaplı şapkalar görülür.
 ===Müzik===
 ''Şaşmakam'' adı verdikleri müzik geleneğinde telli çalgılar kullanılır. Orta Asya ritimleri, [[klezmer]] etkisi, [[Müslüman]] melodileri ve [[İspanyol]] akorları içerir.
 ===Mutfak===
 Mutfaklarında [[İpek Yolu]]'nun üzerinden geçen başta Orta Asya olmak üzere birçok kültürün etkisi vardır. [[Şiş kebabı]]nın yanı sıra ''lagman'' denen et yahnisi ve ''Samsa'' denen baharatlı et ve sebzelerle yapılan hamurlu yemekler Bahara Yahudileri'nin mutfağında sıkça görülür.