Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
RibotBOT (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
39. satır: 39. satır:
|<!--- Flag navigation: Preceding and succeeding entities p1 to p5 and s1 to s5 --->
|<!--- Flag navigation: Preceding and succeeding entities p1 to p5 and s1 to s5 --->
|p1 = Osmanlı Devleti
|p1 = Osmanlı Devleti
|flag_p1 = Ottoman Flag.svg
|flag_p1 = Late Ottoman Flag 1844-1922.png
|image_p1 =
|image_p1 =
|p2 =
|p2 =

Sayfanın 21.28, 18 Mayıs 2009 tarihindeki hâli

Şablon:Bilgi kutusu tarihi ülke Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükûmeti (Osmanlıca: Cenub-ı Garbi Kafkas Hükümet-i Muvakkate-i Milliyesi[1]) veya Kars Cumhuriyeti[2]

17-18 Ocak 1919 tarihleri arasında gerçekleştirilen Büyük Kars Kongresi'nin sonucunda kurulan ve 12 Nisan'da İngilizlerin Kars'ı işgal etmeleriyle son bulan gaçici hükûmet.[1] Elviye-i Selâse'nin tamamını kapsamakta birlikte Kars (hükümet merkezi), Batum, Ahıska, Ahılkelek, Artvin, Ardahan, Acara, Posof, Çıldır, Göle, Oltu, Karakurt, Sarıkamış, Karapınar, Kağızman, Kulp, Iğdır, Serdarabat, Aralık, Nuraşen, Nahcivan, Culfa ve Orduabat gibi yerleri kapsamaktaydı.[3]

İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Somerset Arthur Gough-Calthorpe tarafından kaldırılmıştır.

Tarihi

Kuruluşu

9 Ekim 1918'de Ahıska Hükümet-i Muvakkatası, 3 Kasım'da Aras Türk Hükümeti, 5 Kasım'da Kars İslâm Şurası kurulmuştur. 15 Kasım'da Birinci Kars Kongresi düzenlenmiş ve sekiz kişilik Muvakkat Heyeti seçilmiştir. 30 Kasım'da İkinci Kars Kongresi (Kars İslâm Şurası Büyük Kongresi) düzenlenmiş ve Millî Şura Hükümeti kurulmuştur. Aras ve Ahıska'daki hükümetlerini birer şubesi sayarak Millî Şura Hükümetine katılmıştir.[1]

I. Dünya Savaşı sonunda 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi, Osmanlı Devleti ordusu birliklerinin Güney Kafkasya'dan çekilmesini öngörmüştür. Osmanlı Devleti bu hükme uyarak 4 Aralık 1918 tarihinde askerlerini 1877 yılından önceki Rusya sınırına aynı uzaklıktaki yere çekecektir. Fakat Kars'tan askerlerini 2 ay sonra çekme kararı almıştır.

Bu kararın nedeni halkın bölgede bir hükümet kurmasına zaman vermektir. Çünkü askerlerin geri çekilmesi ile Elviye-i Selase denen Kars, Batum ve Ardahan, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti işgaline açık bir hale gelecektir. Bunun üzerine 29 Ekim 1918 tarihinde Ahıska ve Ahılkelek çevresinde Ahıska Hükümet-i Muvakkatası (Ahıska Geçici Hükümeti), 3 Kasım 1918 tarihinde Emir Bey Ekberzâde başkanlığında, merkezi Iğdır olmak üzere Araş Türk Hükümeti ve 5 Kasım 1918'de Kepenkçi Emin Ağa ve Piroğlu Fahreddin Bey başkanlıklarında merkezi Kars olmak üzere Kars İslâm Şûrası kurulmuştur. 30 Kasım 1918 tarihinde Kars'ta toplanan kongrede bu üç hükümet Kars Millî İslâm Şûrası Merkez-i Umumisi adı altında birleşmiştir. Başkanlığına Cihangirzade İbrahim Bey seçilmiştir.[4] 60 yöresel temsilcinin katıldığı[5] bu kongre ile Kars, Oltu, Kağızman, Igdır, Sarıkamış, Ardahan ile Türklerin veya Müslümanların yaşadığı Ahılkelek, Ahıska ve Batum gibi şehirlerde yaşayan halk örgütlenmiştir.[6] 17 Ocak 1919 ve 18 Ocak 1919 tarihlerinde Dr. Esat Oktay Bey başkanlığında[7] Kars'ta toplanan kongereye 131 temsilci katılmış ve kongrede Kars Millî İslâm Şûrası'nın adı Cenûb-i Garbî Kafkas Hükûmet-i Muvakkata-i Milliyesi (Güneybatı Kafkasya Milli Geçici Hükümeti) olarak değiştirilmiştir. Başkanlığına yine Cihangirzade İbrahim Bey seçilmiştir. Bu geçici hükümet, 18 maddeden oluşan anayasası ve yeşil ve kırmızı zemin üzerinde bulunan ay-yıldızlı bayrağı kabul edip; 12 üyeli bir bakanlar kurulu ve halkın oyu ile seçilen 131 milletvekilli bir parlamento kurmuştur.[4] 25 Mart 1919 tarihinde bu meclis Cenûb-i Garbî Kafkas Hükümet-i Cumhuriyesi adını almıştır.[4][8] Hükümet Kars'ın dışında Artvin, Ardahan, Batum, Gümrü, Sarıkamış, Nahcivan, Ordubad ve Iğdır'ı sınırları içinde saymıştır.

Yıkılışı

Bölgede bulunan İngilizler, yerel hükümetin çalışmalarına bir süre göz yumdular. Ancak 13 Nisan 1919’da Kars’ı işgal ederek hükümetin varlığına son verdiler. Hükümetin 12 üyesini tutuklayarak önce Batum’a, sonra da Malta’ya sürdüler.

İngilizlerin Ermenilere devrettiği Kars, 1920 sonbaharında Kâzım Karabekir komutasındaki Türk birliklerinin bölgeyi ele geçirmesine kadar bir buçuk yıl işgal altında kaldı.

Malta Sürgünü

Malta'ya sürgüne gönderilen isimler aşağıdaki gibidir.[9]

Malta Sürgünleri
İsim Sürgün dönemi Sürgün no. Rütbesi, görevi, mazisi
1 Cihangirzade Aziz Bey 2 Haziran 1919 27 19 Adalet Bakanı
2 Alibeyzade Mehmet Bey 2 Haziran 1919 27 16 Kars valisi
3 Cihangirzade Hasan Han 2 Haziran 1919 27 18 Savunma Bakanı
4 Cihangirzade İbrahim Bey 2 Haziran 1919 27 17 Cumhurbaşkanı
5 Mehmetoğlu Muhlis Bey 2 Haziran 1919 27 27 PTT Genel Müdürü
6 Matvey Radjinski 2 Haziran 1919 27 25 Rus Şura üyesi
7 Musa Salah Bey 2 Haziran 1919 27 20 Polis Müdürü
8 Pavlo Camusev 2 Haziran 1919 27 14 Rum Şura Üyesi
9 Tevhidüddin Mamiloğlu 2 Haziran 1919 27 22 Emniyet Müdürü (Orenburglu Kazak Türkü)
10 Stefani Vafiades 2 Haziran 1919 27 26 Rum Şura Üyesi, Sosyal Yardım Bakanı
11 Yusufoğlu Yusuf Bey 2 Haziran 1919 27 21 Şura Üyesi, Gıda Bakanı

Not

  1. ^ a b c Mustafa Budak, İdealden Gerçeüğe: Misâk-ı Millî'den Lozan'a Dış Politika, Küre Yayınları, ISBN 975-6614-05-6, s. 31-32.
  2. ^ Kelebek ömürlü cumhuriyet (Türkçe). Erkan Karagöz.
  3. ^ Budak, A.g.e., s. 175. (Ahmet Ender Gökdemir, Cenûb-i Garbi Kafkas Hükümeti, Ankara, 1989)
  4. ^ a b c Milli Mücadele'de Elviye-i Selase (Türkçe). ATAM.
  5. ^ Ulusal ve Yerel Kongreler Kronolojisi (Türkçe). TBMM.
  6. ^ W.E.D. Allen, P. Muratoff, "Caucasian Battlefields", Cambridge, 1953.
  7. ^ A. Ender Gökdemir, Cenûb – i Garb – i Kafkas Hükûmeti, Ankara,1998, s. 90.
  8. ^ H. Pehlivanli, "The Post Armistice situation on South-West Caucasia" in "Kars and Eastern Anatolia in the Recent History of Turkey", Ankara, 1994.
  9. ^ Şablon:Kitap belirt

Ayrıca Bakınız