Hârizmî: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 11.02, 19 Kasım 2008 tarihindeki hâli

Şablon:Biyografi bilgi kutusu

Ebu Abdullah Muhammed bin Musa el-Harezmi (Arapça: أبو عبد الله محمد ابن موسى الخوارزمي Abū Abdullāh Muhammad ibn Mūsā al-Khwārizmī), matematik, gökbilim ve coğrafya alanlarında çalışmış ünlü bir İranlı^[1]^[2] bilgindir. 780 yılında Harzem bölgesinin Hive şehrinde dünyaya gelmiştir. 850 yılında Bağdat'ta vefat etmiştir.

Hayatı

Horasan bölgesinde bulunan Harezm'de temel eğitimimini alan Harezmi, gençliğinin ilk yıllarında Bağdat'taki ileri bilim atmosferinin varlığını öğrenir. İlmi konulara doyumsuz denilebilecek seviyedeki bir aşkla bağlı olan Harezmi ilmi konularda çalışma idealini gerçekleştirmek için Bağdat'a gelir ve yerleşir. Devrinde bilginleri himayesi ile meşhur olan Abbasi halifesi Mem'un Harezmi'deki ilim kabiliyetinden haberdar olunca onu kendisi tarafından Eski Mısır, Mezopotamya, Grek ve Eski Hint medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kütüphanesi'nin idaresinde görevlendirilir. Daha sonra da Bağdat Saray Kütüphanesindeki yabancı eserlerin tercümesini yapmak amacıyla kurulan bir tercüme akademisi olan Beyt'ül Hikmet'de görevlendirilir. Böylece Harezmi, Bağdat'ta inceleme ve araştırma yapabilmek için gerekli bütün maddi ve manevi imkanlara kavuşur. Burada hayata ait bütün endişelerden uzak olarak matematik ve astronomi ile ilgili araştırmalarına başlar.

Bağdat bilim atmosferi içerisinde kısa zamanda üne kavuşan Harezmi, Şam'da bulunan Kasiyun Rasathanesi'nde çalışan bilim heyetinde ve yerkürenin bir derecelik meridyen yayı uzunluğunu ölçmek için Sincar Ovasına giden bilim heyetinde bulunduğu gibi Hint matematiğini incelemek için Afganistan üzerinden Hindistan'a giden bilim heyetine başkanlık da etmiştir.

Harezmi'nin latinceye çevrilen eserlerinden olan ve ikinci dereceden bir bilinmeyenli ve iki bilinmeyenli denklem sistemlerinin çözümlerini inceleyen El-Kitab 'ul Muhtasar fi'l Hesab'il cebri ve 'l Mukabele adlı eseri şu cümleyle başlar :
"Algoritmi şöyle diyor: Rabbimiz ve koruyucumuz olan Allah 'a hamd ve senalar olsun"

Bilime katkıları

Matematik

Bugünkü bilgisayar bilimi ve dijital elektroniğin temeli olan 2'lik(binary) sayı sistemini ve 0(sıfırı) bulmuştur.

Cebir sözcüğü de Harezmi'nin "El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele” (Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap) adlı eserinden gelmektedir. Bu eser aynı zamanda doğu ve batının ilk müstakil cebir kitabı olma özelliğini taşımaktadır.

Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur. Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin kullanıldığını saptamıştır. Harezmî'nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latince'ye tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır 12. yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur. Hesab-ül Cebir vel-Mukabele adlı kitabı, matematik tarihinde birinci ve ikinci dereceden denklemlerin sistematik çözümlerinin yer aldığı ilk eserdir. Bu nedenle Harezmî (Diophantus ile birlikte) "cebirin babası" olarak da bilinir. İngilizce'deki "algebra" ve bunun Türkçe'deki karşılığı olan "cebir" sözcüğü, Harezmî'nin kitabındaki ikinci dereceden denklemleri çözme yöntemlerinden biri olan "el-cebr"den gelmektedir. Algoritma (İng. "algorithm") sözcüğü de Harezmî'nin Latince karşılığı olan "Algoritmi"den türemiştir ve yine İspanyolca'daki basamak anlamına gelen "guarismo" kelimesi Harezmî'den gelmiştir.Ayrıca Harezmi dünyanın gelmiş geçmiş en büyük matematikçilerini başında gelir.

Astronomi

Harezmi astronomidede büyük ün salmış birisidir.

Coğrafya

Başlıca eserleri

Matematik ile alakalı eserleri

El- Kitab'ul Muhtasar fi'l Hesab'il Cebri ve'l Mukabele
Kitab al-Muhtasar fil Hisab el-Hind

Astronomi ile alakalı eserleri

Ziyc'ul Harezmi
Kitab al-Amal bi'l Usturlab
Kitab'ul Ruhname

Coğrafya ile alakalı eserleri

Kitab surat al-arz

Tarih ile alakalı eserleri

Kitab'ul Tarih

Kaynakça

^ Hogendijk, Jan P. (1998). "al-Khwarzimi". Pythagoras 38 (2): 4–5. ISSN 0033–4766.
^ Oaks, Jeffrey A., "Was al-Khwarizmi an applied algebraist?". University of Indianapolis. Retrieved on 2008-05-30.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Harezmi - Hayatı ve Eserleri

[1] Hogendijk, Jan P. (1998). "al-Khwarzimi". Pythagoras 38 (2): 4–5. ISSN 0033–4766.

[2] Oaks, Jeffrey A., "Was al-Khwarizmi an applied algebraist?". University of Indianapolis. Retrieved on 2008-05-30.

[1]

[2]

@@ 9. satır: / 9. satır: @@
 }}
-'''Ebu Abdullah Muhammed bin Musa el-Harezmi''' ([[Arapça]]: '''أبو عبد الله محمد ابن موسى الخوارزمي''' Abū Abdullāh Muhammad ibn Mūsā al-Khwārizmī), [[matematik]], [[gökbilim]] ve [[coğrafya]] alanlarında çalışmış ünlü bir [[Türk]]<ref>Hogendijk, Jan P. (1998). [http://www.kennislink.nl/web/show?id=116543 "al-Khwarzimi"]. Pythagoras 38 (2): 4–5. ISSN 0033–4766.</ref><ref>Oaks, Jeffrey A., [http://facstaff.uindy.edu/~oaks/MHMC.htm "Was al-Khwarizmi an applied algebraist?".] University of Indianapolis. Retrieved on 2008-05-30.</ref> bilginidir. [[780]] yılında [[Harezm|Harzem]] bölgesinin [[Hive]] şehrinde dünyaya gelmiştir. [[850]] yılında [[Bağdat]]'ta vefat etmiştir.
+'''Ebu Abdullah Muhammed bin Musa el-Harezmi''' ([[Arapça]]: '''أبو عبد الله محمد ابن موسى الخوارزمي''' Abū Abdullāh Muhammad ibn Mūsā al-Khwārizmī), [[matematik]], [[gökbilim]] ve [[coğrafya]] alanlarında çalışmış ünlü bir [[İranlı]]<ref>Hogendijk, Jan P. (1998). [http://www.kennislink.nl/web/show?id=116543 "al-Khwarzimi"]. Pythagoras 38 (2): 4–5. ISSN 0033–4766.</ref><ref>Oaks, Jeffrey A., [http://facstaff.uindy.edu/~oaks/MHMC.htm "Was al-Khwarizmi an applied algebraist?".] University of Indianapolis. Retrieved on 2008-05-30.</ref> bilgindir. [[780]] yılında [[Harezm|Harzem]] bölgesinin [[Hive]] şehrinde dünyaya gelmiştir. [[850]] yılında [[Bağdat]]'ta vefat etmiştir.
 == Hayatı ==