Cemal Gürsel

Dosya:Cemalgürselrenkli.png
Cemal Gürsel
Başbakan ve Cumhurbaşkanı
Doğum	13 Ekim 1895 Erzurum, Osmanlı Devleti
Ölüm	14 Eylul 1966 Ankara, Türkiye Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanlığı Görev süresi	27 Mayıs 1960 - 28 Mart 1966
Önce gelen Cumhurbaşkanı	Celal Bayar
Sonra gelen Cumhurbaşkanı	Cevdet Sunay
Başbakanlık Görev süresi	27 Mayıs 1960 - 27 Ekim 1961
Önce gelen Başbakan	Adnan Menderes
Sonra gelen Başbakan	İsmet İnönü
Milli Müdafaa Vekilliği Görev süresi	27 Mayıs 1960 - 9 Haziran 1960
Önce gelen Milli Müdafaa Vekili	İbrahim Etem Menderes
Sonra gelen Milli Müdafaa Vekili	Emin Fahrettin Özdilek
Siyasi Parti

Cemal Gürsel (1895, Erzurum - 1966, Ankara), Türk asker, Milli Birlik Komitesi (MBK) başkanı, devlet adamı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin dördüncü cumhurbaşkanıdır. Gürsel, Erzurum'un Türk yerlisi asker kökenli bir ailenin çocuğu olarak 1895 yılında doğdu.

Eğitimi

İlk öğrenime Ordu ilinden sonra Erzincan'da devam eden Gürsel, orta eğitimini tamamladıktan sonra İstanbul Kuleli Askerî Lisesi'ne askeri öğrenci olarak girdi. Kuleli'de son sınıf öğrencisiyken Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine 16 Ekim 1914'de askeri eğitimine ara verdi ve 4. Kolordu'da subay olarak göreve başladı.

1 Eylül 1922'de yüzbaşılığa yükselen Gürsel, bir yıl Harp Okulu'nda eğitim aldı. 1 Ekim 1926'da Harp Akademisi'ne başladı ve 1 Eylül 1929'da kurmay subay olarak Akademi'den mezun oldu. Gürsel, 1927 yılında Melahat Hanım ile evlendi ve bu evlilikten Muzaffer adını verdikleri bir oğlu oldu.

Askerlik dönemi

Gürsel, birlik komutanlıkları ve karargah görevlerinde 45 yıl süren askerlik hizmetinde bulundu.

Gürsel, aktif askerlik görevine Çanakkale Savaşı'na katılarak başladı. 45 yıl süren askerlik kariyerinde, Kara Kuvvetler Komutanlığı'na bağlı çeşitli birliklerde komutanlık ve karargah görevlerinde hizmet verdi. Askeri ogrencilik yillarindan itibaren, populerligi ve kendisine duyulan sevgi nedeniyle arkadaslarinca "Ağa" lakabi verildi ve vefatina kadar hep Cemal Ağa olarak bilindi.

Katıldığı savaşlar

Gürsel, Çanakkale, Filistin, Suriye ve Kurtuluş savaşlarında yer aldı.

1914 ve 1917 yılları arası topçu teğmen olarak Çanakkale'de 1. Topçu Alayı'nın 1. Bataryası'nda savaştı. Çanakkale Savaşı sonrası, 1 Eylül 1917'de 41. Tümen Obüs Bataryası Komutanlığı'na atanarak Filistin Cephesine gönderildi. Filistin ve Suriye cephesindeki bütün savaşlarda 41. Alay'ın 5. Bağımsız Batarya Komutanı olarak görev aldı. İngilizlere Gazze cephesinde 19 Eylül 1919'da esir düşerek Mısır'da iki yıl esir kaldı. 6 Ekim 1920'de serbest kalınca İstanbul'a dönüp, Erzurum Kongresi'ni izleyen günlerde Anadolu'ya geçerek, Kurtuluş Savaşı'nın batı cephesindeki bütün savaşlara katıldı.

Aldığı ödüller

1. Tümen'de üstün başarı ile verdiği hizmetleri için kıdem zammı ile taltif edildi. Büyük Taarruz'da fiilen görev başında muharebede bulunarak Harb Madalyası ve İstiklal Madalyası ile taltif edildi.

27 Mayıs 1960 İhtilâli

27 Mayıs 1960 İhtilâli öncesinde Kara Kuvvetleri Komutanı olan Gürsel; 2 Mayıs 1960'da ziyareti sırasında sohbet ettiği Milli Savunma Bakanı Ethem Menderes'e ve dolayısıyla hükümete kişisel görüşlerini belirterek Başbakan Adnan Menderes'in cumhurbaşkanı olmasını destekleyen tarihi bir mektubu 3 Mayıs 1960'da yazdı. Gürsel erken emekliye sevkedildi ve 3 Mayıs 1960'da zorunlu izinle İzmir'e gitti.

Dosya:27mayıs.jpg

Hürriyet Gazetesi,27 Mayıs İhtilali'ni haber veriyor

Silahlı Kuvvetlerin tüm kademelerine iletilen ve ordunun mutlaka siyasetten uzak kalmasını tavsiye eden bir veda mektubu göndererek İzmir'e yerleşmişti. Kara Kuvvetleri Komutanlığından ayrıldığını bildirdiği veda mektubunda Gürsel'in ifadeleri: "Ordunun ve taşıdığınız üniformanın şerefini daima yüksek tutunuz. Şu sırada memlekette esen hırslı politika havasının zararlı tesirlerinden kendinizi korumasını biliniz. Ne pahasına olursa olsun politikadan katiyyen uzak kalınız. Bu, sizlerin şerefi, ordunun kudreti ve memleketin kaderi için ehemmiyeti haizdir." idi.

27 Mayıs 1960'da albay ve daha alt kademedeki subaylarca gerçekleştirilen ihtilal sonrasında 3. Ordu Komutanı Orgeneral Ragıp Gümüşpala'nın Milli Birlik Komitesi'ne (MBK) liderlerinin kim olduğunu sorması ve eğer başlarında kendisinden daha kıdemli bir asker olmadığı takdirde 3. Ordu ile birlikte Erzurum'dan Ankara'ya yürüyüp isyana son vereceğini bildirmesi üzerine, ihtilalciler o zamana kadar darbe'den haberi olmayan zorunlu izindeki Orgeneral Cemal Gürsel'i askeri uçakla İzmir'den Ankara'ya getirdiler. Gürsel MBK'nın daveti ile başkanlık görevini üstlendi ve ihtilal lideri olarak kabul edildi. Kendisiyle yapilan 16 Temmuz 1960 tarihli bir gazete (Cumhuriyet) görüşmesinde, ‘Şebeke zaten hazırdı. Ben şahsen ordunun siyasete katılmasını istemiyor ve genç arkadaşlarımın (ihtilal) teşebbüslerine engel oluyordum. İşler öyle bir seviyeye geldi ki, ordunun siyasete karışmasına karşı olmama rağmen, onları görevlerinde serbest bıraktım. şimdi bütün hedefim, adalet ve ahlak prensiplerine dayalı bir idareyi yeniden kurmaktir.’ açıklamasında bulundu.

Cemal Gürsel, 27 Mayıs 1960 günü öğleden sonra, İstanbul ve Ankara Üniversiteleri Hukuk Fakültelerinin öğretim üyeleri Ordinaryüs Profesör Sıddık Sami Onar, Ord. Prof. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Prof. Ragıp Sarıca, Prof. Naci Şensoy, Prof. Hüseyin Nail Kubalı, Prof. Dr. Tarık Zafer Tunaya, Doç. Dr. İsmet Giritli, Prof. İlhan Arsel, Prof. Bahri Savcı, Prof. Muammer Aksoy ve hocalarına yardım eden İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi asistanı (eski YÖK Başkanı ve uzmanlık alanı Anayasa hukuku olan) Prof. Erdoğan Teziç'i kabul etti. Ord. Prof. Sıddık Sami Onar, heyet adına : "Bugün içinde bulunduğunuz durumu adi ve siyasi bir hükümet darbesi saymak doğru değildir." ifadesinde bulundu. Heyet, Gürsel tarafından yeni bir Türkiye’nin en özgürlükçü anayasasının (1961) taslağını hazırlamakla resmen görevlendirildi. Cemal Gürsel Paşa, 30 Mayıs 1960'da TBMM Genel Kurulu'nda okunan programda "İkinci Cumhuriyet" tanımını ilk kez şu cümlelerle kullandı: “İkinci Cumhuriyet'in Anayasa'sı, ilmin ve geçmiş uzun yılların acı tecrübelerinin ışığı altında, memleketin mümtaz ilim adamlarının geceli gündüzlü çalışmaları memleket aydınlarının bu çalışmalara anketler vasıtasıyla katılmaları suretiyle hazırlanmaktadır. Birleşmiş Milletler Anayasası, İnsan Hakları Beyannamesi, Hukuk prensipleri ve milli ruh ve ihtiyaçlardan doğmuş olan eski Anayasamız ile milli gelenekler ve yurdumuzun özellikleri yeni Anayasamız için ilham alınan başlıca kaynakları teşkil etmektedir.”

Cemal Gürsel, daha önce iptal edilmiş olan Türk ve İskoç milli futbol maçının Ankara'da 8 Haziran 1960’da yeniden tertip edilmesini sağladıkdan sonra (Türkiye 4, İskoçya 2), ihtilalin yarattığı üzüntülü ortamda milli moralin ve kaynaşmanın artması için "Cemal Gürsel Kupası" isimli, 3 Temmuz’da finali İstanbul’da oynanan Türk futbol turnuvasini organize edip izledi (Fenerbahçe 1, Galatasaray 0).

Dosya:Inönügürsel.jpg

Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel Başbakan İsmet İnönü ile birlikte

Tutuklu gazeteci ve öğrencilerin serbest bırakılmasını, yasaklı kapatılmış gazetelerin yeniden açılmasını sağladı. Emekliye ayrilan Orgeneral Ragıp Gümüşpala'ya Demokrat Partilileri bir araya getiren Adalet Partisi'ni kurma gorevini verdi. Anayasanın ardından en önemli sorun Yassıada'daki yargılamanın sonuçlarıydı. Bu noktada Cemal Gürsel'in gücü ancak 15 idamı üçe indirmeye yetti. Devlet Başkanı Cemal Gursel ve İsmet İnönü’nun, diger dunya liderleri ile birlikte Adnan Menderes ve diger iki kabine uyesinin idam cezalarının affı dilekleri, Milli Birlik Komitesi tarafından reddedildi. Bir Milli Birlik Komitesi uyesi yayınlanan hatıralarında Menderes'in infazınin durdurulması için devlet başkanı Cemal Gürsel’in emri karşısında Yassıada başsavcısı Ömer Altay Egesel’in, “Aman acele edelim, kurtaracaklar!” dediğini ve her ihtimale karşı hücumbotuna bir darağacı kurdurtduğunu, gazetecilerle yaptığı bir konuşmada da “Menderes’i kurtarmada Gürsel’in ne gibi bir müdahalesi olabilir ki?” diyerek Devlet Başkanının bu konuda yetkisiz olduğunu ima ettigini belirtir. Cemal Gürsel, Milli Birlik Komitesi üyesi bir kurmay albay tarafından yapılan suikast girişiminden yaralı olarak kurtuldu. Bu olaydan sonra, kendini silahla vuran albaya hukuki ceza istemedi ve onunla diğer 13 MBK üyesi yurt dışına görevli olarak gönderildiler. Yeniden demokratik düzene dönülmesinde, yeni askeri darbelerin önlenmesinde liderlik etti.

Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlığı görevlerine aday olmaları için Ankara'da tıp ve muhendislik dalında yüksek düzeyli iki akademisyene teklif götürdü ve destek verme önerisinde bulundu. Cumhurbaşkanlığı için kendi adaylığı ya da başkalarının adaylıklarına karşı hiçbir lobi ve girişimde açık ya da dolaylı şahsi rol almadı.

Halk oyuna sunulan ve kabul edilen yeni Anayasa gereğince, 10 Ekim 1961'de yapılan genel seçimlerden sonra oluşturulan yeni Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından konulan adaylığı çoğunluğun desteğini alarak 21 Ekim 1961'de Türkiye'nin dördüncü Cumhurbaşkanı olarak seçildi.

Dönemindeki Gelişme ve Yenileşmeler

Meclis'te çoğunluğa sahip iktidar partisinin her istediğini kontrolsüz yapabilme zihniyetini politikadan uzaklaştırmak için, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile verilen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak üzere demokrasinin "emniyet supabı" olarak görülen Anayasa Mahkemesini, Cemal Gürsel, 25 Nisan 1962 tarihinde Ankara'da ilk defa yürürlüğe soktu. Kutsal Emanetler, Topkapi sarayi muhafaza depolarindan ilk olarak, 31 Ağustos 1962 tarihinde modern müzecilik anlayışına uygun bir şekilde Turk halkina ve dunyaya sergilenmeye başlandı. Dini reform niteligindeki Diyanet İşleri Başkanlığı'nin ilk kez kuruluşu direktifi ile gerceklesti ve 22 Haziran 1965 de kanun ile kabul edildi.

ABD ile SSCB arasındaki Küba Füze Krizinde, batı tarafında Turkiye'nin komünizme karşı koruyuculuk görevini yürüttü.

İngiltere kraliçesi II. Elizabeth ve ABD başkan yardımcısı Lyndon B. Johnson'u konuk etti. İngiltere askeri uçaklarının Türk hava sahasını Kuveyt'i tehdit eden Irak'a karşı kullanması için izin çıkardı. Avrupalı liderlerle olan yakın diplomatik ilişkileri sayesinde, Avrupa Birliği 1963 Ankara Anlaşmasını ve bir yıl sonrada Assosiye Üyelik konumuna Türkiyenin ulaşmasını sağladı.

O günkü şartlarda, Istanbul ve Ankara radyolarının dinlenemedigi Doğu Anadolu'da daha sonra bütün Doğu Anadolu'ya hitap edecek olan ilk radyo istasyonunun merkezi konumlu Erzurum'da kurulmasını sağladi ve açış konuşmasında "Aziz Doğulu vatandaşlar; Sizleri yabancı radyoları dinlemekten kurtarmak için Erzurum’da bir radyo istasyonu tesis ettik. Ve bugün neşriyata başlıyoruz. Yabancı radyolardan çok defa fesat, fitne hatta zehir gelir. Erzurum radyosu sizleri bu kötülüklerden koruyacak, kendi temiz sözlerimizle milli meselelerimizi öğrenecek, güzel seslerimizle şarkılarımızı dinleyeceğiz. Erzurum radyosu, doğu illeri ve yurdumuz için mutlu olsun. Bu vesileyle, tüm doğulu vatandaşlarıma sevgi ve saygı hislerimi ifade ederim.” ifadelerini kullandı. Daha sonra Turkiye Radyo ve Televizyon devlet kurumu'nu baskent Ankara'da organize ederek, televizyon hizmetlerinin yurda ilk kez getirilmesini sagladi.

Cemal Gursel Türkiye tarihinde ilk kez planlı ekonomiye geçiş, Devlet Planlama Teşkilatı ve Devlet İstatistik Enistütüsü kuruluşu, 5 yıllık kalkınma planları, sendikalar, grev ve toplu sözleşme yasalarının çıkarılması, Ortak Pazar üyeliği, SSCB ile iyi ilişkiler kurulması, Kıbrıs'a garantör ülkeler tarafından müdahalesi, Cumhuriyet öncesi Erzurum ve Doğu Anadolu'da işgalcilerle işbirlikçi, isyancı azınlıklarca katledilen 250.000 sivil Türk halkının anıtsal temsili konusunda ulusal ve tarihsel önderlik niteliğinde çalışmalar yaptı. Milli İstihbarat Teşkilatı Kuruluşu yasası ve düzenlemesi, Milli Güvenlik Kurulu'nun başlangıç ve geliştirilmesi, Türk ordusunun modernizasyonu, İran, Pakistan ile birlikte bölgesel kalkınma organizasyonunun kurulmasi, Avrupa ve Orta Asya memleketlerini bağlayan mikrodalga radyo iletişim ağı kurulması, Güneydoğu Anadolu'nun kalkınma ve geliştirilmesi planları, Basın Yayın Yüksek okulunun ilk kuruluşu, Turizm Bakanlığı'nın kurulması da yine kendisinin Türkiye Cumhuriyetine olan katkılarıdır. Ayetullah Humeyni ve Mesud Barzani'ye Turkiye'ye siginma izni ve korunma verdi. Sinema ve gorsel sanatlara duydugu ilgi ve verdigi destek ile ulkenin batida turistik amaclarla kitlelere tanitilabilmesi fikri, Ingiliz yazar Eric Antler'in romani'nin Paris ve Istanbul'da cekilen, Peter Ustinov'un oynadigi "Topkapi" isimli populer filme basariyla uygulanmasi ile birlestirildi. Cumhurbaskani onayina sunulan yasa tekliflerini bir kez daha Meclis’te gorusulmek uzere geri gonderme uygulamasini 1963’de baslatti. Milletvekili gazeteci Cihat Baban, Politika Galerisi isimli kitabinda Cemal Gürsel’in kendisine “Eğer Suleyman Demirel Adalet Partisi’nin başına geçebilirse bütün dertleri hallederiz. Aydın adam, yobazlığa yüz vermez. Benim gözüm de arkada kalmaz. O başkan olsun diye ben çok çalışıyorum. Bir muvaffak olursam rahat edeceğim..” dedigini iddia eder. Toplumda gorme kaybi ve korlugun onlenmesi icin hayir yardimi amacini guden uluslararasi Lion’s kulubu’nun Turkiye'de hizmete girmesi (1963), Turkiye Radyo ve Televizyon (TRT) kurumu’nun baslangici (1964), ilk milli nufus kontrol planlama calismalari (1965), ulkede ilk bilgisayar kullanimi, demir celik uretimi gelismesi (AET demir celik birligi dogrultusunda), petrol boru hatti inşasi Cemal Gürsel’in idaresi altinda gerceklesti.

Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Genelkurmay Başkanı Gen. Rüştü Erdelhun'a verilen hapis cezalarına af getirdi.

İlk Devlet Araştırma Kütüphanesi ve hükümete yol göstericilik görevini yasayla verdiği Turkiye Bilimsel Teknik Araştırma Kurumunu kurdu.

Ordunun binek otomobil ihtiyacını karşılamak amacı da güden, ilk yerli ve seri üretimi hedefliyen Devrim (otomobil) projesini başlattı.

Cemal Gürsel devlet başkanligi ve cumhurbaşkanligi gorevlerini ve ilgili masraflarini devletden maaş almadan, emekli asker maaşiyla karsiladi (kaynak: Cumhurbaskanligi bordro kayitlari).

1966 yılında başlayan rahatsızlığının sürmesi, yurt dışında (ABD) tedaviye rağmen ağırlaşarak komaya dönmesi ve görevini engellemesi üzerine, Anayasa uyarınca Cumhurbaşkanlığı görevi 28 Mart 1966'da TBMM tarafından sona erdirildi. 14 Eylül 1966 günü vefat etti. Geriye hiç bir vasiyet ve kendisi ile ilgili dilek bırakmadı. Anıtkabir devrim şehitleri bölümünde toprağa verildi ve sonradan devlet mezarlığına nakledildi.

Hakkında

Genelde, mütevazı ve gösterişsiz bir idareci sıfatıyla ün kazandı ve en büyük önemi, iyi eğitilmiş bir Türk gençliği ile çok ve dürüst çalışan bir halk önceliğine vermeye çalıştı.

"General Gürsel, modern Türkiye’nin Ata’sı olan Mustafa Kemal Atatürk’e benzer bir şekilde, ikinci Türkiye Cumhuriyeti’nin babası olarak tarif edilebilir. Derin bir bölünme zamanında Gürsel, kendisini milli bütünlüğün bir sembolü olarak gören Türk Milleti’nin saygı ve sevgisini kazanıp devam ettirdi. Vefat ettiğinde, ulusun güven duyulan babası kimliğine sahipti." (Vefatı üzerine tüm Türk gazetelerinde yayınlananan baş sağlığı mesajıdır.) Prof. Bernard Lewis, 15 Eylül 1966

Ölümünden sonra o dönemin Yargıtay Başkanı İmran Öktem'in 1967-1968 Adli Yıl Açılış Konuşmasınde Onun hakkındaki düşünceleri şu şekildeydi: Zeki, şefkatli, sağ duyusu kuvvetli, kararların­da isabetli, olduğu gibi görünmesini, gösterişten uzak kalmasını seven, sa­delik içinde büyük olan, büyüklüğünü belli etmek için bir ceht ve gayret gös­termek lüzumu duymayan, Atatürk Devrimleri'ne bağlı, devrimleri korumayı amaç edinmiş, gericiliğin amansız düşmanı, milletine daha çok ve dürüst çalışmayı daima tavsiye eden Cemal Gürsel, büyük mümtaz vasıflariyle ve büyük devrim ve Devlet adamı olarak Türk Tarihi'nde müstesna bir yer almıştır. Olağanüstü devrim idaresinin Anayasa kuruluşlarına arızasız olarak intikalinde ve demokrasinin yerleşmesinde Cemal Gürsel'in büyük etkisi olmuştur. Bunu sağlamak için geceli gündüzlü çalışmış, sağlığını ve hayatını yitirmiştir. Devrimci Türk Milleti sana minnettardır.

Erzurum 2011 Üniversitelerarası Kış Oyunları açılış ve kapanış törenlerinin Cemal Gürsel Stadyumu’nda yapılması planlanmaktadır.

Ismi, cesitli okullar, caddeler ve silahli kuvvetler karargah binalarina verilmistir.

Kronoloji

Dosya:CemalGursel.jpg

Cemal Gürsel

1895, Erzurum'da doğdu.

1914, 16 Ekim'de subay olarak 4. Kolordu Komutanlığı emrine verildi.

1915, 12 Temmuz Asteğmen oldu.

1915, 1 Eylül Teğmen oldu.

1917, 1 Eylül 41. Tümen Obüs Bataryası Komutanlığına atanarak Filistin Cephesine gönderildi.

1918, 19 Eylül İngilizlere esir düşerek iki yıl Mısır'da esir kampında kaldı.

1920, 6 Ekim serbest bırakıldı ve İstanbul'a dönüşte Üsteğmenliğe yükseltildi ve İstiklal Savaşı'na katıldı.

1922, 1 Eylül Yüzbaşı oldu.

1926, 1 Ekim Harp Akademisi'ne başladı.

1929, 1 Eylül Harp Akademisi'nden mezun oldu.

1931, 30 Ağustos Binbaşı oldu.

1936, 30 Ağustos Yarbay oldu.

1940, 30 Ağustos Albay oldu.

1946, 30 Ağustos Tuğgeneral oldu ve 15. Tümen Tugay Komutanlığına atandı.

1948, 30 Ağustos 2. Kolordu Komutanlığı Kurmay Başkanı iken Tümgeneral oldu.

1950, 28 Haziran 12. Tümen Komutanlığına getirildi.

1953, 30 Ağustos İzmir 2. Yurtiçi Bölge Komutanı oldu.

1957, 30 Ağustos Orgeneralliğe yükseltilerek 3. Ordu Komutanı oldu.

1958, 21 Ağustos Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na atandı.

1960, 2 Mayıs Milli Savunma Bakanı Ethem Menderes'e veda etti.

1960, 3 Mayıs Menderes hükümetinin Milli Savunma Bakanı Ethem Menderes'e tarihe geçen mektubunu yazdı. Erken emekliye sevkedildi ve zorunlu izinle İzmir'e gitti.

1960, 27 Mayıs TSK'nın ülke yönetimine el koymasıyla aynı gün Milli Birlik Komitesinin Başkanlığına getirildi (24. Hükümet - 1. Milli Birlik Komitesi Hükümeti 27 Mayıs 1960 - 5 Ocak 1961)

1960, 28 Mayıs Devlet ve Hükümet Başkanlığı, TSK Başkomutanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı (30 Mayıs - 9 Haziran 1960) yetkilerini üstlenerek 24. Hükümeti kurdu. (1. Milli Birlik Komitesi Hükümeti)

1961, 5 Ocak Hükümeti yenileyerek 25. Hükümeti kurdu (2. MBK Hükümeti)

1961, 26 Ekim yapılan halk oylaması ile Cumhurbaşkanı

1963, Ekim Cumhuriyet'in 40. kuruluş yıldönümü nedeniyle Atatürk, İnönü, Kennedy ve kendisinin konuşmalarını içeren bir kutlama plağı yayınlattı.

1966, 31 Ocak Beyin Kanaması geçirdi.

1966, 2 Şubat tedavi için ABD Başkanı Lyndon B. Johnson'un özel uçağıyla ABD'ye götürüldü.

1966, 9 Şubat komaya girdi.

1966, 24 Mart Bakanlar Kurulu toplanarak Gürsel'in Türkiye'ye getirilmesine karar verdi.

1966, 26 Mart Türkiye'ye getirilerek, Gülhane Askeri Tıp Akademisi'ne kaldırıldı.

1966, 26 Mart 37 kişilik Müşterek Sağlık Kurulu, Gürsel'in cumhurbaşkanlığı görevine devam edemeyeceğini belirten bir rapor hazırlayarak Başbakanlığa sundu.

1966, 28 Mart anayasa uyarınca cumhurbaşkanlığı görevi TBMM kararıyla sona erdirildi.

1966, 16 Eylül sabaha karşı (06.45) vefat etti.

Çoklu ortam kaynakları

Aşağıdaki ses ve belgesel kaynaklar, Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel'in 1963 yılında yayınladığı plaktan alınmıştır.

• (The sound file of the message by President en:Cemal Gürsel on Mustafa Kemal Atatürk, November 10, 1963)

• http://en.wikipedia.org/wiki/Image:CemalGursel1963.ogg Cemal Gürsel'in Kemal Atatürk hakkında ses kaydı, 10 Kasim 1963
• http://en.wikipedia.org/wiki/Image:CemalGursel1963_text.pdf Cemal Gürsel'in Atatürk hakkındaki konuşmasının metni
• http://en.wikipedia.org/wiki/Image:JFKennedy_November1963.ogg ABD Başkanı John F. Kennedy'nin Kemal Atatürk üzerine sesli mesajı, 1963
• http://tr.wikisource.org/wiki/Resim:InTurkish_Kennedy.ogg Türkçe ses olarak John F. Kennedy'nin Kemal Atatürk konuşmasının tercümesi, 1963
• http://en.wikipedia.org/wiki/Image:JFKennedy1963_text.pdf Baskan John F. Kennedy'nin Atatürk mesajının metni
• http://en.wikipedia.org/wiki/Image:IsmetInonu1963.ogg İsmet İnönü'dem Kemal Atatürk sesli mesajı, 1963
• http://en.wikipedia.org/wiki/Image:IsmetInonu1963_text.pdf İsmet İnönü'den Atatürk mesajının metni

Kaynakça

• Cemal Gursel Kralice II.Elizabeth'in Ankara'ya ilk ziyaretinde , 1961

• Annesi ile ilgili Cemal Gürsel'in ÜNYE'den ilkokul cagı hatirası

• Detaylı İngilizce Biyografisi ve Resimleri

• Anadolu Ajansi albumundeki Cemal Gürsel fotograflari 1960-1965

• Cemal Gürsel'in Savunma Bakanı'na mektubu - Devlet Arşivleri Orijinali

• Adnan Menderes'in Cumhurbaşkanlığını istediğine dair haber

• Cumhurbaşkanlığı Fotografı

• Gürsel hakkında verilen sağlık raporu ve ilgili tarihler

• Anayasa Mahkemesi felsefesi ve tarihcesi

• Turkiye Cumhuriyeti 1960-62

• Turkiye Cumhuriyeti 1963-66

• 1967 Adalet yılı açılış konuşmasında Cemal Gursel

Önce gelen: Celal Bayar	Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı 27 Mayıs 1960 - 28 Mart 1966	Sonra gelen: Cevdet Sunay
Önce gelen: Adnan Menderes	Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı 27 Mayıs 1960 - 27 Ekim 1961	Sonra gelen: Emin Fahrettin Özdilek
Önce gelen: İbrahim Ethem Menderes	Türkiye Cumhuriyeti Milli Savunma Bakanı 30 Mayıs 1960 - 9 Haziran 1960	Sonra gelen: Emin Fahrettin Özdilek

Şablon:Tr cumhurbskŞablon:Tr basbakanlar