Hortum (meteoroloji): Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
k bitişik yazılmış "da" ayrıldı. |
Değişiklik özeti yok Etiketler: Geri alındı olası sayı vandalizmi Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
[[Dosya:TrombaMarinaTerracinaItalia11ago06.jpg|200px|küçükresim|Terracina ([[Lazio]], [[İtalya]])'da bir hortum]] |
[[Dosya:TrombaMarinaTerracinaItalia11ago06.jpg|200px|küçükresim|Terracina ([[Lazio]], [[İtalya]])'da bir hortum]] |
||
[[Dosya:F5 tornado Elie Manitoba 2007.jpg|küçükresim|200px|22 Haziran 2007 tarihinde [[Kanada]]'nın [[Manitoba]] eyaletinde meydana gelen F5 kategorisindeki (önce F4 olduğu tahmin edildi) bir hortum, güneydoğusundan [[Elie, Manitoba|Elie]] kasabasına yaklaşırken]] |
[[Dosya:F5 tornado Elie Manitoba 2007.jpg|küçükresim|200px|22 Haziran 2007 tarihinde [[Kanada]]'nın [[Manitoba]] eyaletinde meydana gelen F5 kategorisindeki (önce F4 olduğu tahmin edildi) bir hortum, güneydoğusundan [[Elie, Manitoba|Elie]] kasabasına yaklaşırken]] |
||
'''Hortum''', [[Bulut|kümülus bulutları]] ile bağlantılı olarak silindir şeklinde dönerek gezen bir [[rüzgâr]] türüdür.<ref name="coğ1">{{kitap kaynağı |soyadı1=Nijman |ad1=Jan |başlık=Geography: Realms, Regions, and Concepts |tarih=2020 |yayıncı=Wiley |isbn=978-1119607410 |basım=20.}}</ref> Bu "hortum" bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir.<ref name="coğ1"/> Hortumlar hakkında bir bilimsel teori ilk olarak 1917 yılında [[Alfred Wegener]] tarafından üretilmiştir ve bu teori günümüzde de doğru olarak kabul edilmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://journals.ametsoc.org/view/journals/bams/100/4/bams-d-17-0316.1.xml|başlık=100 Years Later: Reflecting on Alfred Wegener’s Contributions to Tornado Research in Europe|tarih=1 Nisan 2019|sayı=4|dil=EN|sayfalar=567-578|çalışma=Bulletin of the American Meteorological Society|cilt=100|ad=Bogdan|soyadı=Antonescu|issn=0003-0007|doi=10.1175/BAMS-D-17-0316.1|ad2=Hugo M. A. M.|ad3=David M.|soyadı2=Ricketts|soyadı3=Schultz}}</ref> |
'''Hortum''', [[Bulut|kümülus bulutları]] ile bağlantılı olarak silindir şeklinde dönerek gezen bir [[rüzgâr]] türüdür.<ref name="coğ1">{{kitap kaynağı |soyadı1=Nijman |ad1=Jan |başlık=Geography: Realms, Regions, and Concepts |tarih=2020 |yayıncı=Wiley |isbn=978-1119607410 |basım=20.}}</ref> Bu "hortum" bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir.<ref name="coğ1"/> Hortumlar hakkında bir bilimsel teori ilk olarak 1917 yılında [[Alfred Wegener]] tarafından üretilmiştir ve bu teori günümüzde de doğru olarak kabul edilmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://journals.ametsoc.org/view/journals/bams/100/4/bams-d-17-0316.1.xml|başlık=100 Years Later: Reflecting on Alfred Wegener’s Contributions to Tornado Research in Europe|tarih=1 Nisan 2019|sayı=4|dil=EN|sayfalar=567-578|çalışma=Bulletin of the American Meteorological Society|cilt=100|ad=Bogdan|soyadı=Antonescu|issn=0003-0007|doi=10.1175/BAMS-D-17-0316.1|ad2=Hugo M. A. M.|ad3=David M.|soyadı2=Ricketts|soyadı3=Schultz}}</ref>h88 |
||
== Oluşumu == |
== Oluşumu == |
||
Sayfanın 19.35, 19 Ocak 2022 tarihindeki hâli
Hortum, kümülus bulutları ile bağlantılı olarak silindir şeklinde dönerek gezen bir rüzgâr türüdür.[1] Bu "hortum" bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir.[1] Hortumlar hakkında bir bilimsel teori ilk olarak 1917 yılında Alfred Wegener tarafından üretilmiştir ve bu teori günümüzde de doğru olarak kabul edilmektedir.[2]h88
Oluşumu
Hava olaylarının oluşumları ne kadar karışık gözükse de, aslında hepsinin oluşumu birbirleri ile benzer şekildedir. Hortum gibi ekstrem hava olayının oluşmasındaki tek fark; yukarı seviyelere taşınan suyun (konveksiyon) çok daha fazla olması ve sürekli hızlı bir şekilde yükselmesidir. Buna basit bir örnek olarak kaynayan suyu örnek gösterebiliriz. Isındıkça yükselen hava, yukarı seviyedeki soğuk havadan dolayı içindeki su yoğuşarak milyarlarca su partiküllerini açığa çıkarır. Bu milyarlarca mikro su partikülleri yukarıda birleşerek bulut diye adlandırdığımız şekilleri oluştururlar ki, bulutların büyüklükleri de taşınan havanın hızına bağlı olarak değişir. Çok hızlı bir şekilde yükselen sıcak ve nemli hava, yükselen havaya oranla çok daha soğuk olan hava tarafından emilmeye başlar. Bu esnada hava çok kararsızdır ve bu kararsızlığın tepkimesi olarak bulutun altında spiral bir şekil oluşur. Yer seviyesinden hızlıca yükselen hava, basıncı ve sıcaklığı düşürür. Bu esnada rüzgâr şiddetini arttırır ve su buharı yoğunlaşmaya başlar. Yoğunlaşan su buharı, bulutun altında belirmeye başlayan spiral şeklin daha belirgin, havanın ise daha kararsız hale gelmesine neden olarak hortumun gücünün artmasına neden olur. Olgunlaşmaya başlayan spiral şekil alttan emdiği havayı hızla soğutarak yoğuşturur ve şiddetli akıma, şimşeklerle birlikte dolu ve yağmur sağanakları da katılır. Hortumlar tropikal bir siklona oranla çok daha küçük, ancak bir o kadar da yıkıcıdır.
Bir denizin ya da gölün üzerinde meydana gelen bir hortum, yerden emdiği sular ile bir "Su hortumu"[3] oluşturur. Havanın mevsimsel değişimine göre kar hortumu ve alev hortumları[4] da oluşabilmektedir.
-
-
Stoughton kasabasına yaklaşan bir hortum (F5) -
Oklahoma eyâletinde F5 kategorisinden (en büyük) bir hortum Genişliği tahminen 1,5 kilometre
Kaynakça
- ^ a b Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
- ^ Antonescu, Bogdan; Ricketts, Hugo M. A. M.; Schultz, David M. (1 Nisan 2019). "100 Years Later: Reflecting on Alfred Wegener's Contributions to Tornado Research in Europe". Bulletin of the American Meteorological Society (İngilizce). 100 (4): 567-578. doi:10.1175/BAMS-D-17-0316.1. ISSN 0003-0007.
- ^ US Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration. "What is a waterspout?". oceanservice.noaa.gov (İngilizce). 25 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.
- ^ Grantham-Philips, Joshua Bote and Wyatte. "California is on fire: What are fire whirls, fire tornadoes, fire clouds and dry lightning?". USA TODAY (İngilizce). 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.
Dış bağlantılar
 |
Wikimedia Commons'ta Tornado ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
|
Wikimedia Commons'ta Wasserhose ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
 |
Vikisözlük'te Hortum ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
- Fotos von Tornados13 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Familie von Wasserhosen über dem Adriatischen Meer
Avrupa
- European Severe Storms virtual Laboratory (ESSL)(İngilizce)
- European Severe Weather Database (ESWD)19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- The Tornado and Storm Research Organisation (TORRO) (İngilizce)
ABD
- NSSL: National Severe Storm Laboratory, USA (englisch)
- What is a Tornado? Essay von Charles A. Doswell, Cooperative Institute for Mesoscale Meteorological Studies, Norman (OK), USA1 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Was ist ein Tornado? Die deutsche Übersetzung des Doswell-Artikels von Felix Welzenbach
- Abbildungen von Tornados30 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
