Biyom

Yaşam varoluş biçimlerinin Mavi gezegeni: Yeryüzü

Biyom, biyosferin aynı iklim koşullarında ve aynı bitki örtüsünün egemen olduğu çok geniş bölümlerini belirten çevrebilim terimidir. Yeryüzündeki birbirine bitişik, benzer yayılmış yaşam alanları olarak da tanımlanabilir.

Her biyomda, egemen bitki örtüsü, o biyoma özgü bir dizi hayvan topluluğunu barındırır. Her biyomun biyotası (bitkileri ve hayvanları), doğanın her yanında benzer özellikler taşır. Biyomlar, yaşam çevresi denilen içinde özel organizmaların yaşadıkları daha küçük birimlerden oluşurlar.

Bölgenin coğrafyası ve iklimi gibi etkenler söz konusu biyomda gelişen yaşam biçimlerinin türünü belirler. Bir biyomda pek çok ekosistem olabilir.

Biyomların 2 ana çeşidi vardır. Bunlar Karasal Biyomlar ve Su biyonlarıdır.

1. Karasal Biyomlar

• Ekvator Yağmur Ormanları Biyomu : Amazon, Kongo ve Endonezya adalarında görülür
• Savan Biyomu : Afrika’nın doğusu ve batısı ile Avustralya’nın güneydoğusu ve Brezilya’nın güney bölgesinde görülür. 
• Çöl Biyomu : Afrika Kuzeyi, batı Arap Yarımadası, İran orta bölgesinde, Avustralya orta bölgesinde ve ABD orta bölgesinde görülür.
• Yapraklakrını Döken Orman Biyomu : Avrupa’nın orta ve batı bölgeleri, Kanada batı bölgesi, Avustralya doğusu ve Çin’in genelinde görülür. 
• Çalı Biyomu : Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler, ABD Kaliforniya eyaleti, Şili orta bölgesi, Güney Afrika Kap Bölgesi ve Avustralya’nın güney batısında görülür.
• İğne Yapraklı Orman Biyomu : İskandinav Yarımadası güneyi, Sibirya güneyi, Kanada güneyi, Alaska güneyi ve Doğu Avrupa’nın soğuk bölgelerinde görülür.
• Tundra Biyomu : Alaska kuzeyi, Kanada kuzeyi, İskandinav Yarımadası kuzeyi ve Rusya’nın kuzey kesimlerinde görülür.
• Dağ Biyomu : Himalaya dağları, And dağları, Alp dağları, Kafkas dağları gibi yüksek zirvelerin bölgeleridir.
• Kutup Biyomu : Kutup bölgesi olan Antarktika ve Grönland’da görülür.

2. Su Biyomları. Tuzlu Su Biyomları ve Tatlı Su Biyomları. Tatlı Su biyomlarıda Göl Biyomları ve Akarsu Biyomları olarak ikiye ayrılır.

• Okyanus ve Deniz Biyomu
• Göl Biyomu
• Akarsu Biyomu

Farklı biyomlar

Bir biyomu öbüründen ayıran temel etki iklimdir. Sözgelimi, bir tropikal yağmur ormanının iklimi, iğne yapraklı ormanların ikliminden çarpıcı bir biçimde farklıdır. Tropikal yağmur ormanında bol su bulunur; günlük 13,9 - 29,4 °C'lik sıcaklık, bitki gelişmesi için aşağı yukarı kusursuz bir ortam yaratır. İğne yapraklı orman, tipik olarak yazın kuraklığa, kışın da çok soğuk havaya daha iyi dayanır. Aynı biçimde hayvan topluluğu da biyomdan biyoma değişir. Her biyomun bitki ve hayvan toplulukları, o biyoma uyarlanmışlardır. Sözgelimi kuzey tundralarında, yılın önemli bir bölümünde çok soğuk bir iklim egemendir; bitki gelişme dönemi de serin ve kurak geçer. Bununla birlikte gerek bitki topluluğu, gerek hayvan topluluğu, bu sert koşullara uyum sağlamışlardır. Kuzey kutup bölgesinin ağaçsız tundra bitki örtüsü, çokyıllık bitkilerden oluşur. Bitkilerin alçak boylu olması, sert, dondurucu rüzgarlara karşı geliştirilmiş bir uyumdur; böylece nem, besin azlığı, vb. öbür olumsuz koşullara, yüksek boylu bitkilerden daha iyi dayanırlar.

Benzer biyomlar

Benzer biyomlar, çoğunlukla aynı enlemlerde bulunurlar. Bu durum tundrada ve tayga adı verilen iğne yapraklı kuzey ormanlarında açıkça görünür. Enlem benzerliklerinin yanı sıra, yükseklik benzerlikleri de biyomun oluşumunu etkiler. Yüksek bir dağın doruğuna doğru çıkıldıkça, sıcaklık düşer, hava soğur; kışlar daha uzun ve sert geçer (ekvator yakınlarındaki yüksek dağların dorukları bile karlarla kaplıdır). Bu yüzden, aynı dağda birkaç farklı iklim ve bitki örtüsü kuşağı görülür.

Kara ve su biyomları

Biyomlar kara ve su biyomları olmak üzere ikiye ayrılır. Kara biyomları; tundralar, taygalar (kozalaklı ağaç), yapraklarını döken ve dökmeyen ormanlar, ılıman bölge ormanları, koruluk ve çalılıklar, çöller, tropikal ormanlar ve çalılıklar, stepler-savanlar, çayırlıklardır. Su biyomları ise; tuzlu su ve tatlı su biyomları olmak üzere iki bölümde incelenir. Tatlı su biyomları da akarsular, haliçler ve göllerdir.

Diğer biyomlar

Tümüyle kaya gözenekleri ve çatlaklarında oluşan bir endolitik biyom mikroskobik yaşamı, yüzeyden kilometrelerce derinlikte bulunmuş ve bu oluşumlar ancak son zamanlarda keşfedilmiştir; ve ayrıca en bilindik biyom sınıflandırma şemalarına da uymamaktadırlar.

Yeryüzü biyomlarının haritası

Buz tabakası ve Kutup çölü   Tundra   Tayga   Ilıman geniş yapraklı orman

Ilıman bozkır   Yarı tropik nemli orman   Akdeniz bitki örtüsü   Muson ormanları

Kurak çöl   Kurakçıl fundalık ve çalılık   Kuru bozkır   Yarı kurak çöl

Çimenli savan   Ağaçlı savan   Yarı tropik kuru orman   Tropik yağmur ormanları

Alp tundraları   Dağ ormanları

Tatlısu biyomları

Büyük kıta bölümleri, okyanusların ve dünyanın denizleri içerisinde drenajı gösteriliyor – gri alanlar kapalı havzalardır (endorheic); okyanusa akış yoktur.

Asıl okyanuslar ve dünyanın denizlerinin drenaj havzası kıta bölünmelerine göre işaretlenir. Gri alanlar kapalı havzalardır (endorheic); okyanuslara süzülme yoktur.

Ayrıca bakınız

• Yüksekliğe göre bölgeleme
• Biomics
• Biyosfer rezervi
• Yerbilim
• Ekolojik Bölge
• Çevrebilim
• Ekosistem
• Ekosistem çeşitliliği
• Ecotope
• Ecozone
• İklim sınıflandırması
• Bitki biyoçeşitliliğine iklim değişikliğinin etkisi
• Gen havuzu
• Genetik kirlenme
• Genetik aşınması
• Büyüyen bölge
• Habitat (çevrebilim)
• İnsan mikrobiyomları
• Kuchler bitki derneği
• Yaşam bölgeleri
• Doğal ortam
• Doğa
• Toprakbilim
• Üçüncü çağın son dönemi
• Biyosfer Yedeklerinin Dünya Ağı

Kaynakça