Türkü

Maria Wiik, "Balad" (1898)

Türkü (İngilizce: Ballad ve Fransızca: Ballade) şiirin, müziğe uyarlanmış halidir. Bu müzik türü, tamamen efsaneler hakkında veya önemli olaylar hakkında olabileceği gibi, aşk veya sevgiyi konu alan bir şiir de olabilir.

Eski çağlarda balat, müzikten çok bir şiiri anımsatırken, zaman geçtikçe işin içine ritimler veya çalgılar girmiştir. Günümüzde ise balat denince akla, popüler müziğe yedirilmiş bir tür yavaş müzik gelmektedir. Hatta, bu tanım sadece yavaş müzikler için bile kullanılmaktadır.

Müzik türü olarak balat; power balat, folk balat, rock balat, pop balat gibi alt dallara ayırabilmektedir. Günümüzde herhangi bir müzik türü, bu şekilde isimlendirildiğinde, bu eser genel tanım olarak, o müzik türünün yavaş ve içli biçimi olduğu anlamına gelmektedir.

Türkiye'de Türkü

Türkiye'nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen halk şiirlerinin her çeşidine verilen ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, ilgi eki olan "î" ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. "Türkî", Türk ile ilgili ve Türk'e özgü anlamında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve belirli bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle yazılan ve zamanla anonimleşen bir nazım biçimidir. Türküler ana dörtlüklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki dörtlüklere (üçlük veya ikilik de olabilir) "bent" adı verilir. Nakaratlar ise halk dilinde "bağlama" ve "kavuştak" olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra tekrar edilen ikilik (ya da daha çok) dizelerdir.

Türkünün belirli bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da herhangi bir halk şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olur. Bu yüzden türkü tipinin en belirgin özelliği melodisidir. Türküler hece ölçüsünün her kalıbıyla söylenir. Yani hece sayısı itibarıyla bir sınırlama olmaz.

Türkülerin büyük çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Türküler bu şekilde halkın malı olurlar ve halkın her kesimine hitap eden sanatçılar tarafından albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir müzik türüdür. Türküler çoğu kez, bir doğa olayı ya da bir kahramanlık karşısında doğar ve yayılırlar. Türküler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, yer adlarının, hatta konuların bile değiştiği görüldüğü için, nerede doğduklarını saptamak güçleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere göre usulsüz ve usullü türküler olarak iki ayrım yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova'yı içine alan uzun havalardır. Usullü olan türküler grubunda ise genellikle oyun havaları yer alır ki bunlara Konya'da oturak havası, Şanlıurfa'da kırık hava adı verilmektedir.

Türklerde işlenen konulara göre de sınıflama yapan yazarlar vardır. Konularına göre türküler:

• Ninniler
• Çocuk türküleri
• Doğa türküleri
• Aşk türküleri
• Kahramanlık ve askerlik türküleri
• Tören türküleri
• İş türküleri
• Karşılıklı türküleri
• Ölüm türküleri (Ağıt)
• Oyun türküleri
• Tabiat ve hayvan türküleri
• Zeybek ve derebeyi türküleri
• Cinayetler ve acıklı olaylarla alakalı türküleri
• Güldürücü türküleri