Doğu Karadeniz göknarı: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Fagus (mesaj | katkılar)
34.284 değişiklik
Fagus (mesaj | katkılar)
34.284 değişiklik
Değişiklik özeti yok
8. satır: 8. satır:
}}
}}
'''Doğu Karadeniz göknarı''' (''Abies nordmanniana''), [[çamgiller]] (Pinaceae) familyasında [[Kafkasya]]'ya özgü bir [[göknar]] [[tür]]ü.
'''Doğu Karadeniz göknarı''' (''Abies nordmanniana''), [[çamgiller]] (Pinaceae) familyasında [[Kafkasya]]'ya özgü bir [[göknar]] [[tür]]ü.

[[Türkiye]]'nin kuzeybatısındaki göknar popülasyonlarının tümü ''Abies nordmanniana'' ssp. ''nordmanniana'' veya ''A. nordmanniana'' ssp. ''equitrojani'' olarak adlandırılır. Bu ikinci takson iki alanla sınırlıdır, bunlar Kaz dağları ve Uludağ'dır. Türkiye'nin kuzeybatısındaki diğer tüm popülasyonlar, tipik alt ür olarak kabul edilir. Türkiye'deki çoğu otorite, ''A. bormuelleriana'' ve ''A. equi-trojani''<nowiki>'</nowiki>yi ''Abies nordmanniana'''nın Türkiye'nin doğu kısımları ve Kafkasya'nın komşu bölgeleri ile sınırlı olduğu ayrı türler olarak kabul etmektedir <ref>{{dergi kaynağı |başlık=(Çiçek ve diğerleri, 2005)}}</ref> <ref>{{dergi kaynağı |başlık=(Kaya ve diğerleri, 2008)}}</ref>.

Bu tür, IUCN kırmızı listesine göre Türkiye'nin kuzeybatısındaki Karadeniz Bölgesi'nde, doğuda Kafkasya'nın doğusunda, büyük ölçüde bozulmamış geniş ormanlar oluşturduğundan, '''Asgari Endişe''' (LC) olarak değerlendirilmiştir. Dağılım esas olarak güney ve doğu Karadeniz bölgesine bitişik dağlarla sınırlıdır. Batı Kafkasya'da ([[Gürcistan]], [[Ermenistan]], [[Azerbaycan]], [[Gürcistan]] ve [[Rusya]]) ve Kuzeydoğu Anadolu'da (Türkiye) bir orman yoğunluğu (''A. nordmanniana'' ssp. ''nordmanniana'') ve kuzeybatı Anadolu'da (Türkiye) başka bir yoğunluk vardır. Anadolu'nun aşırı kuzeybatı kesiminde, ''A. nordmanniana'' ssp. ''equi-trojani'' oluşur. ''A. nordmanniana'' için ortaya çıkma boyutu ve yerleşim alanı bilinmemektedir, ancak bu türün dağılımının kapsamı, tehdit altındaki tüm kriterleri açıkça aşmaktadır.<ref>{{dergi kaynağı |başlık=(Browicz 1982).}}</ref>

Magmatik ve granit kayalardan türetilen derin verimli topraklarda dağların yüksek dağlık bölgeleri. Hem saf meşcereler oluşturur hem de doğu ladini (''Picea orientalis''), doğu kayını (''Fagus sylvatica''), [[sarıçam]] (''Pinus sylvestris'') ve karaçam (Pinus nigra) ile karışık meşçereler oluşturur. Kafkasya'da 1.200-2.200 arasında bulunur, ancak nemli kuzey yamaçlarında 600-800 m arasında büyüyebilir ve Türkiye'de rakım aralığı 200-1.900 m arasındadır.<ref name="IUCN">{{web kaynağı |yazar1=Knees, S. |yazar2=Gardner, M. |başlık=''Abies nordmanniana'' |url=https://www.iucnredlist.org/species/42293/10679078#text-fields |website=IUCN Red List of Threatened Species |erişimtarihi=28 Şubat 2021 |tarih=2011}}</ref>

Odun çok değerli olsa da, ağaç kesiminin nüfus üzerinde önemli bir zararlı etkisi olmamıştır. Bununla birlikte, ''A. nordmanniana'' ssp. ''equi-trojani'', [[Kazdağı Milli Parkı]]'ndaki çok sayıda ziyaretçi ile ilişkili asit yağmuru, yangın, yerel kereste çıkarma ve habitat bozulması gibi bir dizi olumsuz etki nedeniyle düşüştedir.<ref>{{dergi kaynağı |başlık=(Satil 2009)}}</ref>

Düz damarlı ve özellikle kaplama olmak üzere yapı malzemeleri için kolayca işlenebilen ahşabı ile çok değerli olduğu Kafkasya ve Türkiye'de önemli bir kereste ağacıdır.<ref>{{dergi kaynağı |başlık=(Farjon 2010)}}</ref>

Noel Ağacı pazarı için sıklıkla yetiştirildiği birçok Avrupa ülkesinde ticari bir ağaç dikme ağacı olarak kullanılmaktadır. Bu tür, çeşitli koruma alanlarından bilinmektedir.<ref name="IUCN"/>


Geniş, piramidal taçlı ve eşit aralıklarla yatay olarak büyüyen yan dalları olan büyük kozalaklı ağaçtır. Doğal dağıtım alanında 500 yıl kadar eski ve 60 m yüksekliğe kadar olan örnekler bulunabilir. Nihayetinde 7-9 m genişliğe kadar büyür. Ağacın etrafında yeterli alan verildiğinde, alttaki dallar ağaçta kalır. Genç örnekler yavaş büyür, ancak ağaç yaşlandıkça büyüme biraz hızlanır. Genç dallar zeytin yeşili olup, küçük tomurcukların özü yoktur. Kışın tomurcuklar kırmızımsı kahverengiye döner. Parlak, koyu yeşil iğnelerin altında 2 beyaz şerit bulunur. Ağaç, çarpıcı çiçekler aldıktan sonra, sonbaharda dik yeşil [[kozalak]]lar belirir ve ardından kahverengiye döner. Doğu Karadeniz göknarının, 19. yüzyılın başlarında Odessa botanik bahçelerinin yöneticisi A. von Nordmann tarafından [[Kafkasya]]'da bir arama sırasında keşfedildi.<ref>{{web kaynağı |başlık=''Abies nordmanniana'' |url=https://www.vdberk.co.uk/trees/abies-nordmanniana/ |website=Van Den Berk |erişimtarihi=28 Şubat 2021}}</ref>
Geniş, piramidal taçlı ve eşit aralıklarla yatay olarak büyüyen yan dalları olan büyük kozalaklı ağaçtır. Doğal dağıtım alanında 500 yıl kadar eski ve 60 m yüksekliğe kadar olan örnekler bulunabilir. Nihayetinde 7-9 m genişliğe kadar büyür. Ağacın etrafında yeterli alan verildiğinde, alttaki dallar ağaçta kalır. Genç örnekler yavaş büyür, ancak ağaç yaşlandıkça büyüme biraz hızlanır. Genç dallar zeytin yeşili olup, küçük tomurcukların özü yoktur. Kışın tomurcuklar kırmızımsı kahverengiye döner. Parlak, koyu yeşil iğnelerin altında 2 beyaz şerit bulunur. Ağaç, çarpıcı çiçekler aldıktan sonra, sonbaharda dik yeşil [[kozalak]]lar belirir ve ardından kahverengiye döner. Doğu Karadeniz göknarının, 19. yüzyılın başlarında Odessa botanik bahçelerinin yöneticisi A. von Nordmann tarafından [[Kafkasya]]'da bir arama sırasında keşfedildi.<ref>{{web kaynağı |başlık=''Abies nordmanniana'' |url=https://www.vdberk.co.uk/trees/abies-nordmanniana/ |website=Van Den Berk |erişimtarihi=28 Şubat 2021}}</ref>
19. satır: 31. satır:
*{{Vikitür-ufak|Abies nordmanniana}}
*{{Vikitür-ufak|Abies nordmanniana}}
== Kaynakça ==
== Kaynakça ==

[[Kategori:Asgari endişe altındaki bitkiler]]
[[Kategori:Asgari endişe altındaki bitkiler]]
[[Kategori:Rize florası]]
[[Kategori:Rize florası]]

Sayfanın 14.12, 28 Şubat 2021 tarihindeki hâli

Doğu Karadeniz göknarı
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Plantae
Bölüm: Tracheophyta
Sınıf: Pinopsida
Takım: Pinales
Familya: Pinaceae
Alt familya: Abietoideae
Cins: Abies
Tür: A. nordmanniana
İkili adlandırma
Abies nordmanniana
(Steven) Spach, Hist. Nat. Vég. 11: 418 (1841).
Dağılımı

Doğu Karadeniz göknarı (Abies nordmanniana), çamgiller (Pinaceae) familyasında Kafkasya'ya özgü bir göknar türü.

Türkiye'nin kuzeybatısındaki göknar popülasyonlarının tümü Abies nordmanniana ssp. nordmanniana veya A. nordmanniana ssp. equitrojani olarak adlandırılır. Bu ikinci takson iki alanla sınırlıdır, bunlar Kaz dağları ve Uludağ'dır. Türkiye'nin kuzeybatısındaki diğer tüm popülasyonlar, tipik alt ür olarak kabul edilir. Türkiye'deki çoğu otorite, A. bormuelleriana ve A. equi-trojani'yi Abies nordmanniana'nın Türkiye'nin doğu kısımları ve Kafkasya'nın komşu bölgeleri ile sınırlı olduğu ayrı türler olarak kabul etmektedir [1] [2].

Bu tür, IUCN kırmızı listesine göre Türkiye'nin kuzeybatısındaki Karadeniz Bölgesi'nde, doğuda Kafkasya'nın doğusunda, büyük ölçüde bozulmamış geniş ormanlar oluşturduğundan, Asgari Endişe (LC) olarak değerlendirilmiştir. Dağılım esas olarak güney ve doğu Karadeniz bölgesine bitişik dağlarla sınırlıdır. Batı Kafkasya'da (Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan ve Rusya) ve Kuzeydoğu Anadolu'da (Türkiye) bir orman yoğunluğu (A. nordmanniana ssp. nordmanniana) ve kuzeybatı Anadolu'da (Türkiye) başka bir yoğunluk vardır. Anadolu'nun aşırı kuzeybatı kesiminde, A. nordmanniana ssp. equi-trojani oluşur. A. nordmanniana için ortaya çıkma boyutu ve yerleşim alanı bilinmemektedir, ancak bu türün dağılımının kapsamı, tehdit altındaki tüm kriterleri açıkça aşmaktadır.[3]

Magmatik ve granit kayalardan türetilen derin verimli topraklarda dağların yüksek dağlık bölgeleri. Hem saf meşcereler oluşturur hem de doğu ladini (Picea orientalis), doğu kayını (Fagus sylvatica), sarıçam (Pinus sylvestris) ve karaçam (Pinus nigra) ile karışık meşçereler oluşturur. Kafkasya'da 1.200-2.200 arasında bulunur, ancak nemli kuzey yamaçlarında 600-800 m arasında büyüyebilir ve Türkiye'de rakım aralığı 200-1.900 m arasındadır.[4]

Odun çok değerli olsa da, ağaç kesiminin nüfus üzerinde önemli bir zararlı etkisi olmamıştır. Bununla birlikte, A. nordmanniana ssp. equi-trojani, Kazdağı Milli Parkı'ndaki çok sayıda ziyaretçi ile ilişkili asit yağmuru, yangın, yerel kereste çıkarma ve habitat bozulması gibi bir dizi olumsuz etki nedeniyle düşüştedir.[5]

Düz damarlı ve özellikle kaplama olmak üzere yapı malzemeleri için kolayca işlenebilen ahşabı ile çok değerli olduğu Kafkasya ve Türkiye'de önemli bir kereste ağacıdır.[6]

Noel Ağacı pazarı için sıklıkla yetiştirildiği birçok Avrupa ülkesinde ticari bir ağaç dikme ağacı olarak kullanılmaktadır. Bu tür, çeşitli koruma alanlarından bilinmektedir.[4]

Geniş, piramidal taçlı ve eşit aralıklarla yatay olarak büyüyen yan dalları olan büyük kozalaklı ağaçtır. Doğal dağıtım alanında 500 yıl kadar eski ve 60 m yüksekliğe kadar olan örnekler bulunabilir. Nihayetinde 7-9 m genişliğe kadar büyür. Ağacın etrafında yeterli alan verildiğinde, alttaki dallar ağaçta kalır. Genç örnekler yavaş büyür, ancak ağaç yaşlandıkça büyüme biraz hızlanır. Genç dallar zeytin yeşili olup, küçük tomurcukların özü yoktur. Kışın tomurcuklar kırmızımsı kahverengiye döner. Parlak, koyu yeşil iğnelerin altında 2 beyaz şerit bulunur. Ağaç, çarpıcı çiçekler aldıktan sonra, sonbaharda dik yeşil kozalaklar belirir ve ardından kahverengiye döner. Doğu Karadeniz göknarının, 19. yüzyılın başlarında Odessa botanik bahçelerinin yöneticisi A. von Nordmann tarafından Kafkasya'da bir arama sırasında keşfedildi.[7]

iki alt türü tanımlanmıştır.

  • Kazdağı göknarı (Abies nordmanniana subsp. equi-trojani)
  • Doğu Karadeniz göknarı (Abies nordmanniana subsp. nordmanniana)

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "(Çiçek ve diğerleri, 2005)". 
  2. ^ "(Kaya ve diğerleri, 2008)". 
  3. ^ "(Browicz 1982)". 
  4. ^ a b Knees, S.; Gardner, M. (2011). "Abies nordmanniana". IUCN Red List of Threatened Species. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021. 
  5. ^ "(Satil 2009)". 
  6. ^ "(Farjon 2010)". 
  7. ^ "Abies nordmanniana". Van Den Berk. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Doğu_Karadeniz_göknarı&oldid=24994300" sayfasından alınmıştır