Galatyalılara Mektup

Galatyalılara Mektup ya da Galatyalılar, Yeni Ahit’in dokuzuncu kitabıdır. Mektup, Tarsuslu Pavlus’tan Galatya’daki erken dönem Hristiyan cemaatlerine yazılmıştır. Mektubun gönderildiği Galatya'nın tam olarak neresi olduğu belirli değildir. Uzmanlar bu Galatya'nın ya Anadolu'nun güneyindeki Roma eyaleti Galatya ya da İç Anadolu'da Keltlerin yaşadığı daha geniş bir bölgenin adı olan Galatya olduğuna ihtimal vermektedirler. Pavlus, daha çok, birinci yüzyılda centil Hristiyanlar ve Yahudi dînî hukuku arasındaki ilişkiye dair beyanda bulunmaktadır. Pavlus, centil Hristiyanların Yahudi dini hukukuna tabi olmasına, özellikle erkeklerin sünnet olmasına karşı çıkmaktadır. Ona göre, Mesih'in zuhuru ile Yahudi dînî hukuku zorunluluğunu yitirmiştir. Galatyalılara Mektup, Hristiyanlık tarihi, Hristiyanlık ilahiyatının gelişimi ve Pavlus hakkındaki çalışmalara büyük etkide bulunmuştur. Mektuptaki esas tartışma konusu, centillerin Hristiyanlığa geçişinin nasıl olması gerektiği üzerinedir. Konunun bu oluşu, bu mektubun kilise tarihinin oldukça erken bir döneminde yazılmış olduğunu göstermektedir. Bu en erken devirde, Hristiyanların azami çoğunluğu, Yahudilikten Hristiyanlığa geçiş yapan İsrailoğullarından oluşuyordu. Tarihçiler, bu topluluğa Hristiyan Yahudiler adını vermektedirler. Mektubun oldukça erken bir dönemde yazıldığının bir diğer kanıtı, Hristiyan milletinin içinde bir kilise örgütlenmesinin başlamış olduğuna dair bir işaretin yer almamasıdır. Mektubun bu özellikleri, onun Pavlus'un hayatta olduğu devirde yazıldığını göstermektedir. Pavlus mektubunda İsa'nın gerçek bir havarisi ve öğrencisi olduğunu şiddetle savunur ve bunu yaparken kapsamlı otobiyografik bilgiler verir.

Yazarı ve muhatabı

Kitab-ı Mukaddes'in her kitabında olduğu gibi, bu mektubun orijinal nüshası kayıptır. Uzmanların erişiminin olduğu, mektubun bütün metnini yaklaşık içeren, eldeki en eski nüsha olan Papirüs 46, yaklaşık olarak MS 200 yılına tarihlenmektedir. Bu yaklaşık olarak, orijinal nüshanın yazılışından 150 sene sonradır. Papirüs 46, birkaç yerinden hasarlıdır, bu yüzden metnin bir kısmı kayıptır, ancak kağıdın imalatı, el yazısının gelişim süreci ve metin eleştirisinin yerleşmiş ilkelerinden yola çıkarak, uzmanlarca metindeki hatalar ve farklılıklar tespit edilip, orijinal nüshanın metninin ne olduğu tahmin edilebilmektedir.

Yazarı ve tarihi

Yazarı

Geçmişte, az sayıda uzman, Pavlus'un Galatyalıları yazıp yazmadığını sorgulamıştı. Bu uzmanlardan olarak, Bruno Bauer, Abraham Loman, C. H. Weisse ve Frank R. McGuire zikredilebilir. Günümüzde ise, uzmanlar, Galatyalıların Pavlus'un eseri olduğunda hemfikirdir. Galatyalıların Pavlus'un mektubu olduğuna dair güvenilirliğin delilleri metnin tarzı ve bahsettiği konulardır, bunlar Pavlus'un mektuplarında görülen tarzla ve içerikle uyumludur. George S. Duncan, mektubun sahibinin gerçekten Pavlus olduğunu şu sözlerle ifade etmektedir: "şüpheye yer bırakmıyor... her satırı ile Pavlus'un hakiki bir mektubu olduğunu açığa çıkarıyor". Ayrıca, Pavlus'un Kudüs Konsili'ne dair yaptığı tasvir (Galatyalılar 2:1-10), eğer ikisi de aynı konsilden bahsediyorsa, Elçilerin İşleri 15:2-29'da anlatılan tasvirden farklı bir bakış açısı sunmaktadır.

Tarihi

Uzmanların çoğunluğu, Galatyalıların MS 40'ların sonları ile MS 50'lerin başları arasında kaleme alındığında ortak görüş sahibidir. Bazıları ise mektubun tarihini MS 50-60 civarına tarihlemektedir. Jon Jordan, Galatyalılara Mektup'un tarihinin belirlenmesinde önemli bir hususun, mektubun Kudüs Konsili'ne bir cevap olarak mı yazıldığının, öyle değilse Kudüs Konsili'nin toplanmasına yol açan unsurlardan birisi mi olduğunun tespit edilmesi olduğunu vurgulamaktadır: "Pavlus'un Galatyalılardaki savları Kudüs Konsili'nin neticelerinden birisi midir yoksa Kudüs Konsili'nden önce gerçekleşmiş ve onun meydana gelmesine sebep olan gelişmelerden birisi midir?"

Muhatabı

Pavlus’un bu mektubu "Galatya’daki kiliselere" hitap etmektedir (Galatyalılar 1:2). Fakat, bu kiliselerin nerede olduğu bilinmemektedir. Birçok uzmana göre, bu mektupta adı geçen Galatya ile, Anadolu’daki Roma eyaleti olan ve halkı MÖ 270’lerde bu bölgeye yerleşmiş Keltlerden oluşan, Pavlus’un devrinde de Keltsel kültürü ve dili muhafaza etmiş coğrafi bölge kastedilmektedir. Elçilerin İşleri’nde Pavlus'un Galatya'ya ve Frigya'ya seyahatinden bahsedilmektedir (Frigya, Galatya'nın batı komşusu bir bölgedir). Az sayıda uzman, "Galatya" ile kastedilenin, İç Anadolu'nun kuzeyinde yaşayan bir Kelt kavmi olduğu kanaatindedir. Galatyalılar 4’ten kilisenin cemaatinin çoğunlukla centillerden oluştuğu görülebilir. Pavlus'un kendilerinden ayrılmasından sonra bu kiliselere, Pavlus'un öğrettiğinden farklı bir incil vaaz eden, Yahudi dînî hukuku ile kurtuluşun gerçekleşebileceğini öğreten kişiler gelmiştir (Galatyalılar 1:1-9). Galatyalıların bu yeni gelenlerin öğretilerine karşı benimseyici bir tavır aldıkları ve bu tavırları üzerine, Pavlus'un onlara bu mektubu yazdığı anlaşılmaktadır. Pavlus, onların yeni gelenleri hoş karşılamalarını, kendisinin sunduğu öğretilerden dönme olarak görmektedir.

Yahudi dînî hukukunu sunan, Galatya'daki kiliselere bu yeni gelenlerin kimler olduğu günümüzde kesin olarak bilinmemektedir. Uzmanların çoğunluğu tarafından bu kişiler, Hristiyan Yahudiler olarak kabul edilmektedir. Bu mezhepten olanların savunduğu görüş, Hristiyanlığa ihtida edenlerin Tanrı'nın halkından sayılmaları için Yahudiliğin dinî kurallarına kısmen ya da tamamen uymaları gerektiğidir (bu yüzden kendilerine Yahudileşmeciler denir). Mektupta, erkeklerin sünnet olması, Cumartesi kurallarına uymak, Yahudiliğin dinî hukuk kurallarına uymak konusunda yaşanan bir uyuşmazlık dikkat çekmektedir. Pavlus'un sözlerinden anlaşıldığı üzere, Yahudileşmeciler, İbrahim’in sünnet olmuş olmasını delil göstererek, Galatyalıları sünnet olmaya teşvik ettiler. Ayrıca, Pavlus'un bir havari olarak yetkinliğinin olmadığını vurgulayarak, yetkinlik sahibinin Yakup'un liderliğindeki Kudüs kilisesi olduğunu savunmuşlardı.

Kuzey Galatya hipotezi

Muhatabın Kuzey Galatyalılar olduğunu düşünenlere göre, Pavlus mektubu, Galatya'daki kiliseleri ikinci ziyaretinden hemen sonra yazdı (bkz. Elçilerin İşleri 18:23). Bu görüşe göre, Galatyalılar 2:1-10'da bahsettiği Kudüs yolculuğu, Elçilerin İşleri 15'teki ile aynı Kudüs ziyaretidir ve Galatyalılar 2'de geçmişte kalan bir hatıra olarak bahsedilmektedir. Mektup ayrıca, Kudüs Konsili'nden sonra yazılmış görünmektedir. Bu mektup ile Romalılara Mektup'un benzerlikleri, bu iki mektubun, MS 56-57 civarında Makedonya'da kaleme alındıkları kanaatine yol açmıştır. Galatyalılar 1:6'da geçen "çabuk" (ya da "kısa zamanda") kelimesi, bu yorumlamada kelimesi kelimesine kastedilmiş olarak anlaşılmaktadır. John P. Meier, Galatyalılara Mektup'un MS 50'lerin ortalarında ya da sonlarında, Antakya'da yaşanan anlaşmazlıktan birkaç sene sonra yazıldığını savunur. Kitab-ı Mukaddes uzmanı Helmut Koester da Kuzey Galatya hipotezine destek vermektedir. Koester'e göre, Galatya'daki kiliselerden kastedilen, Kuzey Galatya'daki Ankyra, Pessinus ve Gordium şehirleridir.

Güney Galatya hipotezi

Güney Galatya hipotezine göre Pavlus, Galatyalılara Mektup'u Birinci Kudüs Konsili'nden önce, muhtemelen konsile doğru yolculuğunun bir yerinde yazdı. Muhtemelen bu kiliseleri, Kudüs'ü Hristiyan olarak ilk ziyaret edişinden hemen sonra Tarsus'ta iken (Tarsus, Kilikya'da olup Güney Galatya'ya yakın bir şehirdir). ya da misyonerlik seyahatlerinin ilkinde Galatya'dan geçerken kurmuştu.

İlk mektup hipotezi

Üçüncü bir hipoteze göre, Galatyalılar 2:1-10'da anlatılanlar, Pavlus ve Barnabas'ın Elçilerin İşleri 11:30 ve 12:25'te anlatılan Kudüs ziyareti ile aynı olaydır. Bu hipoteze göre, Galatyalılara yazılan mektup, Kudüs'teki konsil toplanmadan önce gerçekleşmiştir. Dolayısıyla, Pavlus'un kiliselere yazdığı ilk mektuptur. Buna göre, bahsedilen manevi keşif Agabus'un kehaneti ile uyum içindedir. Bu görüşe göre, centiller arasında dolaşan bu incil ile ilgili mahrem konuşulması, bu mektubun Elçilerin İşleri 15'teki Kudüs toplantısından önce yazıldığını göstermektedir, bununla birlikte bu gizlilik Elçilerin İşleri 11 ile tam bir uyum içindedir. Fakirlere yardımda bulunmak, Elçilerin İşleri 11 ile tam uyum arzederken, Elçilerin İşleri 15 ile uyumsuzluk arzetmektedir. Ayrıca, Elçilerin İşleri 15'teki mektuptan Galatyalılarda hiç bahsedilmemesi, böyle bir mektubun henüz yazılmamış olduğunun kanıtıdır, çünkü o mektup yazılmış olsaydı, Pavlus, Yahudi dini hukukunun yaşatılmasını savunanlara karşı o mektubu mutlaka kullanırdı. Yine, eğer Elçilerin İşleri 15'teki olaylar yaşanmış olsaydı, Galatyalılarda Pavlus'un Petrus ile münakaşasından bahsetmesi yersiz, gereksiz olurdu. Bu hipotezde savunulanların doğru olması durumunda, Galatyalılara yazılan mektubun tarihi muhtemelen MS 47 olmaktadır, ancak bu tarihlemede Pavlus'un ne zaman din değiştirdiği gibi tarihi belirsiz olaylar için belirlenecek tarihler, MS 47 tahminini değiştirme etkisine sahiptir.

Kirsopp Lake, eğer centillerin Yahudi dini hukukuna tabi olup olmaması ile ilgili mesele Elçilerin İşleri 11:30/12:25'te çözüme kavuşturulduysa, neden Elçilerin İşleri 15'teki Kudüs Konsili'ne gerek duyulduğunu sorgulamaktadır. Lake'e göre, aynı problemin (Centillerin Yahudi dini hukukuna tabi olup olmamasının) daha önce hiç görüşülmemiş gibi aynı sebeplerle yeniden müzakere edilmesi mantıksız görünmektedir. Bu hipotezi savunanlara -dolayısıyla Lake ile karşıt görüşte bulunanlara göre- ise, böyle ciddi öneme sahip bir meselenin birden fazla kere müzakere edilmesi olmayacak bir iş değildir. Joseph Lightfoot da ilk mektup hipotezine karşı çıkmaktadır, ona göre, ilk mektup hipotezi, Pavlus'un havarilik faaliyetlerinin, Elçilerin İşleri 15'te anlatılan Kudüs konsilinden önce yaygın olarak bilindiğini ima etmektedir. İlk mektup hipotezinin savunucularından Ronald Fung, Lightfoot'a karşı çıkmaktadır, Fung'a göre, Pavlus'un havarilik görevi Hristiyanlığa geçtiğinde, Şam'da başlamıştır. Fung, Pavlus'un havarilik görevinin Galatyalılar 2 ve Elçilerin İşleri 11:30'da anlatılan olaylar sırasında Kudüs'te havariler tarafından kabul edilmesiyle onaylanmış olduğunu kabul etmektedir, ancak bu durumu, savunduğu hipotez için bir sorun olarak görmez. Yani, Pavlus, henüz Hristiyan önderleri tarafından onaylanmamış bir havari olarak olsa da, Mesih tarafından görevlendirilmiş bir havari olarak, havarilik faaliyeti yürütmüştür.

Bibliyografya

• Betz, Hans Dieter (1992). "Epistle to the Galatians". Freedman, David Noel (Ed.). The Anchor Bible Dictionary. Yale University Press. ISBN 9780300140811. 
• Brown, Raymond E.; Meier, John P. (1983). Antioch & Rome: New Testament Cradles of Catholic Christianity. New York: Paulist Press. ISBN 9780809125326. 
• Duncan, George S. (1934). The Epistle of Paul to the Galatians. Londra: Hodder & Stoughton. 
• Ehrman, Bart D. (2005). Misquoting Jesus: The Story Behind Who Changed the Bible and Why. San Francisco: HarperCollins. ISBN 0060738170. 
• Fung, Ronald Y. K. (1988). The Epistle to the Galatians. Grand Rapids, MI: Eerdman's Press. ISBN 0802825095. 
• Holladay, Carl R. (2005). A Critical Introduction to the New Testament. Nashville, Tennessee: Abingdon Press. ISBN 9780687085699. 
• Jordan, Jon R. (2016). From Law to Logos : Reading St. Paul's Epistle to the Galatians. Eugene, Oregon: Wipf & Stock. ISBN 9781498289719. 
• Koester, Helmut (2000). Introduction to the New Testament. 2. Berlin: Walter de Gruyter. ISBN 3110146932. 
• Lake, Kirsopp (1933). "The Apostolic Council of Jerusalem". Jackson, Foakes; Lake, Kirsopp (Ed.). The Beginnings of Christianity. 5. London: Macmillan. 
• Longenecker, Richard (2015). Galatians. Zondervan. ISBN 9780310521945. 
• Marshall, I. H. (1980). The Acts of the Apostles. Tyndale New Testament Commentaries. Grand Rapids. 
• McDonald, Lee Martin (2004). Evans, Craig (Ed.). Acts–Philemon. The Bible Knowledge Background Commentary. 2. Colorado Springs, CO: Victor. ISBN 9780781440066. 
• Metzger, Bruce M. (1994). A Textual Commentary on the Greek New Testament (2. bas.). United Bible Societies. ISBN 3438060108. 
• Riches, John (2013). Galatians Through the Centuries. Wiley-Blackwell. ISBN 9780631230847. 

Galatyalılara Mektup Pavlus’un mektubu
Önce gelen 2. Korintliler	Kitab-ı Mukaddes kanonu	Sonra gelen Efesliler