Anthemios (matematikçi)

Trallesli Anthemius (Yunanca: Ἀνθέμιος από τις Τράλλεις; y. 474 – y. 558), Konstantinopolis (günümüzde İstanbul) şehrinde bulunan Ayasofya Katedrali'ni, İsidoros ile birlikte tasarlayan Yunan mimar. İki odakta sabitlenmiş bir ip ile bir elipsin yapımını ve parabolün odak özelliklerini anlattı.

Hayatı ve çalışmaları

Anthemius, Konstantinopolis'te geometri profesörüydü. Tralles'li Anthemius'un babası Stephanus adında bir doktordu. Trallesli bir doktor olan Stephanus'un beş çocuğundan biriydi. Anthemius, iki doktor, biri avukat, diğeri de bilgili olarak tanımlanan bir erkek kardeş olan iyi eğitimli bir aileden geliyordu. Kardeşlerinden Dioscorus, Tralles'te babasının mesleğinde devam etti, Alexander, Roma'da zamanının en meşhur tıpçısı oldu, Olympius, Roma Hukuku konusunda en deneyimli kişiydi ve Metrodorus ise Konstantinopolis'te seçkin gramerciydi.

Anthemius hem matematikçi hem de mimar olarak bilinir. Bir mimar olarak en çok 532'de Konstantinopolis'teki eski Ayasofya kilisesini değiştirmesiyle tanınır. Daras'taki sel taşkınlarını önlemek ve onarmak için görevlendirildiği söylenir, onun becerisi mühendisliğe de uzanmış gibi görünmektedir.

İmparator I. Justinianus, 532 yılında yaşanan Nika ayaklanması sırasında tahrip olan 4. yüzyılda yapılan Konstantinopolis Bazilika'sının yeniden inşası için emir verdi. Miletli İsidoros ile beraber Trallesli Anthemius'u görevlendirdi. Kilise için yaptığı cüretli planlar, bilgi ve gözüpekliğini gösterir. Bilgisi, mühendisliğe de uzanır, Daras'ta bulunan sellere karşı yapılan bentleri tamir etmiştir.

Anthemius, yetenekli bir matematikçiydi. İp ile Elipsin çizilmesi kavramını belirlemiş [1] ve Ayasofya'nın iyi tasarlanmış kubbelerinde kullanılmış konik kesitler üzerine bir kitap yazmıştır. İbn-i Heysem gibi İslam matematikçilerine atfedilen mekanik aletlerinin kurulumunu çalışmalarında derlemiştir. "Yanan camlar üzerine" isimli bilimsel eserinin bir bölümü (Yunanca: Περί παραδόξων μηχανημάτων "İlginç Makinalar Üzerine") 1777 yılında L. Dupuy tarafından yeniden yayınlanmış ve 1786 yılında Histoire de l'Academie des Instrumentistes eserin 42. cildinde adı geçmiştir. A. Westermann, 1839 yılında yayınladığı revize baskısında Trallesli Anthemius'un "Hayret uyandıran Yunan yazarları" (Yunanca: Παραδοξογράφοι (Scriptores rerum mirabilium Graeci) isimli eserini sunmuştur.

İki odakta sabitlenmiş bir ip ile bir elipsin oluşturulmasını anlattı. Ünlü kitabı On Burning Mirrors’da aynı zamanda bir parabolün odak özelliklerini anlatıyor. Heath, elips oluşturulmasına yol açan problemlerden birini verir:

“	(Küçük bir delikten veya pencereden içeri giren) bir güneş ışınının, herhangi bir saat ve mevsimde hareket etmeden belirli bir noktaya nasıl düşebileceğini tartışmak.	„

Heath Anthemius'un çözümünü verir:

“	Bu, bir odak noktası güneş ışınının girdiği noktada, diğeri ise ışının her zaman yansıtılması gereken sabit noktada bulunan eliptik bir ayna kullanılarak yapılır.	„

Anthemius, parabolün odak özelliklerini inceledi ve şunu kanıtladı:

“	... odak noktası olan parabolik bir aynadan paralel ışınlar tek bir noktaya yansıtılabilir. Doğrultman, gerekli değişiklikler yapılarak elips durumunda yukarıdaki yapı ile aynı rotayı takip eden yapımda kullanılır.	„

El-Heysem gibi Arap matematikçilerin bazılarının bildiği On remarkable mechanical devices adlı çalışmasında dikkate değer ayna konfigürasyonlarının bir incelemesini derledi.

Anthemius hakkında anlatılan, tamamen kurgusal olabilecek bir dizi hikaye vardır, ancak bu tür hikayelerde çoğu zaman olduğu gibi, karakterinin bir göstergesi olabilir:

“	Anthemius, güneş ışığını evine yansıtarak bir komşusu ve rakibi olan Zenon'a zulmetti. Ayrıca bir kazana bağlı borulardan basınç altında yönlendirilen buharın kullanılmasıyla Zenon'un evinde bir deprem etkisi yarattı.	„

Konuyla ilgili yayınlar

• Prokopius, De Aedific. i. 1
• Agathias, Hist. v. 6–9
• Gibbon's Decline and Fall, cap. xl.
• Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "madde adı gerekli". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press. 
• Boyer, Carl B. (1991). A History of Mathematics (2. bas.). John Wiley & Sons, Inc. ISBN 0471543977.