Medler: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Key Xusrew (mesaj | katkılar)
236 değişiklik
kDeğişiklik özeti yok
Kayra3333 (mesaj | katkılar)
37 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Etiketler: Geri alındı Görsel Düzenleyici Yeni kullanıcı görevi
107. satır: 107. satır:
}}
}}
{{İran tarihi}}
{{İran tarihi}}
'''Medler''' {{#tag:ref|Oxford English Dictionary'e (Oxford İngilizce Sözlüğü) göre "Mede" kelimesi, eski Farsçadan (Attika ve İyonik) Latinος (arcadochypriote ma-to-"" Μᾶδοι, çoğul) klasik Latincede Mēdus'tan (genellikle çoğul olarak) gelir "<ref>[[Oxford English Dictionary]] "[https://www.oed.com/start?showLogin=false giriş Mede, n.]". [http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http%3A%2F%2Fwww.oed.com%2Fview%2FEntry%2F115629%3Frskey%3DkViil4%26result%3D4 Arşiv]</ref>|group=not}}([[Eski Farsça]]:''Māda'', [[Yunanca]]: Μῆδοι, [[İbranice]]: מָדַי) [[İran coğrafyası|İran]]'ın kuzeybatı bölgesinde yaşayan eski bir [[İran halkları|İran halkıdır]]. [[Yunanlar]] bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişler. Medler ilk kez Asur kralı [[III. Salmaneser]]'in dönemindeki (MÖ 858-824) yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişler.<ref name="britannica">{{Web kaynağı|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/372125/Media|başlık=Media|erişimtarihi=27 Ağustos 2009|arşivtarihi=9 Mayıs 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150509044057/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/372125/Media|tarih=2009|ölüurl=hayır|dil=İngilizce|yayımcı=Encyclopedia Britannica Online}}</ref> MÖ 1100-1000 civarında , kuzeybatı İran'ın dağlık bölgesini ve [[Hemedan]] ([[Ekbatan]]) bölgesinde bulunan Mezopotamya'nın kuzeydoğu ve doğu bölgesini ele geçirmişlerdir. İran'da ortaya çıkışlarının MÖ 800 yılları arasında gerçekleştiğine inanılmaktadır. M.Ö. 7. yüzyıldan MÖ.5. yüzyıla dek batı İran'ın ve diğer bazı bölgelerin Med hakimiyeti altında olmasına rağmen, kesin coğrafi uzantıları bilinmemektedir. Her ne kadar eski [[Orta Doğu|Orta doğu]] tarihinde önemli bir yere sahip olsalar da, Medler'in tarihlerini yeniden yapılandırmaya izin veren hiçbir metin kaynağı bulunmamaktadır. Sadece dış kaynaklardan, [[Asur]], [[Babil]] ve [[Yunanlar|Yunan]] kaynaklarından ve ayrıca Medler'in işgal ettiği sanılan bazı İran arkeolojik alanlarında varlıklarına rastlanmaktadır.
'''Medler''' {{#tag:ref|Oxford English Dictionary'e (Oxford İngilizce Sözlüğü) göre "Mede" kelimesi, eski Farsçadan (Attika ve İyonik) Latinος (arcadochypriote ma-to-"" Μᾶδοι, çoğul) klasik Latincede Mēdus'tan (genellikle çoğul olarak) gelir "<ref>[[Oxford English Dictionary]] "[https://www.oed.com/start?showLogin=false giriş Mede, n.]". [http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http%3A%2F%2Fwww.oed.com%2Fview%2FEntry%2F115629%3Frskey%3DkViil4%26result%3D4 Arşiv]</ref>|group=not}}([[Eski Farsça]]:''Māda'', [[Yunanca]]: Μῆδοι, [[İbranice]]: מָדַי) [[İran coğrafyası|İran]]'ın kuzeybatı bölgesinde yaşayan eski bir [[İran halkları|İran halkıdır]]. [[Yunanlar]] bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişlerdir. Medler ilk kez Asur kralı [[III. Salmaneser]]'in dönemindeki (MÖ 858-824) yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişlerdir.<ref name="britannica">{{Web kaynağı|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/372125/Media|başlık=Media|erişimtarihi=27 Ağustos 2009|arşivtarihi=9 Mayıs 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150509044057/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/372125/Media|tarih=2009|ölüurl=hayır|dil=İngilizce|yayımcı=Encyclopedia Britannica Online}}</ref> MÖ 1100-1000 civarında, Kuzeybatı İran'ın dağlık bölgesini ve [[Hemedan]] ([[Ekbatan]]) bölgesinde bulunan Mezopotamya'nın kuzeydoğu ve doğu bölgesini ele geçirmişlerdir. İran'da ortaya çıkışlarının MÖ 800 yılları arasında gerçekleştiğine inanılmaktadır. M.Ö. 7. yüzyıldan M.Ö. 5. yüzyıla dek batı İran'ın ve diğer bazı bölgelerin Med hakimiyeti altında olmasına rağmen, kesin coğrafi uzantıları bilinmemektedir. Her ne kadar eski [[Orta Doğu]] tarihinde önemli bir yere sahip olsalar da, Medler'in tarihlerini yeniden yapılandırmaya izin veren hiçbir metin kaynağı bulunmamaktadır. Sadece dış kaynaklardan, [[Asur]], [[Babil]] ve [[Yunanlar|Yunan]] kaynaklarından ve ayrıca Medler'in işgal ettiği sanılan bazı [[İran]] arkeolojik alanlarında varlıklarına rastlanmaktadır.


[[Herodot]] tarafından bildirilen Medler ile ilgili hesaplar, MÖ 7. yüzyılın başında bir imparatorluk oluşturacak güçlü bir halk imajını bırakmıştır. Hakim oldukları topraklarda hükümdarlıkları MÖ 550 yılına kadar sürmüştür. MS, Asur imparatorluğunun yıkılmasında belirleyici bir rol oynamakta ve Lydia ile Babil'in güçlü krallıklarıyla rekabet etmekte oldukları görülmektedir. Ancak, yakın zamanda çağdaş dönemlerin Med döneminden yeniden değerlendirilmesi, araştırmacıların "Med krallığı" algısını değiştirmiştir. Bu durumun belgelenmesinde algılanması zor bir hal almıştır, bu da Medler hakkında birçok şüphe bırakmaktadır, bazı uzman tarihçiler dahi hiçbir zaman güçlü bir Med krallığı olmadığını öne sürmüşlerdir. Her halükarda, son Med kralının, Pers Kralı II. Kiros'a karşı yenik düşmesinden sonra, Med İmparatorluğu önemli bir eyalet haline gelmiştir ve art arda egemen olan imparatorluklar tarafından ödüllendirilmiştir.([[Ahameniş İmparatorluğu]], [[Seleukos İmparatorluğu]], [[Part İmparatorluğu]] ve [[Sasani İmparatorluğu]]).
[[Herodot]] tarafından bildirilen Medler ile ilgili hesaplar, MÖ 7. yüzyılın başında bir imparatorluk oluşturacak güçlü bir halk imajını bırakmıştır. Hakim oldukları topraklarda hükümdarlıkları MÖ 550 yılına kadar sürmüştür. Asur imparatorluğunun yıkılmasında belirleyici bir rol oynamakta ve Lydia ile Babil'in güçlü krallıklarıyla rekabet etmekte oldukları görülmektedir. Ancak, yakın zamanda çağdaş dönemlerin Med döneminden yeniden değerlendirilmesi, araştırmacıların "Med krallığı" algısını değiştirmiştir. Bu durumun belgelenmesinde algılanması zor bir hal almıştır, bu da Medler hakkında birçok şüphe bırakmaktadır. Bazı uzman tarihçiler dahi hiçbir zaman güçlü bir Med krallığı olmadığını öne sürmüşlerdir. Her halükarda, son Med kralının [[II. Kiros|Ahameniş İmparatoru II. Kiros'a]] karşı yenik düşmesinden sonra Med İmparatorluğu önemli bir eyalet haline gelmiştir ve art arda egemen olan imparatorluklar tarafından ödüllendirilmiştir ([[Ahameniş İmparatorluğu]], [[Seleukos İmparatorluğu]], [[Part İmparatorluğu]] ve [[Sasani İmparatorluğu]]).


== Tarihçe ==
== Tarihçe ==
Medler, bugünkü İran'ın kuzeybatısında, batı Zagros'un dağlık bölgeleri ile Mazandaran'ın güney bölgeleri arasında, yaklaşık üçüncü binyılın son yüzyıllarında yaşamış bir İran halkıdır. Tarihte ortaya çıktıklarında, dokuzuncu yüzyılın ortalarında, şüphesiz bu bölgede uzun süre var oldukları görülmektidir.<ref name="origines">{{en}} G. Windfuhr, « Dialectology and Topics », dans G. Windfuhr (dir.), ''The Iranian Languages'', Oxon et New York, 2009, s.5-8</ref> ''Medler'in'' şu anki adı [[Grekçe|antik Yunan]] dilindeki ''Mêdos'tan'' (Μῆδος) gelmektedir. [[Asurlular|Asuriler]] "Medyan ülkesi", KUR Mada, Mata veya Manda olarak kendilerinden bahsederken, [[Babilliler]] onları Ummān-manda olarak adlandırdılar.<ref name="origines" /> Bu insanların modern arkeologlar ve tarihçiler tarafından kültürel özellikleri açısından değerlendirilmesi oldukça zordur.
Medler, bugünkü İran'ın kuzeybatısında, batı [[Zagros Dağları|Zagros'un]] dağlık bölgeleri ile [[Mazandaran Düzlüğü|Mazandaran'ın]] güney bölgeleri arasında, yaklaşık üçüncü binyılın son yüzyıllarında yaşamış bir [[İran]] halkıdır. Tarihte ortaya çıktıklarında, dokuzuncu yüzyılın ortalarında, şüphesiz bu bölgede uzun süre var oldukları görülmektedir.<ref name="origines">{{en}} G. Windfuhr, « Dialectology and Topics », dans G. Windfuhr (dir.), ''The Iranian Languages'', Oxon et New York, 2009, s.5-8</ref> ''Medler'in'' şu anki adı [[Grekçe|antik Yunan]] dilindeki ''Mêdos'tan'' (Μῆδος) gelmektedir. [[Asurlular|Asuriler]] "Medyan ülkesi", KUR Mada, Mata veya Manda olarak kendilerinden bahsederken, [[Babilliler]] onları Ummān-manda olarak adlandırmışlardır.<ref name="origines" /> Bu insanların modern arkeologlar ve tarihçiler tarafından kültürel özellikleri açısından değerlendirilmesi oldukça zordur. Asuri ve Yunan kaynakları, bugün İran'ın orta-batısında yer alan, kuzeyde [[Manna Krallığı]], güneyde [[Ellipi]] ve batıda bulunan bölgeleri işgal ettiklerini göstermektedir. [[Urartular|Urartu]] ve [[Asur]]'un doğu sınırını işgal ettikleri oldukça mümkün olarak görülse de kesin olarak bilinmemektedir. Ancak İran bölgelerinin ve insanların isimlerinin komşu bölgelerde bulunması, bu dönemde Batı İran'da etnik homojenlik olmadığını, Medler'in geniş bir alanda olabileceğini göstermektedir. İranlı grupların ilk binyılın birinci yarısında giderek daha fazla genişlemiş olmaları tarihçiler açısından muhtemeldir.{{sfn|Brown|1990|p=619-620}}<ref>{{en}} R. Zadok, « The Ethno-Linguistic Character of Northwestern Iran and Kurdistan in the Neo-Assyrian Period », dans ''Iran'' 40, 2002, s.89-151</ref>
Asuri ve Yunan kaynakları, bugün İran'ın orta-batısında yer alan, kuzeyde [[Manna Krallığı]], güneyde Ellipi ve batıda bulunan bölgelerle işgal ettiklerini göstermektedir. [[Urartular|Urartu]] ve [[Asur]]; doğu sınırını işgal ettikleri bilinmiyor. Ancak İran bölgelerinin ve insanların isimlerinin komşu bölgelerde bulunması, bu dönemde Batı İran'da etnik homojenlik olmadığını, Medler'in geniş bir alanda olabileceğini gösteriyor. İranlı grupların ilk binyılın birinci yarısında giderek daha fazla genişlemiş olmaları tarihçiler açısından muhtemeldir.{{sfn|Brown|1990|p=619-620}}<ref>{{en}} R. Zadok, « The Ethno-Linguistic Character of Northwestern Iran and Kurdistan in the Neo-Assyrian Period », dans ''Iran'' 40, 2002, s.89-151</ref>


=== Med Dili ===
=== Med Dili ===
Medi dilinin kökeni ve özellikleri birçok yönden ihtilaflıdır. Bu dilde bulunan metinlerin azlığı ve var olanların ise çok az ve sadece birkaç kelime, toponimiler'in var olması dilbilgisini keşfetmek adına oldukça zordur. Ancak bununla birlikte, İran dillerinden eski [[Kürtçe]]'yi kullanan, [[Kürtler]]in atalarına çok yakın bir dil kullandıkları muhtemeldir.<ref>P. Lecoq, ''Les inscriptions de la Perse achéménide'', Paris, 1997, <abbr>s.</abbr> 46-49</ref> Nitekim Med dili eski bir [[İran dilleri|İran dilidir]] ve [[Azerice (İran dili)|Azari]], [[Gilan ili|Gilaki]], [[Mazenderanca]], [[Zaza-Gorani dilleri]], [[Kürt dilleri|Kürtçe]] ve [[Bauchi Eyaleti|Baluchi]] gibi diğer birçok dili içeren Kuzeybatı İran dil ailesine ait olarak sınıflandırılmaktadır.<ref>Schmitt, Rüdiger (1989). ''Compendium Linguarum Iranicarum''. Wiesbaden: Reichert.</ref> Grameri hakkında fazla bir bilgi mevcut değildir fakat [[Zerdüştlük|Zerdüştlüğün]] kutsal kitabı olan [[Avesta]] ile önemli fonolojik izoglozları paylaşmaktadır.<ref>Skjærvø, Prods Oktor (2005). ''[https://sites.fas.harvard.edu/~iranian/OldPersian/opcomplete.pdf An Introduction to Old Persian] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170402172708/http://www.fas.harvard.edu/~iranian/OldPersian/opcomplete.pdf |tarih=2 Nisan 2017 }}'' (PDF) (2nd ed.). Cambridge: Harvard.</ref>
Med dilinin kökeni ve özellikleri birçok yönden ihtilaflıdır. Bu dilde bulunan metinlerin azlığı ve var olanların ise çok az ve sadece birkaç kelime, toponimiler'in var olması dil bilgisini keşfetmek adına oldukça zordur. Ancak bununla birlikte, İran dillerinden [[Kürt dilleri|eski Kürtçe'yi]] kullanan, [[Kürtler]]in atalarına çok yakın bir dil kullandıkları muhtemeldir.<ref>P. Lecoq, ''Les inscriptions de la Perse achéménide'', Paris, 1997, <abbr>s.</abbr> 46-49</ref> Nitekim Med dili eski bir [[İran dilleri|İran dilidir]] ve [[Azerice (İran dili)|Azari]], [[Gilan ili|Gilaki]], [[Mazenderanca]], [[Zaza-Gorani dilleri]], [[Kürt dilleri|Kürtçe]] ve [[Bauchi Eyaleti|Baluchi]] gibi diğer birçok dili içeren Kuzeybatı İran dil ailesine ait olarak sınıflandırılmaktadır.<ref>Schmitt, Rüdiger (1989). ''Compendium Linguarum Iranicarum''. Wiesbaden: Reichert.</ref> Dil bilgisi hakkında fazla bir bilgi mevcut değildir fakat [[Zerdüştlük|Zerdüştlüğün]] kutsal kitabı olan [[Avesta]] ile önemli fonolojik izoglozları paylaşmaktadır.<ref>Skjærvø, Prods Oktor (2005). ''[https://sites.fas.harvard.edu/~iranian/OldPersian/opcomplete.pdf An Introduction to Old Persian] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170402172708/http://www.fas.harvard.edu/~iranian/OldPersian/opcomplete.pdf |tarih=2 Nisan 2017 }}'' (PDF) (2nd ed.). Cambridge: Harvard.</ref>


== Herodot'un Altı Med kabilesi ==
== Herodot'un Altı Med kabilesi ==
[[Herodot]], eserinde altı adet Med aşiretinin isimlerini listeler: "''Deiokes'in hükmü altında toplananlar yalnız Media ahalisiydi; Medler çeşitli boylardan oluşmuştu: Buslar, Paretakenler, Strukhatlar, Arizantlar, Budiler, ve Maglar."'' <ref>Herodotos, Tarih, s.59, Med Boyları İş Bankası Kültür Yayınları, İSBN 978-975-458-721-0</ref>
[[Herodot]], eserinde altı adet Med aşiretinin isimlerini listeler: "''Deiokes'in hükmü altında toplananlar yalnız Media ahalisiydi; Medler çeşitli boylardan oluşmuştu: Buslar, Paretakenler, Strukhatlar, Arizantlar, Budiler, ve Maglar."'' <ref>Herodotos, Tarih, s.59, Med Boyları İş Bankası Kültür Yayınları, İSBN 978-975-458-721-0</ref>


Herodot aynı zamanda "Medlerin Perslele kesinlikle aynı aletlere; ve Medlerle Perslerin olağan giyimlerinin gerçekten farksız." olduğunun altını çizmiştir (7.62). "Bu Medler eski zamanlarda herkes tarafından [[Aryanlar]] olarak anılmış; fakat [[Lazlar|Laz]]-[[Kolhis]]liler, [[Atina]]'dan buraya geldiklerinde, isimlerini Media olarak değiştirdiler. Haddi zatında bu onların kendilerine verdikleri isimdi."<ref>Herodotus, The Histories. 7.62.1. ''"The Medes in the army were equipped like the Persians; indeed, that fashion of armor is Median, not Persian. Their commander was Tigranes, an Achaemenid. The Medes were formerly called by everyone Arians, but when the Colchian woman Medea came from Athens to the Arians they changed their name, like the Persians. This is the Medes' own account of themselves"''</ref> --- Medler, Herodot Tarihi (7.7). [[Medea]] [[Yunan mitolojisi]]'nde [[Lazlar|Laz]]-[[Kolhis]] kralı [[Jason]]'un karısı ve [[Argonotlar]]'ın büyücüsüdür.
Herodot aynı zamanda "Medlerin Perslele kesinlikle aynı aletlere; ve Medlerle Perslerin olağan giyimlerinin gerçekten farksız." olduğunun altını çizmiştir (7.62). "Bu Medler eski zamanlarda herkes tarafından [[Aryanlar]] olarak anılmış; fakat [[Lazlar|Laz]]-[[Kolhis]]liler, [[Atina]]'dan buraya geldiklerinde, isimlerini Media olarak değiştirdiler. Haddi zatında bu onların kendilerine verdikleri isimdi."<ref>Herodotus, The Histories. 7.62.1. ''"The Medes in the army were equipped like the Persians; indeed, that fashion of armor is Median, not Persian. Their commander was Tigranes, an Achaemenid. The Medes were formerly called by everyone Arians, but when the Colchian woman Medea came from Athens to the Arians they changed their name, like the Persians. This is the Medes' own account of themselves"''</ref> -Medler, Herodot Tarihi (7.7). [[Medea]] [[Yunan mitolojisi]]'nde [[Lazlar|Laz]]-[[Kolhis]] kralı [[Jason]]'un karısı ve [[Argonotlar]]'ın büyücüsüdür.


==Medler ve Kürtler==
==Medler ve Kürtler==
{{Ana|Kürtlerin kökeni}}
{{Ana|Kürtlerin kökeni}}
13. yüzyılda yaşayan Ermeni tarihçi Heyton (Hethum) şöyle der: "''Postea vero Sarraceni amiserunt dominium Egipti et Medi, qui Cordins vulgariter dicembantur; regni Egipti dominium occupaverunt''." (''Sonunda Araplar [[Mısır]]'ın yönetimini kaybettiler; ve Medler''; "''ki onlara [[Kürtler]] deniliyordu''." ''Mısır'a egemen oldular''.<ref>''Recueil docs.arm''.,II, s.225, 343.</ref><ref>''Kürtler ve Kürdistan, Minorsky,T.Bois, D.N Mac Kenzie , s.70 Doz Yayınları 2.baskı4.Eyyubiler 1.paragraf''</ref>
13. yüzyılda yaşayan Ermeni tarihçi [[Heyton|Heyton (Hethum)]] şöyle der: "''Postea vero Sarraceni amiserunt dominium Egipti et Medi, qui Cordins vulgariter dicembantur; regni Egipti dominium occupaverunt''." (''Sonunda [[Araplar]] [[Mısır]]'ın yönetimini kaybettiler; ve Medler''; "''ki onlara [[Kürtler]] deniliyordu''." ''Mısır'a egemen oldular''.<ref>''Recueil docs.arm''.,II, s.225, 343.</ref><ref>''Kürtler ve Kürdistan, Minorsky,T.Bois, D.N Mac Kenzie , s.70 Doz Yayınları 2.baskı4.Eyyubiler 1.paragraf''</ref>
[[Dosya:Median Empire.jpg|küçükresim|Med İmparatorluğu.]]
[[Dosya:Median Empire.jpg|küçükresim|Med İmparatorluğu.]]




California Üniversitesi'nde tarih profesörlüğü yapmış Wadie Jwaideh: "''Kürt halkının tanınmış atalarından biri olan Med İmparatorluğu, Kürtler tarafından kurulduğu söylenebilecek harika nasyonal olan, tek devletti''"<ref>Kürt Ulusal Hareketi: Kökenleri ve Gelişimi ”. Sayfa: XV. Syracuse University Press. İlk baskı, 2006.[https://books.google.com.tr/books?id=FCbspX-dGPYC&pg=PR15&dq=%22The+empire+of+the+Medes,+one+of+the+reputed+ancestors+of+the+Kurdish+people,+was+the+only+great+national+state+that+may+be+said+to+have+been+established+by+the+Kurds%22&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwjKlfmk1uPrAhXOk4sKHeqpAkgQ6AEwAHoECAAQAQ#v=onepage&q=%22The%20empire%20of%20the%20Medes%2C%20one%20of%20the%20reputed%20ancestors%20of%20the%20Kurdish%20people%2C%20was%20the%20only%20great%20national%20state%20that%20may%20be%20said%20to%20have%20been%20established%20by%20the%20Kurds%22&f=false]</ref>
[[Kaliforniya Üniversitesi|Kaliforniya Üniversitesi'nde]] tarih profesörlüğü yapmış [[Wadie Jwaideh]]: "''Kürt halkının tanınmış atalarından biri olan Med İmparatorluğu, Kürtler tarafından kurulduğu söylenebilecek harika nasyonal olan, tek devletti.''".<ref>Kürt Ulusal Hareketi: Kökenleri ve Gelişimi ”. Sayfa: XV. Syracuse University Press. İlk baskı, 2006.[https://books.google.com.tr/books?id=FCbspX-dGPYC&pg=PR15&dq=%22The+empire+of+the+Medes,+one+of+the+reputed+ancestors+of+the+Kurdish+people,+was+the+only+great+national+state+that+may+be+said+to+have+been+established+by+the+Kurds%22&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwjKlfmk1uPrAhXOk4sKHeqpAkgQ6AEwAHoECAAQAQ#v=onepage&q=%22The%20empire%20of%20the%20Medes%2C%20one%20of%20the%20reputed%20ancestors%20of%20the%20Kurdish%20people%2C%20was%20the%20only%20great%20national%20state%20that%20may%20be%20said%20to%20have%20been%20established%20by%20the%20Kurds%22&f=false]</ref>


[[Dosya:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|küçükresim|Bir Med Kralı kabartması, Paris Louvre Müzesi.]]
[[Dosya:A Mede King relief in Louvre Museum, Paris.jpg|küçükresim|Bir Med Kralı kabartması, Paris Louvre Müzesi.]]
135. satır: 134. satır:
“Hiç şüphe yok ki, Mar (Medyalılar) terimi Kürtleri ifade ediyor." Rus doğubilimci [[Vladimir Minorski|Vladimir Fyoodoroviç Minorsk]]<nowiki/>i (1877–1966), "L'origine des Kurdes", Travaux du XX-ene Congres des Orientalistes, Bruxelles, 1938, syf:143-52<ref>[[Vladimir Minorski|Vladimir Fyoodoroviç Minorsk]]<nowiki/>i (1877–1966), "L'origine des Kurdes", Travaux du XX-ene Congres des Orientalistes, Bruxelles, 1938, syf:143-52</ref>
“Hiç şüphe yok ki, Mar (Medyalılar) terimi Kürtleri ifade ediyor." Rus doğubilimci [[Vladimir Minorski|Vladimir Fyoodoroviç Minorsk]]<nowiki/>i (1877–1966), "L'origine des Kurdes", Travaux du XX-ene Congres des Orientalistes, Bruxelles, 1938, syf:143-52<ref>[[Vladimir Minorski|Vladimir Fyoodoroviç Minorsk]]<nowiki/>i (1877–1966), "L'origine des Kurdes", Travaux du XX-ene Congres des Orientalistes, Bruxelles, 1938, syf:143-52</ref>


[[Dosya:Mad-5223.jpg|küçükresim|Med erkeği. Persepolis duvar kabartmaları.]]"Medler, Ksenofon'un kitabında bahsettiği Kardukilerin (Kar<nowiki/>duya) ve modern Kürtlerin atalarıdır." Mack Chahin, "Yunanlılardan Önce" adlı kitabı, syf: 109. James Clarke and Co Ltd yayınları.<ref>Mack Chahin - Before the Greeks, syf: 109</ref>[https://books.google.com.tr/books?id=gal_11QHPqUC&printsec=frontcover&dq=%E2%80%9CBefore%2BThe%2BGreeks%E2%80%9D%2BChahin&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwi3lcj0q5nsAhWhk4sKHU0qDKUQ6AEwAHoECAIQAg#v=onepage&q=%E2%80%9CBefore%2BThe%2BGreeks%E2%80%9D%2BChahin&f=false]
[[Dosya:Mad-5223.jpg|küçükresim|Med erkeği. Persepolis duvar kabartmaları.]]"Medler, Ksenofon'un kitabında bahsettiği Kardukilerin (Karduya) ve modern Kürtlerin atalarıdır." Mack Chahin, "Yunanlılardan Önce" adlı kitabı, syf: 109. James Clarke and Co Ltd yayınları.<ref>Mack Chahin - Before the Greeks, syf: 109</ref>[https://books.google.com.tr/books?id=gal_11QHPqUC&printsec=frontcover&dq=%E2%80%9CBefore%2BThe%2BGreeks%E2%80%9D%2BChahin&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwi3lcj0q5nsAhWhk4sKHU0qDKUQ6AEwAHoECAIQAg#v=onepage&q=%E2%80%9CBefore%2BThe%2BGreeks%E2%80%9D%2BChahin&f=false]





144. satır: 144. satır:





"Kürtler, diğer Aryan göçmenlerle birlikte, Ortadoğu'nun geniş bölgelerini yöneten kendi imparatorluklarını - Med İmparatorluğunu - kurmayı başardılar. O zamandan beri Kürtler ve Kürdistan nispeten bağımsız kaldı...” Albany-New York Eyalet Üniversitesi, Bilgi Bilimi ve Politikası Okulu, Yrd. Doçent Lokman I. Meho.[https://www.albany.edu/feature2001/new_faculty/meho.html] Kaynak “Kürt Kültürü ve Toplumu: Açıklamalı Kaynakça”, syf:11. Lokman I. Meho ve Kelly L. Maglaughlin.<ref>Lokman I. Meho & Kelly Maglaughlin - Kurdish Culture and Society, An Annotated Bibliography </ref>[https://books.google.com.tr/books?id=sl4PIeyWriUC&printsec=frontcover&dq=okman%2BI.%2BMeho.%2B%E2%80%9CKurdish%2BCulture%2Band%2BSociety%3A%2BAn%2BAnnotated%2BBibliography%E2%80%9D&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwic6ZfVqJnsAhVxhosKHcL7ByQQ6AEwAHoECAMQAg#v=onepage&q&f=false]
"Kürtler, diğer [[Aryan]] göçmenlerle birlikte, [[Orta Doğu|Orta Doğu'nun]] geniş bölgelerini yöneten kendi imparatorluklarını -Med İmparatorluğunu- kurmayı başardılar. O zamandan beri Kürtler ve Kürdistan nispeten bağımsız kaldı...” Albany-[[New York Eyalet Üniversitesi]], Bilgi Bilimi ve Politikası Okulu, Yrd. Doçent Lokman I. Meho.[https://www.albany.edu/feature2001/new_faculty/meho.html] Kaynak “Kürt Kültürü ve Toplumu: Açıklamalı Kaynakça”, syf:11. Lokman I. Meho ve Kelly L. Maglaughlin.<ref>Lokman I. Meho & Kelly Maglaughlin - Kurdish Culture and Society, An Annotated Bibliography </ref>[https://books.google.com.tr/books?id=sl4PIeyWriUC&printsec=frontcover&dq=okman%2BI.%2BMeho.%2B%E2%80%9CKurdish%2BCulture%2Band%2BSociety%3A%2BAn%2BAnnotated%2BBibliography%E2%80%9D&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwic6ZfVqJnsAhVxhosKHcL7ByQQ6AEwAHoECAMQAg#v=onepage&q&f=false]




150. satır: 151. satır:





"Şu anda Kürtçe konuşanların çoğunluğu, büyük olasılıkla eskiden Med lehçelerini konuşanlardır." Prof. [[:en:Gernot_Ludwig_Windfuhr|Gernot Ludwig Windfuhr]] (1938-) Michigan Üniversitesi, Kaynak: "Isoglosses: Persler ve Partlar, Kürtler ve Medler Üzerine Bir Eskiz", Monumentum H.S. Nyberg Tome II. (Brill, Acta Iranica-5), Leiden: 457-471.[https://books.google.com.tr/books?id=MYxCAAAAYAAJ&q=%22majority%2Bof%2Bthose%2Bwho%2Bnow%2Bspeak%2BKurdish%2Bmost%2Blikely%2Bwere%2Bformerly%2Bspeakers%2Bof%2BMedian%2Bdialects%22&dq=%22majority%2Bof%2Bthose%2Bwho%2Bnow%2Bspeak%2BKurdish%2Bmost%2Blikely%2Bwere%2Bformerly%2Bspeakers%2Bof%2BMedian%2Bdialects%22&hl=en&sa=X&redir_esc=y]
"Şu anda [[Kürt dilleri|Kürtçe]] konuşanların çoğunluğu, büyük olasılıkla eskiden Med lehçelerini konuşanlardır." Prof. [[:en:Gernot_Ludwig_Windfuhr|Gernot Ludwig Windfuhr]] (1938-) Michigan Üniversitesi, Kaynak: "Isoglosses: [[Persler]] ve [[Part İmparatorluğu|Partlar]], Kürtler ve Medler Üzerine Bir Eskiz", Monumentum H.S. Nyberg Tome II. (Brill, Acta Iranica-5), Leiden: 457-471.[https://books.google.com.tr/books?id=MYxCAAAAYAAJ&q=%22majority%2Bof%2Bthose%2Bwho%2Bnow%2Bspeak%2BKurdish%2Bmost%2Blikely%2Bwere%2Bformerly%2Bspeakers%2Bof%2BMedian%2Bdialects%22&dq=%22majority%2Bof%2Bthose%2Bwho%2Bnow%2Bspeak%2BKurdish%2Bmost%2Blikely%2Bwere%2Bformerly%2Bspeakers%2Bof%2BMedian%2Bdialects%22&hl=en&sa=X&redir_esc=y]




"Kürtler, fiziksel olarak Orta Doğu'daki insan ırkının belki de en iyi örnekleridir ve karakter ve bir dereceye kadar fizyonomi açısından Afganlara benziyorlar. Onlar, Medlerin doğrudan torunlarıdır." [[:en:Arnold_Wilson|Sör Arnold Talbot Wilson]] (1884–1940). "Mezopotamya, 1917-1920: Bir Sadakat Çatışması; Kişisel ve Tarihsel Bir Kayıt" adlı kitabı, syf: 127. Orjinal basım, İndiana Üniversitesi, sonraki basım, [[Oxford University Press]], 1936.<ref>[[:en:Arnold_Wilson|Sir Arnold Talbot Wilson]] - 1917-1920: A clash of loyalties, Oxford University Press, 1936</ref>[https://books.google.com.tr/books?id=1YDRAAAAMAAJ&q=%22The%2BKurds%2Bare%2Bphysically%2Bperhaps%2Bthe%2Bfinest%2Bspecimens%2Bof%2Bthe%2Bhuman%2Brace%2Bin%2Bthe%2BMiddle%2BEast%2C%2Band%2Bthey%2Bresemble%2BAfghans%2Bin%2Bcharacter%2Band%2Bto%2Bsome%2Bextent%2Bin%2Bphysiognomy.%2BThey%2Bare%2Bthe%2Bdirect%2Bdescendants%2Bof%2Bthe%2BMedes.%22%2BSir%2BArnold%2BTalbot%2BWilson&dq=%22The%2BKurds%2Bare%2Bphysically%2Bperhaps%2Bthe%2Bfinest%2Bspecimens%2Bof%2Bthe%2Bhuman%2Brace%2Bin%2Bthe%2BMiddle%2BEast%2C%2Band%2Bthey%2Bresemble%2BAfghans%2Bin%2Bcharacter%2Band%2Bto%2Bsome%2Bextent%2Bin%2Bphysiognomy.%2BThey%2Bare%2Bthe%2Bdirect%2Bdescendants%2Bof%2Bthe%2BMedes.%22%2BSir%2BArnold%2BTalbot%2BWilson&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjN38TLpJnsAhWIxosKHRh2BqYQ6AEwAHoECAUQAg]
"Kürtler, fiziksel olarak [[Orta Doğu|Orta Doğu'daki]] insan ırkının belki de en iyi örnekleridir ve karakter ve bir dereceye kadar fizyonomi açısından Afganlara benziyorlar. Onlar, Medlerin doğrudan torunlarıdır." [[:en:Arnold_Wilson|Sör Arnold Talbot Wilson]] (1884–1940). "Mezopotamya, 1917-1920: Bir Sadakat Çatışması; Kişisel ve Tarihsel Bir Kayıt" adlı kitabı, syf: 127. Orjinal basım, İndiana Üniversitesi, sonraki basım, [[Oxford University Press]], 1936.<ref>[[:en:Arnold_Wilson|Sir Arnold Talbot Wilson]] - 1917-1920: A clash of loyalties, Oxford University Press, 1936</ref>[https://books.google.com.tr/books?id=1YDRAAAAMAAJ&q=%22The%2BKurds%2Bare%2Bphysically%2Bperhaps%2Bthe%2Bfinest%2Bspecimens%2Bof%2Bthe%2Bhuman%2Brace%2Bin%2Bthe%2BMiddle%2BEast%2C%2Band%2Bthey%2Bresemble%2BAfghans%2Bin%2Bcharacter%2Band%2Bto%2Bsome%2Bextent%2Bin%2Bphysiognomy.%2BThey%2Bare%2Bthe%2Bdirect%2Bdescendants%2Bof%2Bthe%2BMedes.%22%2BSir%2BArnold%2BTalbot%2BWilson&dq=%22The%2BKurds%2Bare%2Bphysically%2Bperhaps%2Bthe%2Bfinest%2Bspecimens%2Bof%2Bthe%2Bhuman%2Brace%2Bin%2Bthe%2BMiddle%2BEast%2C%2Band%2Bthey%2Bresemble%2BAfghans%2Bin%2Bcharacter%2Band%2Bto%2Bsome%2Bextent%2Bin%2Bphysiognomy.%2BThey%2Bare%2Bthe%2Bdirect%2Bdescendants%2Bof%2Bthe%2BMedes.%22%2BSir%2BArnold%2BTalbot%2BWilson&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjN38TLpJnsAhWIxosKHRh2BqYQ6AEwAHoECAUQAg]


[[Dosya:Hekataios.jpg|küçükresim|Hekataios'un Haritası : Hekataios’un haritasında Medya bölgesi içerisindeki Gordi halkını görmektesiniz.[https://vividmaps.com/ancient-maps-and-atlases/hecataeus-of-miletus/]]]
[[Dosya:Hekataios.jpg|küçükresim|Hekataios'un Haritası : Hekataios’un haritasında Medya bölgesi içerisindeki Gordi halkını görmektesiniz.[https://vividmaps.com/ancient-maps-and-atlases/hecataeus-of-miletus/]]]
"Asur yazıtındaki gerçek Medler (Mada), Asur'un doğusunda yaşayan Kürt aşiretleriydi ve toprakları Hazar Denizi'ne kadar uzanıyordu. Çoğunlukla dil olarak Hint-Avrupalı ve Aryan kökenliydiler ve küçük eyaletler halinde her biri kendi 'şehir kralına' itaat eden Yunanlılar gibi yaşadılar." [[Oxford Üniversitesi]]'nde Asuroloji Profesörü olan İngiliz Asurolog ve dilbilimci, [[Archibald Sayce|Archibald Henry Sayce]] (1845 - 1933). Kaynak: Tarihçilerin Dünya Tarihi. Bölüm II. Med veya İskit İmparatorluğu.<ref>[[Archibald Sayce|Archibald Henry Sayce]] - The Historians' History of the World, Chapter II. The Median or Scythian Empire, p:584, Henry Smith Williams Lld.</ref>[http://www.gutenberg.org/files/52177/52177-h/52177-h.htm] Sayfa: 584. Editör, Henry Smith Williams Lld.
"Asur yazıtındaki gerçek Medler (Mada), Asur'un doğusunda yaşayan Kürt aşiretleriydi ve toprakları Hazar Denizi'ne kadar uzanıyordu. Çoğunlukla dil olarak Hint-Avrupalı ve Aryan kökenliydiler ve küçük eyaletler halinde her biri kendi 'şehir kralına' itaat eden Yunanlılar gibi yaşadılar." [[Oxford Üniversitesi]]'nde Asuroloji Profesörü olan İngiliz [[Asuroloji|Asurolog]] ve [[Dilbilim|dilbilimci]], [[Archibald Sayce|Archibald Henry Sayce]] (1845 - 1933). Kaynak: Tarihçilerin Dünya Tarihi. Bölüm II. Med veya İskit İmparatorluğu.<ref>[[Archibald Sayce|Archibald Henry Sayce]] - The Historians' History of the World, Chapter II. The Median or Scythian Empire, p:584, Henry Smith Williams Lld.</ref>[http://www.gutenberg.org/files/52177/52177-h/52177-h.htm] Sayfa: 584. Editör, Henry Smith Williams Lld.




Sayfanın 09.27, 2 Ocak 2021 tarihindeki hâli

Medler
Mādai
MÖ 678 [1]-MÖ 549
Herodot'a göre, Med İmparatorluğu'nun Kral Astyages hükümdarlığındaki toprakları.
Herodot'a göre, Med İmparatorluğu'nun Kral Astyages hükümdarlığındaki toprakları.
BaşkentEkbatana
Resmî dil(ler)Med dili
HükûmetMonarşi (Krallık)
Kral,İmparator 
• MÖ 678–665
İlk Diyakes [2]
• MÖ 625–585
Siyaksares
• MÖ 589–549
Son Astyages
Tarihçe 
• Kuruluşu
MÖ 678 [1]
• Diyakes Med kabilelerini birleştirmiştir.
MÖ 678
• Büyük Kiros tarafından feth edilmiştir.
MÖ 549
• Dağılışı
MÖ 549
Öncüller		 Ardıllar
Asurlular
Urartular
Ahameniş İmparatorluğu
İran tarihi
dizisinin bir parçası
Mitolojik tarih
Tarihöncesi
MÖ
Tarihöncesi İran Antik Çağ-4000
Karaz kültürü 3400-2000
Proto Elamlılar 3200-2700
Ciruft kültürü c. 3100-c. 2200
Elam 2700-539
Akad İmparatorluğu 2400-2150
Kassitler c. 1500-c. 1155
Yeni Asur İmparatorluğu 911-609
Urartular 860-590
Manna Krallığı 850-616
İmparatorluklar devri
Med İmparatorluğu MÖ 678-550
(İskit Krallığı) MÖ 652-625
Yeni Babil İmparatorluğu MÖ 626- 539
Ahameniş İmparatorluğu MÖ 550-330
Ermenistan Krallığı MÖ 331-MS 428
Atropatena MÖ 320'ler-MS 3. yüzyıl
Kapadokya Krallığı MÖ 320'ler-MS 17
Seleukos İmparatorluğu MÖ 312-63
Pontus Krallığı MÖ 281-MS 62
Fratarakas MÖ 3. yüzyıl
Persis kralları MÖ 3. yüzyıl-c. MS 222
Part İmparatorluğu MÖ 247-MS 224
Mesene MÖ 141-MS 222
Hint-Part Krallığı 19-240
Sasani İmparatorluğu 224-651
Zermihrîler 6. yüzyıl-785
Kârînîler 550'ler-11. yüzyıl
Orta Çağ
Râşidîn Halifeliği 632-661
Emevîler 661-750
Abbâsîler 750-1258
Dâbûyîler 642-760
Bâvendîler 651-1349
Demâvend Masmuğanı 651-760
Bâdüsbânîler 665-1598
Cüstânîler 791-11. yüzyıl
Zeydîler 864-14. yüzyıl
Tâhirîler 821-873
Sâmânîler 819-999
Seferîler 861-1003
Gurlular pre-879-1215
Sâcoğulları 889-929
Müsâfirîler 919-1062
Ziyârîler 930-1090
İlyâsîler 932-968
Büveyhîler 934-1062
Gazneliler 977-1186
Kâkûyîler 1008-1141
Nasrîler 1029-1236
Şabankara 1030-1355
Büyük Selçuklu İmparatorluğu 1037-1194
Harezmşahlar Devleti 1077-1231
İldenizliler 1135-1225
Yezd Atabegleri 1141-1319
Salgurlular 1148-1282
Hezâresbîler 1155-1424
Piştekinliler 1155-1231
Kutluğhanlılar 1223-1306
Mihribânîler 1236-1537
Kert Hanedanı 1244-1396
İlhanlılar 1256-1335
Çobanoğulları 1335-1357
Muzafferîler 1335-1393
Celâyir Sultanlığı 1337-1376
Serbedârîler 1337-1376
İncûlular 1335-1357
Efrâsiyâb Hanedanı 1349-1504
Maraşîler 1359-1596
Timurlular 1370-1507
Kârkiyâ Hanedanı 1370'ler-1592
Karakoyunlular 1406-1468
Akkoyunlular 1468-1508
Erken Modern Çağ
Safevîler 1501-1736
(Hotakîler) 1722-1729
Afşar Hanedanı 1736-1796
Talış Hanlığı 1747-1826
Zend Hanedanı 1751-1794
Kaçar Hanedanı 1789-1925
Modern Çağ
Pehlevî İranı 1925-1979
Geçici Hükûmet 1979
İran İslam Cumhuriyeti 1979-günümüz
İlgili maddeler
Zaman çizelgesi

Medler [not 1](Eski Farsça:Māda, Yunanca: Μῆδοι, İbranice: מָדַי) İran'ın kuzeybatı bölgesinde yaşayan eski bir İran halkıdır. Yunanlar bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişlerdir. Medler ilk kez Asur kralı III. Salmaneser'in dönemindeki (MÖ 858-824) yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişlerdir.[4] MÖ 1100-1000 civarında, Kuzeybatı İran'ın dağlık bölgesini ve Hemedan (Ekbatan) bölgesinde bulunan Mezopotamya'nın kuzeydoğu ve doğu bölgesini ele geçirmişlerdir. İran'da ortaya çıkışlarının MÖ 800 yılları arasında gerçekleştiğine inanılmaktadır. M.Ö. 7. yüzyıldan M.Ö. 5. yüzyıla dek batı İran'ın ve diğer bazı bölgelerin Med hakimiyeti altında olmasına rağmen, kesin coğrafi uzantıları bilinmemektedir. Her ne kadar eski Orta Doğu tarihinde önemli bir yere sahip olsalar da, Medler'in tarihlerini yeniden yapılandırmaya izin veren hiçbir metin kaynağı bulunmamaktadır. Sadece dış kaynaklardan, Asur, Babil ve Yunan kaynaklarından ve ayrıca Medler'in işgal ettiği sanılan bazı İran arkeolojik alanlarında varlıklarına rastlanmaktadır.

Herodot tarafından bildirilen Medler ile ilgili hesaplar, MÖ 7. yüzyılın başında bir imparatorluk oluşturacak güçlü bir halk imajını bırakmıştır. Hakim oldukları topraklarda hükümdarlıkları MÖ 550 yılına kadar sürmüştür. Asur imparatorluğunun yıkılmasında belirleyici bir rol oynamakta ve Lydia ile Babil'in güçlü krallıklarıyla rekabet etmekte oldukları görülmektedir. Ancak, yakın zamanda çağdaş dönemlerin Med döneminden yeniden değerlendirilmesi, araştırmacıların "Med krallığı" algısını değiştirmiştir. Bu durumun belgelenmesinde algılanması zor bir hal almıştır, bu da Medler hakkında birçok şüphe bırakmaktadır. Bazı uzman tarihçiler dahi hiçbir zaman güçlü bir Med krallığı olmadığını öne sürmüşlerdir. Her halükarda, son Med kralının Ahameniş İmparatoru II. Kiros'a karşı yenik düşmesinden sonra Med İmparatorluğu önemli bir eyalet haline gelmiştir ve art arda egemen olan imparatorluklar tarafından ödüllendirilmiştir (Ahameniş İmparatorluğu, Seleukos İmparatorluğu, Part İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu).

Tarihçe

Medler, bugünkü İran'ın kuzeybatısında, batı Zagros'un dağlık bölgeleri ile Mazandaran'ın güney bölgeleri arasında, yaklaşık üçüncü binyılın son yüzyıllarında yaşamış bir İran halkıdır. Tarihte ortaya çıktıklarında, dokuzuncu yüzyılın ortalarında, şüphesiz bu bölgede uzun süre var oldukları görülmektedir.[5] Medler'in şu anki adı antik Yunan dilindeki Mêdos'tan (Μῆδος) gelmektedir. Asuriler "Medyan ülkesi", KUR Mada, Mata veya Manda olarak kendilerinden bahsederken, Babilliler onları Ummān-manda olarak adlandırmışlardır.[5] Bu insanların modern arkeologlar ve tarihçiler tarafından kültürel özellikleri açısından değerlendirilmesi oldukça zordur. Asuri ve Yunan kaynakları, bugün İran'ın orta-batısında yer alan, kuzeyde Manna Krallığı, güneyde Ellipi ve batıda bulunan bölgeleri işgal ettiklerini göstermektedir. Urartu ve Asur'un doğu sınırını işgal ettikleri oldukça mümkün olarak görülse de kesin olarak bilinmemektedir. Ancak İran bölgelerinin ve insanların isimlerinin komşu bölgelerde bulunması, bu dönemde Batı İran'da etnik homojenlik olmadığını, Medler'in geniş bir alanda olabileceğini göstermektedir. İranlı grupların ilk binyılın birinci yarısında giderek daha fazla genişlemiş olmaları tarihçiler açısından muhtemeldir.[6][7]

Med Dili

Med dilinin kökeni ve özellikleri birçok yönden ihtilaflıdır. Bu dilde bulunan metinlerin azlığı ve var olanların ise çok az ve sadece birkaç kelime, toponimiler'in var olması dil bilgisini keşfetmek adına oldukça zordur. Ancak bununla birlikte, İran dillerinden eski Kürtçe'yi kullanan, Kürtlerin atalarına çok yakın bir dil kullandıkları muhtemeldir.[8] Nitekim Med dili eski bir İran dilidir ve Azari, Gilaki, Mazenderanca, Zaza-Gorani dilleri, Kürtçe ve Baluchi gibi diğer birçok dili içeren Kuzeybatı İran dil ailesine ait olarak sınıflandırılmaktadır.[9] Dil bilgisi hakkında fazla bir bilgi mevcut değildir fakat Zerdüştlüğün kutsal kitabı olan Avesta ile önemli fonolojik izoglozları paylaşmaktadır.[10]

Herodot'un Altı Med kabilesi

Herodot, eserinde altı adet Med aşiretinin isimlerini listeler: "Deiokes'in hükmü altında toplananlar yalnız Media ahalisiydi; Medler çeşitli boylardan oluşmuştu: Buslar, Paretakenler, Strukhatlar, Arizantlar, Budiler, ve Maglar." [11]

Herodot aynı zamanda "Medlerin Perslele kesinlikle aynı aletlere; ve Medlerle Perslerin olağan giyimlerinin gerçekten farksız." olduğunun altını çizmiştir (7.62). "Bu Medler eski zamanlarda herkes tarafından Aryanlar olarak anılmış; fakat Laz-Kolhisliler, Atina'dan buraya geldiklerinde, isimlerini Media olarak değiştirdiler. Haddi zatında bu onların kendilerine verdikleri isimdi."[12] -Medler, Herodot Tarihi (7.7). Medea Yunan mitolojisi'nde Laz-Kolhis kralı Jason'un karısı ve Argonotlar'ın büyücüsüdür.

Medler ve Kürtler

Ana madde: Kürtlerin kökeni

13. yüzyılda yaşayan Ermeni tarihçi Heyton (Hethum) şöyle der: "Postea vero Sarraceni amiserunt dominium Egipti et Medi, qui Cordins vulgariter dicembantur; regni Egipti dominium occupaverunt." (Sonunda Araplar Mısır'ın yönetimini kaybettiler; ve Medler; "ki onlara Kürtler deniliyordu." Mısır'a egemen oldular.[13][14]

Med İmparatorluğu.


Kaliforniya Üniversitesi'nde tarih profesörlüğü yapmış Wadie Jwaideh: "Kürt halkının tanınmış atalarından biri olan Med İmparatorluğu, Kürtler tarafından kurulduğu söylenebilecek harika nasyonal olan, tek devletti.".[15]

Bir Med Kralı kabartması, Paris Louvre Müzesi.

“Hiç şüphe yok ki, Mar (Medyalılar) terimi Kürtleri ifade ediyor." Rus doğubilimci Vladimir Fyoodoroviç Minorski (1877–1966), "L'origine des Kurdes", Travaux du XX-ene Congres des Orientalistes, Bruxelles, 1938, syf:143-52[16]

Med erkeği. Persepolis duvar kabartmaları.

"Medler, Ksenofon'un kitabında bahsettiği Kardukilerin (Karduya) ve modern Kürtlerin atalarıdır." Mack Chahin, "Yunanlılardan Önce" adlı kitabı, syf: 109. James Clarke and Co Ltd yayınları.[17][3]


“Medler, Zagros dağının batı kesiminde yaşadılar ve genişlediler. Bu bölge modern Kürdistan ve Luristan'dır.” Israel Smith Clare (1847-1924), “Ancient History” kitabı.[18][4]


"Kürtlerin büyük bir kısmı Medler'den geliyor, ancak bazıları Mannalar, Kadusiler ve Kassitler ya da Sakalar’ın halefleridir." Prusyalı tarihçi ve coğrafyacı Konrad Mannert (1756-1834).[5][6]


"Kürtler, diğer Aryan göçmenlerle birlikte, Orta Doğu'nun geniş bölgelerini yöneten kendi imparatorluklarını -Med İmparatorluğunu- kurmayı başardılar. O zamandan beri Kürtler ve Kürdistan nispeten bağımsız kaldı...” Albany-New York Eyalet Üniversitesi, Bilgi Bilimi ve Politikası Okulu, Yrd. Doçent Lokman I. Meho.[7] Kaynak “Kürt Kültürü ve Toplumu: Açıklamalı Kaynakça”, syf:11. Lokman I. Meho ve Kelly L. Maglaughlin.[19][8]


''Medlerin dili, Hint-Avrupa dil ailesinin İrani kolunda olan Kürtçe gibidir.'' William Lester Eagleton Jr (1926 - 2011), "1946’nın Kürt Cumhuriyeti" adlı kitabı. Oxford University Press, yayınları, 1963.[20][9]


"Şu anda Kürtçe konuşanların çoğunluğu, büyük olasılıkla eskiden Med lehçelerini konuşanlardır." Prof. Gernot Ludwig Windfuhr (1938-) Michigan Üniversitesi, Kaynak: "Isoglosses: Persler ve Partlar, Kürtler ve Medler Üzerine Bir Eskiz", Monumentum H.S. Nyberg Tome II. (Brill, Acta Iranica-5), Leiden: 457-471.[10]


"Kürtler, fiziksel olarak Orta Doğu'daki insan ırkının belki de en iyi örnekleridir ve karakter ve bir dereceye kadar fizyonomi açısından Afganlara benziyorlar. Onlar, Medlerin doğrudan torunlarıdır." Sör Arnold Talbot Wilson (1884–1940). "Mezopotamya, 1917-1920: Bir Sadakat Çatışması; Kişisel ve Tarihsel Bir Kayıt" adlı kitabı, syf: 127. Orjinal basım, İndiana Üniversitesi, sonraki basım, Oxford University Press, 1936.[21][11]

Hekataios'un Haritası : Hekataios’un haritasında Medya bölgesi içerisindeki Gordi halkını görmektesiniz.[2]

"Asur yazıtındaki gerçek Medler (Mada), Asur'un doğusunda yaşayan Kürt aşiretleriydi ve toprakları Hazar Denizi'ne kadar uzanıyordu. Çoğunlukla dil olarak Hint-Avrupalı ve Aryan kökenliydiler ve küçük eyaletler halinde her biri kendi 'şehir kralına' itaat eden Yunanlılar gibi yaşadılar." Oxford Üniversitesi'nde Asuroloji Profesörü olan İngiliz Asurolog ve dilbilimci, Archibald Henry Sayce (1845 - 1933). Kaynak: Tarihçilerin Dünya Tarihi. Bölüm II. Med veya İskit İmparatorluğu.[22][12] Sayfa: 584. Editör, Henry Smith Williams Lld.


"Muhtemelen günümüzün vahşi Kürt veya Lur'u, fiziksel olarak eski Medlere, büyük platonun daha yumuşak sakinlerinden daha çok benziyorlar." İngiliz bilim adamı, tarihçi ve Hıristiyan ilahiyatçı George Rawlinson (1812 - 1902) Kaynak: "The Seven Great Monarchies" Bölüm III : Character, Manners And Customs, Arts, Etc., Of The People.[23][13]


"Kürtler ve Beluçlar, Med soyundan geliyor." Beluç tarihçisi Mohammed Salih-i Zengene-i Belûc, "Kurd gāl nāmak" (Koord-gal-namak/Kürt Halkının Kitabı) adlı kitabı.[24][14]


Grek tarihçi ve coğrafyacı Hekataios (M.Ö 550-476), Ksenofon’un Karduki/Karduya dediği halka/yere, “Gordi - Kordi” demiştir.

Notlar

  1. ^ Oxford English Dictionary'e (Oxford İngilizce Sözlüğü) göre "Mede" kelimesi, eski Farsçadan (Attika ve İyonik) Latinος (arcadochypriote ma-to-"" Μᾶδοι, çoğul) klasik Latincede Mēdus'tan (genellikle çoğul olarak) gelir "[3]

Kaynakça

  1. ^ Rawlinson, Prof.George (2006). Medya Krallığı. Doz Yayınlar. s. 159. ISBN 975-6876-73-5. 
  2. ^ "Assyrian texts speak of a Kashtariti as the leader of a conglomerate group of Medes". 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2014. 
  3. ^ Oxford English Dictionary "giriş Mede, n.". Arşiv
  4. ^ "Media" (İngilizce). Encyclopedia Britannica Online. 2009. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2009. 
  5. ^ a b (İngilizce) G. Windfuhr, « Dialectology and Topics », dans G. Windfuhr (dir.), The Iranian Languages, Oxon et New York, 2009, s.5-8
  6. ^ Brown 1990, s. 619-620.
  7. ^ (İngilizce) R. Zadok, « The Ethno-Linguistic Character of Northwestern Iran and Kurdistan in the Neo-Assyrian Period », dans Iran 40, 2002, s.89-151
  8. ^ P. Lecoq, Les inscriptions de la Perse achéménide, Paris, 1997, s. 46-49
  9. ^ Schmitt, Rüdiger (1989). Compendium Linguarum Iranicarum. Wiesbaden: Reichert.
  10. ^ Skjærvø, Prods Oktor (2005). An Introduction to Old Persian 2 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF) (2nd ed.). Cambridge: Harvard.
  11. ^ Herodotos, Tarih, s.59, Med Boyları İş Bankası Kültür Yayınları, İSBN 978-975-458-721-0
  12. ^ Herodotus, The Histories. 7.62.1. "The Medes in the army were equipped like the Persians; indeed, that fashion of armor is Median, not Persian. Their commander was Tigranes, an Achaemenid. The Medes were formerly called by everyone Arians, but when the Colchian woman Medea came from Athens to the Arians they changed their name, like the Persians. This is the Medes' own account of themselves"
  13. ^ Recueil docs.arm.,II, s.225, 343.
  14. ^ Kürtler ve Kürdistan, Minorsky,T.Bois, D.N Mac Kenzie , s.70 Doz Yayınları 2.baskı4.Eyyubiler 1.paragraf
  15. ^ Kürt Ulusal Hareketi: Kökenleri ve Gelişimi ”. Sayfa: XV. Syracuse University Press. İlk baskı, 2006.[1]
  16. ^ Vladimir Fyoodoroviç Minorski (1877–1966), "L'origine des Kurdes", Travaux du XX-ene Congres des Orientalistes, Bruxelles, 1938, syf:143-52
  17. ^ Mack Chahin - Before the Greeks, syf: 109
  18. ^ Israel Smith Clare - Ancient History
  19. ^ Lokman I. Meho & Kelly Maglaughlin - Kurdish Culture and Society, An Annotated Bibliography
  20. ^ William Lester Eagleton - The Kurdish Republic of 1946, Oxford University Press, 1963
  21. ^ Sir Arnold Talbot Wilson - 1917-1920: A clash of loyalties, Oxford University Press, 1936
  22. ^ Archibald Henry Sayce - The Historians' History of the World, Chapter II. The Median or Scythian Empire, p:584, Henry Smith Williams Lld.
  23. ^ George Rawlinson - The Seven Great Monarchies, Chapter III : Character, Manners And Customs, Arts, Etc., Of The People.
  24. ^ Axwend Mohammed Salih-i Zengene-i Belûc - Kurdgelnamak (Kurd-gel-name), the Book of the Kurdish People, 1659/1660,
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Medler&oldid=24533505" sayfasından alınmıştır