Hitit kralları listesi: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.729 değişiklik
k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
Etiketler: Geri alındı Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
3. satır: 3. satır:
=== Kral Listesi ile ilgili problemler ===
=== Kral Listesi ile ilgili problemler ===


Aşağıda verilen bütün tarihler, özellikle Orta krallık ve öncesi döneme ait olanlar, takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır.<ref>Eski çağ tarihindeki kronolojik bilgi kıtlığı tarihçiler arasında çeşitli görüş ayrılıklarına yol açmış ve "Uzun", "Orta", "Kısa" ve hatta "Çok kısa" diye isimlendirilen farklı tarihlendirme sistemleri oluşturulmuştur. Hitit krallarının 'Uzun', 'Orta' ve 'Kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) ''Hititolojiye Giriş'', s. 155</ref>
Aşağıda verilen bütün tarihler, özellikle Orta krallık ve öncesi döneme ait olanlar, takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır.<ref>Eski çağ tarihindeki kronolojik bilgi kıtlığı tarihçiler arasında çeşitli görüş ayrılıklarına yol açmış ve "Uzun", "Orta", "Kısa" ve hatta "Çok kısa" diye isimlendirilen farklı tarihlendiri ammana goi taraflarından oluşturulmuştur. Hitit krallarının 'Uzun', 'Orta' ve 'Kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) ''Hititolojiye Giriş'', s. 155</ref>


Hitit krallarının sırası ve saltanat süreleri [[Hattuşaş|Boğazköy]]'de açığa çıkarılan Hitit arşivleri ve mühürleri kullanılarak oluşturulmuş, ayrıca Hititlerin çağdaşı olan diğer Orta Doğu kaynaklı arşivlerle de desteklenmiştir. Buna rağmen listede boşluklar vardır. Sağlıklı bir liste oluşturulamamasının ana sebeplerinden biri Hitit katiplerinin, aynı çağdaki Mısırlı ve Mezopotamyalı meslektaşlarının aksine, dokümanlarında bir tarihleme yöntemi kullanmamış olmasıdır. Ayrıca Hitit kralları arasında aynı isimleri taşıyan çok sayıda kral bulunması bu isimlerde toplam kaç kral olduğu ve taht sıraları hakkında problemler yaratmaktadır.
Hitit krallarının sırası ve saltanat süreleri [[Hattuşaş|Boğazköy]]'de açığa çıkarılan Hitit arşivleri ve mühürleri kullanılarak oluşturulmuş, ayrıca Hititlerin çağdaşı olan diğer Orta Doğu kaynaklı arşivlerle de desteklenmiştir. Buna rağmen listede boşluklar vardır. Sağlıklı bir liste oluşturulamamasının ana sebeplerinden biri Hitit katiplerinin, aynı çağdaki Mısırlı ve Mezopotamyalı meslektaşlarının aksine, dokümanlarında bir tarihleme yöntemi kullanmamış olmasıdır. Ayrıca Hitit kralları arasında aynı isimleri taşıyan çok sayıda kral bulunması bu isimlerde toplam kaç kral olduğu ve taht sıraları hakkında problemler yaratmaktadır.

Sayfanın 11.22, 29 Aralık 2020 tarihindeki hâli

Hitit devletinin kurucusu kimi kaynaklarda I. Hattuşili olarak belirtiliyor olsa da Telipinu fermanında aktarıldığı üzere, bir önceki kral Labarna'nın zamanında Anadolu'nun çeşitli bölgelerinin fethedildiği anlaşılmaktadır. Hitit beylikleri döneminde sağlam bir devlet yapısı olduğu söylenemez. Bu dönemde Orta Anadolu'da sadece Hititler değil, Hattiler, Luwiler gibi grupların da hüküm sürdüğü şehir devletleri mevcuttur. Labarna'dan son kral II. Şuppiluliuma'ya kadar yaklaşık 5 asır boyunca hükümdarlığı kesin olarak belgelenmiş 26 Hitit kralı hüküm sürmüştür.[1]

Kral Listesi ile ilgili problemler

Aşağıda verilen bütün tarihler, özellikle Orta krallık ve öncesi döneme ait olanlar, takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır.[2]

Hitit krallarının sırası ve saltanat süreleri Boğazköy'de açığa çıkarılan Hitit arşivleri ve mühürleri kullanılarak oluşturulmuş, ayrıca Hititlerin çağdaşı olan diğer Orta Doğu kaynaklı arşivlerle de desteklenmiştir. Buna rağmen listede boşluklar vardır. Sağlıklı bir liste oluşturulamamasının ana sebeplerinden biri Hitit katiplerinin, aynı çağdaki Mısırlı ve Mezopotamyalı meslektaşlarının aksine, dokümanlarında bir tarihleme yöntemi kullanmamış olmasıdır. Ayrıca Hitit kralları arasında aynı isimleri taşıyan çok sayıda kral bulunması bu isimlerde toplam kaç kral olduğu ve taht sıraları hakkında problemler yaratmaktadır.

Anadolu'da Asur ticaret kolonisi devri sonu ile Hitit devletinin kuruluşu arasındaki zaman dilimi yani yaklaşık olarak Anitta'dan Labarna'ya kadar olan devir için henüz yeterli bilgi bulunmamaktadır. Çeşitli tarihçiler tarafından bazı isimler ileri sürülmüşse de (Tuthaliya, PU-Šarruma, Papadilmah, Kantuzzili vs.) bunlar tartışmaya açıktır. Ancak 1986 yılında Boğazköy'de bulunan ve 1993 yılında yayınlanan[3] haç şekilli (krusiform) mühür ilk Hitit kralları Labarna ve Hattuşili'nin öncesinde Huzziya isimli bir kral olduğunu göstermiş ve kabul bulmuştur.[4]

Orta krallık [5] dönemine ait çok az belge olduğu için özellikle kralların saltanat süreleri hakkında pek bir bilgi yoktur.

En geniş sınırlarında Hitit Devleti MÖ 13. yüzyıl

Tahurvaili'nin Telipinu ile II. Zidanta arasında bir dönem kral olduğu kesin olmakla beraber hangi sırada olduğu belli değildir. En yaygın görüşler ya Telipinu'dan veya Alluvamna'dan sonra olduğu şeklindedir.

II. Hattuşili diye bir kral çoğu Hititoloğa göre mevcut değildir.[6] Varlığını iddia edenler bu kralın hükümdarlık zamanı için I. Tuthaliya ile I. Şuppiluliuma arasında değişik görüşler öne sürmüştür.[6]

Genç Tuthaliya'nın da kral olmadan öldürülmüş olması muhtemeldir.

Kurunta'nın Hitit devletinde kral olup olmadığı tartışmalıdır.

IV. Tuthaliya

Hatti beylikler devri

Ayrıca bakınız: Hattiler
Hükümdar Dönemi Önemli Olaylar Akrabalık Durumları
Pamba MÖ 23. yüzyıl Hatti Kralı
Pithana MÖ 18. yüzyıl Kuššara Kralı, Neşa Fatihi
Piyusti MÖ 18. yüzyıl Hatti Kralı, Anitta'ya yenildi
Anitta MÖ 18. yüzyıl Kuššara Kralı, Hattuşa'yı yıktı Pithana'nın oğlu

Eski Krallık Dönemi

Hükümdar Dönemi
(MÖ)		 Önemli Olaylar Akrabalık Durumları
Huzziya[7] ...
Labarna ...-1650 Hitit devleti'nin geleneksel kurucusudur
I. Hattuşili 1650-1620 II. Labarna diye de bilinir. Hattuşa şehrini başkent yapmıştır. I. Labarna'nın yeğeni, evlatlığı
I. Murşili 1620-1590 1595'te Babil'i yıkarak Hammurabi sülalesine son verdi. I. Hattuşili'nin torunu, evlatlığı
I. Hantili 1590-1560 Zidanta ile işbirliği yaparak I. Murşili'yi öldürdü. I. Murşili'nin kayınbiraderi
I. Zidanta 1560-1545 Hantili'nin varisini(?) öldürerek tahta çıktı. I. Hantili'nin damadı
Ammuna 1545-1530 Babasını öldürerek tahta çıktı. I. Zidanta'nın oğlu
I. Huzziya 1530-1525 Ammuna'nın gelinin erkek kardeşi(kayını)[8]
Telepinu 1535-1500 Huzziya'yi sürgüne gönderdi. Tahta çıkış yasasını çıkardı. I. Huzziya'nın kayınbiraderi

Orta Krallık Dönemi

Hükümdar Dönemi
(MÖ)		 Önemli Olaylar Akrabalık Durumları
Alluvamna 1500-... Telipinu'nun damadı
Tahurvaili Krallığı kesin ama sırası belli değil (Telipinu ve II. Zidanta arasında).
II. Hantili Alluvamna'nın oğlu?
II. Zidanta II. Hantili'nin oğlu?
II. Huzziya II. Zidanta'nın oğlu?
I. Muvatalli ...-1400 II. Huzziya'yi öldürerek tahta çıktı Aile dışından

Büyük Krallık

Hükümdar Dönemi
(MÖ)		 Önemli Olaylar Akrabalık Durumları
I. Tuthaliya[9] 1400-? II. Huzziya'nın torunu(?)
I. Arnuvanda I. Tuthaliya'nın damadı
II. Hattuşili Varlığı, akrabalığı ve saltanat zamanı tartışmalıdır
II. Tuthaliya[10] ... I. Arnuvanda'nın (veya II. Hattuşili'nin) oğlu
Genç Tuthaliya ?-1350 Hiç hüküm sürmemiş olabilir. II. Tuthaliya'nın oğlu
I. Şuppiluliuma 1350-1322 Kuzey Suriye ve Mitanni ülkesini fethetti II. Tuthaliya'nın (veya II. Hattuşili'nin) oğlu
II. Arnuvanda 1322-1321 I. Şuppiluliuma'nın oğlu
II. Murşili 1321-1295 Arzava ülkesini fethetti I. Şuppiluliuma'nın oğlu
II. Muvatalli 1295-1272 Kadeş Meydan Muharebesi II. Murşili'nin oğlu
III. Murşili 1272-1267 Urhi-Teşup olarak da bilinir. II. Muvatalli'nin oğlu
III. Hattuşili 1267-1237 Urhi-Teşup'u sürerek tahta çıktı. Mısır ile (Kadeş Antlaşması)'nı yaptı II. Murşili'nin oğlu
IV. Tuthaliya 1237-1209 III. Hattuşili'nin oğlu
Kurunta 1228-1227 Krallıği kesin değildir. Çok kısa bir süre için tahtı ele geçirmiş olabilir II. Muvatalli'nin oğlu
III. Arnuvanda 1209-1207 IV. Tuthaliya'nın oğlu
II. Şuppiluliuma 1207-1180 IV. Tuthaliya'nın oğlu

Notlar

  1. ^ Bu rakama tartışmalı isimler II. Hattuşili, Genç Tuthaliya ve Kurunta dahil değildir.
  2. ^ Eski çağ tarihindeki kronolojik bilgi kıtlığı tarihçiler arasında çeşitli görüş ayrılıklarına yol açmış ve "Uzun", "Orta", "Kısa" ve hatta "Çok kısa" diye isimlendirilen farklı tarihlendiri ammana goi taraflarından oluşturulmuştur. Hitit krallarının 'Uzun', 'Orta' ve 'Kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) Hititolojiye Giriş, s. 155
  3. ^ (İngilizce) A. Dinçol, B. Dinçol, J. D. Hawkins, G. Wilhelm (1993) "The Cruciform seal from Boğazköy-Hattusa", Istanbuler Mitteilungen 43, s. 87-106.
  4. ^ Eski Hitit kralları hakkında:
    (İngilizce) R. Beal (2003) "Predecessors of Hattusili I" FsHoffner s. 13-35.
    (İngilizce) M. Forlanini (2010) "An Attempt at Reconstructing the Branches of the Hittite Royal Family of the Early Kingdom Period." Pax Hethitica (FsSinger), s. 115-135.
  5. ^ Hititler için kullanılan 'Orta krallık' tabirinin belli bir hanedanla ilgisi yoktur. Eski, Orta, Büyük (Yeni) krallık terimleri günümüz tarihçileri tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Orta krallık Telipinu sonrasındaki hakkında fazla bir bilgi olmayan dönemi diğerlerinden ayırmak için, kısmen de filolojik nedenlerle oluşturulmuştur. Bazı tarihçiler Eski ve Orta krallıkları birleştirerek, sadece Eski ve Büyük (Yeni) krallık diye ikiye ayırırlar.
  6. ^ a b Bu konudaki tartışmaları ve değişik görüşleri özetleyen bir makale için: (İngilizce) de Martino, S. (2010) "Some Questions on the Political History and Chronology of the Early Hittite Empire," Altorientalische Forschungen 37, s. 186-197.
  7. ^ 3 ve 4 nolu notlardaki kaynaklara bakınız. Bu kralın varlığı yakın zamanda ortaya çıktığı ve hali hazırda Hitit kralları arasında I. ve II. Huzziya bulunduğu için kimi yayınlarda Huzziya "0" diye geçer.
  8. ^ Bu konuda tam bir fikir birliği yoktur. Ammuna'nın oğlu da olabilir.
  9. ^ Bazı kaynaklarda II. veya I./II. Tuthaliya
  10. ^ Bazı kaynaklarda III. veya II./III. Tuthaliya

Kaynakça

  • Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
  • (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford: Oxford University Press.
  • (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Brill, Leiden.
  • KOÇ, İlker (1 Ekim 2006). Hititler. ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık. ss. 14-15. ISBN 994434409-5.  Bilinmeyen parametre |editör[n]-ad= görmezden gelindi (yardım); Bilinmeyen parametre |editör[n]-soyadı= görmezden gelindi (yardım);
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hitit_kralları_listesi&oldid=24509457" sayfasından alınmıştır