Saurischia: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
2 kaynağı kurtardı ve 0 kaynağı ölü olarak işaretledi.) #IABot (v2.0.7
k düzeltme
16. satır: 16. satır:
}}
}}


'''Saurischia''' (anlamı: '''kertenkele kalçalı''') kuşları([[Aves]]) ve kuşlarla yakın akraba olan dinozorları barındıran iki ana dinozor sınıflandırma grubundan biridir.<ref name="s">{{Web kaynağı | soyadı1 = The Editors of Encyclopaedia Britannica | ad1 = The Editors of Encyclopaedia Britannica | başlık = Saurischia | url = https://www.britannica.com/animal/saurischian | website = www.EncyclopædiaBritannica.com | yayıncı = Encyclopædia Britannica, inc. | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150722001151/https://www.britannica.com/animal/saurischian | arşivtarihi = 22 Temmuz 2015 | erişimtarihi = 9 Nisan 2020 | ölüurl = no }}</ref>
'''Saurischia''' (anlamı: '''kertenkele kalçalı''') kuşları([[Aves]]) ve kuşlarla yakın akraba olan dinozorları barındıran iki ana dinozor sınıflandırma grubundan biridir.<ref name="s">{{Web kaynağı | soyadı1 = The Editors of Encyclopaedia Britannica | ad1 = The Editors of Encyclopaedia Britannica | başlık = Saurischia | url = https://www.britannica.com/animal/saurischian | website = www.EncyclopædiaBritannica.com | yayıncı = Encyclopædia Britannica, inc. | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150722001151/https://www.britannica.com/animal/saurischian | arşivtarihi = 22 Temmuz 2015 | erişimtarihi = 9 Nisan 2020 | ölüurl = hayır }}</ref>


'''Kertenkele kalçalı dinozorlar''' ya da '''Saurischia''', [[dinozor]]ların temel gruplarından biridir. Sauros (''σαυρος'') [[Yunanca]]'da kertenkele anlamınına, ischion (''ισχιον'') ise kalça eklemi anlamına gelir.<ref>Oxford English Dictionary</ref> Bugünkü paleontologlar, diğer gruplandırmalar yerine 1888 yılında [[Harry Seeley]]'in yaptığı gibi dinozorları, kertenkele kalçalı ve [[Kuş kalçalı dinozorlar|kuş kalçalı]] (Ornithischia) olmak üzere iki gruba ayırır.<ref>Seeley, H.G. (1888). "On the classification of the fossil animals commonly named Dinosauria." ''Proceedings of the Royal Society of London'', '''43''': 165-171.
'''Kertenkele kalçalı dinozorlar''' ya da '''Saurischia''', [[dinozor]]ların temel gruplarından biridir. Sauros (''σαυρος'') [[Yunanca]]'da kertenkele anlamınına, ischion (''ισχιον'') ise kalça eklemi anlamına gelir.<ref>Oxford English Dictionary</ref> Bugünkü paleontologlar, diğer gruplandırmalar yerine 1888 yılında [[Harry Seeley]]'in yaptığı gibi dinozorları, kertenkele kalçalı ve [[Kuş kalçalı dinozorlar|kuş kalçalı]] (Ornithischia) olmak üzere iki gruba ayırır.<ref>Seeley, H.G. (1888). "On the classification of the fossil animals commonly named Dinosauria." ''Proceedings of the Royal Society of London'', '''43''': 165-171.
29. satır: 29. satır:


== Yeni yaklaşımlar ==
== Yeni yaklaşımlar ==
2017 tarihli Matthew Baron ve arkadaşlarının imza attığı bir çalışmadaysa 130 yıllık kalıplaşmış bu dinozor sınıflandırmasına bir eleştiri getirilmiştir. Bu yeni hipoteze göre theropoda ve sauropodomorpha arası ilişkiden ziyade ornithischia ile theropoda [[kardeş grup]] olarak düzenlenip [[ornithoscelida]] takımı oluşturulmuştur. Sauropodomorpha ile herrerasauridae ise saurischia olarak yeniden tanımlanmıştır. Bu makale ayrıca herrerasauridae ile theropodların farklı evrimsel iz üzerinde etçil özellik geliştirmelerine ve yine theropodlar ile erken kuş kalçalılar arasındaki anatomik benzer özelliklere bir açıklama önermektedir.<ref name="s1">{{Web kaynağı | soyadı1 = Baron | ad1 = Matthew et al | başlık = A new hypothesis of dinosaur relationships and early dinosaur evolution | url = https://www.nature.com/articles/nature21700 | website = www.nature.com | yayıncı = Nature | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170323013818/https://www.nature.com/articles/nature21700 | arşivtarihi = 23 Mart 2017 | erişimtarihi = 9 Nisan 2020 | ölüurl = no }}</ref>
2017 tarihli Matthew Baron ve arkadaşlarının imza attığı bir çalışmadaysa 130 yıllık kalıplaşmış bu dinozor sınıflandırmasına bir eleştiri getirilmiştir. Bu yeni hipoteze göre theropoda ve sauropodomorpha arası ilişkiden ziyade ornithischia ile theropoda [[kardeş grup]] olarak düzenlenip [[ornithoscelida]] takımı oluşturulmuştur. Sauropodomorpha ile herrerasauridae ise saurischia olarak yeniden tanımlanmıştır. Bu makale ayrıca herrerasauridae ile theropodların farklı evrimsel iz üzerinde etçil özellik geliştirmelerine ve yine theropodlar ile erken kuş kalçalılar arasındaki anatomik benzer özelliklere bir açıklama önermektedir.<ref name="s1">{{Web kaynağı | soyadı1 = Baron | ad1 = Matthew et al | başlık = A new hypothesis of dinosaur relationships and early dinosaur evolution | url = https://www.nature.com/articles/nature21700 | website = www.nature.com | yayıncı = Nature | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170323013818/https://www.nature.com/articles/nature21700 | arşivtarihi = 23 Mart 2017 | erişimtarihi = 9 Nisan 2020 | ölüurl = hayır }}</ref>


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==

Sayfanın 13.31, 2 Aralık 2020 tarihindeki hâli

Saurischia

Geç TriyasGünümüz,242-233.23 milyon yıl önce muhtemelen Orta Triyas

Herrerasaurus (büyük), Eoraptor (küçük), and Plateosaurus (kafatası), üç erken saurischia
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Üst sınıf: Tetrapoda
Sınıf: Reptilia
Üst takım: Dinosauria
Takım: Saurischia
Seeley, 1888
alttakımlar

Saurischia (anlamı: kertenkele kalçalı) kuşları(Aves) ve kuşlarla yakın akraba olan dinozorları barındıran iki ana dinozor sınıflandırma grubundan biridir.[1]

Kertenkele kalçalı dinozorlar ya da Saurischia, dinozorların temel gruplarından biridir. Sauros (σαυρος) Yunanca'da kertenkele anlamınına, ischion (ισχιον) ise kalça eklemi anlamına gelir.[2] Bugünkü paleontologlar, diğer gruplandırmalar yerine 1888 yılında Harry Seeley'in yaptığı gibi dinozorları, kertenkele kalçalı ve kuş kalçalı (Ornithischia) olmak üzere iki gruba ayırır.[3][4]

Tanımlanma

Dinozor grupları 19. asrın başından bu yana belli ölçütlerle tasnif ediliyorlardı. Boyutları, diş yapıları veya kafataslarına göre muhtelif sınıflandırma teşebbüsleri yapıldı; ancak genel kabul görmeyen ve oturmayan bu tasniflerden sonra 1888'de Richard Owen'ın da öğrencisi olan Harry G. Seeley tarafından pelvisin (kalça kemiği) karakteristiğine dayanan bir sınıflandırma yapmıştır.

Saurischia pelvis(Kertenkele kalçalı pelvis)

Bu pelvisin şekli klasik sürüngen kalça kemiğine benzemekte ve pubis aşağı ve öne doğru uzamaktadır. Buna mukabil, diğer grup olan ornithischiada pelvis net şekilde farklılaşmıştır. İkinci kalça yapısının kuşlarınkine büyük oranda benzemesi sonucu kuş kalçalılar olarak adlandırılan ornithischia grubunda pubisin bir kısmı arkaya ve aşağıya inmektedir.

Ornithischia pelvis yapısı

İsminin aksine kuş kalçalı dinozorların kuşlarla yakın bir akrabalığı yoktur, tersine kertenkele kalçalı dinozorlar kuşlarla yakın akrabadır.[1]

Evrimsel süreç

Bilimsel araştırmaların ışığında saurischia ve ornithischia gruplarının aile ağaçlarının orta Triyas'ta(242-227 milyon yıl önce) ayrıldığı tahmin edilmektedir. İlk dinozorlar küçük ve bipedaldi, kısa bir süre içinde pek çok yönden inanılmaz çeşitlilikte evrildiler. Her iki grup da yaklaşık aynı dönemde evrilmeye başladılysa da saurischian dinozorların fosil kayıtlarının daha net olduğunu görülmektedir. Saurischian takımının iki ana grubu theropoda ve sauropodomorpha'dır. Mezozoyik dönemin theropodları tamamen bipedaldiler (iki ayak üstünde) ve bu gruptan yaklaşık 150-144 milyon yıl önce ilk kuşlar evrilmiştir (orta Jurasik). Diğer grup olan sauropodomorpha'nın tüm üyeleri de devasa, quadrupedal (dört ayak üstünde) ve otçuldu. Bu grubun ilk üyeleri (prosauropoda) esasında küçük ve bipedal iken; erken jurasik devriyle evrimsel olarak boyutlarını büyütme eğiliminde olup devasa bedenlerini taşıma amacıyla sütunu andıran bir bacak yapısına kavuşmuş quadrupedal beden yapısına sahip olmuşlardır.[1]

Yeni yaklaşımlar

2017 tarihli Matthew Baron ve arkadaşlarının imza attığı bir çalışmadaysa 130 yıllık kalıplaşmış bu dinozor sınıflandırmasına bir eleştiri getirilmiştir. Bu yeni hipoteze göre theropoda ve sauropodomorpha arası ilişkiden ziyade ornithischia ile theropoda kardeş grup olarak düzenlenip ornithoscelida takımı oluşturulmuştur. Sauropodomorpha ile herrerasauridae ise saurischia olarak yeniden tanımlanmıştır. Bu makale ayrıca herrerasauridae ile theropodların farklı evrimsel iz üzerinde etçil özellik geliştirmelerine ve yine theropodlar ile erken kuş kalçalılar arasındaki anatomik benzer özelliklere bir açıklama önermektedir.[5]

Kaynakça

  1. ^ a b c The Editors of Encyclopaedia Britannica, The Editors of Encyclopaedia Britannica. "Saurischia". www.EncyclopædiaBritannica.com. Encyclopædia Britannica, inc. 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020. 
  2. ^ Oxford English Dictionary
  3. ^ Seeley, H.G. (1888). "On the classification of the fossil animals commonly named Dinosauria." Proceedings of the Royal Society of London, 43: 165-171.
  4. ^ Weishampel, D.B., Dodson, P., and Osmólska, H. (eds.). (2004). The Dinosauria. 2nd edition. University of California Press, Berkeley. 833 pp.
  5. ^ Baron, Matthew; ve diğerleri. "A new hypothesis of dinosaur relationships and early dinosaur evolution". www.nature.com. Nature. 23 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.