Adriyatik Denizi: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Koordinatlar: 43°K 15°D / 43°K 15°D / 43; 15
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.605 değişiklik
k Bot: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.760.037 değişiklik
Arşiv bağlantısı eklendi
39. satır: 39. satır:
! 1,836.5
! 1,836.5
|-
|-
| colspan=5|<small>Notes: <sup>a</sup> The distance between the extreme points of each state's coastline, <sup>b</sup> Not including islands in coastal lagoons<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.leisoletremiti.it/index.php/isola-di-san-domino-tremiti|başlık=Isole Tremiti|dil=İtalyanca|çeviribaşlık=Tremiti Islands|erişimtarihi=30 Mart 2012}}</ref></small>
| colspan=5|<small>Notes: <sup>a</sup> The distance between the extreme points of each state's coastline, <sup>b</sup> Not including islands in coastal lagoons<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.leisoletremiti.it/index.php/isola-di-san-domino-tremiti | başlık = Isole Tremiti | dil = İtalyanca | çeviribaşlık = Tremiti Islands | erişimtarihi = 30 Mart 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20081008082736/http://www.leisoletremiti.it/index.php/isola-di-san-domino-tremiti | arşivtarihi = 8 Ekim 2008}}</ref></small>
|-
|-
''Adriyatik'' isminin [[Etimoloji|kökenleri]], adını muhtemelen su veya deniz anlamına gelen [[İlirya dilleri|İlirya]] ''adur''undan alan [[Etrüskler|Etrüsk]] yerleşim yeri olan [[Adria]] ile ilişkilidir.{{sfn|Room|2006|p=20}} [[Klasik Antik Çağ]]'da deniz, ''Mare Adriaticum'' veya daha az sıklıkla "yukarı deniz" anlamına gelen ''Mare Superum'' olarak bilinmekteydi.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|sayfa=504|yayıncı=F. and C. Rivington|tarih=Kasım 1812|dergi=The British Critic|cilt=40|ad=James|soyadı=Playfair|başlık=System of Geography|url=https://books.google.com/books?id=EQEwAAAAYAAJ&pg=PA504}}</ref> Bununla birlikte, iki terim eş anlamlı değildi. ''Mare Adriaticum'' genel olarak Adriyatik Denizi'nin [[Venedik Körfezi]]'nden Otranto Boğazı'na kadar uzanan genişliğine karşılık gelmektedir. Bu sınır, Roma yazarları tarafından daha tutarlı bir şekilde tanımlandı. Erken Yunan kaynakları, Adriyatik ve İyon denizleri arasındaki sınırı, Venedik Körfezi'nin bitişiğinden [[Mora Yarımadası|Peloponnese]]'nin güney ucuna, [[Sicilya]]'nın doğu kıyılarına ve [[Girit]]'in batı kıyılarına kadar çeşitli yerlere yerleştirdi.{{sfn|Calmet|Taylor|1830|pp=53–54}} ''Mare Superum'' ise normalde hem modern Adriyatik Denizi'ni hem de Apenin yarımadasının güney kıyılarındaki denizi, [[Sicilya Boğazı]]'na kadar kapsıyordu.{{sfn|Anthon|2005|p=20}}
''Adriyatik'' isminin [[Etimoloji|kökenleri]], adını muhtemelen su veya deniz anlamına gelen [[İlirya dilleri|İlirya]] ''adur''undan alan [[Etrüskler|Etrüsk]] yerleşim yeri olan [[Adria]] ile ilişkilidir.{{sfn|Room|2006|p=20}} [[Klasik Antik Çağ]]'da deniz, ''Mare Adriaticum'' veya daha az sıklıkla "yukarı deniz" anlamına gelen ''Mare Superum'' olarak bilinmekteydi.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|sayfa=504|yayıncı=F. and C. Rivington|tarih=Kasım 1812|dergi=The British Critic|cilt=40|ad=James|soyadı=Playfair|başlık=System of Geography|url=https://books.google.com/books?id=EQEwAAAAYAAJ&pg=PA504}}</ref> Bununla birlikte, iki terim eş anlamlı değildi. ''Mare Adriaticum'' genel olarak Adriyatik Denizi'nin [[Venedik Körfezi]]'nden Otranto Boğazı'na kadar uzanan genişliğine karşılık gelmektedir. Bu sınır, Roma yazarları tarafından daha tutarlı bir şekilde tanımlandı. Erken Yunan kaynakları, Adriyatik ve İyon denizleri arasındaki sınırı, Venedik Körfezi'nin bitişiğinden [[Mora Yarımadası|Peloponnese]]'nin güney ucuna, [[Sicilya]]'nın doğu kıyılarına ve [[Girit]]'in batı kıyılarına kadar çeşitli yerlere yerleştirdi.{{sfn|Calmet|Taylor|1830|pp=53–54}} ''Mare Superum'' ise normalde hem modern Adriyatik Denizi'ni hem de Apenin yarımadasının güney kıyılarındaki denizi, [[Sicilya Boğazı]]'na kadar kapsıyordu.{{sfn|Anthon|2005|p=20}}

Sayfanın 17.42, 24 Kasım 2020 tarihindeki hâli

Adriyatik Denizi

Adriyatik Denizi (İngilizce telaffuz: [eɪdriˈætɪk]), Akdeniz'in bir parçası olan ve İtalya Yarımadası ile Balkan Yarımadası arasında kalan uzun bir körfezdir. Adriyatik, Akdeniz'in en kuzeydeki koludur ve Otranto Boğazı'ndan (İyonya Denizi'ne bağlandığı yer) kuzeybatıya ve Po Ovası'na kadar uzanır. İtalya, Arnavutluk, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Slovenya ve Karadağ'ın denize kıyısı bulunmaktadır. Adriyatik, çoğu doğu kıyısının Hırvat kesiminde yer alan 1.300'den fazla adaya sahiptir. Kuzeyi en sığ, güneyi en derin olmak üzere üç havzaya ayrılmıştır ve maksimum 1.233 metre (4.045 ft) derinliğindedir. Bir su altı sırtı olan Otranto Sill, Adriyatik ve İyonya Denizleri arasındaki sınırda yer almaktadır. Hakim akıntılar Otranto Boğazı'ndan saat yönünün tersine doğu kıyısı boyunca ve batı kıyısı (İtalya) boyunca tekrar boğaza akar. Adriyatik'teki gelgit hareketleri azdır, ancak zaman zaman daha büyük genliklerin meydana geldiği bilinmektedir. Adriyatik'in tuzluluk oranı Akdeniz'dekinden daha düşüktür çünkü Adriyatik, Akdeniz'e akan tatlı suyun üçte birini bir seyreltme havzası görevi görerek toplar. Yüzey suyu sıcaklıkları genellikle yazın 30 °C (86 °F) ile kışın 12 °C (54 °F) arasında değişir ve Adriyatik Havzası'nın iklimini önemli ölçüde yumuşatır.

Adriyatik Denizi, Mezozoik çağda Afrika levhasından ayrılan Apulian veya Adriyatik Mikroplakası üzerinde yer almaktadır. Levhanın hareketi, Avrasya levhası ile çarpışmasının ardından çevredeki dağ zincirlerinin oluşumuna ve Apenin tektonik yükselmesine katkıda bulundu. Geç Oligosin'de, Adriyatik Havzası'nı Akdeniz'in geri kalanından ayıran Apenin Yarımadası ilk kez oluştu. Adriyatik'te her türlü tortu bulunur ve malzemenin büyük bir kısmı Po ve batı kıyısındaki diğer nehirler tarafından taşınır. Batı kıyıları alüvyonlu veya teraslı, doğu kıyısı ise belirgin karstifikasyon ile oldukça girintilidir. Adriyatik'te denizin karstik habitatlarını ve biyoçeşitliliğini korumak için oluşturulan düzinelerce deniz koruma alanı bulunmaktadır. Deniz, flora ve faunada bol miktarda bulunur, çoğu endemik, nadir ve tehdit altında olan 7.000'den fazla tür Adriyatik'e özgü olarak tanımlanmıştır.

Adriyatik kıyılarında 3.5 milyondan fazla insan yaşamaktadır; bu kıyılarda yer alan en büyük şehirler ise Bari, Venedik, Trieste ve Split'tir. Adriyatik kıyılarındaki ilk yerleşimler Etrüsk, İlirya ve Yunan'dır. MÖ 2. yüzyılda, kıyılar Roma'nın kontrolü altındaydı. Orta Çağ'da, Adriyatik kıyıları ve denizin kendisi, başta Bizans İmparatorluğu, Hırvatistan Krallığı, Venedik Cumhuriyeti, Habsburg Monarşisi ve Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere bir dizi devlet tarafından çeşitli derecelerde kontrol edildi. Napolyon Savaşları, Birinci Fransız İmparatorluğu'nun kıyı kontrolünü ele geçirmesi ve İngilizlerin bölgedeki Fransızlara karşı koyma çabasıyla sonuçlandı ve sonunda Doğu Adriyatik kıyılarını ve Avusturya için Po Vadisi'nin büyük bir kısmını güvence altına aldı. İtalya'nın birleşmesinin ardından, İtalya Krallığı doğuya doğru genişlemeye başladı ve bu 20. yüzyıla kadar devam etti. I. Dünya Savaşı ve Avusturya-Macaristan ile Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra, doğu kıyılarının kontrolü Yugoslavya ve Arnavutluk'a geçti. 1990'larda Yugoslavya'nın dağılmasının ardından Adriyatik kıyılarında dört yeni eyalet meydana geldi. İtalya ve Yugoslavya deniz sınırları üzerinde 1975 yılına kadar anlaşmaya vardılar ve bu sınır Yugoslavya'nın ardıl devletleri tarafından tanınmasına karşın, Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek ve Karadağ arasındaki deniz sınırları halâ tartışmalıdır. İtalya ve Arnavutluk 1992 yılında deniz sınırları üzerinde anlaştılar.

Balıkçılık ve turizm, Adriyatik kıyılarının tamamında önemli gelir kaynaklarıdır. Adriyatik Hırvatistan'ın turizm sektörü, ekonomik açıdan Adriyatik Havzası'nın geri kalanından daha hızlı büyüdü. Deniz taşımacılığı da bölge ekonomisinin önemli bir koludur. Adriyatik'te her biri yılda bir milyon tondan fazla yük elleçleyen 19 liman bulunmaktadır. Adriyatik'te yıllık kargo cirosuna göre en büyük liman Trieste Limanı iken, yıllık hizmet verilen yolcu bakımından en büyük liman ise Split Limanı'dır.

İsim

Adriyatik isminin kökenleri, adını muhtemelen su veya deniz anlamına gelen İliryaadurundan alan Etrüsk yerleşim yeri olan Adria ile ilişkilidir.[4]Klasik Antik Çağ'da deniz, Mare Adriaticum veya daha az sıklıkla "yukarı deniz" anlamına gelen Mare Superum olarak bilinmekteydi.[5] Bununla birlikte, iki terim eş anlamlı değildi. Mare Adriaticum genel olarak Adriyatik Denizi'nin Venedik Körfezi'nden Otranto Boğazı'na kadar uzanan genişliğine karşılık gelmektedir. Bu sınır, Roma yazarları tarafından daha tutarlı bir şekilde tanımlandı. Erken Yunan kaynakları, Adriyatik ve İyon denizleri arasındaki sınırı, Venedik Körfezi'nin bitişiğinden Peloponnese'nin güney ucuna, Sicilya'nın doğu kıyılarına ve Girit'in batı kıyılarına kadar çeşitli yerlere yerleştirdi.[6]Mare Superum ise normalde hem modern Adriyatik Denizi'ni hem de Apenin yarımadasının güney kıyılarındaki denizi, Sicilya Boğazı'na kadar kapsıyordu.[7] Bu dönemde Dalmaçya veya Illyricum kıyılarındaki sular için kullanılan bir başka isim de Mare Dalmaticum'du.[8] Denizin çevre ülkelerin dillerindeki isimleri şunlardır: Arnavutça: Deti Adriatik; Emilian: Mèr Adriatic; Furlan: Mâr Adriatic; Yunanca: Αδριατική θάλασσα – Adriatikí thálassa; İstro-Rumence: Marea Adriatică; İtalyanca: Mare Adriatico; Sırp-Hırvatça: Jadransko more, Јадранско море; Slovence: Jadransko morje; Venedikçe: Mar Adriàtico. Sırp-Hırvatça ve Slovence'de deniz genellikle sadece Jadran olarak anılır.

Coğrafya

Adriyatik Denizi, güneybatıda Apenin veya İtalyan Yarımadası, kuzeybatıda İtalya'nın Veneto ve Friuli-Venezia Giulia bölgeleri, kuzeydoğuda Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Karadağ ve Arnavutluk - Balkan yarımadası ile çevrili yarı kapalı bir denizdir.[9] Güneydoğuda, Adriyatik Denizi 72-kilometre (45 mi) genişliğindeki Otranto Boğazı'nda İyonya Denizi'ne bağlanır.[10]

Denize kıyısı olan ülkeler

Batıda ve Kuzeyde;

Doğuda;

Güneydoğuda;

Adriyatik Denizi (Hırvatistan)

İlgili filmler

  • Kurenai no Buta (紅の豚), (Porco Rosso -The Crimson Pig' (1992)

Fragman

Kaynakça

  1. ^ Blake, Topalović & Schofield 1996, ss. 1–5.
  2. ^ Statistical Office of the Republic of Slovenia. "Territory and climate" (PDF). Statistical Yearbook of the Republic of Slovenia 2011. Statistični Letopis Republike Slovenije. p. 38 ("Length of the state border"). ISSN 1318-5403. 15 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2012. 
  3. ^ "Isole Tremiti" [Tremiti Islands] (İtalyanca). 8 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2012. 
  4. ^ Room 2006, s. 20.
  5. ^ Playfair, James (Kasım 1812). "System of Geography". The British Critic. F. and C. Rivington. 40: 504. 
  6. ^ Calmet & Taylor 1830, ss. 53–54.
  7. ^ Anthon 2005, s. 20.
  8. ^ Tacitus 1853, s. 380.
  9. ^ Moranta et al. 2008, s. 3.
  10. ^ Cushman-Roisin, Gačić & Poulain 2001, ss. 1–2.
Length in kilometres of Adriatic coastlines[1][2]
Ülke Anakara Adalar Toplam Sahil cephesia
 Hırvatistan 1,777.3 4,058 5,835.3 526
 İtalya 1,249 23b 1,272 926
 Arnavutluk 396 10 406 265
 Karadağ 249 11 260 92
 Slovenya 46.6 0 46.6 17
 Bosna-Hersek 21.2 0 21.2 10.5
Total 3,739.1 4,102 7,841.1 1,836.5
Notes: a The distance between the extreme points of each state's coastline, b Not including islands in coastal lagoons[3]
Adriyatik Denizi'ne kıyısı olan ülkeler
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Adriyatik_Denizi&oldid=24075733" sayfasından alınmıştır