Ermenistan: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k 212.47.138.181 (mesaj) tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, InternetArchiveBot tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi. (TW)
Etiket: Geri al
Esc2003 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
93.837 değişiklik
Değişiklik özeti yok
31. satır: 31. satır:
| dil_tipi =
| dil_tipi =
| diller =
| diller =
| etnik_gruplar = %97,9 [[Ermeniler|Ermeni]], <br />%1,3 [[Yezîdîler|Yezîdî]] ([[Kürtler]]), <br />%0,5 [[Ruslar|Rus]], <br />%0,3 diğer<ref name="Index">{{Web kaynağı | url = https://www.indexmundi.com/armenia/demographics_profile.html | başlık = Armenia Demographics Profile 2019 | erişimtarihi = 30 Ağustos 2020 | tarih = | çalışma = Armenian 98.1%, Yezidi (Kurd) 1.2%, other 0.7% (2011 est.) | yayıncı = Index Mundi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20050513184426/https://www.indexmundi.com/armenia/demographics_profile.html | arşivtarihi = 13 Mayıs 2005 | ölüurl = no }}</ref> <ref name="The">{{Web kaynağı | url = https://www.gov.am/en/demographics/ | başlık = Demographics | erişimtarihi = 30 Ağustos 2020 | tarih = | çalışma = Ethnic Breakdown: Armenians - 98.1% Minorities: Russians, Yezidis, Kurds, Assyrians, Greeks, Ukrainians, Jews and others | yayıncı = Armenian Government | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090310114954/https://www.gov.am/en/demographics/ | arşivtarihi = 10 Mart 2009 | ölüurl = no }}</ref>
| etnik_gruplar = %97,9 [[Ermeniler|Ermeni]], <br />%1,3 [[Yezîdîler|Yezîdî]], <br />%0,5 [[Ruslar|Rus]], <br />%0,3 diğer<ref name="Index">{{Web kaynağı | url = https://www.indexmundi.com/armenia/demographics_profile.html | başlık = Armenia Demographics Profile 2019 | erişimtarihi = 30 Ağustos 2020 | tarih = | çalışma = Armenian 98.1%, Yezidi (Kurd) 1.2%, other 0.7% (2011 est.) | yayıncı = Index Mundi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20050513184426/https://www.indexmundi.com/armenia/demographics_profile.html | arşivtarihi = 13 Mayıs 2005 | ölüurl = no }}</ref> <ref name="The">{{Web kaynağı | url = https://www.gov.am/en/demographics/ | başlık = Demographics | erişimtarihi = 30 Ağustos 2020 | tarih = | çalışma = Ethnic Breakdown: Armenians - 98.1% Minorities: Russians, Yezidis, Kurds, Assyrians, Greeks, Ukrainians, Jews and others | yayıncı = Armenian Government | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090310114954/https://www.gov.am/en/demographics/ | arşivtarihi = 10 Mart 2009 | ölüurl = no }}</ref>
| etnik_grup_yılı =
| etnik_grup_yılı =
| milliyet = Ermeni
| milliyet = Ermeni

Sayfanın 20.01, 21 Ekim 2020 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için Ermenistan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Ermenistan
Ermenice: Հայաստանի Հանրապետություն
Ermenice: Hayastani Hanrapetut’yun
Ermenistan Cumhuriyeti
Millî marş
Ermenice: Մեր Հայրենիք (Ermenice)
Ermenice: Mer Hayrenik   (transkripsiyon)
"Anavatanımız"
Ermenistan haritadaki konumu
BaşkentErivan
En büyükBaşkent
Resmî dil(ler)Ermenice
Etnik gruplar
%97,9 Ermeni,
%1,3 Yezîdî,
%0,5 Rus,
%0,3 diğer[1] [2]
HükûmetÜniter Başkanlık Sistemi
Armen Sarkisyan
• Başbakan
Nikol Paşinyan
• Ulusal Meclis Başkanı
Ararat Mirzoyan
Tarihçe 
28 Mayıs 1918
• Sovyetler Birliği'nden bağımsızlık
Tanınma
İlan Edilme
Bitiş


23 Ağustos 1990
21 Eylül 1991
25 Aralık 1991
Yüzölçümü
• Toplam
29.743 km2 (141..)
• Su (%)
4,71
Nüfus
• 2020 tahminî
2.956.900 (134..)
GSYİH (SAGP)2020 tahminî
• Toplam
$33,141 milyar (127..)
• Kişi başına
$11,845 (104..)
GSYİH (nominal)2019 tahminî
• Toplam
$13,444 milyar (127..)
• Kişi başına
$4.527 (104..)
Gini (2013)31.5[3]
orta
İGE (208)artış 0.760[4]
yüksek · 81.
Para birimiErmeni dramı (դր.) (AMD)
Zaman dilimiUTC+4 (UTC)
• Yaz (YSU)
UTC+5 (DST)
Trafik akışısağ
Telefon kodu374
İnternet alan adı.am

Ermenistan (Ermenice: Հայաստան Hayastan, [hɑjɑsˈtɑn]) ya da resmî adıyla Ermenistan Cumhuriyeti (Ermenice: Հայաստանի Հանրապետություն Hayastani Hanrapetut‘yun, [hɑjɑsˈtɑni hɑnɾɑpetuˈtʰjun]), Güney Kafkasya'da denize kıyısı olmayan bir ülkedir.

Daha önce Sovyetler Birliği'ne bağlı bir cumhuriyet iken Eylül 1991'de bağımsızlığını ilan etmiştir. Kuzeyinde Gürcistan, doğusunda Azerbaycan, güneyinde İran, batısında ise Türkiye ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti bulunur. 2020 itibarıyla nüfusu 2.956.900 kişidir.[5] Başkenti ve en büyük şehri Erivan'dır;[6] Gümrü, Vanadzor, Eçmiadzin ve Hrazdan da ülkenin diğer önemli şehirlerindendir.

Ermenistan; Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Bağımsız Devletler Topluluğu, Karadeniz Ekonomik İşbirliği, Dünya Ticaret Örgütü ve yaklaşık otuz diğer örgütün üyesidir.[7]

Etimoloji

Ana madde: Ermenistan'ın adı

Bir coğrafi tanım olarak Arminiya veya Armaniya ( ) adına en erken Ahameniş İmparatoru I. Darius'un yaklaşık MÖ 510 tarihli Eski Farsça yazılmış Behistun Anıtı'nda rastlanır. MÖ 401 dolaylarında bölgeyi gezerek ayrıntılı tasvirler yapan Yunan tarihçi ve asker Ksenofon'un eserinde ülke adı Armenia olarak geçer.[8] Bazı akademisyenler bu ismi Armani Krallığı'na veya Şupria devletinin Arme bölgesine bağlamıştır,[9][kaynak doğrulanamadı] ancak bu savlar bölgelerde konuşulan dil bilinmediği ve Armeni'nin tam konumu kesinleştirilemediği için ikna edici bulunmamaktadır.[kaynak belirtilmeli] Horenli Musa, ismi Hayk'ın soyundan geldiğine inandığı Aram'a bağlamıştır.[10]

Strabon'un Coğrafya adlı eserinde (MS 1. yüzyıl) ve Roma İmparatorluğu'nun idari bölünümünde Armenia bölgesinin sınırları şöyle tanımlanır: Batıda Fırat nehri, güneyde Güneydoğu Toros sıradağları, güneydoğuda Hakkâri dağları ve Urmiye Gölü, kuzeydoğuda Sevan Gölü ve Karabağ, kuzeyde Çıldır Gölü ve Doğu Karadeniz Dağları.[kaynak belirtilmeli] Orta Çağ'da Arapça kaynaklarda (İbn Hurdâzbih) aynı bölgenin adı Armaniyya veya Ermeniyye (Ar: أرمنية) olarak geçer. Türkçe metinlerde eskiden Ermeniyye veya Ermen diyarı olarak bahsedilmiş bölge için bu adın ilk kullanımı 17. yüzyılda gözlemlenmiştir. Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme eserinde de bu isim adı altında ele alınmıştır.[11]

Ermenistan ismi bir egzonim olup, Ermeniler kendi ülkelerine Հայաստան (Hayastan) demektedir.[12] Bu isim, ülkeleri için eskiden kullanmış oldukları Հայք (Hayk’) kelimesine Farsça ülke anlamına gelen -stan ekinin eklenmesi ile oluşturulmuştur. Geleneksel olarak Hayk isminin kökeni Ermeni miletinin efsanevi kurucusu Hayk'a bağlanır.[kaynak belirtilmeli]

Tarihçe

Ana madde: Ermenistan tarihi

Çağdaş Ermenistan'ın doğuşu

Tarihi Ermenistan'ın bir kısmı olan bugünkü Ermenistan, Kaçar Hanedanı'na bağlı Revan Hanlığı'ndan ibaretti. Ülke 1827'de Paskeviç komutasındaki Rus ordusu tarafından ele geçirilmiş ve Kaçarlar 22 Şubat 1828 tarihli Türkmençay Antlaşması'nın 4. Maddesi ile Hanlık üzerindeki egemenliğini Rusya lehine terk etmiştir.[13][14] 21 Mart 1828'de reorganize edilen idari birime Ermeni Oblastı (Армянская область / Armyanskaya Oblast) adı verilmiştir.[15] Oblastın o tarihte %18 dolayında olan Ermeni nüfusu, Rus yönetimi tarafından davet edilen İran Ermenilerinin göçü sonucunda 20. yüzyıl başında %48 düzeyini bulmuştur. I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğundan mülteci olarak gelen Ermenilerle birlikte bu sayı %70'lere ulaşmıştır[kaynak belirtilmeli].

1850'da Erivan Guberniyası (Эриванская губернія / Erivanskaya Guberinya) kurulmuştur ve Guberniya 27.830 kilometre karelik bir alana sahipti. 1897'de yapılan nüfus sayımına göre Erivan Guberniyası'nın nüfusu 829.556 kişi olup toplam nüfusun % 56'sı Ermeni, % 37,5'i Azeri, % 5,5'i Kürt ve % 0,6'sı Rus'u etnik gruplardan ibaretti.[16] I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu'nda gerçekleşen etnik çatışmalar Ermeni Kırımı'na sebep oldu ve günümüzde modern Ermenistan ile Osmanlı İmparatorluğu'nun halefi Türkiye arasındaki gergin ilişkilerin temelini oluşturdu.

1917 Devrimi'nden sonra Rus Devletinin çöküşü üzerine kurulan Transkafkasya Federasyonu 26 Mayıs 1918'de üç cumhuriyete bölündü[17] ve 28 Mayıs 1918'de Erivan'da Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ilan edildi.[18] İki buçuk yıl süren bağımsızlığı sırasında ekonomik, askeri ve siyasi krizlerle sarsılan cumhuriyet 1920 Kasım ayında Türk ve Sovyet ordularının eş zamanlı işgaline uğrayarak bağımsızlığını kaybetmiş ve 2 Aralık 1920'de Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adıyla Sovyetler Birliği'ne katılmıştır.

Ermenistan Cumhuriyeti

Ayrıca bakınız: 1988 Spitak Depremi ve Karabağ Savaşı
Erivan'a giren 11. Kızıl Ordu askerleri (29 Kasım 1920).

Sovyetler Birliği'nin son döneminde 7 Aralık 1988 tarihinde Leninakan (zamanımızda Gümrü) ve Spitak şehirlerinde 6,9 magnitüd büyüklüğünde bir sarsıntı yer aldı.[19] Bu deprem, şehirleri yıktı ve yaklaşık 25.000 kişinin hayatına mal oldu. Özellikle Sovyet ekonomisi için daha olumsuz bir tesadüf olamazdı: SSCB aynı zamanda Sovyet-Afgan Savaşı yer almakta idi ve iki sene önce Ukrayna SSC'nde yer alan Çernobil reaktör kazası, insanî ve ekolojik bir felaket olması dışında SSCB için çok büyük bir finansal sorun oldu. Sovyet yetkililer, depremin ekonomik etkilerinin altından kalkma problemi ile karşılaştılar.[20]

Aynı senede Ermenistan Sovyet Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasında Dağlık Karabağ (Nagornıy Karabağ) bölgesi üzerinde anlaşmazlık çıktı. Azerbaycan'a ait olan; fakat nüfus çoğunluğu Ermenilerden oluşan[21] bir özerk bölge olan Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nda Ermeniler ayaklanarak ayrı bir cumhuriyet ilan ettiler. Ermenistan ile Azerbaycan savaşın eşiğine gelirken her iki cumhuriyette Azeri ve Ermeni azınlıklar şiddet olaylarına maruz kaldı. Çatışmalar sürerken Mayıs 1990'da Yeni Ermenistan Ordusu kurularak Sovyet ordusundan fiilen bağımsız bir ordu yapısı oluşturuldu.

Sovyetler Birliği'nin dağılması üzerine Ermenistan 23 Ağustos 1991'de bağımsızlığını ilan etti. Şiddetlenen Ermeni-Azeri savaşında Ermenistan, D. Karabağ ile Ermenistan arasındaki Laçın Koridoru'nu da işgal ederek D. Karabağ'ı fiilen kendisine ilhak etti. Azerbaycan'ın Ermenistan'a uyguladığı ekonomik ambargo, ülkede büyük sıkıntılara yol açtı. 1993'te Türkiye de Ermenistan'a karşı ambargoya katıldı. D. Karabağ savaşı 1994'te Rusya'nın dikte ettiği ateşkesle sona erdi.

Hâlen Ermenistan, Birleşmiş Milletler tarafından Azerbaycan'a ait sayılan toprakların %20'si (D. Karabağ ve Laçin Koridoru dahil) işgal altında bulundurmaktadır. Türkiye bu durumu gerekçe göstererek Ermenistan Cumhuriyeti ile diplomatik ilişki kurmaktan kaçınmış ve bu ülke ile sınırlarını trafiğe kapatmıştır.

Ermenistan siyasetinde D. Karabağ kökenli siyasi örgüt ve kişilerin egemenliğine dikkat çeken bazı gözlemciler, Ermenistan'ın D. Karabağ'ı değil, aksine D. Karabağ'ın Ermenistan'ı ilhak ettiğini ileri sürmüşlerdir.[kaynak belirtilmeli]

Dış ilişkiler

Ana madde: Ermenistan'ın dış ilişkileri
2008 yılında Moskova'da yapılan bir toplantıda Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan (sağ), İlham Aliyev (sol) ve Dmitri Medvedev (orta) ile.

Nisan 2008'den beri devletin Dışişleri Bakanı Eduard Nalbandyan'dır.[22] Ermenistan'da 30 büyükelçilik bulunmaktadır[23], ve yurtdışında Ermenistan'ın 36 dış temsilciliği vardır.[24] Eski Sovyetler Birliği cumhuriyeti olması nedeniyle Ermenistan Cumhuriyeti bir Bağımsız Devletler Topluluğu üyesidir.[25] 2 Mart 1992 tarihinde bir Birleşmiş Milletler üyesi olmuştur.[26] 25 Ocak 2001 tarihinde Azerbaycan ile[27] Avrupa Konseyi üyeliğini kazanmıştır,[28] Ermenistan Cumhuriyeti yaklaşık kırk uluslararası örgütün üyesi veya gözlemcisidir.[29]

Azerbaycan ile ilişkileri soğuktur, bu iki ülkenin arasında diplomatik ilişkiler olmamaktadır.[30] Özellikle Karabağ Savaşı ve bunun etkileri nedeniyle gerilimler vardır. 1994'te bir ateşkes anlaşması yapılmasına rağmen, savaştan önce Azerbaycan toprağı olan bölge (eski sınırların %16'sı) günümüzde Ermenistanlılar tarafından kontrol edilmektedir.[7][31]; Azerbaycan'da yaşadığı yerden zorunlu göç etmek zorunda kalan yaklaşık 528.000 kişi ve Ermenistan'dan kaçan 300.000 Azeri sığınmacı bulunmaktadır.[31]

Türkiye, Ermenistan'ın bağımsızlığını 16 Aralık 1991 tarihinde[32] tanıyarak ülkeyi tanıyan dünyanın ilk ülkelerinden birisi olmuştur.[33] Buna rağmen, Ermenistan ile Türkiye arasındaki diplomatik ilişkiler henüz soğuktur. Ermenistan anayasası, Türkiye ile olan sınır antlaşmasının eski hükûmetin Sovyetler Birliği tarafından kontrolünün ardından imzalanmasını gerekçe göstererek sınırı hukukî olarak tanımamaktadır. 1993'te Türkiye, Azerbaycan'da yer alan Ermeni işgalleri nedeniyle Ermenistan ile paylaştığı sınırı kapatmıştır ve bu sınır hâlen kapalıdır.[34] Ermeni diasporası faaliyetleri de bir anlaşmazlık nedenidir.

Metsamor Santrali Sorunları

Ayrıca bakınız: Metsamor Nükleer Santrali

1977 yılında inşa edilmiş olan Santral eski teknolojisi ve taşıdığı büyük risk sebebiyle, Ermenistan'ın Türkiye ve Avrupa ilişkilerinde önemli konu olmuştur.[35] Keza Metzamor Nükleer Santrali bugün dünyadaki mevcut santraller içerisinde en güvensiz reaktör olma özelliğini taşımaktadır[36]. Yapılan araştırmalar göstermekte ki, eskiyen teknolojisi ve yakıt tanklarının soğutma teknolojisinin günümüze uygun olmaması sebebiyle kapatılması gereken bir Nükleer Santral olarak kabul edilmektedir.[35]

Metsamor Nükleer Santrali

Çernobil ile kıyaslanacak olursa bugünkü Metsamor'un taşıdığı risk daha iyi anlaşılır. Çernobil Faciası sonucu ortaya çıkan nükleer felaket sonrası bile günümüzde kazanın olduğu yer çevresinde 30 km. çaplık bir daire (aşırı radyoaktivitenin hâlen olması sebebiyle) yasak bölge ilan edilmiştir ve girişler şu anda da yasaktır.[37]

Santral Ermenistan'ın başkenti Erivan'a 32 km, Kars'a 100 km, Iğdır'a ise 30 km uzaklıkta olması sebebiyle yaklaşık 4 milyon kişilik bir Nükleer sızıntı tehlikesi ile karşı karşıya kalabilir endişesi sebebiyle, Avrupa Birliği tesisin kapatılması koşuluyla ülkeye 100 milyon Euro yardım etmeyi taahhüt etmiştir. Fakat Ermenistan tesisin yıkılma kararını 2004'te ertelediğini tek taraflı bildirmiştir[38]. Keza 2000'ler sonrası baş gösteren enerji krizi Ermenistan'ın bu tek taraflı kararı aldığını düşünülmektedir. Ermenistan'ın enerji ihtiyacının yaklaşık %40'ının Metsamor'dan karşıladığı tahmin edilmektedir.[35]

İdari bölgeler

Ana madde: Ermenistan'ın idari bölgeleri

Ermenistan on bir bölgeye (մարզ, "marz"; çoğul. մարզեր, "marzer") bölündürülmektedir. Ancak ülkenin başkenti Erivan, hem şehir hem de marz olarak sayılmaktadır.[39]

Her marz, devlet hükûmeti tarafından idare edilmektedir;[40] her marzın valisi hükûmet tarafından seçilir, ve bu valiler, hükûmetin bölgesel politikasını yerine getirmeleri ve cumhuriyete ait yürütme organlarının bölgesel işlerini düzenlemeleri gerekmektedir.[40]

Numara Bölge (marz) Merkez Bölge nüfusu[41] Alan (km2)[42]
Ermenistan'ın bölgeleri
Ermenistan'ın bölgeleri
1 Aragatsotn (Արագածոտնի) Aştarak 140.500 2.753
2 Ararat (Արարատի) Artaşat 276.500 2.096
3 Armavir (Արմավիրի) Armavir 281.600 1.242
4 Geğarkunik (Գեղարքունիքի) Gavar 240.100 5.348[dn 1]
5 Kotayk (Կոտայքի) Hrazdan 277.800 2.089
6 Lori (Լոռու) Vanadzor 282.000 3.789
7 Şirak (Շիրակի) Gümrü 281.000 2.681
8 Syunik (Սյունիքի) Kapan 152.800 4.506
9 Tavuş (Տավուշի) İcevan 134.200 2.704
10 Vayots Dzor (Վայոց Ձորի) Yeğegnadzor 55.800 2.308
11 Erivan (Երևան) - 1.107.800 227

Ermenistan'ın en büyük şehirleri

Ermenistan büyük şehir ve merkezleri
2011 nüfus sayımına göre[43][44][45][46][47][48][49][50][51][52][53]
Sıra Şehir ismi Marz Nüfus Sıra Şehir ismi Marz Nüfus
Erivan
Erivan

Gümrü
Gümrü

1 Erivan Erivan 1.060.138 11 Gavar Geğarkunik 20.765 Vanadzor
Vanadzor

Eçmiyazin
Eçmiyazin

2 Gümrü Şirak 121.976 12 Goris Sünik 20.591
3 Vanadzor Lori 86.199 13 Çarentsavan Kotayk 20.363
4 Eçmiyazin Armavir 46.540 14 Ararat Ararat 20.235
5 Abovyan Kotayk 43.495 15 Masis Ararat 20.215
6 Kapan Sünik 43,190 16 Aştarak Aragatsotn 19.615
7 Hrazdan Kotayk 41,875 17 Artik Shirak 19.534
8 Armavir Armavir 29.319 18 Sevan Geğarkunik 19.229
9 Artaşat Ararat 22.269 19 Dilican Tavuş 17.712
10 İcevan Tavuş 21.081 20 Sisian Sünik 14.894

Coğrafya

Ana madde: Ermenistan coğrafyası
Ermenistan'ın yağış ve sıcaklık grafiği
Sevan Gölü görüntüsü.

Ermenistan, Asya'nın Güney Kafkasya bölgesinde bulunan, denize kıyısı olmayan bir ülkedir.[7] Karadeniz ve Hazar Denizin arasında bulunarak[54], kuzeyinde Gürcistan, doğusunda Azerbaycan, güneyinde İran ve batısında Türkiye ve Azerbaycan'ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile sınır paylaşmaktadır.

Ermenistan'ın toplam alanı 29.743 km2'dir.[7] Toprakları dağlık, yüksek rakımlı ve engebelidir; toprakların %90'ı 900 metreyi aşan yükseltilerden oluşur ve tarıma uygun çok az toprak vardır.[55] Ülkenin en yüksek dağı, 4.090 metre rakımı olan Alagöz Dağı'dır;[54] en düşük rakımı ise 400 metre yükseklikte olan Debed Nehri'nde bulunmaktadır.[7]

Ülkenin iklimi karasaldır; yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk oluyor.[7] Isı derecesi genellikle rakıma göre değişiyor. Ermenistan'ın dağları, Karadeniz ve Akdeniz'in iklimsel etkilerini engelliyor, ve böylece mevsimsel çeşitlilik var. Ermeni Platosu'nda kış ortası ortalama derecesi 0°C, yaz ortası ortalama derecesi 25 °C'i aşıyor. Ülkenin ortalama yağış oranı, Aras Vadisi'nde senede 250 milimetre, en yüksek rakımlarda ise 800 milimetre.[56]

Ermenistan bakır, demir, boksit, molibden, altın, kurşun ve çinkoca zengindir. Büyük ponza, mermer, tüf, perlit, kireç taşı, bazalt ve tuz yatakları da bulunmaktadır.[57]

Ermenistan, Arap ve Avrasya levhalarının yöneldiği bölgesinde bulunmaktadır ve bundan dolayı tarihi boyunca birçok büyük deprem ülkede yer almıştır. Zaten Kafkas Dağları, yaklaşık 25 milyon sene önce bu levhaların arasında bir levha hareketi nedeniyle oluştu.[58] Ülkede yer alan en son önemli sarsıntı, 25.000 kişinin ölümüne ve Spitak şehrin neredeyse tamamen yıkılmasına sebep olan 1988 Spitak Depremidir.

Demografi

Ana maddeler: Ermeniler, Ermenistan demografisi, Ermenistan'da eğitim, Ermenistan'da din ve Ermenistan'daki diller
Ermenistan'ın 1949 ile 2010 yılları arasındaki nüfusu
Demoscope [1]1 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve NSSRA [2]16 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. verilerine göre.

Ocak 2008 itibarıyla Ermenistan'ın toplam nüfusu 3.230.100 kişi civarındadır, ve nüfusun büyüme oranı yaklaşık %0,2'dir.[59] Ekonominin son on yıldaki ortalama büyüme oranı %5,2'dir.[60] 2010-2013 arasında ise %3 küçülmüştür.[60] Ülkenin başkenti Erivan, 1.107.800 kişi nüfusu (toplam nüfusunun %34,3'ü) ile nüfus bakımından hem ülkenin en büyük şehri[6] hem de en büyük marzıdır.[61] Ermenistan'ın nüfus yoğunluğu, km2 başına 109 kişi, ve Erivan, km2 başına 4.480 kişi ile yine de ülkenin en büyük nüfus yoğunluğuna sahip olan marzıdır. Ülkenin nüfus yoğunluğu, Moldova'dan sonra eski Sovyetler Birliği ülkelerinin arasında en büyük ikinci nüfus yoğunluğudur, ve dünya çapında ise 98-inci.[62] Toplam nüfusunun %64,1'i kentlerde ve %35,9'u köylerde yaşamaktadır.[63] Her 100 kadına 87,3 erkek bulunmaktadır; bu kadınların lehine olan dünyanın en yüksek yedinci cinsiyet oranıdır.[64] Ermenistan'da eğitim, yasal olarak bir insan hakkıdır, ve temel eğitim şarttır. Devlet ortaeğitim okullarında da eğitim ücretsizdir.[65] Ermenistan'daki okuryazarlık oranı %99,4 (erkek oranı %99,7, kadın oranı %99,2).[7]

Neredeyse bütün Ermenistan nüfusu Ermenilerden ibarettir, ancak en son nüfus sayımına göre Ezidi (40.620 kişi), Rus (14.660 kişi), Süryani (3.409 kişi), Ukrayna (1.633 kişi), Kürt (1.519 kişi), Rum (1.176 kişi) ve diğer toplumlar (4.640 geri kalan kişi) da var.[66] Sovyetler Birliği'nin dağılmasından önce büyük bir Azeri toplumu da vardı (1989'daki Sovyet nüfus sayımına göre Ermenistan nüfusunun %2,5'i, yani 84.860 kişi, Azeri idi[67]), ama toplumlar arası gerilimler, özellikle Karabağ Savaşı nedeniyle neredeyse hiç Azeri kalmamış.[dn 2] Ermenistan'da en çok konuşulan dil Ermenice; asıl ülkede konuşulan Ermenice türü Doğu Ermenicesi'dir.[68] Sovyet dönemi boyunca Ermenistan'daki okulların öğretim dilleri Ermenice ve Rusça idi, ve böylece neredeyse bütün kent nüfusu ve köy nüfusun tamamı Rusça konuşabiliyordu.[69] Günümüzde ise ülkenin en çok konuşulan ikinci dil hâlâ daha Rusçadır, ve İngilizce gibi Batı Avrupa dilleri pek bilinmiyor.[70] Azınlıklar tarafından konuşulan diller Kürtçe, Süryanice, Pontus Rumcası ve Karabağ Savaşı'ndan önce Azerice.[71][72]

301 yılında Ermenistan, Hristiyanlığı devletin dini olarak uygulayan dünyanın ilk ülkesi olmasıyla[73] birlikte Hristiyanlık, özellikle Ermeni Apostolik Kilisesi Ermenistan'daki en yaygın dinidir (nüfusun ≈%94'ü Ermeni Apostolik'tir)[74], ancak zamanımızda anayasal olarak Ermenistan seküler bir ülkedir[75], böylece vicdan ve din özgürlüğü kanunen desteklenmektedir[76] (diğer yasalara aykırı değil ise[76][dn 3]). Nüfusun geri kalanına ait en büyük dinler, diğer Hristiyan tarikatları (Katolisizm, Rus Ortodoks v.s.), Ezidilik ve İslam'dır.[74]

Ekonomi

Ana madde: Ermenistan ekonomisi

Ekonomi ağırlıklı olarak yurt dışındaki Ermenilerin yatırım ve desteğine dayanıyor.[77] Bağımsızlıktan önce, Ermenistan ekonomisi büyük ölçüde endüstri temelliydi (kimyasallar, elektronik, makine, işlenmiş gıda, sentetik kauçuk ve tekstil) ve büyük ölçüde dış kaynaklara bağımlıydı. Cumhuriyet, ham madde ve enerji karşılığında kardeş cumhuriyetlere makine aletleri, tekstil ürünleri ve diğer mamul mallar sağlayan modern bir sanayi sektörü geliştirmişti.

Tarım, 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından önce hem net malzeme ürününün hem de toplam istihdamın %20'sinden daha azını oluşturuyordu. Bağımsızlıktan sonra, tarımın ekonomideki önemi belirgin bir şekilde arttı, 1990'ların sonundaki payı GSYİH'nın %30'undan fazlasına ve toplam istihdamın %40'ından fazlasına yükseldi. Tarımın önemindeki bu artış, 1990'ların başında ekonominin tarım dışı sektörlerinin çöküşü ve geçişin ilk aşamalarındaki belirsizlik karşısında nüfusun gıda güvenliği ihtiyaçlarına atfedilebilir. Ekonomik durum istikrar kazandıkça ve büyüme yeniden başladığında, tarımın istihdamdaki payı %40'ın üzerinde kalmasına rağmen, tarımın GSYİH içindeki payı %20'nin biraz üzerine düştü (2006 verileri).

Erivan, Ermenistan'ın ekonomik ve kültürel merkezidir.

Ermeni madenleri bakır, çinko, altın ve kurşun üretiyor. Enerjinin büyük çoğunluğu, gaz ve nükleer yakıt (bir nükleer enerji santrali için) dahil olmak üzere Rusya'dan ithal edilen yakıtla üretilmektedir; ana yerli enerji kaynağı hidroelektriktir. Küçük kömür, gaz ve petrol yatakları mevcuttur, ancak henüz geliştirilmemiştir.

Ermenistan'da biyolojik kapasiteye erişim dünya ortalamasının altındadır. 2016 yılında Ermenistan, kendi topraklarında kişi başına 0,8 küresel hektar biyolojik kapasiteye sahipti, bu da kişi başına 1,6 küresel hektardan dünya ortalamasından çok daha azdı. 2016'da Ermenistan kişi başına 1,9 küresel hektar biyolojik kapasite kullandı - tüketimin ekolojik ayak izi. Bu, Ermenistan'ın içerdiği biyolojik kapasitenin iki katını kullandıkları anlamına geliyor. Sonuç olarak, Ermenistan bir biyokapasite açığı veriyor.

Eski Sovyetler Birliği'nin diğer yeni bağımsız devletleri gibi, Ermenistan ekonomisi de eski Sovyet ticaret modellerinin çöküşünden muzdarip. Sovyetlerin Ermeni sanayisine yatırımı ve desteği neredeyse ortadan kalktı, öyle ki birkaç büyük işletme hala faaliyet gösterebiliyor. Ayrıca 25.000'den fazla kişinin ölümüne ve 500.000'inin evsiz kalmasına neden olan 1988 Spitak depreminin etkileri halen hissediliyor. Azerbaycan ile Dağlık Karabağ konusunda yaşanan ihtilaf çözülmedi. 1989'da nükleer santralin kapatılması, 1990'lardaki Ermeni enerji krizine yol açtı. GSYİH, 1989 ile 1993 arasında yaklaşık %60 düştü, ancak daha sonra elektrik santrali 1995'te yeniden açıldıktan sonra sağlam büyümeye devam etti. Ulusal para birimi olan dram, 1993'te piyasaya sürülmesinden sonraki ilk yıllarda hiper enflasyona uğradı.[kaynak belirtilmeli]

Spor

Ana madde: Ermenistan'da spor

Basketbol, voleybol ve hokey gibi sporlar Ermenistan'da popülerdir,[78] fakat Ermenistan'daki en popüler spor futboldur.[79] Bardzraguyn humb ve Ermenistan millî futbol takımını düzenleyen Ermenistan Futbol Federasyonu 1992'de kuruldu ve aynı seneden beri Avrupa Futbol Federasyonları Birliği (UEFA) üyesidir.[80] Mamâfih, bu yana kadar Ermeni takımı ne FIFA Dünya Kupası ne de Avrupa Futbol Şampiyonası için kalifiye olabilmiştir, ve Nisan 2009'dan beri takımın ortalama FIFA dünya sıralaması 106'dır (Mart 2009 ayında 120).[81]

Bunun dışında satranç da çok popülerdir ve satranç dalında Ermenistan çok daha başarılıdır. Garri Kasparov, Levon Aronian, Tigran Petrosian, Rafael Vaganian ve Vladimir Akopian gibi birçok meşhur Ermeni asıllı satranç oyuncuları vardır. Ülkenin çok büyük ekonomik sorunlarına karşın 1996'da yapılan 32. Satranç Olimpiyatı Erivan'da sunuldu.[82] 2006'da Ermenistan, Torino'daki 37. Satranç Olimpiyatı'nı kazandı[83] ve iki yıl sonra Dresden'de tekrar kazandı.[84]

Ermenistan Millî Olimpiyat Komitesi 1990 yılında kuruldu ve 1993'te Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından tanındı.[85] 1992'den önce Ermeniler, 1912 Yaz Olimpiyatları'nda Türkiye'yi temsil ederek ilk defa katıldılar[86][87][dn 4]; Ermenistan sonra Sovyetler Birliği'nin bir parçası olunca Sovyetler Birliği'ni temsil ederek katılırlardı ve Hrant Şahinyan, Helsinki'deki 1952 Yaz Olimpiyatları'nda altın madalya kazanan ilk Ermeni oldu.[88] Ermenistan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazandıktan sonra 1992 Yaz Olimpiyatları'nda tek ülke olarak değil, 11 diğer eski SSCB cumhuriyeti ile Birleşik Takım üyesi olarak katıldı; bu takımda beş Ermeni atlet vardı ve bunların dördü madalya kazandı (üç altın, bir gümüş).[88] Ermenistan, ancak 1994 Kış Olimpiyatları'na bağımsız bir ülke olarak ilk defa katıldı, ve bu yana kadar Olimpiyat Oyunları'nda toplam 9 madalya kazanmıştır (7 bronz, 1 gümüş, ve Atlanta şehrinde sunulan 1996 Yaz Olimpiyatları'nda Grekoromen güreşi dalında Armen Nazaryan tarafından kazanılan bir altın madalya).[89]

Her iki sene Pan-Ermeni Oyunları Erivan'da yer almaktadır. Pan-Ermeni Oyunları, amacı basketbol, voleybol ve yüzme gibi bir sürü sporda 68 şehirden[90] Ermeni diasporası takımları ve Ermenistan'daki Ermenileri beraber getirmek olan bir spor turnuvasıdır.[91]

Bayramlar

Ermenistan'da ve Ermeni diasporası tarafından birçok dinî ve resmî bayram kutlanmaktadır. Dinî bayramların bazılarının tarihleri her sene değişiyor, o yüzden aşağıda sadece tarihleri belli olan bayramlar gösterilmektedir; bunların neredeyse hepsi resmîdir.

Tarih Ermenice ismi Türkçe ismi Ayrıntılar
1 Ocak Ամանօր (Amanor) Yılbaşı Gelenek
6 Ocak Սուրբ Ծնունդ (Surb Tsnund) Noel Dinî bayram
8 Mart n/a Kadınlar Günü Resmî bayram
7 Nisan n/a Analık ve Güzellik Günü Resmî bayram
24 Nisan Եղեռնի զոհերի հիշատակի օր (Eğerni zoheri hişataki or) Soykırım anma günü Resmî anma günü; 1915-1918 Osmanlı'da Ermeni soykırımı maddesine bakınız.
1 Mayıs n/a İşçi bayramı Resmî bayram
9 Mayıs n/a Zafer ve Barış Bayramı Sovyet zamanlarında bütün SSCB'nde, II. Dünya Savaşı'ndaki zaferi kutlamak ve savaşta ölenleri anmak için kutlanırdı, ve Ermenistan'da hâlen bir resmî bayramdır.
28 Mayıs Հանրապետության օր (Hanrapetutyun or) Cumhuriyet Bayramı Resmî bayram; Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kuruluşunu kutlanır.
5 Temmuz Սահմանադրության օր (Sahmanadrutyan or) Anayasa Günü Resmî bayram; 1995'te Anayasa'nın kabulünden beri kutlanıyor.
21 Eylül Անկախության օր (Ankahutyan or) Bağımsızlık Günü Resmî bayram; 1991'de Ermenistan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kutlanıyor.
7 Aralık Երկրաշարժի զոհերի հիշատակի օր (Erkraşarchi zoheri hişataki or) Spitak Depremi anma günü Resmî anma günü; 1988 Spitak Depremi maddesine bakınız.
Kaynak: Armenia Information[92] ve Londra'daki Ermenistan Büyükelçiliği[93]

Ermenilerin kutladıkları dinî bayramların neredeyse hepsi değişken tarihlere sahiptir. 2009'da Paskalya bayramı (Զատիկ, Zatik), Ermeni Kilisesi tarafından 21 Nisan tarihinde kutlanacaktır. Vartavar (Վարդավար) bayramı, her sene Paskalya'dan 14 hafta sonra kutlanır.[92]

Dipnot ve kaynakça

Dipnotlar

  1. ^ Sevan Gölü dahil olmak üzere.
  2. ^ 1989 Sovyet nüfus sayımını (84.860 Azeri * 4 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.), 2004'te edilen Avrupa Konseyi tahminiyle (≤30 * 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) karşılaştır (bugünkü Ermeni nüfus sayımı sonuçlarında bir "Azeri" bölümü bulunmadığı * 30 Ocak 2010 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi için Ermenistan'da Azerilerin sayısı tam olarak bilinmiyor).
  3. ^ Vicdan özgürlüğü ve dinî örgütler hakkındaki yasa 13 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. nın 3. maddesinden alıntı: "Vicdan özgürlüğü hakkı ancak kamu güvenliği, yasa ve düzeni, vatandaşların sağlığı ve ahlâkı sağlamak ve diğer vatandaşların haklarının ve özgürlüğünün korunması için gerekli olan kısıtlamalara uğrabilir. ("Խղճի ազատության իրավունքի իրագործումը ենթակա է լոկ այն սահմանափակումներին, որոնք անհրաժեշտ են հասարակական անվտանգությունը եւ կարգուկանոնը, քաղաքացիների առողջությունն ու բարոյականությունը, հասարակության մյուս անդամների իրավունքներն ու ազատությունները պաշտպանելու համար:")
  4. ^ Stockholm'daki 1912 Yaz Olimpiyatları'nda iki sporcu Türkiye'yi temsil etti, ve bunların her ikisi (Vahram Papazyan ve Mıgırdiç Mıgıryan) Ermeni asıllı idi; bakınız: Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi 3 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Kaynakça

Şablon:Portal

  1. ^ "Armenia Demographics Profile 2019". Armenian 98.1%, Yezidi (Kurd) 1.2%, other 0.7% (2011 est.). Index Mundi. 13 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020. 
  2. ^ "Demographics". Ethnic Breakdown: Armenians - 98.1% Minorities: Russians, Yezidis, Kurds, Assyrians, Greeks, Ukrainians, Jews and others. Armenian Government. 10 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2020. 
  3. ^ "Gini index". World Bank. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2016. 
  4. ^ "Human Development Report 2015". United Nations. 2015. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2015. 
  5. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; https://www.armstat.am/en/?nid=12&id=19001&submit=Search26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  6. ^ a b Armstat, sayfa 49.
  7. ^ a b c d e f g "Ermenistan Factbook". 19 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2009. 
  8. ^ Xenophon. Anabasis (Xenophon). ss. IV.v.2–9. 
  9. ^ Ibp Inc (1 Eylül 2013). Armenia Country Study Guide Volume 1 Strategic Information and Developments. s. 42. ISBN 978-1438773827. 
  10. ^ Moses of Chorene,The History of Armenia 12 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Book 1, Ch. 12 (Rusça)
  11. ^ "Ermenistan". Nişanyan Yeradları- nisanyanmap.com. 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020. 
  12. ^ Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879) , “Հայաստան 5 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn. Ašxarhagrakan Ew Patmakan Anuankʿ [New Dictionary Armenian–English. Appendix of Geographic and Historical Names], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 782b
  13. ^ A. Griboyedov (1828). "Записка о переселеніи армянъ изъ Персіи въ наши области" (Rusça). Русская литература и фольклор. 13 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2009. 
  14. ^ Cornell, Svante (2001). Small nations and great powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus. Richmond: Curzon Press. ss. sayfa 37. 
  15. ^ Hewsen, Robert H. (2001). Armenia: a Historical Atlas. Chicago: University of Chicago Press. ss. sayfa 173. 
  16. ^ "Эриванская губерния" (Rusça). Brockhaus and Efron Encyclopædia. 28 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2009. 
  17. ^ Badiryan, Grigor (2006). "Some Aspects of the Legal Status of and Individual in Socio-Economic Relationships of the First Republic of Armenia" (PDF). Legal Trends (İngilizce). Tiflis: The Georgian European Policy and Legal Advice Centre (GEPLAC). s. 263. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2009. 
  18. ^ Sahakian, Ara (23 Ağustos 1990). "Supreme Council of the Armenian Soviet Socialist Republic (Ermeni Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Kurulu)" (PDF) (İngilizce). 16 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2009. 
  19. ^ National Geophysical Data Center. "Earthquake Damage, the Armenian SSR, December 7, 1988". 20 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2009. 
  20. ^ Service, Robert (2003). A History of Modern Russia. Penguin Books. ss. s. 468-469. ISBN 978-0-14-101121-9. 
  21. ^ Human Rights Watch. "Seven Years of Conflict in Nagorno-Karabakh". December 1994, p. xiii, ISBN 1-56432-142-8, citing: Natsional'nyi Sostav Naseleniya SSSR, po dannym Vsesoyuznyi Perepisi Naseleniya 1989 g., Moskva, "Finansy i Statistika"
  22. ^ "New President Appoints Two Key Ministers" (İngilizce). ArmeniaNow.com. 11 Nisan 2008. 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2009. 
  23. ^ "Foreign Embassies and Diplomatic Missions in Armenia" (İngilizce). Ermenistan Dışişleri Bakanlığı. 29 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2009. 
  24. ^ Bu sayıda hem elçilikler hem de konsolosluklar dahildir. Ermenistan'ın dış temsilcilikleri maddesine bakınız.
  25. ^ "Армения" (Rusça). Bağımsız Devletler Topluluğu. 12 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2009. 
  26. ^ Birleşmiş Milletler üye devletleri maddesine bakınız.
  27. ^ "Avrupa Konseyi üyeleri" (İngilizce). Avrupa Konseyi. 27 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ "Armenia". Avrupa Konseyi. 25 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2009. 
  29. ^ The World Factbook'taki Ermenistan 19 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sayfasının "International Organization Participation" kısmına bakınız.
  30. ^ Ermenistan'ın dış temsilcilikleri maddesine bakınız
  31. ^ a b Jin, Ryu (5 Ekim 2006). "Caspian Country Rich in Petroleum" (İngilizce). The Korea Times. Erişim tarihi: 15 Mart 2009.  → İnternet arşivi'nden erişilmiştir.
  32. ^ "Turkey's Political Relations with Armenia" (İngilizce). Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2009. 
  33. ^ "Türkiye-Ermenistan Siyasi İlişkileri". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 19 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2009. 
  34. ^ "The Ties That Divide" (İngilizce). Global Heritage Fund. 17 Haziran 2006. 3 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2009. 
  35. ^ a b c "Türksam Araştırma Merkezi,M. Şahin BÜLBÜL". 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2011. 
  36. ^ "Metsamor Haber". 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2011. 
  37. ^ "Çernobil Etkileri, Pripyat". 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2011. 
  38. ^ “Ermenistan Türkiye’yi Metzamor Nükleer Santrali ile Tehdit Ediyor.”, Sinan OGAN, Asam, 09.03.2005
  39. ^ Ermenistan Anayasası'nın 108. maddesi 19 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  40. ^ a b Ermenistan Anayasası'nın 107. maddesi 19 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  41. ^ Armstat, sayfa 34.
  42. ^ Armstat. "General Characteristic of the Republic of Armenia" (PDF). s. 14. 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ocak 2009. 
  43. ^ Aragatsotn
  44. ^ Tavuş
  45. ^ Kotayk
  46. ^ Vayots Dzor
  47. ^ Sünik
  48. ^ Şirak
  49. ^ Lori
  50. ^ Geğarkunik
  51. ^ Armavir
  52. ^ Ararat
  53. ^ Erivan
  54. ^ a b Britannica, sayfa 172-173.
  55. ^ "Armenia (country)" (İngilizce). MSN Encarta. 26 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2009. 
  56. ^ ABD Kongre Kütüphanesi, "Climate" (İklim) bölümü.
  57. ^ "Geography (Coğrafya)". Ermenistan Hükûmeti. 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2009. 
  58. ^ Holding, sayfa 3.
  59. ^ Armstat, sayfa 10.
  60. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 15 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2013. 
  61. ^ Armstat, sayfa 46.
  62. ^ Nüfus yoğunluğu maddesine bakınız.
  63. ^ Armstat, sayfa 11.
  64. ^ The Economist Pocket World in Figures 2011 Edition (İngilizce). Profile Books. 2010. ss. s. 17. ISBN 978-1-84668-372-5. 
  65. ^ Ermenistan Anayasası'nın 39. maddesi 24 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  66. ^ "2001 Ermenistan Nüfus Sayımı - Etnik kökenlerine göre Ermenistan vatandaşları" (PDF). Armstat. 26 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ocak 2009. 
  67. ^ Demoscope.ru. "1989 nüfus sayımı" (Rusça). 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  68. ^ Doğu Ermenicesi maddesine bakınız.
  69. ^ ABD Kongre Kütüphanesi, "Language" (Dil) bölümü.
  70. ^ Holding, sayfa vii.
  71. ^ "Ethnologue report for Armenia". Ethnologue. 3 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2009. 
  72. ^ "UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger". UNESCO. 30 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2009. 
  73. ^ ABD Dışişleri Bakanlığı. "Ermenistan" (İngilizce). 13 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2009. 
  74. ^ a b ABD Kongre Kütüphanesi, "Religion" (Din) bölümü.
  75. ^ Ermenistan Anayasası'nın 14,1. maddesi 24 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  76. ^ a b "Vicdan özgürlüğü ve dinî örgütler hakkındaki yasa". Ermenistan Parlamentosu. 11 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2009. 
  77. ^ DEMOURIAN, AVET (19 Ekim 2007). "Armenian Eyes, Ears on US Genocide Vote" (İngilizce). ISSN 0190-8286. 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2020. 
  78. ^ "Armenia Information" (İngilizce). World InfoZone. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2009. 
  79. ^ Dosya:Popularsports.PNG.
  80. ^ "Football Federation of Armenia" (İngilizce). UEFA. 30 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2009. 
  81. ^ "Armenia - FIFA/Coca Cola World Ranking". FIFA. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2009. 
  82. ^ "32nd Chess Olympiad, Yerevan 1996" (İngilizce). Olimpbase. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2009. 
  83. ^ "37th Chess Olympiad: Turin 2006 - Armenia" (İngilizce). Olimpbase. 9 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2009. 
  84. ^ Klein, Mike (25 Kasım 2008). "Armenians repeat their success" (İngilizce). Schacholympiade Dresden 2008. 14 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2009. 
  85. ^ "International Olympic Committee - National Committee of Armenia" (İngilizce). Uluslararası Olimpiyat Komitesi. 27 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2009. 
  86. ^ "History of the Pan-Armenian Games" (İngilizce). Pan-Ermeni Oyunları. Erişim tarihi: 25 Nisan 2009.  → İnternet arşivi'nden erişilmiştir.
  87. ^ "1912 Stockholm Olimpiyatları'nda Türkler". Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi. 3 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2009. 
  88. ^ a b Musayelyan, Suren (15 Aralık 2006). "Ambassadors in Sport?: Independent Armenia far below the glory of the Soviet times on the pitch, mat" (İngilizce). ArmeniaNow.com. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2009. 
  89. ^ "Olympic Medal Winners" (İngilizce). Uluslararası Olimpiyat Komitesi. 26 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2009. 
  90. ^ "Fourth Pan-Armenian Games to kick off this August" (İngilizce). Panorama.am. 26 Temmuz 2007. 15 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2009. 
  91. ^ Krikorian, Onnik (31 Ağustos 2007). "Pan-Armenian Games seek ethnic unity amidst division" (İngilizce). EurasiaNet. 21 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2009. 
  92. ^ a b "Armenian Holidays" (İngilizce). Armenia Information. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2009. 
  93. ^ "Visit Armenia - Public holidays in Armenia" (İngilizce). Londra'daki Ermenistan Büyükelçiliği. 9 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Bibliyografya

Dış bağlantılar

Ermenistan ulusal marşları
Ermenistan Mer Hayrenik1918-1922
 Enternasyonal1922-1944
 Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Marşı1944-1991
Ermenistan Mer Hayrenik 1991'den beri
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Ermenistan
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ermenistan&oldid=23888143" sayfasından alınmıştır