Herakleios

Heraclius ya da Herakleios(yak.575-11 Şubat 641) Roma İmparatoru(5 Ekim 610-11 Şubat 641) Ailesi Ermeni asıllıydi.İmparator Maurikios döneminde,590 yılında Sasani tahtına geçen zorba Behram Çobin ile savaşan Roma ordusunda kilit rol üstlenen(Yaşlı)Herakleios'un oğlu olduğu sanılmaktadır.Savaştan sonra Maurikios Herakleios'u Africa eksarkhlığına atadı.Bu nedenle Herakleios'un doğum yeri kesin olarak bilinememekteyse de Roma Afrikasında büyümüş olduğu sanılmaktadır.Bir rivayete göre bir delikanlıyken aslanlarla gladyatör dövüşleri yapmış. 608'de Yaşlı Herakleios 6 yıl önce Maurikios'u devirip imparator olmuş olan Phokas'a karşı ayaklandı.Asiler her iki Herakleios'u da konsül kılığında gösteren paralar bastılar,yalnız o an için imparatorluk iddiasında bulunmuş olup olmadıkları kesin değildir.609'da Herakleios'un kuzeni Niketas Mısır'a çıktı,Phokas'ın generali Bonosus'u yendi ve eyaleti kurtardı.Bu arada Herakleios da gemiye binip Sicilya ve Kıbrıs yoluyla İstanbul'a doğru yola çıktı.İstanbul'a yaklaştığında kentin önde gelen soylularıyla ittifak kurdu,taç giydi ve imparatorluk idiasında bulundu.Kente vardığında Phokas'ın damadı Priscus'un komuta ettiği imparatorluk muhafizları Excubitorlar da kendisinin yanına geçti.Ciddi bir direnmeyle karşılaşmaksızın şehre giren Herakleios,Phokas'ı kendi elleriyle öldürdü. 5 Ekim 610'da ikinci kez ve Hagia Stephanos Kilisesinde taç giyen Herakleios,metresi Fabia ile evlendi ve ona Eudokia adını verdi.İmparatora Epiphania adlı bir kız ve 641'de babasının ölümünden sonra 4 ay için tahta çıkan Konstantinos III adlı bir erkek evlat doğurduktan sonra 612 yılında öldü.İmparator ertesi yıl kardeşinin kızı Martina ile evlendi.Ancak bu dayı-yeğen evliliği hem halk hem kilise tarafından hoş karşılanmadı.Bu evlilikten doğan çocukların sayısı ve sırası bilinmiyor,ancak en az 10 çocukları olduğu ve bunlardan en az ikisinin engelli oldukları biliniyor.Bu durum yakın akraba evliliğine Tanrı'nın gazabı olarak görülmüştü.Yine de Martina Herakleios'un iki oğlunun(Fabia'dan doğan Konstantinos III ve kendi oğlu Herakleonas)yönetimi zamanında askeri ve siyasal entrikaların merkezinde yer aldı.Martina'nın kötü ününe rağmen imparator onu seferlere yanında götürürdü. Sasanilerle Savaş Herakleios tahta çıktığında imparatorluk güç bir durumdaydı.Phokas'ın,isyanı başlattığı Tuna boyundan orduyu çekmesi ülkeyi Avar işgaline açık hale getirmişti.İran'da Behram Çubin'den tahtını Maurikios sayesinde geri alan Husrev II,onun öldürülmesini Roma ile savaş nedeni saydı,kendi sarayında Maurikios'un oğlu Theodosius olduğunu iddia ettiği bir adam vardı ve onun Roma İmparatoru olarak kabul edilmesini istiyordu.Sasaniler zaten Phokas'ın imparatorluğu sırasında Mezopotamya'yı almışlar ve Herakleios'un isyanı sırasında da Suriye'ye girmişlerdi. Herakleios barış önerisinde bulundu ama Husrev onu Maurikios'un tahtına haksız yere geçmiş biri saydığından buna yanaşmadı.Herakleios'un ilk askeri harekatları felaketle bitince Sasaniler hızla BAtıya ilerledi,613'te Şam'ı ve 614'te Yahudilerin işbirliğiyle Kudüs'ü ardından Mısır'ı ele geçirdiler. İstanbul Boğazı kıyısına kadar ilerleyip Kalkhedon'u aldılar.Avarlarla da ittifak kurdular.Durum öyle umutsuzdu ki İmparator başkenti İstabul'dan Kartaca'ya taşımayı bile düşündü,ama patrik tarafından caydırıldı.Doğuda kaldı ve Roma ordusunu yeniden düzenlemeye girişti.İmparatorluğu Themata'lara böldü.Themata Osmanlılardaki timar sistemine benzeyen,toprağın gelirinin askerlere bırakıldığı bir kolordu çıkartan bir çevreydi.Ordusunu bu biçimde düzenledikten sonra 621'de ordunun başına geçti.Theodosius I'den sonra hiç bir imparator ordunun başında sefere çıkmamıştı.Anadolu'ya geçti ve Sasani ülkesine doğru ilerleemeye başladı.Yıllar süren bu sefer sırasında İstanbul'u 626'da Avarlar kuşattılar,o esnada Sasaniler de İstanbul Boğazına kadar ilerlediler ama karşıya geçip Avarlara yardım etme girişimleri Roma donanmasının başarısı sayesinde sonuçsuz kaldı.O sırada Avarlar Dalmaçya'ya saldıran Hırvatlarla savaşmak üzere geri çekildiler. Bu arada Herakleios da Sasanilerin düşmanları Kafkasya'yı işgal eden Batı Göktürk Kağanı Tong Yabgu ile bağlaşıklık kurdu.Sasani kralının başkomutanı Şahrbaraz'a kral Husrev'in ağzından kendisinin öldürülmesi buyruğu veren mektuplar yazıp bunların komutanın eline geçmesini sağlayarak Şahrbaraz'ın tarafsızlığını sağladılar. Kendisini terk eden Hazarların desteğinden mahrum kalan Romalılar tek başlarına Rahzadh komutasındaki İranlıları 627'de Ninova savaşında yendiler.Herakleios savaş meydanında şahsen Rahzadh ile düelloya tutuştu,onu yenip öldürdü.Husrev yine de barışı reddediyordu,bu nedenle Romalılar ilerlemeye devam etti,başkent Ktesiphon'a yaklaştıkları sırada Sasani soyluları Husrev'i öldürdüler,yerine geçen oğlu Kavadh II barış isteğinde bulundu.Her iki imparatorluk arasında Fırat sınır olmak üzere barış yapıldı. Muzaffer Herakleios,kendisine İranlıların Krallar Kralı ünvanını aldı ama 629 yılında Yunancada basitçe monark anlamına gelen Basileus unvanını benimsedi,bundan sonra 8 asır boyunca imparatorlar Basileus unvanınını taşıyacaklardı.İMparatorluğun resmi dilini de Latinceden Yunancaya çevirdi.İmparatorluk resmen Roma adını taşımayı sürdürdü ancak artık Rum biçiminde de söylenen bu ad her şeyden önce Yunan anlamına gelecekti.630'da Herakleios,İran'dan geri alınan Kudüs'e de hac ziyaretinde bulundu.Ama bu yolculuktan kısa süre sonra hastalandı ve bir daha hiç ordusunun başında sefere çıkamadı.Bu yıllarda Arabistan'da Hz.Muhammed,göçebe kabileleri birleştirmeyi başarmıştı,Araplar 634'te Filistin ve Suriye'ye saldırdıklarında İmparator savaşa gidemeyecek kadar hastaydı.636'da Yermuk Savaşında kalabalık Roma ordusu bozguna uğradı ve üç yıl içinde Suriye ve Filistin bu kez Araplara kaptırıldı.Herakleios öldüğünde Mısır'ın da büyük kısmı elden çıkmıştı.