Çerkes mitolojisi

• Nartlar: Nartların çıkış noktası çok eski zamanlarda, Kafkasya'da Karadeniz ve Azak Denizi kıyısında yaşayan halklardır. Çerkes Nart Mitolojisinin gelişimi oldukça uzun bir zaman dilimine yayılmıştır. En eski metinlerinin büyük bölümü Çerkes halkının henüz boylara bölünmediği, tek ve büyük bir aile halinde yaşadığı dönemde üretilmeye başlanmıştır. Nartlar dışardan gelmemiştir, Kafkasya'da doğmuş ve yaşamıştır. Halkın yaşamı içinde ilerleyerek, görerek ve tanıklık ederek, farklı dönemlerden etkilenip, dönemin etkilerini katarak Çerkes Nart Mitolojisi bugüne kadar gelmiştir.
  • Setenay Guaşe: Savsırıko'nın annesi, Nartların akıl hocası, yol göstericisi, hep genç, hep güzel. Nart çocuklarının göbek bağını keser, kız çocukları güzel olsun diye ilk banyolarını yaptırır. Erkek çocukları akıllı, güçlü, şanslı olsun diye iyi dileklerde bulunur.
  • LHEPŞ: Demirciler Tanrısı, Nartların usta demrcisi. Nartlarla birlikte yaşar, onlara silah, orak, maşa yapar. Dünyanın sonunu bulmak için yola çıkar. Çığ Guaşe'ye rastlar, ondan bir Güneş Çocuğu dünyaya gelir.
  • Savsırıko: En çok tanınan Nart kahramanı, Setenay Guaşe’nın doğurmadığı oğlu, babası Nartlar’ın çobanı. Nartlar’ın çobanı Ses’in aşk okunun isabet ettiği taştan dokuz aydan biraz fazla bir zaman sonra akkor halinde düşen, Lhepş’ın yedi kez suya batırıp çelikleştirdiği, maşayla tuttuğu dizleri çelikleşmeyen, insan vücudu gibi yumuşak kalan, sıska ve demir renginde demir adam. Nartlar ona yamuk bacaklı derler, “çobanın oğlu” diye küçümserler. Zeki, güçlü, kurnazdır ve büyü yapar. Thojıy adında uçan, konuşan, ona akıl veren bir atı vardır, Nartların rehberidir. Yinıj’ın çaldığı ateşi, Yemınej'ın çaldığı darı tohumunu Nartlar’a geri getirir.
  • ŞEBATNIKO: Bir omuzunda güneş doğan, bir omuzunda çiy düşen Şebaknıko doğruluğun, dürüstlüğün, cesaretin sembolüdür. Çırt'tan çıkıp Nart'a gelir, Aleclerin evini sorar. Akuanda'nın yanına gider. Yaşlananların Yaşlılar Tepesinden öbür dünyaya gönderilme geleneğini kaldırır.
  • AKUANDA: Aleclerin güzelliği dillere destan kızı. Talipleri çoktur fakat o Şebatnıko'yı sever ve onu bekler. Şebatnıko Çırt'tan çıkıp Nart'a girdiğinde onu görür, hemen hazırlığa girişir.
  • VUSEREJ: Bilge ve kahin Nart kadını. Tanrıların Thağrelec ve Amış'ın annesi.
• THAĞELEC: Tarım ve bereket tanrısı. Beyaz uzun sakalı ile altın asası elinde gülümseyerek dolaşır. Yanından geçtiği ağaçlar ona fısıldar, otlar ona uzanır, çiçekler açıp ona bakar. Nartlara toprağı nasıl süreceklerini, ekip-biçeceklerini öğretir.
• JÖKOYAN: Peterez'ı büyüten bilge kadın.
• PETEREZ: Babası Hımış pusu kurarak öldürülür, bedeni kurda-kuşa yem edilen Peterez çok öfkelidir. Anne karnında intikam yemini eder. Annesi Yısp Guaşe'dır. Babasının kan bedelini Nartlara ödetir. Nesren Jake'yi Zalim Pako'nın elinden kurtarır. Nartlara ateşi ve darı tohumunu getirir.
• ÇIĞ GUAŞE: Ağaç Tanrıçası, yeryüzünde, yer altında ve gökyüzündeki bütün bilgilere sahip bilge kadın. Belden aşağısı ağaca benzer, kökleri toprağın içinde, saçları bulut gibi gökyüzüne uzanan, elleri insan eli, yüzü güzeller güzeli.