Aksak ritim

Aksak ritim, Klasik Türk müziğinde ve Türk halk müziğinde düzensiz veya eklemeli ölçü işaretlerini tabir etmek için kullanılan bir terimdir. Aksak ritimler genelde hızlı icra edilir ve belli bir dizgenin aralıksız tekrarından oluşur. Aksak (2+3, 2+2+3, 2+3+3 gibi).

Aksak ritimler Bulgar, Yunan ve diğer Balkan halk müziklerinde de görülür. Topal anlamına gelen aksak sözcüğü Batılı etnomüzikologlarca da kullanılan bir terimdir. (Brăiloiu 1951; Fracile 2003; Reinhard, Stokes, and Reinhard 2001).

Türk halk müziğinde bu ölçüler genellikle vokal ve enstrümantal dans müziklerinde (oyun havalarında) kullanılmakla beraber bazı halk şarkılarında da ortaya çıkabilirler. Türk müzik teorisinde aksak ritim tanımı sadece 9 vuruşun 2+2+2+3 şeklinde gruplanması için de kullanılmıştır. (Reinhard, Stokes, and Reinhard 2001).

Aksak ritim örnekleri aşağıda verilmiştir:

Birimler	Bölünmesi	Ad(lar)ı
5	2+3	türk aksağı [Bulg: Paidushko]
	3+2
7	2+2+3	devr-i turan  [Bulg. Račenica]
	2+3+2
	3+2+2	devr-i hindi Bektaş 2005 [Bulg. Lesnoto, Četvorno]
9	2+2+2+3	aksak [Bulg. Daychovo]
	3+2+2+2
	2+2+3+2
	2+3+2+2	[Bulg: Grancharsko]
11	2+2+2+2+3
	2+2+3+2+2	[Bulg. Gankino]
13	2+2+2+2+2+3	[Bulg. Elenino horo]
	2+2+2+3+2+2	[Bulg. Krivo Sadovsko horo]
	3+4+4+2	şarkı devr-i revâni
15	2+2+2+2+3+2+2	[Bulg. Bučimiš]
18	3+2+2 + 2+2+3+2+2	[Bulg. Jove male mome]
25	3+2+2 + 3+2+2 + 2+2+3 + 2+2	[Bulg. Sedi donka]

Caz müzikte

Dave Brubeck'in Time Out albümünde yer alan "Blue Rondo à la Turk" bestesi, Bulgar Türkleri'nin çaldığı zeybek müziğinden esinlenilerek 2+2+2+38 ritmiyle icra edilmiştir. (User 2015).

Rock müzikte

Rock müzikte aksak ritimlerle şarkılar yapan ilk grup The Beatles'dır.

Progresif rock müziğinde aksak ritimler sıkça kullanılmaktadır. Pink Floyd, Yes, King Crimson, Genesis, Emerson, Lake & Palmer ve Gentle Giant gibi gruplar, şarkılarında epey karmaşık aksak ritimli bölümler icra etmiştir.

Belçikalı deneysel progresif rock grubu Aksak Maboul adını bu ritimden almıştır.

Kaynakça

• Bektaş, Tolga. 2005. "Relationships between Prosodic and Musical Meters in the Beste Form of Classical Turkish Music". Asian Music 36, no. 1 (Winter–Spring): 1-26.
• Brăiloiu, Constantin. 1951. "Le rythme Aksak" Revue de Musicologie 33, nos. 99 and 100 (December): 71–108.
• Fracile, Nice. 2003. "The 'Aksak' Rhythm, a Distinctive Feature of the Balkan Folklore". Studia Musicologica Academiae Scientiarum Hungaricae 44, nos. 1 and 2:197–210.
• Reinhard, Kurt, Martin Stokes, and Ursula Reinhard. 2001. "Turkey". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
• User. 2015. “The Music of Dave Brubeck”. Jazz Academy website (accessed 16 September 2016).

Ek okumalar

• Arom, Simha. 2004. "L'aksak: Principes et typologie". Cahiers de Musiques Traditionnelles 17 (Formes musicales): 11–48.
• Cler, Jérôme. 1994. "Pour une théorie de l'aksak". Revue de Musicologie 80, no. 2:181–210.
• Tanrikorur, Cinugen. 1990. "Concordance of Prosodic and Musical Meters in Turkish Classical Music". Turkish Music Quarterly 3, no. 1: 1–7.