Dağlık Karabağ Cumhuriyeti: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Mahammadofficial (mesaj | katkılar)
2 değişiklik
k Karabağın Azerbeycana ait olduğunu değiştirdim!
Kyzagan (mesaj | katkılar)
Devriyeler
1.764 değişiklik
Benjamin Joachim (mesaj) tarafından yapılmış 22900880 numaralı değişiklikler geri getirildi. (TW)
Etiket: Geri al
1. satır: 1. satır:
Dağlık Karabağ Azerbeycana ait bölgedir!{İlknot|Bu madde Dağlık Karabağ ve çevresindeki illerde kurulan de facto bağımsız devlet hakkındadır. Başlığın diğer anlamları için [[Dağlık Karabağ (anlam ayrımı)]] maddesine bakabilirsiniz.
{{İlknot|Bu madde Dağlık Karabağ ve çevresindeki illerde kurulan de facto bağımsız devlet hakkındadır. Başlığın diğer anlamları için [[Dağlık Karabağ (anlam ayrımı)]] maddesine bakabilirsiniz.}}
{{Ülke bilgi kutusu
{{Ülke bilgi kutusu
| adı = Dağlık Karabağ Azerbaycanındır!
| adı = Dağlık Karabağ Cumhuriyeti
| kendi_dilinde_adı = {{yerel adı|hy|Արցախի Հանրապետություն}}<br />{{Küçük|{{Kalın değil|''Artsahi Hanrapetutyun''}}}}<br>Artsah Cumhuriyeti
| kendi_dilinde_adı = {{yerel adı|hy|Արցախի Հանրապետություն}}<br />{{Küçük|{{Kalın değil|''Artsahi Hanrapetutyun''}}}}<br>Artsah Cumhuriyeti
| bayrak_resmi = Flag of Artsakh.svg
| bayrak_resmi = Flag of Artsakh.svg
120. satır: 120. satır:
}}
}}


'''Dağlık Karabağ Cumhuriyeti''' ({{dil|hy|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն|çeviri=Lernayin Ğarabaği Hanrapetutyun}}) veya resmî adıyla '''Artsakh Cumhuriyeti''' ({{dil|hy|Արցախի Հանրապետություն}} ''Artsakhi Hanrapetutyun''), [[Güney Kafkasya]]'da yer alan ve [[de jure|hukuken]] [[Azerbaycan]]'a ait [[Dağlık Karabağ]] ve çevresindeki 7 Azerbaycan ilini kapsayan topraklar üzerinde, işgal sonrası kurulmuş [[de facto|fiilen]] bağımsız olan bir ülkedir. Şubat 2017 tarihinde gerçekleştirilen referandum ile Dağlık Karabağ Cumhuriyeti olan ülke ismi Artsakh Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Çoğunlukla [[Ermeniler]]in yaşadığı bölgede, [[Sovyetler Birliği]]'nin dağılmasından sonra yükselen etnik gerilim, [[Ermenistan]]'ın desteklediği Ermeni militanlarla Azerbaycan arasında çatışmaların çıkmasına neden oldu. Ermeni güçlerinin bölgeye girişiyle birlikte [[Azeriler|Azerbaycanlılara]] yönelik başlattıkları katliamlar halkı göçe zorladı. 10 Aralık 1991'de Azerbaycanlıların boykot ettiği ve yalnız Ermenilerin katıldığı [[halk oylaması]] sonucuna göre bağımsızlık kararı alındı ve 6 Ocak 1992'de de bağımsızlık resmen ilan edildi. Fakat [[Ermenistan]] dahil, hiçbir ülke veya uluslararası kuruluş Artsakh'ın bağımsızlığını [[Tanınmayan devletler listesi|tanımadı]].<ref>{{Kitap kaynağı| son = King | ilk = Charles | yıl = 2008 | başlık = The ghost of freedom | yayımcı= Oxford University Press | dil = İngilizce | id = ISBN 0-19-517775-4, ISBN 978-0-19-517775-6 | url = http://books.google.com/books?id=3I5KtTraWG0C&pg=PA220 | sayfalar = 6 | alıntı = ''Those of the unrecognized regimes - Nagorno-Karabakh, Abkhazia, and South Ossetia - were viewed by outsiders as desperate attempts to rationalize the whims of separatists''}}</ref> '''Temmuz ayında ise ABD Konqresi Karabağın Azerbeycana ait olduğunu, ermeniler tarafından işgal edildiyi onaylandı.'''
'''Dağlık Karabağ Cumhuriyeti''' ({{dil|hy|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն|çeviri=Lernayin Ğarabaği Hanrapetutyun}}) veya resmî adıyla '''Artsakh Cumhuriyeti''' ({{dil|hy|Արցախի Հանրապետություն}} ''Artsakhi Hanrapetutyun''), [[Güney Kafkasya]]'da yer alan ve [[de jure|hukuken]] [[Azerbaycan]]'a ait [[Dağlık Karabağ]] ve çevresindeki 7 Azerbaycan ilini kapsayan topraklar üzerinde, işgal sonrası kurulmuş [[de facto|fiilen]] bağımsız olan bir ülkedir. Şubat 2017 tarihinde gerçekleştirilen referandum ile Dağlık Karabağ Cumhuriyeti olan ülke ismi Artsakh Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Çoğunlukla [[Ermeniler]]in yaşadığı bölgede, [[Sovyetler Birliği]]'nin dağılmasından sonra yükselen etnik gerilim, [[Ermenistan]]'ın desteklediği Ermeni militanlarla Azerbaycan arasında çatışmaların çıkmasına neden oldu. Ermeni güçlerinin bölgeye girişiyle birlikte [[Azeriler|Azerbaycanlılara]] yönelik başlattıkları katliamlar halkı göçe zorladı. 10 Aralık 1991'de Azerbaycanlıların boykot ettiği ve yalnız Ermenilerin katıldığı [[halk oylaması]] sonucuna göre bağımsızlık kararı alındı ve 6 Ocak 1992'de de bağımsızlık resmen ilan edildi. Fakat [[Ermenistan]] dahil, hiçbir ülke veya uluslararası kuruluş Artsakh'ın bağımsızlığını [[Tanınmayan devletler listesi|tanımadı]].<ref>{{Kitap kaynağı| son = King | ilk = Charles | yıl = 2008 | başlık = The ghost of freedom | yayımcı= Oxford University Press | dil = İngilizce | id = ISBN 0-19-517775-4, ISBN 978-0-19-517775-6 | url = http://books.google.com/books?id=3I5KtTraWG0C&pg=PA220 | sayfalar = 6 | alıntı = ''Those of the unrecognized regimes - Nagorno-Karabakh, Abkhazia, and South Ossetia - were viewed by outsiders as desperate attempts to rationalize the whims of separatists''}}</ref>


== Tarihçe ==
== Tarihçe ==

Sayfanın 15.18, 27 Temmuz 2020 tarihindeki hâli

Bu madde Dağlık Karabağ ve çevresindeki illerde kurulan de facto bağımsız devlet hakkındadır. Başlığın diğer anlamları için Dağlık Karabağ (anlam ayrımı) maddesine bakabilirsiniz.
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti
Արցախի Հանրապետություն (Ermenice)
Artsahi Hanrapetutyun
Artsah Cumhuriyeti
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti haritadaki konumu
BaşkentHankendi
En büyükHankendi (50.400)
Resmî dil(ler)Ermenice[a]
HükûmetTanınmayan
Başkanlık sistemi
Bako Sahakyan
• Başbakan
Arayik Harutyunyan
Aşot Ğulyan
Tarihçe 
10 Aralık 1991
• İlan
6 Ocak 1992
• Tanınma
Yok
• İsim Değişikliği
Şubat 2017
Yüzölçümü
• Toplam
11458,38 km2[b]
Nüfus
• 2010 sayımı
141.400[1]
GSYİH (SAGP)2010 tahminî
• Toplam
$1,6 milyar
• Kişi başına
$2.581 (2011 yılı)
Para birimiErmeni dramı (kullanılan)
Karabağ dramı (sembolik) (AMD)
Zaman dilimiUTC+4 (DAZD)
• Yaz (YSU)
UTC+5 (CEST)
Telefon kodu+374 47 (cep telefonları için +374 97)
İnternet alan adı.nkr.am[c]
  1. ^ Anayasaya göre "Diğer dillerin halk arasında konuşulması hakkında herhangi bir sınırlama yoktur" denilmektedir.
  2. ^ DKC'nin fiili yönetim alanı.
  3. .^ .am, Ermenistan'ın internet ülke alan kodudur.

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti (Ermenice: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն, romanize: Lernayin Ğarabaği Hanrapetutyun) veya resmî adıyla Artsakh Cumhuriyeti (Ermenice: Արցախի Հանրապետություն Artsakhi Hanrapetutyun), Güney Kafkasya'da yer alan ve hukuken Azerbaycan'a ait Dağlık Karabağ ve çevresindeki 7 Azerbaycan ilini kapsayan topraklar üzerinde, işgal sonrası kurulmuş fiilen bağımsız olan bir ülkedir. Şubat 2017 tarihinde gerçekleştirilen referandum ile Dağlık Karabağ Cumhuriyeti olan ülke ismi Artsakh Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Çoğunlukla Ermenilerin yaşadığı bölgede, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra yükselen etnik gerilim, Ermenistan'ın desteklediği Ermeni militanlarla Azerbaycan arasında çatışmaların çıkmasına neden oldu. Ermeni güçlerinin bölgeye girişiyle birlikte Azerbaycanlılara yönelik başlattıkları katliamlar halkı göçe zorladı. 10 Aralık 1991'de Azerbaycanlıların boykot ettiği ve yalnız Ermenilerin katıldığı halk oylaması sonucuna göre bağımsızlık kararı alındı ve 6 Ocak 1992'de de bağımsızlık resmen ilan edildi. Fakat Ermenistan dahil, hiçbir ülke veya uluslararası kuruluş Artsakh'ın bağımsızlığını tanımadı.[3]

Tarihçe

1988'den önceki dönemler için Dağlık Karabağ Tarihi, Dağlık Ermenistan Cumhuriyeti, Dağlık Karabağ Özerk Oblastı maddelerine bakabilirsiniz.

Karabağ Sorunu

Arka plan

Şuşa katliamı sonrasında Şuşa kenti. Ermeni mahalleleri ve Kutsal Kurtarıcı Ermeni Katedrali, 1920'de Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından tahrip edilmiş ve yıkılmıştır. 500'den fazla Ermeni sivilin öldürüldüğü tahmin edilmektedir.[4][5]

Dağlık Karabağ ile ilgili günümüzdeki sorunların kökleri, Josef Stalin ve Kafkasya Bürosu tarafından verilmiş kararlara dayanır. 1917 Rus Devrimi'nden sonra Karabağ, Transkafkasya Demokratik Federasyon Cumhuriyeti'nin bir parçası olmuş, ancak bu Cumhuriyet kısa bir süre sonra ayrı Ermeni, Azerbaycan ve Gürcistan devletlerine dönüştürülmüştür. Takip eden iki yıl boyunca (1918–1920), Ermenistan ve Azerbaycan arasında Karabağ da dahil olmak üzere birçok bölgede bir dizi kısa savaş yaşanmıştır.

1918 Temmuz'unda, Dağlık Karabağ Birinci Ermeni Meclisi bölge yönetimini ilan etti ve bir ulusal konsey ve hükûmet oluşturdu.[6] Daha sonra Osmanlı askerleri Karabağ'ı ele geçirdi.

I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nun yenilgisinden sonra İngiliz kontrolüne geçmiş bölgeye geçici olarak Khosrov bey Sultanov'u (Azerbaycan hükûmeti desteğiyle) genel vali olarak atadı.[7]

Şubat 1920’de, Karabağ Ulusal Konseyi, Azerbaycan’ın yargı yetkisini kabul etmesine rağmen, Karabağ’daki Ermeniler gerilla savaşına devam ederek anlaşmayı kabul etmediler.[6] Anlaşma daha sonra Ermenistan'la birlik ilan eden Dokuzuncu Karabağ Meclisi tarafından iptal edildi.[6][8]

Azerbaycan ordusu Karabağ'da savaşırken, Azerbaycan Bolşevikler tarafından işgal edildi. 1921'de Ermenistan ve Gürcistan, halkın desteğini almak için, Karabağ'ı Nahçıvan ve Zangezur ile birlikte Ermenistan'a tahsis edeceklerine söz veren Bolşevikler tarafından ele geçirildi. Bununla birlikte, Sovyetler Birliği'nin, Türkiye'de de komünizmin gelişeceğini uman geniş kapsamlı planları vardı.[kaynak belirtilmeli] Bu yüzden Sovyetler Birliği, 3 bölgede de Ermeni çoğunluk olmasına rağmen, Zangezur’un Ermenistan’ın kontrolü altına gireceği, Karabağ ve Nahçıvan’ın da Azerbaycan’ın kontrolü altında olacağı bir bölünmeye karar verdi.[9]

Sonuç olarak, 7 Temmuz 1923'te Azerbaycan SSC'sinde kurulmuş Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'ndaki Sovyetler Birliği'nin sıkı kontrolü sayesinde, bölge üzerindeki çatışma on yıllar boyunca durmuştur.

Savaş

1988 yılının başında Ermeniler ve Azeri Türkleri arasında bir dizi saldırı ve misilleme başlamıştır. Perestroyka ortamında Karabağ'daki Ermenilerin Azerbaycan rejimine karşı protestolar başlamıştır. Fakat bu muhalif hareket hızla siyasi örgütlenmeye dönüşmüş, demokrasi ve ulusal egemenliğini kazanmayı amaçlayan anti-komünist geniş bir ittifak olan Karabağ Komitesini oluşturulmuştur. 20 Şubat 1988'de Dağlık Karabağ Özerk Oblastı Ulusal Konseyinin Ermeni temsilcileri bölgenin Ermenistan ile birleşmesi için oy kullanmışlardır. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti resmî olarak buna yanıt vermemiştir. Fakat ulusal konseyin hareketi Sumgayıt'ta 26[kaynak belirtilmeli] ile 100'den fazla[10] Ermeninin yaşamını yitirdiği pogroma yol açtı. Ermenistan'ın Spitak şehrinde ise Azerilere saldırıldı. Pogromlar başlayınca çok sayıda Ermeni ve Azeri göç etmek zorunda kalmıştır.[10]

7 Aralık 1988'de Spitak civarında meydana gelen ve Ermenistan'ın kuzey kesimini tahrip eden depremin ardından gelen karışık ortamda Sovyet yetkilileri Karabağ Komitesinin önderlerini tutuklayarak karşı hareketin büyümesini engellemeye çalışmıştır.[10]

Ancak Ermeni milliyetçilerinin desteği olmadan Ermenistan'ı yönetmek için Ermenistan Komünist Partisi'nin giriştiği uygulamalar siyasi krizi derinleştirmiştir. Mart 1989'da seçmenlerin çoğu, Sovyetler Birliği'nin Yüksek Halk Temsilciler Meclisi genel seçimini boykot etmiştir. Karabağ Komitesi üyelerinin serbest bırakılması için gösteriler düzenlenmiş ve Mayıs ayında yapılan Ermenistan Yüksek Sovyeti seçiminde Ermeni seçmenler Karabağ davasını destekleyen temsilcileri seçmişlerdir. Seçimden sonra Karabağ Komitesi üyeleri tahliye edilmişlerdir.[10]

Mihail Gorbaçov Karabağ Sorunu'nu çözmek için Özel Yönetim Komitesi'ni kurmuş ve Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın özerklik haklarının artırılmasını önermiştir.[10]

Haziran 1989'da Levon Ter-Petrosyan önderliğinde çok sayıda gayriresmî milliyetçi örgütler birleştirilerek Bütün Ermeni Hareketi (Հայոց Համազգային Շարժում Hayots Hamazgain Sharzhum) kurulmuş ve Ermenistan hükûmeti de resmen onaylamıştır. Hem Bütün Ermeni Hareketi hem de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde kurulan Azebaycan Halk Cephesi, Özel Yönetim Komitesi'nin kaldırılmasını istemiştir. Ermeniler bölgenin Ermenistan'ın bir parçası olması gerektiğini, Azeriler ise Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın özerkliğinin kaldırılmasını savunmuştur.[10]

Ağustos 1989'da Karabağ'daki Ermeniler kendi Ulusal Konseyi'ni seçmiş ve Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nden ayrılması ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'yle birleştiğini açıklamıştır.[10]

Eylül 1989'da Azerbaycan, o zamana kadar Ermenistan'ın diğer Sovyet cumhuriyetlerinden yaptığı ithalatın %90'ını karşılamakta olan hayati yakıt ve besleme hatlarına karşı ekonomik abluka uygulamaya başlamıştır.[10]

Kasım 1989'da SSCB Yüksek Sovyeti Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nin özerkliğini kaldırılıp doğrudan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasına dair karar almıştır. Fakat Sovyetlerin politikası ters etki yaratmış ve Aralık 1989'da Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti ile Karabağ Ulusal Konseyi'nin ortak oturumu, Moskova'nın kararını geçersiz sayarak Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan ile birleştiğini açıklamıştır.[10]

Şubat 2017'de gerçekleştirilen 2017 Dağlık Karabağ Cumhuriyeti anayasa değişikliği referandumu ile seçmenin %90'ının onayı ile ülke ismi değiştirilmiş ve yarı başkanlık yönetim sisteminden tam başkanlık yönetim sistemine geçilmiştir.[11]

Ermenistan'ın tutumu

18 Mayıs 2001 tarihinde dönemin Ermenistan Savunma Bakanı Serj Sarkisyan'ın Ermenistan parlamentosunda yaptığı şu konuşması Türk basınında yer almıştır:

“ İşgal ettiğimiz topraklar var. Bunda utanılacak bir şey yok. Güvenliğimiz gereği bu toprakları işgal ettik. Biz bunu 1992 yılı ve öncesinde de söylüyorduk, şimdi de söylüyoruz. Belki üslubum diplomatik değil ama gerçek bu.[12] „

Yönetim birimleri

Artsakh Cumhuriyeti'nin illeri: 1. Şaumyan; 2. Mardakert; 3. Askeran; 4. Martuni; 5. Hadrut; 6. Şuşi; 7. Kaşatag.
Haritada Stepanakert gösterilmemektedir.
Ana madde: Artsah Cumhuriyeti'nin yönetim birimleri

Ülke, eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın büyük çoğunluğunun yanı sıra Laçın[13] ve Kelbecer gibi bölgeleri de kapsamaktadır.[14]

Günümüzde başkent Hankendi ile Askeran, Hadrut, Mardakert, Martuni, Şaumyan, Şuşa ve Kaşatag mazrlarına ayrılmaktadır. En büyük şehri Hankendi (Stepanakert) ve diğer büyük kentleri ise Şuşa (Şuşi) ve Laçın (Berdzor)'dır.

Artsakh Cumhuriyeti[15] Azerbaycan SSCB döneminde
# Marz Şehir / Kasaba Rayon Şehir / Kasaba Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın
3 Askeran Askeran Hocalı, Ağdam'ın bir bölümü içinde
5 Hadrut Hadrut Güney Hocavend, doğu Cebrail, Fuzûlî kısmen içinde
2 Mardakert Akdere Doğu Kelbecer, batı Tartar, Ağdam'ın bir bölümü kısmen içinde
4 Martuni Hocavend Kuzey Hocavend, Ağdam'ın bir bölümü kısmen içinde
7 Kaşatag Laçın Laçın, Kubadlı, Zengilan, batı Cebrail Laçın dışında
1 Şaumyan Kelbecer Güney Goranboy[16], batı Kelbecer Naftalan dışında
6 Şuşa Şuşa Şuşa Şuşa içinde
8 Hankendi - Hocalı Hankendi içinde

Siyaset

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti
Şu madde dizisinin bir parçasıdır:
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti
devlet yapısı

Ayrıca bakınız:

Ana madde: Dağlık Karabağ'ın devlet yapısı

Bakanlıklar ve bakanlar

Artsakh Cumhuriyeti'nin 12 tane bakanlığı var.[17]

  1. Sağlık Bakanlığı: Armen Haçatryan
  2. Adalet Bakanlığı: Narine Narimanyan
  3. Dışişleri Bakanlığı: Georgi Petrosyan
  4. Tarım Bakanlığı: Armo Tsatryan
  5. Devlet Kurmaybaşkanlığı ?: Başkan: Suren Grigoryan, Başkan Yardımıcısı: Levon Grigoryan
  6. Eğitim ve Bilim Bakanlığı: Vladik Haçatryan
  7. Kültür ve Gençlik İşleri Bakanlığı: L. Hakobyan
  8. Savunma Bakanlığı: Movses Hakobyan
  9. Sosyal Refah Bakanlığı: Narine Azatyan
  10. Ekonomik Kalkınma Bakanlığı: Benik Babayan
  11. Kent Planlama Bakanlığı: Anahit Vardanyan
  12. Maliye Bakanlığı: Spartak Tevosyan

Ek organları

  1. Ulusal Güvenlik Servisi
  2. Devlet Tapu ve Kadastro Komitesi
  3. Arşiv İşleri Kurulu
  4. Devlet Vergi Servisi
  5. Göç, Mülteciler ve İskân Dairesi
  6. Çevre ve Doğa Kaynakları Dairesi
  7. Artsakh Cumhuriyeti Polisi
  8. Devlet Su Sanayi Komitesi
  9. Devlet Spor Komitesi
  10. Kurtarma Servisi

Siyasi partiler

Ana madde: Artsah Cumhuriyeti'ndeki siyasi partiler listesi

Seçimler

Ana madde: Artsah Cumhuriyeti'nde seçimler

Dış ilişkileri

Ana madde: Artsah Cumhuriyeti'nin dış ilişkileri

Artsakh Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Hankendi bölgesinde bulunmakla beraber Dışişleri Bakanlığı görevini Kevork Petrosyan yürütmektedir.

Artsakh Cumhuriyetinin farklı ülkelerde 5 dış temsilciliği bulunmaktadır. Bu temsilcilikler çeşitli konularda bilgi sunup barış sürecinin yürütülmesine yardımcı olma görevlerini yapmaktadır.[18]

Daimi temsilciler

Ordu

Ana madde: Dağlık Karabağ Savunma Ordusu

Dağlık Karabağ Savunma Ordusu 15.000 - 20.000[19] civarında subay ve erlerden oluşturulmaktadır. Personelleri, çoğunlukla Karabağ ve Azerbaycan'ın muhtelif yerlerinden gelen Ermeniler ile oluşturulmaktadır. Yüksek oranla Sovyet Ordusu'nun bıraktığı silahlardan Kalaşnikov tüfeği, tank, ağır top ile iyi donatılmaktadır. Kayda değer miktarda Ermenistan'ın silah ve malzeme desteğini almaktadır.[20]

Demografi

Ana madde: Artsah Cumhuriyeti'nin demografisi

2001 yılında Artsakh Cumhuriyeti'nin raporlarına göre ülke nüfusunun 95% Ermeni, diğer büyük etnik gruplar ise Süryaniler, Rumlar, ve Kürtlerdir.[21] Mart 2007 tarihinde yerel hükûmet nüfusun 138.000 olduğunu belirtti. Ülke de yıllık doğum oranının 2200-2300 aralarında olduğu, 1999 senesine göre yaklaşık 1500 kişilik bir artış olduğu söylendi.

2000'e kadar, ülke sınırları içinde net göç olumsuz yönde oldu.[22] 2007'nin ilk yarısında, 1,010 doğum ve 659 ölüm olduğu, 27 kişinin göç ettiği bildirildi.[23]

Yaş gruplarına göre: 15.700 (0-6), 25.200 (7-17) 75.800 (18-59) ve 21.000 (60+)

Şehir ve İllere (Tekil: Marz, Çoğul: Marzer) göre:

İl (Marz/Marzer) Yönetim merkezi Nüfus (2005)[15] Nüfus (2006)[24] Yüzölçümü (km²)[15] Yoğunluğu (kişi/km²)[15]
Hankendi 49.986 50.400 25.66 1.948.01
Askeran Askeran 16.979 17.000 1.221.92 13.90
Hadrut Hardut 12.005 12.400 1.876.80 6.40
Martakert Martakert 18.963 18.900 1.795.10 10.56
Martuni Martuni 23.157 23.100 952.20 24.35
Şaumyan Şaumyan 2.560 2.800 1.829.80 1.40
Şuşa Şuşa 7.324 4.500 381.30 11.34
Kaşatag Laçın 9.763 8.600 3.376.60 2.89

Artsakh Cumhuriyeti nüfusu [1]:

Yıl Nüfus (000s) Kentsel Kırsal Doğum oranı Ölüm oranı NGR Net Göç
2000 134.4 68.4 66.0 16.6 8.8 7.7 16.1
2001 135.7 68.7 67.0 17.0 7.9 9.1 11.5
2002 136.6 69.3 67.3 16.0 9.1 6.9 4.9
2003 137.0 69.1 67.9 15.0 9.0 6.0 1.3
2004 137.2 69.8 67.4 15.3 9.5 5.8 -2.6
2005 137.7 70.5 67.2 14.6 9.2 5.4 1.7
2006 137.7 70.8 66.9 15.3 9.0 6.3 -3.2

Ulaşım

Ulaşım sistemindeki sorunlar birkaç yıl içinde iyileştirilmeye başlandı: Kuzey ve Güney Karabağ otoyolu tek başına büyük oranda ulaşım sistemindeki sorunlarının çözülmesinde yardımcı oldu.

169 kilometrelik Hadrut-Hankendi-Askeran-Martakert otoyolu, Karabağlılar için cankurtaran vazifesi gördü. Hayastan All-Armenian Foundation adlı kuruluş yolun inşa edilmesi için 25 milyon dolar hibe etti.

Ermenistan'ın başkenti Erivan'dan, Artsakh Cumhuriyeti'nin başkenti Hankendi'ne ulaşım yaklaşık 4 saat sürerken önceleri 8-9 saat sürmekteydi.

Eğitim

Ana madde: Artsah Cumhuriyeti'nde eğitim

Dağlık Karabağ'ın eğitim sistemi siyasi sorunlar ve gerçekleşen çatışmalar yüzünden kötü durumdadır. Fakat Artsakh Cumhuriyeti'ne Ermenistan Cumhuriyeti'nden ve Ermeni diasporası'ndan gelen ciddi yardımlar ile çoğu okul yeniden inşa edildi. Cumhuriyet'te 200 yakın bölgede yaklaşık 250'ye yakın okul vardır. Öğrenci nüfusu tahminlere göre yaklaşık 20.000 kişidir, yarısından fazlası başkent Stepanakert şehrindedir.

Karabağ Devlet Üniversitesi, Ermenistan ve Dağlık Karabağ hükûmetinin ortak çabaları ile merkezi kampüsü Stepanakert kentinde olmak üzere açılış töreni 10 Mayıs 1992 tarihinde gerçekleşti ve hizmete girdi.

Erivan Üniversitesi ayrıca Hankendi'nde bir kampüs açmıştır.

Kültür

Sarkis Bağdasaryan'ın eserlerinden "Biz Dağlarımızız" (Մենք ենք մեր սարերը Menk yenk mer sareri) Hankendi'nde bulunmaktadır.[25] Bu anıt Artsakh Cumhuriyeti'nin semboli olarak geniş ölçüde kabul edilmektedir. Süngertaşı kayasından yapılan yaşlı erkek ve kadın, Karabağ'ın dağ halkını temsil etmektedir. Doğu Ermenicesi'nde "Nine ve Dede" (Տատիկ և Պապիկ Tatik yev Papik) olarak da bilinen heykel, Artsakh Cumhuriyeti armasında belirgin bir şekilde kullanılmaktadır.

Yayıncılık

Azat Artsakh, Artsakh Cumhuriyeti'nin resmî gazetesidir.

Şuşa şehrinde Karabağ hanlarının sarayı
Gandzasar Katedrali
Ğazançetots Katedrali
Dadivank Manastırı
Amaras Manastırı
Azeri kafesi

Spor

Spor alanında faaliyetler Artsakh Cumhuriyeti'nde Artsakh Kültür ve Gençlik Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir.

Futbol, Artsakh Cumhuriyeti'nde en popüler spordur. Hankendi'nde inşa edilmiş bir futbol stadyumu vardır. 1990'larda başlayarak, bazı Karabağ takımları Ermenistan Cumhuriyeti'ndeki Ermeni Ligi'ne katılmaya başladı. Ayrıca basketbol ve voleybol olmak üzere diğer sporlar ile de ilgilenilmektedir. Martakert'de yelkencilik alanında etkinlikler yapılır.

Karabağlı sporcular takım oyunlarında ve atletizm alanında Ermenistan'ın başkenti Erivan'da düzenlenen Pan Ermeni Oyunları'na katılmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "Official Statistics of the NKR. Official site of the President of the NKR". President.nkr.am. 1 Haziran 2010. 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2012. 
  2. ^ "Population of NKR as of 01.01.2013". NKR. 1 Haziran 2013. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2014. 
  3. ^ King, Charles (2008). The ghost of freedom (İngilizce). Oxford University Press. s. 6. ISBN 0-19-517775-4, ISBN 978-0-19-517775-6. Those of the unrecognized regimes - Nagorno-Karabakh, Abkhazia, and South Ossetia - were viewed by outsiders as desperate attempts to rationalize the whims of separatists 
  4. ^ Richard G. Hovannisian. The Republic of Armenia, Vol. III: From London to Sèvres, February–August 1920
  5. ^ Thomas de Waal. Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War. ISBN 0-8147-1944-9
  6. ^ a b c "The Nagorno-Karabagh Crisis: A Blueprint for Resolution" (PDF). 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2019. , New England Center for International Law & Policy Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "nesl.edu" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  7. ^ İngiliz Komutanlığı albay DI Shuttleworth tarafından dairesel
  8. ^ Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia, and South Ossetia: A Legal Appraisal by Tim Potier. 90-411-1477-7
  9. ^ Service, Robert. Stalin: A Biography. Cambridge: Harvard University Press, 2006 p. 204 0-674-02258-0
  10. ^ a b c d e f g h i Armenia, Azerbaijan, and Georia Country Studies, Area Handbook Series, Federal Reserch Division Library of Congress, 1994, ISBN 0-8444-0848-4, pp. 19-21.
  11. ^ Dağlık Karabağ'da referandum
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2009. 
  13. ^ The Lachin Corridor would become a part of the Republic of Nagorno-Karabakh., Tim Potier, Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia and South Ossetia, Martinus Nijhoff Publishers, 2001, ISBN 90-411-1477-7, 9789041114778, p. 194.
  14. ^ Karabakh forces controlled almost all of what had been the Nagorno-Karabakh... Autonomous Oblast ...Of paticular importance any future political settlement was Stepanakert's control of two districts outside Karabakh, Lachin and Kelebajar, which had seperated the former autonomous oblast from Armenia and had been populated mostly by Azeris and Kurds before the war., Gary K. Bertsch, Cassady Craft, Scott A. Jones, Crossroads and conflict: security and foreign policy in the Caucasus and Central Asia, Routledge, 2000, ISBN 0-415-92274-7, 9780415922746, p. 170.
  15. ^ a b c d 2005 nüfus sayımı sonuçları
  16. ^ Azerbaycan'ın kontrol altındadır.
  17. ^ "Ministries of the Nagorno Karabakh Republic" (İngilizce). Artsah Cumhuriyeti Hükûmeti. 8 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ "NKR Representations in other countries" (İngilizce). Artsah Cumhuriyeti. 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ Levon Chorbajian, Patrick Donabedian, Claude Mutafian, The Caucasian Knot: The History and Geopolitics of Nagorno-Karabagh, Zed Books, London, 1994, ISBN 1-85649-288-5, pp. 13-18.
  20. ^ Armenia, Azerbaijan, and Georia Country Studies, Area Handbook Series, Federal Reserch Division Library of Congress, 1994, ISBN 0-8444-0848-4, p. 74.
  21. ^ Ethnic composition of the region as provided by the government
  22. ^ Regnum News Agency. Nagorno Karabakh prime minister: We need to have at least 300,000 population 5 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Regnum. 9 Mart 2007. 9 Mart 2007 tarihinde erişildi.
  23. ^ Евразийская панорама
  24. ^ "The National Statistical Service of Nagorno-Karabakh Republic" (PDF). 11 Eylül 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009. 
  25. ^ Hrair Khatcherian, Artsakh: A Photographic Journey, ISBN 0-9697620-0-7, p. 49.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar

Wikimedia Atlas'da Nagorno-Karabakh

Resmî web siteleri:

Medya:

Diğer

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dağlık_Karabağ_Cumhuriyeti&oldid=22927843" sayfasından alınmıştır