Etriye: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantı ekle
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Hatas (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
3.606 değişiklik
Commons'a yüklediğimiz örnek fotoyu buraya ekleyelim
Hatas (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
3.606 değişiklik
Madde sıfırdan yazıldı. Yapı güvenliği açısından önemli bir madde.
1. satır: 1. satır:
[[Dosya:Stirrup_sample.png|250px|thumb|sağ|Etriye örneği]]
[[Dosya:Stirrup_sample.png|250px|thumb|sağ|Etriye örneği]]
'''''Etriye''''', [[betonarme]] yapılarda [[kolon]] ve [[kiriş (mimarlık)|kiriş]]lerde yatay donatı olarak kullanılan, elemanlara gelen kesme kuvvetlerine karşı dayanım sağlayan elemanlardır. Bunun yanı sıra, elemanların ve genel olarak yapının daha sünek davranması için sıklaştırma ve boyuna donatılarında burkulmasını engellemek için (sargılama) kullanılır. Deprem Yönetmeliğince iki ucu da 135 derece kıvrılarak boyuna donatıların tutulması ve etriyenin açılmaması sağlanmalıdır.


'''Etriye''', [[betonarme]] yapılarda [[kolon]], [[kiriş (mimarlık)|kiriş]] gibi taşıyıcı sistem elemanlarının boyuna donatılarını saran, inşaat çeliğinin bükülmesiyle elde edilen bir sargı donatısıdır. Bir başka deyişle betonarme kolonların ve kirişlerin içinde boyuna doğrultuda yerleştirilen ana donatıların etrafını saran nispeten daha ince çaplı inşaat çeliğidir. Elemanlara gelen kesme kuvvetlerine karşı dayanım sağlar, elemanların ve genel olarak yapının daha sünek davranmasını sağlar, betonun dayanımını arttırır<ref name="a.topçu-ba1-2"/> ayrıca boyuna donatıların burkulma boyunu kısaltır.
Güvenliği artırmak için etriye kancaları, kirişlerde her zaman basınç bölgesi tarafında bulunmalıdır. Ayrıca şaşırtmalı düzenleme de bir diğer temel ilkedir.


== Yapısal görevi ==
Kolonların ve kirişlerin içinde bulunan ve boyuna yerleştirilen ana donatıların etrafını saran nispeten daha ince çaplı(8&nbsp;mm,10&nbsp;mm vs.) demirlerdir.Görevi boyuna demirleri sarmak yoluyla güçlendirmektir.Daha önemli bir görevi ise kolon-kiriş bağlantısının yıkılmasının önüne geçmektir.
[[Dosya:Etriye (stirrup).png|250px|thumb|sağ|Bir kolon üzerinde etriyelerden ikisi kırmızı çizgi ile belirtilmiş]]


Etriyeler ve genel olarak sargı donatıları (etriye, fret, çiroz) aşağıdaki betonarme yapı elemanlarında şu görevleri görür:
{{Mühendislik-taslak}}

Kolon ve kirişlerde çapraz biçimde ortaya çıkan kesme çatlaklarına karşı koyar. Çekme kuvvetleri, kuvvet doğrultusunda çekme kuvveti, ona dik doğrultuda basınç kuvvetine yol açar. Beton çekme yönünden zayıf olduğundan basınç kuvvetine karşı koyar, etriye ise çekme kuvvetine karşı koyar. Böylelikle etriye kesme çatlaklarına karşı koyarak bir gevrek kırılma türü olan kesme göçmesini önler.<ref name="insapedia"/> Kesme kuvvetinin büyük değerlerde olduğu birleşim bölgelerine yakın mesafelerde bu sebeple etriye sıklaştırması uygulanır.

Sargılama etkisiyle betonun dayanımını önemli ölçüde arttırır. Betonun çok daha sünek davranmasını sağlar. 1928 yılında [[Illinois Üniversitesi]]'nden F. Richart ve arkadaşları tarafından yapılan üç eksenli gerilme etkisinde beton davranışını inceleyen deney göstermiştir ki; betona yanal basınç uygulandığında betonun dayanımı, yanal basınç kuvvetinin yaklaşık dört katı kadar artmakta ve beton çok daha sünek davranmaktadır. <ref name="a.topçu-ba1-2"/><ref>{{Kitap kaynağı |soyadı1= Ersoy |ad1= Uğur |soyadı2= Özcebe|ad2= Güney |yazarbağı = |yardımcıyazarlar= |yıl = 2004 |başlık=Betonarme |yayıncı=Evrim Kitapevi |yer = İstanbul|kimlik = |dil=Türkçe }}</ref> Betona yanal basınç uygulamanın yolu, etriye, çiroz gibi sargı donatıları kullanmaktadır. Bu sayede betonun olası yükler altında dışarı doğru genişleyip (Poisson etkisi) patlamasını önler. 2016 yılında [[İstanbul Teknik Üniversitesi]] bünyesinde yapılan deney, etriyenin ve genel olarak sargılamanın önemini gösteren çalışmalardan yanlızca biridir.<ref>{{video kaynağı |kişiler= İlki, Alper |yıl= 2020 |başlık= İTÜ Sargılama Deneyi |url= https://www.youtube.com/watch?v=ioKhMnOVdro#t=34m30s |biçim= |ortam= |dil= tr |çeviribaşlık= |yayıncı= [[TMMOB]] |yer= |arşivurl= |arşivtarihi= |zaman= 0:34:30| erişimtarihi=3 Haziran 2020 | erişimtarihi=3 Haziran 2020 |tanıtıcı= |isbn= |oclc= |alıntı= |ref= }}</ref>

Boyuna donatının burkulma boyunu kısaltır.<ref name="insapedia">{{web kaynağı| url= https://insapedia.com/etriye-nedir-ne-ise-yarar/ | başlık= Etriye Nedir? Ne İşe Yarar? | tarih= 10 Mayıs 2020 | erişimtarihi=3 Haziran 2020 }}</ref> Boyuna donatılara klavuzluk eder. Etriye, kesit içerisindeki boyuna donatılara klavuzluk ederek, kalıp içerisinde donatıların istenilen şekilde düzenlenmesini, inşaat demirinin dik ve düzgün bir şekilde tutulmasını sağlar.

Etriyeler, yapı güvenliği açısından oldukça kritik bir önemdedir. [[Prof. Dr. Ahmet TOPÇU]] etriyenin önemini alttaki sözleriyle<ref name="a.topçu-ba1-2">{{Web kaynağı | url= http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/ | başlık = Etriyenin önemi | soyadı = TOPÇU |ad = Ahmet | erişimtarihi = 2 Mayıs 2020 | tarih = | yayımcı = | arşivurl = http://web.archive.org/web/20200429011143/http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/index_dosyalar/Dersler/Betonarme1/Sunular/Betonarme_1_2.pdf | arşivtarihi = 29 Nisan 2020 | ölüurl=no}}</ref> vurgulamamıştır:
{{Ksöz|
En önemli eleman: Kolon<br>
En özensiz inşa edilen: Kolon<br>
En çok hasar ve göçme nedeni: Kolon<br>
En önemli donatı: Etriye<br>
En önemsenmeyen donatı: Etriye<br>
Depremde en etkin eleman: Perde<br>
Bir fazla etriye çok can kurtarır! bir eksik etriye çok cana kıyar!}}

== Uygulaması ==
Etriye ve sargı donatılarının olası bir deprem, rüzgar, vb. yük altında görev görebilmesi ve yapıyı koruyabilmesi için aşağıda belirtilen, çoğu işçiliğe bağlı hususlara dikkat edilmesi gerekir.

* Etriyelerin yük altında açılmaması için uçları 135 derece bükülerek beton çekirdeğine saplanır. Uçlarının 90 derece bükülerek bırakılması, yüksek deprem tehlikesi bulunan ülkelerde ya da bölgelerde yapının kolayca yıkılmasına sebebiyet verebilir. Bükülen kesimlerin boyu, belli bir uzunlukta olması gereklidir.

* Etriyeler, statik çözümlemelerine bağlı olarak belirli sıklıkta bir yerleştirilir. Projelerin aksine seyrek sayıda konulması halinde yeterli görev görmeyecek, yeterli süneklik sağlamayacaktır.

* Kolon boyunca, kolon-kiriş birleşim bölgelerinde de kullanılmalıdır. Kolon-kiriş birleşim noktaları özenli sarılmayan yapının yıkılma ihtimali yüksektir.<ref name="a.topçu-ba1-2"/>

* Etriyeler, boyuna donatıları sarmalı, arasında boşluk kalmamalıdır.

* Statik projesinde belirtilen çapta ve malzeme kalitesinde olmalıdır.

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

[[Kategori:İnşaat mühendisliği]]

Sayfanın 10.45, 3 Haziran 2020 tarihindeki hâli

Etriye örneği

Etriye, betonarme yapılarda kolon, kiriş gibi taşıyıcı sistem elemanlarının boyuna donatılarını saran, inşaat çeliğinin bükülmesiyle elde edilen bir sargı donatısıdır. Bir başka deyişle betonarme kolonların ve kirişlerin içinde boyuna doğrultuda yerleştirilen ana donatıların etrafını saran nispeten daha ince çaplı inşaat çeliğidir. Elemanlara gelen kesme kuvvetlerine karşı dayanım sağlar, elemanların ve genel olarak yapının daha sünek davranmasını sağlar, betonun dayanımını arttırır[1] ayrıca boyuna donatıların burkulma boyunu kısaltır.

Yapısal görevi

Bir kolon üzerinde etriyelerden ikisi kırmızı çizgi ile belirtilmiş

Etriyeler ve genel olarak sargı donatıları (etriye, fret, çiroz) aşağıdaki betonarme yapı elemanlarında şu görevleri görür:

Kolon ve kirişlerde çapraz biçimde ortaya çıkan kesme çatlaklarına karşı koyar. Çekme kuvvetleri, kuvvet doğrultusunda çekme kuvveti, ona dik doğrultuda basınç kuvvetine yol açar. Beton çekme yönünden zayıf olduğundan basınç kuvvetine karşı koyar, etriye ise çekme kuvvetine karşı koyar. Böylelikle etriye kesme çatlaklarına karşı koyarak bir gevrek kırılma türü olan kesme göçmesini önler.[2] Kesme kuvvetinin büyük değerlerde olduğu birleşim bölgelerine yakın mesafelerde bu sebeple etriye sıklaştırması uygulanır.

Sargılama etkisiyle betonun dayanımını önemli ölçüde arttırır. Betonun çok daha sünek davranmasını sağlar. 1928 yılında Illinois Üniversitesi'nden F. Richart ve arkadaşları tarafından yapılan üç eksenli gerilme etkisinde beton davranışını inceleyen deney göstermiştir ki; betona yanal basınç uygulandığında betonun dayanımı, yanal basınç kuvvetinin yaklaşık dört katı kadar artmakta ve beton çok daha sünek davranmaktadır. [1][3] Betona yanal basınç uygulamanın yolu, etriye, çiroz gibi sargı donatıları kullanmaktadır. Bu sayede betonun olası yükler altında dışarı doğru genişleyip (Poisson etkisi) patlamasını önler. 2016 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi bünyesinde yapılan deney, etriyenin ve genel olarak sargılamanın önemini gösteren çalışmalardan yanlızca biridir.[4]

Boyuna donatının burkulma boyunu kısaltır.[2] Boyuna donatılara klavuzluk eder. Etriye, kesit içerisindeki boyuna donatılara klavuzluk ederek, kalıp içerisinde donatıların istenilen şekilde düzenlenmesini, inşaat demirinin dik ve düzgün bir şekilde tutulmasını sağlar.

Etriyeler, yapı güvenliği açısından oldukça kritik bir önemdedir. Prof. Dr. Ahmet TOPÇU etriyenin önemini alttaki sözleriyle[1] vurgulamamıştır:

Uygulaması

Etriye ve sargı donatılarının olası bir deprem, rüzgar, vb. yük altında görev görebilmesi ve yapıyı koruyabilmesi için aşağıda belirtilen, çoğu işçiliğe bağlı hususlara dikkat edilmesi gerekir.

  • Etriyelerin yük altında açılmaması için uçları 135 derece bükülerek beton çekirdeğine saplanır. Uçlarının 90 derece bükülerek bırakılması, yüksek deprem tehlikesi bulunan ülkelerde ya da bölgelerde yapının kolayca yıkılmasına sebebiyet verebilir. Bükülen kesimlerin boyu, belli bir uzunlukta olması gereklidir.
  • Etriyeler, statik çözümlemelerine bağlı olarak belirli sıklıkta bir yerleştirilir. Projelerin aksine seyrek sayıda konulması halinde yeterli görev görmeyecek, yeterli süneklik sağlamayacaktır.
  • Kolon boyunca, kolon-kiriş birleşim bölgelerinde de kullanılmalıdır. Kolon-kiriş birleşim noktaları özenli sarılmayan yapının yıkılma ihtimali yüksektir.[1]
  • Etriyeler, boyuna donatıları sarmalı, arasında boşluk kalmamalıdır.
  • Statik projesinde belirtilen çapta ve malzeme kalitesinde olmalıdır.

Kaynakça

  1. ^ a b c d TOPÇU, Ahmet. "Etriyenin önemi". 29 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. 
  2. ^ a b "Etriye Nedir? Ne İşe Yarar?". 10 Mayıs 2020. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  3. ^ Ersoy, Uğur; Özcebe, Güney (2004). Betonarme. İstanbul: Evrim Kitapevi. 
  4. ^ İlki, Alper (2020). İTÜ Sargılama Deneyi. TMMOB. Etkinlik zamanı: 0:34:30. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Etriye&oldid=22581405" sayfasından alınmıştır