Hamzalı, Şefaatli

Hamzalı
Köy
Ülke	Türkiye
İl	Yozgat
İlçe	Şefaatli
Coğrafi bölge	İç Anadolu Bölgesi
Nüfus  (2010 Maps, Weather, Videos, and Airports for Hamzali, TurkeyXGG0XEXEXEXE0CVB)
• Toplam	78 [1]
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	0354
Posta kodu	66800
Resmî site [2]

Hamzalı, Yozgat ilinin Şefaatli ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe

Hamzalı ile ilgili Osmanlıca tapu

Hamzalı köyü; Celali isyanlarından önce, şimdiki oturum yerinin 2 km batısındaki Örençeşme-Virançeşme mevkiinde kurulu iken, Celali isyanlarından sonra, yukarı kanağın uzantısı olan, Karasu-Kanak Çayı kenarına taşınmıştır. Hamzalı Köyü halkı Oğuz boyundan, Mamalu Türkmenlerinin, Ağçalu oymağındandırlar.

Kültür

Mahalli Sözcük ve Söyleyişleri

Hamzalı köyünde günlük yaşantıda kullanılan bir kısım kelime ve sözcükler aşağıdadır. Bu kelime ve sözcükler dışında, daha fazlaca kelime ve sözcükler, ile Tarım ve İş kültürleriyle ilgili kelime ve sözcükler de bulunmaktadır. Ancak çok daha fazla yer kaplamaması açısından sadece aşağıdaki kelimeler örneklendirilmiştir. Hamzalı halkı sözcük ve kelimeleri söylerken, bazı kelime ve sözcükleri genizden gelen Arapça خhı, حha Türkçe: k-ka birleşimindeki bir ses ve şive ile söylerler. Ayrıca bazı kelimelerin harflerini de eksik olarak kullanırlar. Örneğin : gelek, gidek, yapahg, geliyom gidiyom, yapıyom vb. şekilde şive ve söyleyişle konuşurlar.

Böğür:	Herhangi bir şeyin yan tarafı, örneğin; Böğrüm ağrıyo derler.
Böğür-Böğürmek:	Yüksek ses çıkartarak bağırmak örneğin; inek böğrüyo derler.
Masimek-Masimemek:	Önemsemek veya, önemsememek örneğin; bahg hele, şu beni masimedi derler.
Örklemek:	Kazığa bağlamak, örneğin; şu danayı örkle de gaçmasın derler.
Neşaal:	Niçin, niye, neden, nezaman, nasıl anlamında kullanırlar. örneğin; neşaal geldin, neşaal olmuş derler.
Ödalden gelmek:	Duymamış görmemiş, gibi davranmak. örneğin; Ayşe'ye seslendim de ödalden geldi derler.
Ütmek:	Karşı tarafın bir şeyini almak kazanmak, örneğin; oyunda Ahmet'in parasını üttüm derler.
Malamat olmak:	Rezil rüsvah olmak, örneğin; Fatma'ya ayakkabı vermedim diye düğünde beni malamat etti derler.
Sumsa-Sumsalamak:	Tokat atmak, tokatlamak, örneğin; Mehmet'i iyice sumsaladım derler.
Pis sıracalı:	Kötü, kirli, işe yaramaz-beceriksiz şahıs, kişi anlamında, örneğin; Benim yolumu kesti pis sıracalı derler.
Baba çıhgasıca:	Hor görmek, kötülemek bir nevi beddua etmek örneğin; baba çıhgasıca beni döödü derler.
İlletli kereat:	Pis, kötü, hastalıklı kişi örneğin; Kendine bakmıyo da bi de bana laf sölüyo illetli kereat derler.
Gobel-Ganara:	Şişman çocuk, doymaz, doymayan kimse, örneğin; Şu gobel ne ganara yiyo, yiyo doymuyo derler.
Başa Kahgmak:	Başa Kakmak, örneğin; fatmayla döğüşdük de verdiği yemeniyi başıma kahgdı, derler.
Dölek olmak:	Güvenilir, dürüst olmak anlamında kullanılır. Örneğin; Ali çok dölek biri derler.
Siftinmek:	Isteksiz olarak yemek yemeye çalışan daha doğrusu yermiş gibi yapan kimse için söylenir. örneğin; Temel yemeğini yemiyo sadece siftinip duruyo derler.
Ella mi:	Öyle mi, her hâlde anlamında kullanırlar. örneğin; Şevket, Angara'ya yarin gidiyo ella mi diye sorarlar.
Sinine gıran giresice:	Soyu, sopu, mezarının yok olması için söylenen bir nevi beddua. örneğin; sinine gıran giresice benim çocuğumu döömüş derler.

Gelenekleri

Hamzalı köyü; halkının bazı gelenekleri Örneğin şöyledir :

• Ev halkı yemek zamanı, sofra başına toplanarak, yemeği aynı tabaktan birlikte yerler. Yemek yerken evin büyüğü yemeğe uzanmadan diğerleri yemeğe uzanamaz
• Yaşça küçükler, evde o evin büyüğü ile köydeki büyüklerin yanında otururken ayakları uzatarak oturamazlar. Ayaklarını uzatarak otururlarsa bu bir saygısızlık sayılır
• Oğlu ve gelini, baba ve annenin yanında çocuklarını sevemezler.
• Küçükler büyüklerin ellerini öper, alınlarına koyarak saygılarını gösterilir.
• Kadınlar hoş geldin yaparken, karşısındakinin elini tutmadan o kişiye elini uzatıp hoş geldin der ve arkasından elini kalbine ve anlına götürerek saygı ve hoşnutluğunu gösterir.
• Kadınlar giderken, bir erkekle karşılaştıkları zaman, o erkek oradan geçmeden kadın onun önünden geçmez. Genellikle bu durum evli ve yetişkinler de görülür.
• Erkekler, evlenmek istediklerinde, bu isteklerini, babaya değil anneye söylerler veya evlenmek isteğini değişik şekillerde ima ederler. Örneğin: yorgan ayağıma kısa geliyor gibi deyişlerle evlenmek istediklerini anlatmaya çalışırlar.
• Baba, anne ve büyüklerin yanında sigara içilmez
• Köydeki, düğün veya nişanı duyurmak için erkek evince, bir kadın, kâhya olarak seçilir ve seçilen kişi (okuntu) denen, şeker, leblebi veya yiyecek gibi diğer değişik şeyler vererek aileleri düğün veye nişana davet ederler.
• Düğün Cuma günü başlar, Pazar günü sona erer.
• Gelininin eşyası, erkek evine götürülürken, çeyiz sandığına biri oturur, o kişiye para verilmedikçe sandık teslim edilmez. Ayrıca çeyiz taşınırken gelinin aynasını da biri götürür, götüren kişiye de para verilir. Ayna kırılırsa evliliğin kötü gideceğine inanılır.
• Düğünlerde erkek evine Türk bayrağı, kız evine ayyıldızlı beyaz bayrak asılır. Erkek evine asılan bayrak direğinin tepesine elma konur. Düğün bittikten sonra, direkteki elma köyün bekârları tarafında taşlanır, o elmayı kim vurup yere düşürürse, düşüren bekâr, evlenme sırasının kendisine geldiğine ve en kısa zamanda evleneceğine inanır.
• Düğün bitiminden on gün sonra damat ve gelin kız evine el öpmeye gider.
• Doğum yapan kadın hasta yatağında 12 gün yatar ve başında bir kadın bekler. Bekleme nedeni lohusa kadına al basmasın diyedir. Al basması: Loğusa kadının sinir yapısının bozularak, gerçek olmayan kurgusal görüntüler göreceğine inanılır.
• Çocukların ağlamasını kesmek için sus bak Gonculus geliyor yoksa seni öldürür ağlama diye, insanüstü kurgusal bir varlıkla onları korkutup, susmalarını sağlamaya çalışırlar.
• Gece; gömleksiz ve atletsiz dışarı çıkılmaz, çünkü çın çarpar, vücuduna cin yapışır diye inanırlar.

köy halkının bu türlü gelenekleri hayli fazla olup bir kısmı bu şekilde örneklendirilmiştir.

Yemekleri

Diğer genel yemeklerle beraber, Köye has yemek çeşitleri de bulunmaktadır. Bu yemek çeşitlerinden bazıları şöyledir:

Kabak çiçeği dolması, Erişte, Ayran aşı, Düğürcük aşı, Ekmek aşı, Ufah aşı, Kesme aşı, Arabaşı, Eşgili, Pelize, Cılbır, Borana, Topalah, Bulama çorbası, Un çorbası, Oymaç, Madımalak ve Kuşkuşu yemeği

Bu yemekler yanında ayrıca; kömbe ekmeyi, işli ekmek, yufka ekmeği, nevzile çöreği, katmer gibi köye özel yiyecekler de vardır.

Folkloru

Hamzalı Köyünde’ki kadın ve erkeklerin kendilerine has giysileri mevcuttur. Kadınlar üzerilerine fistan denen geniş bir giysi giyerler, başlarını, bürüngeç denen seyrek dokulu ve kenarları nakışlı ve oyalı bir çeşit beyaz yemeni ile kapatırlar. Bazıları da tuman denen geniş bir giysi de giyer. Erkekler, normal pantolon, çeket, cemeden, işlik, köynek ve kışları ise sako, giyerler. Bazıları başlarına kasket veya baş terliği takar ve bellerine sargısı da bağladıkları olur. Köyde oynanan; çocuk, genç ve yetişkin oyunlarından bazıları şöyledir:

Çocuk Oyunları	Ayaktaşı, Topaç, Saklan pertek, Kartopu, Bilye, İp atlama, Top sayma, Yumurta tokuşturma, Körebe.
Genç ve Yetişkin Erkek Oyunları	Halay, Aşık oyunu, Uzun eşek, Sülenke, Köse, Sinsin, Dalya, Çelik, Vatan duzlu, Birdir bir, Güvercin taklası, Çüş bindi, Dokuz taş, aya maymun.
Kadın Oyunları	Allılar, Babbili, Çekirge, Hoynari, Temirağa, Develi.

Birde Çocuklar, çalının dikenlerine çiğdemleri batırıp, bulgur verenin kızı olsun, yağ verenin oğlu olsun diye, topluca bağırarak köydeki evleri gezer, bulgur, yağ, yumurta gibi yiyecekleri toplayarak, onları pişirip yerler ve böylece bir çeşit oyun oynamış olurlar. Ayrıca, Hamzalı da yetişmiş ve piyasada yayınlanmış şiir kitapları olan [3] şu [4] ve şu [5] ile şu [6] ve şarkı sözü yazarı şu [7] bulunmaktadır.

Coğrafya

Hamzalı Köyü: tarihi araştırmalarda da adı geçen, ve şefaatli ilçesinde, delice çayına karışarak Kızılırmak'a dökülen karasu-kanak çayı-deresi kenarında kuruludur. Karasu çayı üzerinde bulunan tek kayda değer köprü Hamzalı köyündedir ve asfalt yol bu köprü, üzerinden geçmektedir. Bu köprü aynı zamanda; Çaydoğan, Temlik, Tahiroğlu, Sarıkent, Kuzayca, Kabakini, Karasenir, Karahasanlı, Kozaklı gibi çevre Köy ve Beldeler, ile İlçelere geçit verirken, Şefaatli-Kayseri arası seyahati de bu karayolu sağlamaktadır. Ankara-Kayseri arası Demiryolu Köy içerisinden geçmektedir. Hamzalı-Yozgat arası mesafe 60 km, Hamzalı-şefaatli arası mesafe 7 km. Hamzalı-Karahasanlı arası mesafe 21 km. Hamzalı-Kozaklı arası mesafe 37 km. Hamzalı-Kayseri mesafe ise 135 km.dir. [8] Hamzalı Köyü [9] deniz seviyesinden 941 m. yüksekliğindedir.

Hamzalı Köprüsü

Hamzalı Köyünün Koordinatları [10] Latitude enlem Longitude boylam Altitude (feet)rakım.irtifa Lat (DMS) Long (DMS) Altitude (meters)rakım.metre 39.4500, 34.7500, 3090, 39° 27' 0N, 34° 45' 0E, 941

Arazi yapısı ve yüzey şekilleri dalgalı düzlüklerden oluşmaktadır. Kayda değer yükseltiler bulunmamaktadır. Resmi kurumlardan [11] alınan bilgilere göre Köyün 2009 yılı itibarıyla toplam arazi miktarı: 9980 dekardır. Bu Arazinin yaklaşık %83 ekilip dikilebilir alanı kapsamaktadır. Toplam arazi miktarı içerisinde 59 dekarlık bağ.bahçe alanı ile 1183 dekarlık köy mer’a alanı ve Köy tüzel kişiliğine ait yaklaşık 500 dekarlık bir mer’a alanı da bulunmaktadır. Ekilip dikilebilir alanların toprak yapısı killi.tınlı.kumlu, killi.kumlu.humuslu yapıdadır. Hamzalı köyünün değişik yönlerinde bulunan çevre köyler ve bu yönlerdeki arazi mevkii isimleri:

Hamzalı Köyünün Arazi Yapısı

Hamzalıdan Arazi Görüntüsü

Hamzalıdan Arazi Görüntüsü

Hamzalı Köyüne göre yön	Çevre Köyler	Arazi Mevkii İsimleri
Doğusunda	konaklı ve Karalar köyleri	çoraklık, gökgöl, pınarözü, ulubel, kumbel, karalar yolu, konakaltı, köyönü, köseli
Güneydoğusuda	Tahiroğlu köyü	hançerli,bozbel,samanlık deresi,tepeköseli
Batısında	Gülistan, Bağyazı köyleri	atyaylası, örençeşme, karaçalı
Kuzey Batısında	Kazlıuşağı köyü	dolamaç, hanyeri
Güneyinde	Çaydoğan, Temlik köyleri	bıcak, ada, zahmarınınağzı, kızılyar, çirçir, çildir, tilki deliği, ârek, boztoprak,
Kuzeyinde	Şefaatli İlçesi	bağlar,

Mevkii’leri bulunmaktadır. Ayrıca Köy arazisi bozkır bitki] örtüsüne sahiptir ve arazi İlkbahar ile Sonbahar mevsimlerinde, kendini gösteren kır çiçekleri ve erken geçen diğer bitki örtüleriyle kaplanır. Bu bitkiler genellikle şunlardan oluşur; Geven, sığır dili, sığır kuyruğu, deve dikeni, üzerlik, gelincik, çiğdem, sarı çiçek, kenger, kardelençiçeği ve çeşitleri, yöre deyimiyle söylenen katır tırnağı, tülü, teke sakalı v.b., papatya, adaçayı, civan perçemi, kekik, çoban çantası, düğün çiçeği, kedi tırnağı, şahtere otu, yavşan otu, kantaron, kuşkuşu, yemlik, madımak, ebegümeci, peygamber çiçeği köy deyimiyle alim düğmesi çiçeği ve diğer bitki örtüleri bulunmaktadır ve bu bitkilerden bazılarının resimleri aşağıdadır. Ayrıca Hamzalı Köyün’de bazı yabani hayvanlara, az da olsa rastlanmaktadır bu hayvanlardan bir kısmı şunlardır; gelengi, değişik yılan, kertenkele, çıyan, kaplumbağa çeşitleri, köstebek ve serçe, sığırcık, tarla kuşu ebabil. baykuş, ibibik, kuşları ile şahin, doğan, leylek kuşları bulunmaktadır. Bununla birlikte; yenen beyaz şapkalı mantar, yöre deyimiyle devrebörk denen ve hayvan midesinin ters dönmüş kısmındaki çıkıntılara benzeyen bir yüzeye sahip mantar türü ile yine yöre deyimiyle keme diye söylenen ve tıpkı patatese benzeyen bir çeşit mantar türü de bulunmaktadır.

• 
• 
• 

Nüfus

Hamzalı köyü ile ilgili, 1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990, 2000 yılları Genel Nüfus Sayım [12] sonuçları ile 2007, 2008, 2009 Yılları Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi,"ADNKS" Nüfus Sayımı Sonuçları [13] aşağıdaki cetvelde gösterilmiştir.

Yıllara göre il nüfus verileri [14] tuik [15] ADNKS Yıllar 1960 1965 [16] 1970 [17] 1975 [18] 1980 [19] 1985 [20] 1990 [21] 2000 [22] 2007 [23] 2008 [24] 2009 [25] 2010 [26] 2011 [27] 2012 [28] 2013 [29] 2014 2015 Nüfus sayıları -- 434 422 398 401 332 250 162 104 94 86 78 84 72 76 -- --

Yukarıdaki verilerden de anlaşılacağı üzere, Hamzalı köyünün nüfusu; 50 yıllık bir zaman dilimi içerisinde, 2009 yılı itibarıyla, yaklaşık %80 azalmıştır. Köydeki bu nüfus azalması 1983 yılından itibaren daha da fazla yoğunlaşmış ve artan miktarlarda da değişik nedenlerden; ekonomik eğitim, işsizlik, zirai kazançların - gelirlerin azalmasından dolayı göç vermiştir. Bu göçlerin istikameti Kayseri, Ankara, yozgat, şefaatli gibi sanayi bölgeleri ile iş ve eğitim sağlayan çevre İl ve ilçeler olmuştur. Köy halkından bir kısmı da 1963' lü yıllarda avrupa ülkelerine çalışmak üzere gitmişler ve köye geri dönüş yapmamışlardır. Bugün itibarıyla köy dışında yaşayan Hamzalı köylülerinin sayısının 1500 kişi olduğu tahmin edilmektedir. Kökleri Hamzalıya dayalı ve bu köyde yaşamış aile soy isimleri şöyledir:

Kökleri Hamzalı köyüne Dayalı Aile Soyisimleri Yılmaz'lar Şimşek'ler Yalçınkaya'lar Ulusoy'lar Açıkgöz'ler Şener'ler Akgül'ler Şahin'ler Yıldız'lar Akyol'lar Akdoğan'lar Arslan'lar Efe'ler Öztürk'ler Akbaba'lar Akbulut'lar Yıldırım'lar Bağcı'lar

Hamzalıda Sebzecilik

• 
• 
• 
•