İnsan hakları: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
DutchTina (mesaj | katkılar)
2.6.242.156 tarafından yapılan 21510045 sayılı değişiklik geri alınıyor
Etiket: Geri al
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0
6. satır: 6. satır:
İnsan hakları, tüm insanların hak ve saygınlık açısından eşit ve özgür olarak doğduğu anlayışına dayanır. İnsan hakları, her bir bireye bağımsız seçim yapma ve yeteneklerini geliştirme özgürlüğü sağlar. Bu özgürlükler başkalarının haklarına saygılı olmak ve bu hakları çiğnememe zorunluluğu ile dengelenmektedir. Bir başka deyişle, birçok hakkın yanında bir sorumluluk da bulunmaktadır.
İnsan hakları, tüm insanların hak ve saygınlık açısından eşit ve özgür olarak doğduğu anlayışına dayanır. İnsan hakları, her bir bireye bağımsız seçim yapma ve yeteneklerini geliştirme özgürlüğü sağlar. Bu özgürlükler başkalarının haklarına saygılı olmak ve bu hakları çiğnememe zorunluluğu ile dengelenmektedir. Bir başka deyişle, birçok hakkın yanında bir sorumluluk da bulunmaktadır.


{{Alıntı|Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler.|||1. Madde [[Birleşmiş Milletler]] [[İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi]] (UDHR)<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.unhchr.ch/html/menu6/2/fs2.htm | başlık = Universal Declaration of Human Rights adopted by General Assembly resolution 217 A (III) of 10 December 1948 | erişimtarihi = | arşivurl = http://web.archive.org/web/20090707214021/http://www.unhchr.ch:80/html/menu6/2/fs2.htm | arşivtarihi = 7 Temmuz 2009}}</ref>}}
{{Alıntı|Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler.|||1. Madde [[Birleşmiş Milletler]] [[İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi]] (UDHR)<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.unhchr.ch/html/menu6/2/fs2.htm | başlık = Universal Declaration of Human Rights adopted by General Assembly resolution 217 A (III) of 10 December 1948 | erişimtarihi = | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090707214021/http://www.unhchr.ch/html/menu6/2/fs2.htm | arşivtarihi = 7 Temmuz 2009 | ölüurl = no }}</ref>}}


== Tarihçe ==
== Tarihçe ==
{{İnsan hakları kenar çubuğu}}
{{İnsan hakları kenar çubuğu}}
İnsan ve insan haklarına ilişkin hassasiyetleri felsefi düzlemde ilk defa dile getiren [[sofizm]]dir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = İnsan Hakları Kavramı | url = http://www.denizli.gov.tr/index.php/insan-haklari/131-kurul-ueyelerimizin-yaz-lar/461-insan-haklar-kavram | yayıncı = denizli.gov.tr | erişimtarihi = 21 Ocak 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20140420085327/http://www.denizli.gov.tr:80/index.php/insan-haklari/131-kurul-ueyelerimizin-yaz-lar/461-insan-haklar-kavram | arşivtarihi = 20 Nisan 2014}}</ref> İnsan haklarının tarihi binlerce yılı kapsamaktadır ve kaydedilmiş tarih içinde dinsel, kültürel, felsefi ve yasal anlamda gelişmeler göstermiştir. Birçok antik belge, dinler ve felsefe insan haklarıyla ilişkilendirilebilecek çok çeşitli kavramı içermektedir.
İnsan ve insan haklarına ilişkin hassasiyetleri felsefi düzlemde ilk defa dile getiren [[sofizm]]dir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = İnsan Hakları Kavramı | url = http://www.denizli.gov.tr/index.php/insan-haklari/131-kurul-ueyelerimizin-yaz-lar/461-insan-haklar-kavram | yayıncı = denizli.gov.tr | erişimtarihi = 21 Ocak 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140420085327/http://www.denizli.gov.tr/index.php/insan-haklari/131-kurul-ueyelerimizin-yaz-lar/461-insan-haklar-kavram | arşivtarihi = 20 Nisan 2014 | ölüurl = no }}</ref> İnsan haklarının tarihi binlerce yılı kapsamaktadır ve kaydedilmiş tarih içinde dinsel, kültürel, felsefi ve yasal anlamda gelişmeler göstermiştir. Birçok antik belge, dinler ve felsefe insan haklarıyla ilişkilendirilebilecek çok çeşitli kavramı içermektedir.


Bunlar arasında en çok dikkate değer olanlar; [[Pers]] İmparatoru [[Büyük Kiros]] tarafından [[Yeni Babil İmparatorluğu]]nu fethetmesinden sonra üzerinde niyetlerini yazılı olarak açıkladığı [[MÖ 539]] tarihli [[Kiros Silindiri]], [[Hindistan|Hint]] [[Büyük Asoka]]’nın [[MÖ 272]] - [[MÖ 231]] arasında yazılan [[Asoka Fermanları]] ve [[622]]’de, [[Müslüman]]ları, [[Yahudiler|Yahudi]]leri ve [[Paganizm|Paganlar]]ı da içine alacak şekilde Yathrib şehrinin (daha sonraki ismi [[Medine]]) önde gelen aşiret ve aileleri arasında resmi bir antlaşma olarak [[İslâm peygamberleri|İslâm peygamberi]] [[Muhammed bin Abdullah]] tarafından hazırlanan [[Medine Sözleşmesi]]dir <ref>See:
Bunlar arasında en çok dikkate değer olanlar; [[Pers]] İmparatoru [[Büyük Kiros]] tarafından [[Yeni Babil İmparatorluğu]]nu fethetmesinden sonra üzerinde niyetlerini yazılı olarak açıkladığı [[MÖ 539]] tarihli [[Kiros Silindiri]], [[Hindistan|Hint]] [[Büyük Asoka]]’nın [[MÖ 272]] - [[MÖ 231]] arasında yazılan [[Asoka Fermanları]] ve [[622]]’de, [[Müslüman]]ları, [[Yahudiler|Yahudi]]leri ve [[Paganizm|Paganlar]]ı da içine alacak şekilde Yathrib şehrinin (daha sonraki ismi [[Medine]]) önde gelen aşiret ve aileleri arasında resmi bir antlaşma olarak [[İslâm peygamberleri|İslâm peygamberi]] [[Muhammed bin Abdullah]] tarafından hazırlanan [[Medine Sözleşmesi]]dir <ref>See:
73. satır: 73. satır:
{{Portal|İnsan hakları}}
{{Portal|İnsan hakları}}
* [http://193.194.138.190/udhr/lang/trk.htm Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi]
* [http://193.194.138.190/udhr/lang/trk.htm Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi]
* [http://hroniki.info/?l=en İnsan hakları - Rusya]
* [https://web.archive.org/web/20150216085426/http://hroniki.info/?l=en İnsan hakları - Rusya]
* [http://www.amnesty.org.tr/sindex.php3?sindex=vifois2111200401 İlk Adım - İnsan hakları eğitimine başlangıç için el kitabı (Uluslararası Af Örgütü)]
* [http://www.amnesty.org.tr/sindex.php3?sindex=vifois2111200401 İlk Adım - İnsan hakları eğitimine başlangıç için el kitabı (Uluslararası Af Örgütü)]
{{İnsan hakları}}
{{İnsan hakları}}

Sayfanın 17.21, 26 Mart 2020 tarihindeki hâli

Magna Carta veya "Büyük Sözleşme".

İnsan hakları, tüm insanların sahip olduğu temel hak ve özgürlüklere denir. İnsan hakları, ırk, ulus, etnik köken, din, dil ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm insanların yararlanabileceği haklardır. Bu hakları kullanmakta herkes eşittir. Diğer yandan insan hakları terimi bir ideali içerir. Bu terimi kullananlar, bu alanda olanı değil, olması gerekeni dile getirirler.

İnsan hakları, tüm insanların hak ve saygınlık açısından eşit ve özgür olarak doğduğu anlayışına dayanır. İnsan hakları, her bir bireye bağımsız seçim yapma ve yeteneklerini geliştirme özgürlüğü sağlar. Bu özgürlükler başkalarının haklarına saygılı olmak ve bu hakları çiğnememe zorunluluğu ile dengelenmektedir. Bir başka deyişle, birçok hakkın yanında bir sorumluluk da bulunmaktadır.

Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler.

Tarihçe

İnsan ve insan haklarına ilişkin hassasiyetleri felsefi düzlemde ilk defa dile getiren sofizmdir.[1] İnsan haklarının tarihi binlerce yılı kapsamaktadır ve kaydedilmiş tarih içinde dinsel, kültürel, felsefi ve yasal anlamda gelişmeler göstermiştir. Birçok antik belge, dinler ve felsefe insan haklarıyla ilişkilendirilebilecek çok çeşitli kavramı içermektedir.

Bunlar arasında en çok dikkate değer olanlar; Pers İmparatoru Büyük Kiros tarafından Yeni Babil İmparatorluğunu fethetmesinden sonra üzerinde niyetlerini yazılı olarak açıkladığı MÖ 539 tarihli Kiros Silindiri, Hint Büyük Asoka’nın MÖ 272 - MÖ 231 arasında yazılan Asoka Fermanları ve 622’de, Müslümanları, Yahudileri ve Paganları da içine alacak şekilde Yathrib şehrinin (daha sonraki ismi Medine) önde gelen aşiret ve aileleri arasında resmi bir antlaşma olarak İslâm peygamberi Muhammed bin Abdullah tarafından hazırlanan Medine Sözleşmesidir [2][3]

1215 tarihli Magna Carta’nın İngiliz hukuk tarihi için ayrı bir önemi olduğu kadar günümüzde uluslararası hukuk ve anayasa hukuku için de önemi büyüktür.

Modern insan hakları

Fransa Meclisi'nin 26 Ağustos 1789'da onayladığı İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi
Eleanor Roosevelt bu bildiriyi "Bütün insanlığın Magna Carta'sı olarak" tanımladı.

Modern insan hakları hukukunun büyük bir kısmının ve insan haklarının en modern yorumlarının görece yakın tarihte izleri sürülebilir. 1689 tarihli İngiliz Yurttaş Hakları Beyannamesi (veya “İnsanların Hak ve Özgürlüklerini ve Kraliyetin Halefliğinin Düzenlenmesini Beyan eden Kanun”) Birleşik Krallık'ta (İngiltere'de) baskıcı hükûmet uygulamalarını yasa dışı saymıştır. 18. yüzyılda iki büyük devrim meydana geldi; 1776'da ABD'de ve 1789'da Fransa'da: Bunlar ciddi hak kazanımları sağlayan iki sonucun elde edilmesini neden oldu, Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi ve Fransız Hoca İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi. Ek olarak 1776'daki Virginia Haklar Beyannamesi bir dizi temel hak ve özgürlükleri sağlamıştır.

Bunları 18. ve 19. yüzyıllarda Thomas Paine, John Stuart Mill ve Hegel gibi düşünürler tarafından insan hakları felsefesinde gerçekleştirilen ile ilerlemeler takip etmiştir. İnsan hakları terimi büyük olasılıkla Paine'in İnsan'ın Hakları isimli eseri ve William Lloyd Garrison'ın 1831'de The Liberator'de çıkan ve "okuyucularına insan haklarının esas nedenini yazmaya çalıştığını" anlattığı yazıları yayınlandığı dönemde kullanılmaya başlandı.[4]

20. yüzyılda insan hakları

Birçok grup ve hareket insan hakları adına 20. yüzyılda çok büyük toplumsal değişimleri gerçekleştirdiler. Batı Avrupa'da ve Kuzey Amerika'da, sendikalar çalışanların greve gitme hakkını garanti altına alan, asgari çalışma koşullarının oluşturulmasını sağlayan, çocuk işçilerin çalışmalarını düzenleyen veya çalıştırılmalarını yasaklayan yasaların çıkarılmasını sağladılar. Kadın hakları hareketi kadının oy verme hakkını kazanmasında başarılı oldu.

Ulusal bağımsızlık hareketleri sömürgeci güçleri ülkelerinden çıkarttılar. En etkileyici bağımsızlık hareketlerinden birisi Hindistanİngiltere'nin sömürgesi olmaktan çıkaran Mahatma Gandhi'nin hareketidir. Dünyanın birçok yerinde uzun süreli ırkçı ve dini baskı altındaki azınlıkların hareketleri başarılı oldu; ABD'de de sivil haklar hareketi ve daha yakın zamanlarda çeşitli kimlik politikaları hareketlerinde olduğu gibi.

Uluslararası Kızıl Haç Komitesi'nin kurulması, 1864 Lieber Sözü ve gene 1864'teki ilk Cenevre Sözleşmeleri iki Dünya savaşından sonra daha da geliştirilecek olan Uluslararası İnsaniyet Yasasının temellerini atmıştır.

Dünya Savaşları, inanılmaz boyuttaki insan kayıpları ve büyük insan hakları ihlalleri modern insan hakları belgelerinin gelişiminin arkasındaki itici güç olmuştur. Milletler Cemiyeti, I. Dünya Savaşı'nı takiben 1919'da yapılan Versailles Barış Antlaşması'nda yapılan görüşmelerde kuruldu. Cemiyet'in hedefleri şunlardı;silahsızlanma, ortak güvenlik çerçevesinde savaşı önleme, diplomasi ve görüşmeler yoluyla ülkeler arası anlaşmazlıklara çözüm bulmak ve küresel refahı artırmak. Daha sonra Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi'nde yer alacak olan hakların çoğunu savunma kararlılığı da kuruluş amaçlarında vardı. 1945'teki Yalta Konferansıda Müttefik Güçler Cemiyet'in rolünü oynamak üzere yeni bir yapı kurma kararı aldılar.Bu yapı Birleşmiş Milletler olacaktı. BM kuruluşundan bugüne kadar uluslararası insan hakları hukukunun uygulanmasında önemli bir rol oynamıştır.

Eleştiriler

Marksizm

Çeşitli marksist düşünürler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 1. maddesinde bulunan “Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar.” ve 17. maddesinde bulunan “Kimse mülkiyetinden keyfi olarak yoksun bırakılamaz.” cümlelerine[5] atıfta bulunarak; her insanın ekonomik olarak eşit doğmadığını ve bundan yoksun bir durumun özgürlük ve hak sayılamayacağını, dolayısıyla bu durumun bir kandırmaca olduğunu ve burjuva sınıfının mülksüzleştirilmesi gerektiğini savunan marksist görüşün bu bahsi geçen cümlelerle mücadele etmesi gerektiğini vurgularlar. Bu görüşü savunanlara göre; kapitalizm koşullarında bu kavramların içi boştur ve sadece göstermeliktir. Dolayısıyla dünyaya egemen olan emperyalizm ve sınıflı toplumlara sahip devletler, bir taraftan ne kadar insan haklarına saygılı olduğunu belirterek kitleleri insan haklarından yana olduğuna inandırmaya çalışırken, diğer taraftan yoksulluk verici politikalarına, gözaltında kayıplara, hak ve özgürlük taleplerine saldırılarına vb. devam ederler. Bununla birlikte özellikle Maoist görüşü referans alan bazı düşünürler ise, ezilenlerin şiddetini meşru görmeyen bir insan hakları kavramının burjuva çerçevesinde durduğunu iddia etmektedirler. Zira marksist olduğunu belirten Küba Devrimi lideri Fidel Castro konu hakkında şu görüşleri beyan etmiştir;[6]

"Bizler çoğu kez insan hakları üzerine konuşuyoruz. Ama aynı zamanda insanların hakları üzerine de konuşmalıyız. Diğerleri lüks otomobillere binebilsin diye neden bazı insanlar çıplak ayaklarıyla yürümek zorunda? Diğerleri 70 yıl yaşasın diye neden bazı insanlar 35 yıl yaşamak zorunda?Diğerleri müthiş derecede zengin olsun diye neden bazıları berbat bir şekilde yoksul olmak zorunda? Ben, bir parça ekmeğe bile sahip olamayan dünya çocuklarının adına konuşuyorum."

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi

Erkek, kadın ve çocukların temel insan hak ve özgürlüklerinin belirlendiği İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (The Universal Declaration of Human Rights) 1948 yılında Birleşmiş Milletler tarafından benimsenmiştir. Bu bildirge birçok ulusal ve uluslararası yasanın temelini oluşturur.

İnsan hakları konusunda çalışan uluslararası sivil toplum örgütleri

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "İnsan Hakları Kavramı". denizli.gov.tr. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014. 
  2. ^ See:
    • Firestone (1999) p. 118;
    • "Muhammad", Encyclopedia of Islam Online
  3. ^ See:
    • Watt, Muhammad at Medina
    • R. B. Serjeant (1964), "The Constitution of Medina", Islamic Quarterly 8, p. 4
  4. ^ Mayer (2000) p. 110
  5. ^ İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
  6. ^ Fidel Castro - Dünya çocuklarının adına konuşuyorum

Dış bağlantılar

Şablon:Portal