Malatya: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Son kahraman (mesaj | katkılar)
Devriyeler
6.615 değişiklik
Son kahraman (mesaj | katkılar)
Devriyeler
6.615 değişiklik
Son kahraman tarafından yapılan 21322732 sayılı değişiklik geri alınıyor.
Etiket: Geri al
126. satır: 126. satır:
from:1482 till: 1515 color:g text:"[[Dulkadiroğulları]]"
from:1482 till: 1515 color:g text:"[[Dulkadiroğulları]]"
from:1515 till: 1923 color:g text:"[[Osmanlı İmparatorluğu]]"
from:1515 till: 1923 color:g text:"[[Osmanlı İmparatorluğu]]"
from:1923 till: 2021 color:g text:"[[Türkiye]]]"
from:1923 till: 2011 color:g text:"[[Türkiye]]]"
barset:skip
barset:skip

Sayfanın 17.58, 16 Ocak 2020 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için Malatya (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Malatya
İl & Büyükşehir
Malatya'nın Türkiye'deki konumu
Malatya'nın Türkiye'deki konumu

Malatya'nın ilçeleri
ÜlkeTürkiye
BölgeDoğu Anadolu Bölgesi
Alt idari birimler
Liste
İdare
 • Belediye BaşkanıSelahattin Gürkan (AK Parti)
 • ValiAydın Baruş [1]
Yüzölçümü
 • Toplam12.146 km²
Rakım977 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam797,036
 • Yoğunluk63/km²
Zaman dilimiUTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu
44000
Alan kodu(+90) 422
Plaka kodu44

Malatya, Türkiye'de yer alan şehir ve ülkenin 81 ilinden biri. Ülkenin en kalabalık 27. şehri olan Malatya, 2016 itibarıyla 781.305 kişilik nüfusa sahiptir.[2] Bölgenin Yukarı Fırat Bölümü’nde bulunur. Güney ve orta Anadolu bölgelerinin hemen hemen kesişme noktasında bulunması nedeniyle sosyal yapısı çeşitlilik ve zenginlik gösterir.[3][4] İlk olarak Hitit döneminde kurulmuştur. O günden bugüne el değiştirerek yıkılıp yeniden yapılarak günümüze kadar gelmiştir.[5]

Malatya, kayısı diyarı olarak bilinir. İlde yetişen kayısılar, dünya genelinde ünlüdür ve kuru kayısı üretiminin % 80'ini Malatya Ovası’nda bulunan kayısı bahçeleri sağlar.[6] Büyükşehir yasası ile 2014 yerel seçimlerinin ardından büyükşehir statüsüne kavuşmuştur. Aynı zamanda Malatya 2 Cumhurbaşkanı çıkarmış tek şehirdir, bu kişiler, İsmet İnönü ve Turgut Özal'dır.

Etimoloji

Malatya'nın adı Kültepe tabletlerinde Melita olarak, Hitit tabletlerinde "Maldia" olarak geçmektedir. Malatya'nın isim kökü Hititçede bal anlamına gelen "melid"den türediği ve Hitit kitabelerinde "öküz başı ve ayağı" ile ifade edildiği belirtilmiştir. "Melit+ava" ise "bal ülkesi" anlamına gelmektedir.[7] Sonra bu isim "Meliddu", "Melide", "Melid", "Milid", "Milidia", "Melitea" olarak kitabelerde geçmiştir. Malatya'yı ele geçiren Araplar, şehre "Malatiyye" ismini vermişlerdir. Türklerin Malatya'yı fethetmesiyle isim bugünkü halini almıştır ve 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla ismi Malatya olarak resmileşti.

Eski çağ coğrafyacılarından Strabon, Malatya'yı, kesin olarak belirtmemekle birlikte, Kommagene sınırında Kapadokya Krallığı’nın (MÖ 280-212) on valiliğinden biri olarak göstermiştir.[8]

Tarihçe

TürkiyeOsmanlı İmparatorluğuDulkadiroğullarıTimur DevletiOsmanlı İmparatorluğuAnadolu Selçuklu DevletiDanişmendlilerBizans İmparatorluğuBizans İmparatorluğuDoğu Roma İmparatorluğuPontus DevletiKapadokya KrallığıBüyük İskender İmparatorluğuPerslerMedlerAsurlularUrartularAsurlularHititlerHattiler

Genel tarih

Malatya, Doğu Anadolu Bölgesi'nin ve Fırat Nehri'nin en stratejik konumunda yer alan bir yerleşim yeridir. Bu konumu nedeniyle ilk yerleşmeler MÖ 6000'lere gitmektedir.[9] Ayrıca bölge önemli ticaret yolları üzerinden olduğundan dolayı sürekli savaşılmış bir yerdir. Sürekli iki devlet arasında çekişmelere neden olmuştur. Bu durum sonrası şehir her savaş sonrası yağmalanmış, savunma ve istilalardan korunmak için şehir merkezi 2 kez değişim geçirmiştir. Bu gibi nedenlerden dolayı Malatya'nın tarihinin araştırılması çok zordur.[10]

Malatya'nın sınırları içerisinde birçok höyük bulunmaktadır.[11] Bunlardan en eski yerleşmenin görüldüğü yer ve ayrıca Malatya'nın ilk yerleşim alanı olan Arslantepe Höyüğüdür. İlk yerleşim alanı suyun kenarına kurulmuş bir verimli tarım alanıdır. Yaklaşık 6000 yıl kullanıldı. Yaklaşık olarak 35250 m2'lik bir alandır. Bugün ilk yerleşim yeri olan Arslantepe Höyüğü, Orduzu beldesinin Arslantepe mahallesinde bulunmaktadır.

Malatya'nın tarihi ana hatlarıyla dört büyük döneme ayrılabilir:

  • Erken dönem
  • İlk Anadolu Uygarlıkları
  • Osmanlı dönemi
  • Cumhuriyet dönemi
Arslantepe Höyüğü'de bulunan Hitit kralı, Tarhunva'nın Ankara'daki, Anadolu Medeniyetleri Müzesinde bulunan heykeli

Erken dönem

Malatya 5 milyon yıl önce denizdi.[12] Hititler MÖ 2000 yıllarının başında bu bölgede hüküm sürmeye başlamışlardır. MÖ 1750 yıllarında Kuşsara Kralı Anitta, Anadolu'yu tek bir yönetim altında toplayarak siyasi birliği sağlamış ve Malatya'yı da bu birliğe dâhil etmiştir. II. Murşili, Muvattalli ve III. Hattuşili dönemlerinde Malatya, Hitit merkezine bağlı kalmıştır. Asur Kralı Sanherib (MÖ 705-MÖ 681) döneminde Asur egemenliğine giren Malatya, daha sonra Med ve Perslerin hâkimiyetine girmiştir.

MÖ 4. yüzyılda Makedonya Kralı İskender'in Anadolu'yu ele geçirmesinden sonra, Malatya Helenistik kültürün etkisinde kalmıştır. Bu tarihten sonra Malatya sırasıyla, Medlerin, Perslerin, Romalıların, Bizanslıların, Selçukluların egemenliği altına girmiştir.

İlk Anadolu uygarlıkları

Ana madde: Hititler

Kuruluş ve isim itibarıyla başlangıçtan zamanımıza kadar büyük bir değişikliğe uğramadan gelen Anadolu şehirlerinden birisidir. Kültepe vesikalarında "Melita" şeklinde görülen Malatya'dan Hitit vesikalarında "Maldia" olarak bahsedilmektedir. Asur İmparatorluk devri vesikalarında ise Meliddu, Melide, Melid, Milid, Milidia olarak geçmektedir. Urartu kaynaklarında ise Melitea denilmektedir. Malatya kelimesinin Hititçe "bal" anlamına gelen "Melid"den türediği anlaşılmaktadır.[13] Hitit hiyeroglif kitabelerinde Malatya şehri, bir öküz başı ve ayağı ile ifade edilmektedir.

Osmanlı dönemi

1515 yılından itibaren Osmanlı yönetimi altına giren Malatya, Harput Vilayeti’ne bağlı iken, Cumhuriyetle birlikte (20 Nisan 1924 Anayasası 89. maddesi ile) il olmuştur. İl olduktan sonraki ilk belediye başkanı, Hasanbey Caddesi'ne de ismi verilen son Osmanlı beyi Hasan Derinkök'tür.[14]

Cumhuriyet dönemi

Malatya ili 1927-1931 yıllarında; Adıyaman, Kâhta, Arapgir, Akçadağ, Hekimhan, Pütürge ve Kemaliye (Eğin) ilçelerinden oluşuyordu. Toplam nüfusu 258.331 olup merkez nüfusu köylerle birlikte 56.528’di. Vali Mehmet Tevfik Bey, belediye başkanı Mehmet Naim Karaköylü idi. Belediye binası Emir Ahmedoğlu Hanı’ndaydı.

Şehirde Cumhuriyet Halk Partisi, Türk Ocağı, Türk Hava Kurumu, Kızılay kurumlarının birer şubesi bulunmaktaydı.[15]

2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Malatya'da sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.[16]

Coğrafya ve çevre

Coğrafi konum

Kayseri Sivas , Erzincan Tunceli
 
Kayseri, Kahramanmaraş Kuzey Elâzığ
Batı   Malatya    Doğu
Güney
Kahramanmaraş Adıyaman Diyarbakır

Arazi yapısı

Malatya, Doğu Anadolu bölgesinin batı bölümünde yer almaktadır. Doğuda Elâzığ (98 km) ve Diyarbakır (251 km), güneyde Adıyaman (185 km), batıda Kahramanmaraş (219 km), kuzeyde Sivas (245 km) ve Erzincan (363 km) illeri ile çevrilidir.

İl genelinde yer alan dağların başlıcaları Malatya Dağları, Nurhak Dağları, Akçababa Dağları, Yama Dağı iken, başlıca akarsular Söğütlü Çayı, Morhamam Çayı, Kuruçay, Tohma Suyu, Sultansuyu, Sürgü Suyu, Beylerderesi, Mamıhan ve Şiro Çayı'dır.

Ayrıca Beydağları'nın o muazzam görüntüsü, o uzantısı şehre ayrı bir güzellik katmaktadır. İl, İç Anadolu, Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin arasında tampon bir bölge olma özelliğini de taşımaktadır.

Malatya ili, deprem kuşağı bakımından ikinci büyük fay kuşağında yer alır. Bölgenin dağlık ve dinamik bir yer hareketliliğine maruz kalması sonucu depremler sık sık meydana gelir. Yani kıvrımlı bir arazi şekli yaygındır. Malatya'nın deniz seviyesinden yüksekliği 960 metredir (merkez).

İklim

Malatya ilinde karasal iklim koşulları hüküm sürer. Evvel çok çetin kış ayları yaşanıyor olsa da, Malatya'daki su potansiyeli sebebiyle son yıllarda inşa edilen barajlar il genelinde iklimi fazlaca yumuşatmıştır. Bölge iklim koşullarına göre oldukça ılıman bir iklim hüküm sürmektedir.


 Malatya iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 14,2 18,9 27,2 33,7 36,0 40,0 42,5 41,5 38,8 34,4 25,0 18,0 42,5
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 3,4 5,6 11,7 18,5 23,9 29,6 34,0 33,8 29,1 21,3 12,5 5,6 19,0
Ortalama sıcaklık (°C) −0,1 1,5 6,8 13,1 18,1 23,2 27,4 27,1 22,4 15,4 7,7 2,2 13,7
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −3 −2 2,3 7,7 11,9 16,3 20,0 20,0 15,6 10,0 3,9 −0,6 8,5
En düşük sıcaklık (°C) −19,2 −21,2 −13,9 −6,6 0,1 4,9 10,0 10,9 5,7 −1,2 −12 −22,2 −22,2
Ortalama yağış (mm) 40,9 38,0 50,9 56,4 48,6 18,2 1,9 1,5 6,9 36,7 42,1 40,5 382,6
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[17]


Akarsular ve göller

Orduzu-Pınarbaşı gölleri meşhurdur; piknik ve dinlenme merkezidir. Ayrıca Fırat'ın büyük bir bölümü de Malatya'nın doğusundan geçmektedir. Pütürge ilçesinin Şiro Çayı da meşhur akarsularındandır ve bu akarsu balığıyla ünlüdür.

Bitki örtüsü

Malatya il topraklarının % 54’ü çayır ve meralarla, % 31’i ekili ve dikili arazi ile kaplıdır. Ormanı azdır, ormanlık alanı % 10’dur. Geniş Malatya Ovası, bozkır görünümündedir. Akarsu çevreleri orman gibi uzayan kayısı bahçeleri ile kaplıdır. Malatya Toroslarında en çok meşe, vadi yamaçlarında ardıç ağaçlarına rastlanır. Platolar çayır bakımından zengindir.

Malatya alüvyal topraklar

Bu topraklar, akarsular tarafından taşınan, depolanan materyaller üzerinde oluşan genç topraklardır. Üzerlerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkisinin yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır.

Alüvyal topraklar Malatya ilinde daha çok Fırat Nehri ile Tohma Çayı boyunca uzanmaktadır. Toplam alanları 20.236 hektardır. Bunun 19.703 hektarı birinci sınıf, 442 hektarı yetersiz drenajlı ve ikinci sınıf, 95 hektarı ise kötü drenajlı üçüncü sınıf arazilerden oluşmaktadır.

Malatya bazaltik topraklar

Bu topraklar genellikle orta derin veya sığdır. Ağır killi topraklardır ve profilleri iyi gelişmemiştir. Malatya’da bu topraklar Kürecik bucağının batısında ve güneyinde ve Arapgir ile Arguvan arasında bulunurlar. 75.080 hektarlık ölçümleri ile ilde % 6,1′lik yer tutan Bazaltik toprakların %26’sı toprak işlemeli tarıma uygundur. %66′lık kısmı meradır.

Nüfus

Malatya İl Nüfusu: 781.305'tir (2016).[2] İlin yüzölçümü 12.259 km²'dir.[18] İlde km²'ye 64 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 321 kişi ile Battalgazi’dir) İlde yıllık nüfus artış oranı %1,09 olmuştur.[2]

2016 yılında TÜİK verilerine göre 13 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 717 mahalle bulunmaktadır.[2]

Malatya il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[19] 306.882 10
  %15     46.808
260.074     %85  
1935[20] 410.162 9 %34
  %17     71.082
339.080     %83  
1940[21] 418.473 9 %2
  %19     78.423
340.050     %81  
1945[22] 428.660 9 %2
  %19     83.130
345.530     %81  
1950[23] 483.568 8 %13
  %20     96.054
387.514     %80  
1955[24] 342.835 30 -%29
  %27     90.882
251.953     %73  
1960[25] 394.172 30 %15
  %31     120.478
273.694     %69  
1965[26] 452.624 27 %15
  %32     147.040
305.584     %68  
1970[27] 510.979 29 %13
  %35     179.647
331.332     %65  
1975[28] 574.558 27 %12
  %37     215.250
359.308     %63  
1980[29] 606.996 25 %6
  %40     241.560
365.436     %60  
1985[30] 665.809 29 %10
  %46     307.623
358.186     %54  
1990[31] 702.055 28 %5
  %54     379.188
322.867     %46  
2000[32] 853.658 24 %22
  %59     499.713
353.945     %41  
2007[33] 722.065 29 -%15
  %64     462.569
259.496     %36  
2008[34] 733.789 29 %2
  %67     492.411
241.378     %33  
2009[35] 736.884 29 %0
  %64     468.310
268.574     %36  
2010[36] 740.643 29 %1
  %65     480.144
260.499     %35  
2011[37] 757.930 28 %2
  %66     498.588
259.342     %34  
2012[38] 762.366 28 %1
  %66     504.793
257.573     %34  
2013[39] 762.538 28 %0 Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[40] 769.544 27 %1
2015[41] 772.904 27 %0
2016[41] 781.305 27 %1
2017[41] 786.676 27 %1
2018[41] 797.036 28 %1
2019[41] 800.165 28 %0
2020[41] 806.156 28 %1
2021[41] 808.692 28 %0
2022[41] 812.580 28 %0
2023[41] 742.725 28 -%9

Not: 1954 yılında Adıyaman ilinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Güncel Nüfus Değerleri Tablosu (2018):[42]

Malatya il nüfusu: 797.036 (2018 sonu). İlin yüzölçümü 12.259 km2'dir. İlde km2'ye 65 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 320 kişi ile Yeşilyurt’tur) İlde yıllık nüfus artış oranı %1,32 olmuştur.

01 Şubat 2019 TÜİK verilerine göre 13 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 717 mahalle bulunmaktadır.

Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Hekimhan (% 36,64)-Battalgazi (-% 3,66)

İlçelerin Nüfusu ve Artış Oranları-Belediye, Mahalle, Köy Sayıları-Şehir ve Köy Nüfusları ve Oranları-Km2 ye Düşen Kişi Sayısı
İlçe Nüfus 2018 N.Artışı % Bel.Say. Mah.Say. Şehir nüfus Köy Say. Köy Nüfus Şehirli % Alanı km2 Yoğunluk
Akçadağ 35.359 35,69 1 77 35.359 0 0 100,00 1.118 32
Arapgir 10.868 7,51 1 63 10.868 0 0 100,00 987 11
Arguvan 8.157 10,98 1 49 8.157 0 0 100,00 1.096 7
Battalgazi 295.821 -3,66 1 102 295.821 0 0 100,00 947 312
Darende 29.045 13,86 1 67 29.045 0 0 100,00 1.482 20
Doğanşehir 39.454 2,11 1 39 39.454 0 0 100,00 1.364 29
Doğanyol 4.420 11,03 1 16 4.420 0 0 100,00 177 25
Hekimhan 22.867 36,64 1 65 22.867 0 0 100,00 1.514 15
Kale 6.100 18,84 1 28 6.100 0 0 100,00 237 26
Kuluncak 8.384 16,30 1 28 8.384 0 0 100,00 645 13
Pütürge 15.049 4,57 1 68 15.049 0 0 100,00 1.086 14
Yazıhan 16.673 30,96 1 33 16.673 0 0 100,00 653 26
Yeşilyurt 304.839 -2,22 1 82 304.839 0 0 100,00 953 320
Malatya 797.036 1,32 13 717 797.036 0 0 100,00 12.259 65

Ekonomi

Malatya, ekonomik olarak bölgenin en gelişmiş şehridir. Ekonomi başlıca kayısıya dayanır. Malatya'da bulunan birçok kayısı fabrikası istihdam sağlar. Bunun yanında, tekstil fabrikaları ekonomiye can verir. Malatya'da iki organize sanayi bölgesi bulunmaktadır ve üçüncü organize sanayi bölgesinin altyapı ihaleleri tamamlanmıştır.[kaynak belirtilmeli] Ayrıca Malatya'nın teşvik paketi kapsamında bazı büyük şirketler, bölgeye yatırım yapmışlardır. Buna Eczacıbaşı'nın yapım aşamasında olan nükleer tıp fabrikası örnektir.[kaynak belirtilmeli] Ayrıca Malatya'da sanayi sitelerinde bulunan küçük işletmeler de Malatya ekonomisine can verir. İnönü Üniversitesi de ticaretin ve kentin büyümesinde etkili olmuştur. Malatya'da birden fazla hidroelektrik santralleri bulunmaktadır. Bunlardan biri Karakaya Barajı'ndadır.

Tarım

Tarım genelde Malatya Ovası’nda yapılır ve başlıca ürün kayısıdır. Dünyanın kayısı ihtiyacının yüzde 80'i Malatya'dan karşılanmaktadır. Dağlık kesimlerde küçük ve büyük baş hayvancılığı yapılmaktadır ancak şehrin ekonomisine fazla bir katkısı olmamakla birlikte damızlık koyun keçi yetiştiricileri birligi ve süt birliği ve damızlık sıgırcılık birligi de bulunmaktadır

Konum

Konum Bilgileri Tablosu

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[43] Alanı km²[18] Rakım mt. Merkeze km[44] Ulaşan Yollar[44]
Akçadağ Cumh.önce 1.118 1.056 38 -22=>44-53, 44-56
Arapgir Cumh.önce 987 1.172 120 -18, -05
Arguvan 1954 1.096 1.163 72 -01=>44-77
Battalgazi 1987 947 782 9 -23, 44-29, 44-25
Darende Cumh.önce 1.482 1.027 112 -21, 44-80, 44-83
Doğanşehir 1946 1.364 1.225 59 -10=>44-52, 44-56
Doğanyol 1990 177 929 91 -23=>44-25=>44-26
Hekimhan Cumh.önce 1.514 1.122 85 -09, 44-79
Kale 1990 237 729 42 -23  
Kuluncak 1990 645 1.276 116 -09 (Hekimhan)=>44-79, 44-84
Pütürge Cumh.önce 1.086 1.224 73 -23=>44-25
Yazıhan 1990 653 828 43 -09, 44-81
Yeşilyurt 1957 953 1.010 14 -23, -01, 44-50
Malatya Cumh.önce 12.259 970    
*Metropol İlçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Kültür

Malatya Kayısısı

Malatya, bölge için önemli bir kültür sanat merkezidir. Buna müze ve sonradan açılan alışveriş merkezi büyük ölçüde katkıda bulunmuştur. Ayrıca, devlet tiyarosunun açılması, kültür ve kongre merkezinin açılması, Malatya kültür ve sanatını önemli ölçüde değiştirmiştir.

Camiler

Malatya Merkez Mücelli Caddesinde caminin giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesine göre yapımı1793 tarihli Yusuf Ziya Paşa Camii bulunmaktadır. Malatya merkezinde yaklaşık 100 yıllık tarihi olan bir cami bulunmaktadır. Adı Hacı Yusuf Taş Cami olan eser halk arasında Yeni Cami olarak bilinir. Son yıllarda restore edilmiştir. Bir diğer cami de Ulu Cami'dir.Ulu Cami’nin tarihi yedinci yüzyıla kadar uzanmaktadır. Ulu Cami’yi Araplar, Malatya ilimizin 8 km kadar kuzeyinde bulunan Battalgazi ilçesinde inşa etmişlerdir. Eski kaynaklardan öğrenilen bilgiye göre yıkılan Ulu Cami, Anadolu Selçuklu zamanında 1224 yılında yeniden inşa edilmiştir.

Müzeler

Arkeolojik alanlar

  • Arslantepe Höyüğü (Orduzu belediye sınırları içinde bulunur): eski bir yerleşim bölgesi, ilk arkeolojik araştırmalar 1932'de Fransızlar tarafında yapılır. Bu alanda bir açık hava müzesi yapılması planlanıyor. Aslantepe Höyüğü'nde bugüne kadar birçok medeniyet yaşamıştır.Aslantepe höyüğü dünyada kurulan ilk yerleşim bölgelerinden biridir ve bugüne kardar 27 medeniyeti ağırlamıştır.[46]

Mutfak

İçli köfte, analı kızlı, kayısı tatlısı, ekşili köfte, mercimekli köfte, kulak çorbası, tavşanlı yufka, kaburga dolması, tava, kâğıt kebabı, kalbur hurması, bilik, pirpirim cacığı, yapraklı köfte, kiraz yaprağı köftesi, saç kavurması, kürt sarması, ıspanaklı ekmek, baklalı pilav ve kömbe.

Turizm

Kentin ilçelerinden biri olan Battalgazi’de ise Selçuklular ve Osmanlılar döneminden kalma eserler bulunmaktadır. Devlet tiyatroları Malatya şubesinin açılmasıyla Malatya bölgedeki kültür alanında da önemli bir aşama kaydetmiş ve çevre illerden gelen sanatseverler sayesinde kültür turizmi önemli bir ivme kazanmıştır. Gürpınar Şelalesi de ülkemizdeki sayılı doğa harikalarından birisi ve turistlerin uğrak mekânlarındandır.

Spor

Ana madde: Malatya'da spor

2018-2019 Sezonunda, Yeni Malatyaspor, süper ligi 5.sırada tamamlayarak, UEFA Avrupa Ligi 'ne katılma hakkı elde etmiştir. BAL'daki 2 takımından Yeşilyurt Bld.spor, 3.lige çıkmıştır. Malatya BŞB SK'nın Voleybol 1. ve 2. liglerindeki 2 takımı ve hentbol 2.ligdeki takımı küme düşmüştür. Voleybol bölgesel liginde 2 takımı yer almıştır.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Yeni Malatyaspor, yarı finalde Galatasaray'a elenerek kupa 3.sü olmuştur.

Önemli spor tesisleri: Yeni Malatya Stadyumu (27.044), Malatya Spor Salonu (3.200), Atatürk Spor Salonu (1.500) ve Atletizm Pisti'dir.

Yönetim

İlçeler

Ana madde: Malatya'nın ilçeleri

 

Valilik

Malatya'nın ilk valisi Vehbi Bey'dir. Vehbi Bey'den bu yana ilde 39 vali idarede olmuştur. Şu an görevde olan yeni vali Ali Kaban'tır. Malatya Valiliği, 1925 yılında yapılan binada hizmet vermektedir. Bu bina Malatya'da bulunan İnönü Kapalı Çarşısı'nın üst tarafındadır.[5]

Eğitim

Ülkenin önemli üniversitelerinden olan İnönü Üniversitesi başta olmak üzere birçok ilk ve ortaokul mevcut olup Fatih projesiyle birçok okula akıllı tahta ve öğrencilere verilen tablet bilgisayarlarla desteklenen eğitim modernizyasyonu tüm ülkede olduğu gibi Malatya eğitimine projenin ilk yılından büyük katkı sağlamıştır. Ayrıca 91.000 Dev Öğrenci Projesi ile daha da iyi eğitim verilmeye başlanan Malatya'da il halkının ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde okul vardır. Halkın eğitim düzeyi iyi derecededir.[kaynak belirtilmeli]

Ayrıca ikinci bir üniversite ile ilgili çalışmalar başlamıştır.

Altyapı

Ulaşım

Şehir içi ulaşım

Malatya'da şehir içi ulaşım halk otobüsleri, dolmuşlar ve trambüsler ile yapılmaktadır. Trambüs; Malatya çevreyolu üzerinde MAŞTİ - İnönü Üniversitesi üzerinde kurulmuş olan elektrik ile çalışan 36 km uzunluğunda 55 adet istasyon bulunan bu istasyonlardan, 11 tanesi turnikeli 44 tanesi normal biniş istasyonu olan Maşti (Yeşilyurt belediyesinden) başlayarak Yeni Devlet Hastanesi, Köy Garajı, Emeksiz, Battalgazi Kavşağı, Tandoğan, Araştırma Hastanesi ve İnönü Üniversitesine kadar devam eden seyir hattı ile Türkiye'de ilk kez Malatya'ya kurulan toplu taşıma sistemidir.[47]

Karayolu

Malatya'da karayolu ulaşımı TCK tarafından yapılan şehirler arası devlet yollarından sağlanmaktadır. Bu yollardan en önemlisi Kayseri'den gelen ve Elâzığ'a giden D 300 karayoludur. Bunun dışında Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki konumundan dolayı üç bölgeye komşu kavşak noktasındadır. Bu nedenle her yöne açılan yolları vardır.Ayrıca uluslararası havalimanıyla Almanya'nın frankfurt ve diğer Avrupa şehirlerine ulaşım sağlanmaktadır. Her gün İstanbul, Ankara ve İzmir'e uçuş bulunmakla beraber yaz sezonlarında Antalya uçuşları mevcuttur.

Bu yollar:

Havayolu

Malatya'da havayolu ulaşımı Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından Malatya Akçadağ da bulunan Erhaç Havalimanı ile sağlanmaktadır.

Demiryolu

Malatya'da demiryolu ulaşımı TCDD tarafından yapılan demiryolları ile sağlanmaktadır. Dört ilçede TCDD garı bulunmaktadır.

Bu ilçeler:

Ayrıca demiryolu güzergahları:

Malatya - Elâzığ demiryolu hattında bulunan Fırat demiryolu köprüsü Türkiye'nin en uzun köprüsü olmakla beraber önemi büyüktür.

Kardeş şehirler

Kaynak:[50]

Galeri

  • Malatya'nın simgelerinden Malatya Yeni Cami, 2010
    Malatya'nın simgelerinden Malatya Yeni Cami, 2010
  • Malatya Toplu Konutlardan Bir Görüntü, 2013
    Malatya Toplu Konutlardan Bir Görüntü, 2013
  • Malatya'nın ünlü eğlence ve kafeler caddesi Kanal Boyu'nun gece görünüşü, 2010
    Malatya'nın ünlü eğlence ve kafeler caddesi Kanal Boyu'nun gece görünüşü, 2010
  • Hürriyet Parkı, 2014
    Hürriyet Parkı, 2014
  • Malatya'nın en ünlü parklarından Malatya Şelale Park girişi 2009
    Malatya'nın en ünlü parklarından Malatya Şelale Park girişi 2009
  • Malatya İnönü Stadyum ile çevresinin panoramik görüntüsü 2008
    Malatya İnönü Stadyum ile çevresinin panoramik görüntüsü 2008
  • Yeni Cami'ye kar yağarken 2010
    Yeni Cami'ye kar yağarken 2010
  • Malatya Saat Kulesi 2010
    Malatya Saat Kulesi 2010

Kaynakça

Özel
  1. ^ "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018. 
  2. ^ a b c d Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :0 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  3. ^ http://ahmetalgul.blogcu.com/malatya-nin-sosyal-kulturel-siyasal-ve-ekonomik-yapisi/9376466
  4. ^ http://www.eskimalatya.com/malatyada-sosyal-yapi.html
  5. ^ a b Yine ekonomiside bölgenin en büyüklerindendir.Toplamda 772.000'e yakın nüfusu vardır. Malatya yine nüfusu her yıl artmakta olan şehirlerdendir. 2011 TUİK verilerine göre büyükşehir olma nüfus barajını geçmiştir. Malatya eğitim, sağlık, güvenlik ve ulaşım altyapısı iyi olan bir şehirdir. Malatya kültürü ,tarihi, kayısısı ve özellikle yetiştirdiği ünlülerle tanınmış bir şehirdir.Malatya Valiliği sitesi
  6. ^ malatyaguncel.com Haberi
  7. ^ Bilim ve Teknik Dergisi, Ocak 2007, Sayı: 470, Sayfa: 117
  8. ^ http://abidkav.blogspot.com.tr/2008/12/etimoloji-ve-tarih.html
  9. ^ Malatya İlke
  10. ^ Sadece önemli devletler listeye alınmıştır. Tarihler yuvarlama hesabına göre yazıldı.
  11. ^ Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü
  12. ^ Maden Teknik Arama Enstitüsü 4. Bölge Müdürlüğü MALATYA WEB sayfası 29 Mayıs 2010 tarihinde erişildi.
  13. ^ "(ESKİ) MALATYA ADININ ASLI". Battalgazi Belediyesi. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2016. 
  14. ^ Malatya Belediyesi eski başkanları
  15. ^ T.C. Devlet Salnamesi 1926, ANKARA 1927
  16. ^ "Kanun No. 6360". 15 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2014. 
  17. ^ "Resmî İstatistikler - Malatya". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 9 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2016. 
  18. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  19. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  20. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  21. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  22. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  23. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  24. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  25. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  26. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  34. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  35. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  36. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  37. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  38. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  39. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  40. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  41. ^ a b c d e f g h i
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Malatya Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Malatya Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Malatya Nüfusu". nufusubu.com. 
  42. ^ TÜİK 01 Şubat 2019 Verileri
  43. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  44. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
  45. ^ http://www.eskieserler.com/
  46. ^ Haberler.com Aslantepe Höyüğü Haberi
  47. ^ https://www.motas.com.tr/hizmet/trambus-1.html
  48. ^ http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=8967773
  49. ^ http://www.milliyet.com.tr/malatya-belediyesi-kirgizistan-in-batken-malatya-yerelhaber-63603/
  50. ^ www.malatyahakimiyet.com Malatya belediyesi
Genel
  • Erkal, A. Münir, Belediyecilik ve Şehircilik açısından Malatya Uygulaması, Malatya Belediyesi Yayınları, Ankara 1991
  • Junior Larousse Temel Bilgi Ansiklopedisi Cilt 1, Milliyet Gazetesi Yayınları, İstanbul 1993
  • Yeni Rehber Ansiklopedisi Cilt 13, Türkiye Gazetesi Yayınları, İstanbul 1994
  • Alp, Sedat, Hitit Çağında Anadolu Çiviyazılı ve hiyeroglif yazılı kaynaklar, TÜBİTAK Yayınları, Ankara 2002
  • Göğebakan, Göknur, 16. Yüzyılda Malatya Kazası (1516-1560), Malatya Belediyesi Kültür Yayınları, Malatya 2002
  • Aydın, Mesut, Atatürk'ün Malatya'ya Gelişleri, Malatya Belediyesi Kültür Yayınları, Malatya 2003
  • Göğebakan, Göknur, Fotoğraflarla Geçmişte Malatya, Malatya Belediyesi Kültür Yayınları, Malatya 2004
  • Malatya İl Çevre Durum Raporu, Malatya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Malatya 2005
  • Malatya İl Çevre Durum Raporu, Malatya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Malatya 2007
  • Tuğrulca, Orhan, Malatya Siyasi Tarihi, Malatya 2008
  • Akın H. Cemal, Modern Malatya, Malatya Belediyesi Yayınları, Malatya 2009
  • 2010-2014 Malatya Belediyesi Stratejik Planı, Malatya Belediyesi Yayınları, Malatya 2010

Dış bağlantılar

Şablon:Portal

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Malatya&oldid=21322746" sayfasından alınmıştır