Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
ႧႤႧႰႨ ႾႠႰႨ (mesaj | katkılar) |
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Kaynaklar ve referanslarda düzenleme |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
[[Dosya: Democratic Republic of Georgia (en).svg|thumb|right|300px|[[Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti]], 1921 yılı. [[Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti]]'nin [[Milletler Cemiyeti]] tarafından kabul edilmiş olan sınırları. [[Kızıl Ordu]]'nun işgalinin ve Türk birliklerinin saldırılarının sonucunda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin güneybatı parçası ([[Artvin (il)|Artvin]], [[Oltu]], [[Ardahan (il)|Ardahan]]) Türkiye’nin eline geçti (haritada sarıya boyanmış bölge). Ülkenin kalan kısmını ise [[Sovyetler Birliği]] ilhak etti. Daha sonra Moskova’nın kararıyla haritada pembe renge boyanmış bölge [[Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]’ne, yeşil renge boyanmış yerler [[Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]’ne bırakıldı. Turuncu renge boyanmış Soçi vilayeti ile Kafkas Dağlarının kuzey etekleri ise 1918-1919 arasında [[Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti]]’nin topraklarıydı, ama [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]] tarafından daha önce ilhak edilmişti.]] |
[[Dosya: Democratic Republic of Georgia (en).svg|thumb|right|300px|[[Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti]], 1921 yılı. [[Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti]]'nin [[Milletler Cemiyeti]] tarafından kabul edilmiş olan sınırları. [[Kızıl Ordu]]'nun işgalinin ve Türk birliklerinin saldırılarının sonucunda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti’nin güneybatı parçası ([[Artvin (il)|Artvin]], [[Oltu]], [[Ardahan (il)|Ardahan]]) Türkiye’nin eline geçti (haritada sarıya boyanmış bölge). Ülkenin kalan kısmını ise [[Sovyetler Birliği]] ilhak etti. Daha sonra Moskova’nın kararıyla haritada pembe renge boyanmış bölge [[Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]’ne, yeşil renge boyanmış yerler [[Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]’ne bırakıldı. Turuncu renge boyanmış Soçi vilayeti ile Kafkas Dağlarının kuzey etekleri ise 1918-1919 arasında [[Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti]]’nin topraklarıydı, ama [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]] tarafından daha önce ilhak edilmişti.]] |
||
'''Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali''', '''Sovyet–Gürcü Savaşı'''<ref name="Hrono">{{Rus}} {{Web kaynağı | başlık = Советско-грузинская война 1921 г. (Soviet-Georgian war of 1921) | iş = Хронос ("Hronos") | url = http://www.hrono.ru/sobyt/1921gruz.html | erişimtarihi = |
'''Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali''', '''Sovyet–Gürcü Savaşı'''<ref name="Hrono">{{Rus}} {{Web kaynağı | başlık = Советско-грузинская война 1921 г. (Soviet-Georgian war of 1921) | iş = Хронос ("Hronos") | url = http://www.hrono.ru/sobyt/1921gruz.html | erişimtarihi =2 Kasım 2006| arşivurl = http://web.archive.org/web/20140412233440/http://www.hrono.ru:80/sobyt/1921gruz.html | arşivtarihi = 12 Nisan 2014}}</ref> ya da '''Sovyetlerin Gürcistan'ı işgali'''<ref name="Debo">Debo, R. (1992). ''Survival and Consolidation: The Foreign Policy of Soviet Russia, 1918-1921'', pp. 182, 361-364. McGill-Queen's Press. ISBN 0-7735-0828-7</ref> olarak da bilinir (15 Şubat – 17 Mart 1921), [[Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]]'ne bağlı [[Kızıl Ordu]]'nun [[Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti]]'nin [[Menşevik]] hükümetini çökertip yerine [[Bolşevik]] rejimini kurmak amacıyla giriştiği askeri harekâttır. İşgal, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesi ve [[Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır. |
||
== İşgalden önce == |
== İşgalden önce == |
||
| 14. satır: | 14. satır: | ||
Bu arada [[Ankara Hükümeti]] 13 Kasım 1920'de [[Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti|Gürcistan]]'la da diplomatik ilişki kurmuş ve mevcut sınırlarıyla Gürcistan'ı tanımıştı. Bu tarihte [[Kâzım Dirik]] Ankara Hükümeti tarafından Tiflis elçiliğine atanmıştı. Gürcistan elçisi Svimon Mdivani ve beraberindeki heyet de 8 Şubat 1921'de [[Mustafa Kemal Paşa]] tarafından Ankara'da kabul edilmişti. Ne var ki Ruslar [[Gürcistan]]'ın işgalinde Türklerin katkısını istiyordu. Bu teklifi Ruslar [[Ali Fuat Paşa]]'ya sundu. Ali Fuat Paşa bu teklifi [[Ankara]]'ya ulaştırdı ve [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]] da onayladı. |
Bu arada [[Ankara Hükümeti]] 13 Kasım 1920'de [[Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti|Gürcistan]]'la da diplomatik ilişki kurmuş ve mevcut sınırlarıyla Gürcistan'ı tanımıştı. Bu tarihte [[Kâzım Dirik]] Ankara Hükümeti tarafından Tiflis elçiliğine atanmıştı. Gürcistan elçisi Svimon Mdivani ve beraberindeki heyet de 8 Şubat 1921'de [[Mustafa Kemal Paşa]] tarafından Ankara'da kabul edilmişti. Ne var ki Ruslar [[Gürcistan]]'ın işgalinde Türklerin katkısını istiyordu. Bu teklifi Ruslar [[Ali Fuat Paşa]]'ya sundu. Ali Fuat Paşa bu teklifi [[Ankara]]'ya ulaştırdı ve [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Paşa]] da onayladı. |
||
Oysa [[Ankara Hükümeti]] Gürcistan'la sınır görüşmeleri yapamaya bile başlamıştı.<ref>{{Haber kaynağı | |
Oysa [[Ankara Hükümeti]] Gürcistan'la sınır görüşmeleri yapamaya bile başlamıştı.<ref>{{Haber kaynağı |başlık= Roin Kavrelişvili - Nikoloz Akhalkatsi, Gürcistan Tarihçiliğinde Kars Antlaşması Üzerine Kısa Bir Değerlendirme |url= https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/155281 |eser=|tarih=16 Eylül 2019}}</ref> Mustafa Kemal Paşa uzun bir söylev olan ''[[Nutuk]]'''ta bu gelişmeleri şöyle anlatır: "8 Şubat 1921 de Ankara'da itimatnamesini takdim etmiş olan Gürcü sefirile de, Türkiye - Gürcüstan Muahedesi için müzakere başlamıştı. Nihayet 23 Şubat 1921'de verdiğimiz kat'i bir ültimatom üzerine Ardahan, Artvin ve Batum'un tarafımızdan işgaline muvafakat olundu."<ref>Mustafa Kemal Atatürk, ''Nutuk'', İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.</ref> |
||
Gerçekten de [[Kazım Karabekir]] komutasındaki 3. Ordu bu iş için görevlendirdi. [[Artvin]]'den kalkan Türk ordusu [[Batum]]'daki tüm Gürcü kuvvetlerini yendi. Batum ve dolaylarını ele geçirdi. Hemen ardından [[Giorgi Mazniaşvili]] komutasındaki Gürcü kuvvetleri Batum'dan Türkleri çıkardı ve kenti [[Bolşevik]] kuvvetlerine teslim etti. |
Gerçekten de [[Kazım Karabekir]] komutasındaki 3. Ordu bu iş için görevlendirdi. [[Artvin]]'den kalkan Türk ordusu [[Batum]]'daki tüm Gürcü kuvvetlerini yendi. Batum ve dolaylarını ele geçirdi. Hemen ardından [[Giorgi Mazniaşvili]] komutasındaki Gürcü kuvvetleri Batum'dan Türkleri çıkardı ve kenti [[Bolşevik]] kuvvetlerine teslim etti. |
||
Sayfanın 20.05, 30 Eylül 2019 tarihindeki hâli
.svg)
Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali, Sovyet–Gürcü Savaşı[1] ya da Sovyetlerin Gürcistan'ı işgali[2] olarak da bilinir (15 Şubat – 17 Mart 1921), Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Kızıl Ordu'nun Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin Menşevik hükümetini çökertip yerine Bolşevik rejimini kurmak amacıyla giriştiği askeri harekâttır. İşgal, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesi ve Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır.
İşgalden önce
Birinci Dünya Savaşı'nın ardından Güney Kafkasya'da üç ulus, Gürcüler, Azeriler ve Ermeniler 1918'de bağımsızlıklarını ilan etti. Ne var ki Lenin'in Sovyetleştirme planının ilk hedefi Kafkasya idi. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ve Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin işgalinin ardından Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti de hedef haline geldi. Yaklaşık 25.000 kişilik Gürcü ordusuna karşı Kızıl Ordu 50.000 kişilik bir güçle saldırıya geçti. Gürcistan'ın, sonradan Ermenistan'a bırakılan Lore bölgesinde Kızıl Ordu'nun ayaklandırdığı Ermenilerin korunması, bu saldırı için bir gerekçe olarak kullanıldı.
İşgal
İşgali yöneten Anatoli Gekker 11. Rus Ordusu'yla ilk önce Tiflis Operasyonu düzenleyerek Hrami Nehri'ni geçti ve kısa sürede Gürcü kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. Sonra Kutaisi Operasyonu'nu düzenledi. İtilaf Devletleri'ni yardımını engellemek için Ruslar Karadeniz'deki tüm Gürcü limanlarını da ele geçirdi. Ayrıca Ruslar Rus ordusuna katılmak karşılığında Abhazlara bir Abhaz Oblastı kurulacağına dair bir teklif sunmuşlardı. Abhazlar bu teklifi kabul edip Gürcülere karşı savaştılar.
İşgalde Türkler
Bu sıralarda Türkler Kurtuluş Savaşı'yla bağımsızlık mücadelesi veriyorlardı. Moskova Antlaşması ile Türk-Sovyet ilişkisi olumlu yolda ilerlemiş; Ruslar Ankara Hükümeti'ni tanımış, Moskova'ya elçi göndermelerini istemiş, silah ve cephane yardımı yapmaya başlamıştı.
Bu arada Ankara Hükümeti 13 Kasım 1920'de Gürcistan'la da diplomatik ilişki kurmuş ve mevcut sınırlarıyla Gürcistan'ı tanımıştı. Bu tarihte Kâzım Dirik Ankara Hükümeti tarafından Tiflis elçiliğine atanmıştı. Gürcistan elçisi Svimon Mdivani ve beraberindeki heyet de 8 Şubat 1921'de Mustafa Kemal Paşa tarafından Ankara'da kabul edilmişti. Ne var ki Ruslar Gürcistan'ın işgalinde Türklerin katkısını istiyordu. Bu teklifi Ruslar Ali Fuat Paşa'ya sundu. Ali Fuat Paşa bu teklifi Ankara'ya ulaştırdı ve Mustafa Kemal Paşa da onayladı.
Oysa Ankara Hükümeti Gürcistan'la sınır görüşmeleri yapamaya bile başlamıştı.[3] Mustafa Kemal Paşa uzun bir söylev olan Nutuk'ta bu gelişmeleri şöyle anlatır: "8 Şubat 1921 de Ankara'da itimatnamesini takdim etmiş olan Gürcü sefirile de, Türkiye - Gürcüstan Muahedesi için müzakere başlamıştı. Nihayet 23 Şubat 1921'de verdiğimiz kat'i bir ültimatom üzerine Ardahan, Artvin ve Batum'un tarafımızdan işgaline muvafakat olundu."[4]
Gerçekten de Kazım Karabekir komutasındaki 3. Ordu bu iş için görevlendirdi. Artvin'den kalkan Türk ordusu Batum'daki tüm Gürcü kuvvetlerini yendi. Batum ve dolaylarını ele geçirdi. Hemen ardından Giorgi Mazniaşvili komutasındaki Gürcü kuvvetleri Batum'dan Türkleri çıkardı ve kenti Bolşevik kuvvetlerine teslim etti.
Güçler
- 50.000 Sovyet - 5.500 öldü veya yaralı
- 20.000 Türk (Sovyetler adına) - Kayıp sayısı bilinmiyor
- 35.000 Gürcü - 7.000 ölü veya yaralı
Komutanlar
- Anatoli Gekker (Sovyet)
- Mihail Velikanov (Sovyet)
- Grigol Orconikidze (Sovyet)
- Kazım Karabekir (Sovyetler adına görev yapan Türk)
- Giorgi Kvinitadze (Gürcü)
- Giorgi Mazniaşvili (Gürcü)
- Valiko Cuğeli (Gürcü)
Sonuç
Sonuç olarak Gürcistan yenilgi üstüne yenilgi almasından dolayı artık pes etmek zorunda kalmıştır. Sovyetler Gürcistan'ı kendine bağlayıp Türklerle daha sıcak ilişkiler kurmuşlardır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ (Rusça) "Советско-грузинская война 1921 г. (Soviet-Georgian war of 1921)". Хронос ("Hronos"). 12 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2006.
- ^ Debo, R. (1992). Survival and Consolidation: The Foreign Policy of Soviet Russia, 1918-1921, pp. 182, 361-364. McGill-Queen's Press. ISBN 0-7735-0828-7
- ^ "Roin Kavrelişvili - Nikoloz Akhalkatsi, Gürcistan Tarihçiliğinde Kars Antlaşması Üzerine Kısa Bir Değerlendirme". 16 Eylül 2019.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.