Selahaddin Eyyubi: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Nushirevan11 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
32.142 değişiklik
k 178.243.10.122 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Can Azizali tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
Etiket: Geri döndürme
Subutay1000 (mesaj | katkılar)
74 değişiklik
Etnik köken düzenleme
31. satır: 31. satır:
== Soyu ve ailesi ==
== Soyu ve ailesi ==


'''Etnik Kökeni'''
Selahaddin Eyyubi'nin ailesinin kökeni Yemen Araplarına dayanır. Bu aile daha sonra o dönem yaşadığı Basra'dan Azerbaycan'a göç etmiş, bölgedeki Kürt aşiretlerinin etkisiyle Kürtleşmişlerdir.<ref>İbn Haldun, () ''Mukaddime. 2. Cilt'' sayfa 622, Milli Eğitim Bakanlığı 1996</ref> Daha sonra Suriyedeki Selçuklu atabeyi, Türk sultanı Nureddin Zengi'nin çağrısına uyan babası, Suriye'ye göçtü. Önceleri Kürt toplumunun içinde Kürtleşen bu Arap kökenli aile, Şam'a yerleştikten sonra da Türklerin arasında Türkleşti.<ref>Şeşen, Ramazan (2013), "Kudüs Fatihi Selahaddin Eyyubi", Istanbul: Yeditepe Yayinevi ISBN 6055200077</ref> Yani Selahaddin Eyyubi'nin soyu ve ailesi, önce kürtleşen, sonra da türkleşen Yemen Araplarına dayanır. Bunda ailesinin yaşadığı çevre, içinde bulunduğu toplum etkili olmuştur. Selahaddin Eyyubi'nin kardeşlerinin isimlerinin Turanşah, Tuğtekin, Böri, Şahinşah ve Adil Ebu Bekir <ref>İbn'ul Kesir Ebu'l-Fida İsmail b. Ömer, (Tr.çev. Mehmet Keskin) (Hicri 1292) el Bidâye ve'n-Nihaye -Büyük İslam Tarihi, İstanbul. Çağrı Yayınları, 12 Cilt</ref> olması da bu Yemen Arabı ailenin sonradan Türkleştiğinin göstergesidir.


Eyyubi ailesi Revvadilerin Hezbani kabilesine dayanır. Kürdolog [[Vladimir Minorski]]'nin Prehistory of Saladin eserine göre [[Revvadiler]] aslen Arap kökenli olup 8. yüzyılda [[Azerbaycan]]a yerleşmişlerdir.<ref>Studies in Caucasian History - Vladimir Minorsky </ref> Ortadoğu Tarihçisi C.E. Bosworth'un görüşüne naklen; 10.yüzyılın başlarında Kürtleşen Revvadiler Muhammed isminin yerine Mamlan, Ahmed isminin yerinede Ahmedil telefuzları kullanmaya başlamıştır.<ref>Politics in Islam: Von Kremer's Staatsidee des Islams enlarged and amplified , Alfred Kremer (Freiherr von)</ref> Başka ünlü tarihçiler olan İranlı Ahmed Kasrevi ve Türk Z.V Togan'da bu tezi destekler ancak o dönemde Eyyubilerin [[Kürtler|Kürt]] olarak anıldığını söylerler.<ref>W.B. Fisher et al., The Cambridge History of Iran, 778 pp., Cambridge University Press, 1968, ISBN 9780521069366 (p.32)</ref><ref> C.E. Bosworth, The new Islamic dynasties, 389 pages, Columbia University Press, 1996, ISBN 9780231107143 (p.150)</ref>
Selahaddin Eyyubi'ye ('''Kudüs Fatihi''' / İngilizce: ''Conqueror of Jerusalem'') tarih boyunca farklı etnik kökenler atfedilmiş, çeşitli milletler mirasını sahiplenmişlerdir. Yaygın görüş Selahaddin'in [[Kürtler|Kürt]] kökenli <ref>Eco, Umberto (), "Ortaçağ: Barbarlar, Hıristiyanlar, Müslümanlar", Alfa yayınları, s. 194.</ref><ref>Lewis, Bernard , Alamut Kalesi, Nokta Kitap, s. 74-75</ref><ref>Martin van Bruinessen, "Ağa, Şeyh, Devlet", İletişim Yayınları, s. 203.</ref><ref>http://www.iranicaonline.org/articles/ayyubids</ref><ref>James, Boris ,''Selahaddin ve Kürtler,''[[Avesta Yayınevi|Avesta Yayınları]]</ref><ref>Asad ad-Dîn Shîkûh and Najm ad-Din Aiyûb, who was the eldest of Shâdi's sons, were natives of the .town of Duwîn and drew their origin from the Kurdish tribe called ar-Rawâdiya. (Esedüddin Şirkuh ve Necmeddin Eyyub, Duwin kasabasının yerlisi olup kökleri er-Ravadiye adlı Kürt aşiretine dayanan Şadi'nin en büyük oğullarıydı.), Ibn Khallikan's Biographical Dictionary (translated from the Arabic by B<sup>n</sup> Marc Guckin de Slane), Vol. 4, Paris, Printed for the Oriental Translation Fund of Great Britain and Ireland, 1871, [http://books.google.co.uk/books?id=9NAwAQAAMAAJ&pg=PA481&dq=%22from+the+Kurdish+tribe+called+ar%22&hl=en&sa=X&ei=hPFcUdviHqefiAf9k4HgDQ&ved=0CCwQ6AEwAA#v=onepage&q=%22from%20the%20Kurdish%20tribe%20called%20ar%22&f=false s. 481.]</ref><ref name="Minorsky">[[Vladimir Minorsky|V. Minorsky]], ''Studies in Caucasian History'', Cambridge University Press, reprinted 1977 (first edition: Taylor's Foreign Preee, 1953), ISBN 0 521 05735 3, [http://books.google.co.uk/books?id=Pzg8AAAAIAAJ&pg=PA124&dq=%22The+famous+biographer+Ibn+Khallikan%22&hl=en&sa=X&ei=9OJdUd2MJKqciAfd7oCQBA&ved=0CDEQ6AEwAA#v=onepage&q=%22The%20famous%20biographer%20Ibn%20Khallikan%22&f=false s. 124 - 132.] <!--[http://rbedrosian.com/Ref/Minorsky/vmpsal2.htm Ibn-ul-Esir, Kāmil fi'l-Tarih'ten nakleden: Vladimir Minorsky, Studies in Caucasian history, London, 1953, s. 138.] "...both you and Saladin are Kurds and you will not let power pass into the hands of the Turks" (Ortaçağ tarihçisi İbn Esîr başka bir komutandan bir pasaj aktarıyor: "... sen ve Selahaddin her ikiniz de Kürtsünüz ve gücün Türklerin eline geçmesine izin vermeyeceksiniz.)---></ref><ref name="Encyclopedia2">{{Web kaynağı | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/518809/Saladin http://www.britannica.com/EBchecked/topic/518809/Saladin | başlık = Saladin | erişimtarihi = 29 Kasım | erişimyılı = 2009 | yayımcı = Britannica Online Encyclopedia | dil = İngilizce | arşivengelli = evet}}</ref><ref name="Ehrenkreutz">[http://hdl.handle.net/2027/heb.00878.0001.001 s.26-27. '''Saladin'''. Andrew S. Ehrenkreutz, State University of New York Press, 1972. History e-book project.. ACLS Humanities E-book.]</ref><ref>Lee Hancock, ''Saladin and the Kingdom of Jerusalem: the Muslims recapture the Holy Land in AD 1187'', The Rosen Publishing Group, s.23, 2004.</ref><ref name="James">"...bir Kürt asker ailesi, Müslüman dünyanın lideri olur: Bu lider Eyyubilerdir." , "1169 yılında, fethedilen Mısır'da, Suriye ordusunun bir Kürt emiri, Selahaddin, amcasının ardından vezirliğe yükselir." [http://ojcs.siue.edu/ojs/index.php/ssa/article/viewFile/2665/688 Boris James, Saladin et les Kurdes: Perception d’un Groupe au Temps des Croisades, A Special Issue of Études Kurdes, Paris: L’Harmattan, 2006] - Boris James, Selahaddin ve Kürtler: Haçlılar Döneminde Bir Topluluğun Kavranması, İngilizceden Türkçeye tercüme eden Nazlı Bilgiç, Istanbul: Avesta, 2011, s.7 ve arka kapak</ref><ref name="Lane-Poole">"being neither Arab nor Turk, but a Kurd of the Rawadiya clan" [https://archive.org/stream/saladinandfallk00lanegoog#page/n46/mode/2up Stanley Lane-Poole, Saladin and the fall of the Kingdom of Jerusalem, G.P. Putnam's Sons, London, 1898, s.4]</ref><ref>http://www.history.com/topics/saladin</ref><ref>https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/biography/Saladin.html</ref> olduğu yönündedir ancak [[Türk halkları|Türk]]<ref name="Sılay">Dr. Mehmet Sılay, "Ortadoğu Barışının Mimarı Selahaddin Eyyubi", İstanbul, 2009.</ref><ref name="Fairburn">''The chronicle of the kings of England from William the Norman to the death of George III'', ''California Digital Library'', (Basım: 1821, Yazar: J. Fairburn, Dil: İngilizce) (Sayfa 33, "Saladin the Turk") (http://www.archive.org/stream/chronicleofkings00dods#page/32/mode/2up )''"</ref> veya Arap olduğu yönünde görüşler de vardır. Öyle ki, El-Hazrecî'nin Eyyubileri ve [[Memlûk Sultanlığı|Memlükleri]] anlatan eseri "Târihu Devleti'l-Ekrâd ve’l-Etrak" (Türkçe: Kürt ve Türk Devletinin Tarihi) ismini taşımaktadır (Mehmet Bayrak'a göre "ve’l-Etrak" kelimesi sonradan eklenmiştir<ref>{{Web kaynağı | url = http://archive.is/KnY7k | başlık = Bilinen ilk Kürt tarihi eseri: Tarihü’l-devletü’l-Ekrad | yayıncı = yeniozgurpolitika.info | erişimtarihi = 8 Şubat 2016 | arşivengelli = evet}} 8 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.{{Ksöz|1257 tarihli, tek nüshası İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan bu eser, Tarihü’l- Devletü’l- Ekrad’dır (Kürd Devleti Tarihi). Memlük Hanedanlığı’ndan da söz ettiği için yazma eserin başlığına sonradan “ve’l-Etrak” kelimesi, farklı bir yazıyla (istinsah) eklenmiştir. ...(589/ 1193, 655/ 1257) İki ucu (başı ve sonu) çıkarılmış ve “Tarikh Davlat al- Akrad wa’l- Atrak” (Kürd - Eyyubi ve Türk - Memlük Hanedanlarının Tarihi) adlı başlık eklenmiştir. ...Çünkü eser, 13. yüzyıl Arapçasıyla kaleme alınmış el yazması bir eserdi. Yani herkesin rahatlıkla içinden çıkabileceği türden değildi. Bu nedenle, büyük önem verdiğim eseri o tarihlerde İsveç’te yaşayan Kemal Burkay aracılığıyla Bozarslan’a göndermiştim.}}</ref>).<ref>Sources and Bibliography, page 398. // From Saladin to the Mongols: The Ayyubids of Damascus, 1193–1260. Author: R. Stephen Humphreys. Albany, New York: State University of New York Press, 1977, IV+504 pages. ISBN 0-87395-263-4</ref><ref>Part Two: Warfare and Diplomacy. — The Artillery of King James I the Conqueror (author Paul E. Chevedden), p. [https://books.google.ru/books?id=SIwcZBMvrNcC&pg=PA62&dq=Ta%27rikh+dawlat+al-Akrad+wa-al-Atrak&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwjjuuLwiODKAhUIVBQKHbd2COEQ6AEIHTAA#v=onepage&q=Ta'rikh%20dawlat%20al-Akrad%20wa-al-Atrak&f=false 62]. // Iberia and the Mediterranean World of the Middle Ages. Volume Two: Proceedings from "Spain and the Western Mediterranean". Edited by Paul Edward Chevedden, Donald Joseph Kagay and Paul G. Padilla. Leiden-New York-Köln: E. J. Brill, 1996, XXXIV+464 pages. ISBN 9789004105737</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://archive.is/FGpVi | başlık = Manuscripts in Microformat: A-H | yayıncı = [[Chicago Üniversitesi]] [http://www.lib.uchicago.edu/e/index.html Kütüphanesi] | erişimtarihi = 28 Ocak 2016 | arşivengelli = evet}} 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.{{Ksöz|DS 379 al-Ansari al-Khazraji, Muhammad ibn Ibrahim 'Abd al-'Aziz. Ta'rikh dawlat al-Akrad wa-al-Atrak. Microfilm (negative) of Hekimoglu Ali Pasa ms. 695. Chicago: Department of Photoduplication, University of Chicago Library, 1978.}}</ref>

[[Ramazan Şeşen]] '''Selahaddin Eyyubi''''nin Revvadi aşireti Kürtlerinden olduğunu ancak [[Revvadiler]]in Kürtleşmiş, [[Ezd]] kabilesinden Yemenli [[Araplar|Arap]] olduklarını<ref>Şeşen, Ramazan, "Selahaddin Eyyubi" (2009) ''TDV, İslam Ansiklopedisi, Cilt: 35,  Sayfa:337-340'' Istanbul:TDV online:[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c36/c360236.pdf]</ref> ve tarihçi [[El-Yakubi]] ile [[İbnü'n Nedîm]]'in eserlerinde [[Revvadiler]]in [[Kürtler|Kürt]]leşmiş [[Araplar|Arap]] oldukları bilgisinin yer aldığını söylemiştir.<ref>Şeşen, Ramazan 20:44'ten itibaren, https://www.youtube.com/watch?v=KM_dn6MD0Dk</ref>

13. yüzyıl'da yaşayan Ermeni tarihçi Heyton (Hethum) şöyle der: "''Postea vero Sarraceni amiserunt dominium Egipti et <u>Medi</u>, qui <u>Cordins</u> vulgariter dicembantur; regni Egipti dominium occupaverunt''." (''Sonunda Araplar [[Mısır]]'ın yönetimini kaybettiler; ve [[Med İmparatorluğu|Medler]]''; "''ki onlara [[Kürtler]] deniliyordu''." ''Mısır'a egemen oldular''.)<ref>''Recueil docs.arm''.,II, s.225, 343.</ref><ref>''Kürtler ve Kürdistan, Minorsky,T.Bois, D.N Mac Kenzie , s.70 Doz Yayınları 2.baskı4.Eyyubiler 1.paragraf''</ref>

Ayrıca [[İbn Haldun]] Mukaddime eserinde Selahaddin Eyyubi'den şu şekilde bahsetmiştir: ''"Frenkler, bu kiliseye tazirnde bulunur ve onun inşası ile iftihar ederlerdi. Nihayet Selahaddin Eyyubi el-Kurdi , Mısır ve Suriye mülküne müstakillen sahip oldu"''<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Uludağ|ad1=İbn Haldun; hazırlayan Süleyman|başlık=Mukaddime|tarih=2004|yayıncı=Dergah Yayınları|yer=İstanbul|isbn=978-975-6611-74-6|sayfa=646|basım=3.bs.}}</ref><ref>''"Eventually, '''Salah-ad-din b. Ayyub al-Kurdi''' became the independent ruler of Egypt and Syria."'' [http://www.muslimphilosophy.com/ik/Muqaddimah/Chapter4/Ch_4_06.htm Mukaddimah Chapter 4 (Translated by Franz Rosenthal)]. {{İng}}</ref>. Son dönemde yeniden ağırlık gösteren diğer bir görüş ise tarihçi [[İbn Haldun]]'un [[Mukaddime]] eserinde belirttiği üzere Selahaddin Eyyubi'nin atalarının, [[Yemen]]'in [[Himyar Krallığı|Himyeri]] vilayeti eşrafından Hezbâniyye Kürtlerinin ''Ravvadi'' aşretine mensup [[Araplar|Arap]]lardan olması<ref>İbn Haldun, "Mukaddime", 2. cilt, s. 622, Milli Eğitim Bakanlığı, 1996.</ref> ve bu aşiretin Himyeri bölgesini yüzyıllarca yönetmiş olan ''[[Devs]]'' hanedanına akraba olmasıdır.{{Kaynak belirt}}Tarihçi Yakubî'nin bir kaydına göre de [[Revvadiler|Revadî]] Kürtleri, Revvâd b. El-Musanna el-Ezdî'den gelir ve bu şahıs da 758 yılında Basra'dan Azerbaycan'a yerleştirilen Yemen Araplarındandır.<ref>http://www.zaman.com.tr/mustafa-armagan/selahaddin-eyyubi-hem-kurt-hem-arap-hem-de-turktu_1198979.html</ref>.Selahaddin'i en iyi tanıyan ünlü tarihçi [[İbn-i Şeddad]]'a göre ''"[[Necmeddin Eyyub]]'un babasının Şadi oldugunu belirterek, [[Necmeddin Eyyub]] Şadi üzerinde başka hiçbir isim ilave etmez ve [[Kürtler|Kürt]] olduklarını belirtir. Ancak [[Eyyubi]] meliklerinden bir kısmı kendilerinin [[Kürtler|Kürt]] olmayıp [[Araplar|Arap]] oldugunu söylemiştir bunlardan biri de Selahaddi'in kardeşinin oğlu el Melikü'l-Mu'izz ismail idi{{olgu}}. Babası Seyfülislam Tuğtekin'den sonra [[Yemen]] yönetimini üstlenen İsmail, el Mu'iziz Lidinillah ismiyle [[Yemen]]de kendisini [[Halife]] İlan etmiştir. fakat daha sonra bunun kendi emelini için yaptığı ortaya çıkmış Amcası [[Kamil bin Adil]] De bunu yalanlamıştır"''.<ref>http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunitaed/article/viewFile/1020008314/1020007078</ref>.


Selahaddin tanınmış bir ailede dünyaya geldi.<ref name="Encyclopedia2"/> Doğduğu gece, babası [[Necmeddin Eyyub]] ailesini de alarak [[Halep]]'e göçtü.<ref name="Encyclopedia2"/> Burada Kuzey Suriye'nin güçlü [[Türkler|Türk]] valisi [[İmadeddin Zengi]]'nin hizmetine girdi.<ref name="Encyclopedia2"/>
Selahaddin tanınmış bir ailede dünyaya geldi.<ref name="Encyclopedia2"/> Doğduğu gece, babası [[Necmeddin Eyyub]] ailesini de alarak [[Halep]]'e göçtü.<ref name="Encyclopedia2"/> Burada Kuzey Suriye'nin güçlü [[Türkler|Türk]] valisi [[İmadeddin Zengi]]'nin hizmetine girdi.<ref name="Encyclopedia2"/>

Sayfanın 13.09, 14 Temmuz 2019 tarihindeki hâli

Selahaddin Eyyubi
صلاح الدين الأيوبي
El-Cezeri'nin elyazımı eserinde Selahaddin Eyyubinin minyatürü
Eyyubiler Mısır Sultanı
Hüküm süresi1169-1193
Sonra gelenAziz Osman bin Selahaddin
Eyyubiler Suriye Sultanı
Hüküm süresi1169-1186
Önce gelenNureddin Mahmud Zengi
Sonra gelenAfdal Ali bin Selahaddin
Doğum1138
Tikrit
Ölüm4 Mart 1193 (55 yaşında)
Şam
DefinEmevî Camii, Şam
Eş(ler)iİsmet Hatun
Tam adı
El-Melik el-Nasır Ebu'l Muẓaffer Selahaddin Yusuf bin Necmeddin Eyyub
HanedanEyyûbîler
BabasıNecmeddin Eyyub
Diniİslam

Selahaddin Yusuf bin Eyyub (Arapça: صلاح الدين الأيوبي, tam adı: الملك الناصر ابو المظفّر صلاح الدين يوسف ابن ايّوب; el-Melik el-Nasır Ebu'l Muẓaffer Selahaddin Yusuf bin Necmeddin Eyyub, Kürtçe: سەلاحەدینی ئەییووبی/ Selahedînê Eyûbî;), (d. 1138, Tikrit - ö. 4 Mart 1193, Şam), Mısır ve Suriye sultanı, Eyyubi hanedanının kurucusu olan hükümdar. Hıttin Muharebesi ile 2 Ekim 1187'de Kudüs'ü Haçlı kuvvetlerinden alarak kentte 88 yıl süren Hıristiyan egemenliğine son verdi, akabinde Hıristiyanların düzenledikleri III. Haçlı Seferi'ni etkisiz hale getirdi.

Soyu ve ailesi

Etnik Kökeni

Eyyubi ailesi Revvadilerin Hezbani kabilesine dayanır. Kürdolog Vladimir Minorski'nin Prehistory of Saladin eserine göre Revvadiler aslen Arap kökenli olup 8. yüzyılda Azerbaycana yerleşmişlerdir.[1] Ortadoğu Tarihçisi C.E. Bosworth'un görüşüne naklen; 10.yüzyılın başlarında Kürtleşen Revvadiler Muhammed isminin yerine Mamlan, Ahmed isminin yerinede Ahmedil telefuzları kullanmaya başlamıştır.[2] Başka ünlü tarihçiler olan İranlı Ahmed Kasrevi ve Türk Z.V Togan'da bu tezi destekler ancak o dönemde Eyyubilerin Kürt olarak anıldığını söylerler.[3][4]

Selahaddin tanınmış bir ailede dünyaya geldi.[5] Doğduğu gece, babası Necmeddin Eyyub ailesini de alarak Halep'e göçtü.[5] Burada Kuzey Suriye'nin güçlü Türk valisi İmadeddin Zengi'nin hizmetine girdi.[5]

Dedesi Şadi, Bağdat şehrinin valisi olan Bihruz'un yakın arkadaşı idi.[6] Bihruz nüfuzunu kullanarak Şadi'nin oğlu Necmeddin Eyyub'un Tikrit'in kumandanlığına atanmasını sağlamıştır.[7][8] Böylece Büyük Selçuklu sultanı Muhammed Tapar Şadi'yi ailesiyle birlikte Tikrit civarına yerleştirdi.

İmadeddin Zengi'nin ordusu 1131'de Karaca el-Saki tarafından mağlup edildi ve Zengi, Tikrit'e sığındı.[kaynak belirtilmeli]Selahaddin'in babası Necmeddin Eyyub ve amcası Esedüddin Şirkuh (أسد الدين شيركوه بن شاذي; Şirkuh: Farsçada Dağ Aslanı anlamındadır), Zengi'ye yardım etmiş ve Tikrit'te hapsedilen Aziduddin el-Mustevfi'nin kaçmasını sağlamışlardır.[kaynak belirtilmeli]Bunun üzerine Bihruz ile araları açılmış, buna mukabil Musul ve Halep Atabeyi Zengilere yaklaşmışlardır. Şirkuh'un bir Selçuklu yüksek memuru öldürme olayından sonra iki kardeş Zengi'ye başvurmuş ve 1138'de görevinden alınan Necmeddin Eyyub ve ailesi İmadeddin Zengi'nin hizmetine girmiştir.[9]. Selahaddin'in annesi Selçukluların Harim (حارم) emiri Şihabeddin Mahmud ibn Tokuş el-Harim'un kızkardeşidir.[10] Şam bölgesini yöneten Tutuş'un aksine, Tekeş ile ilgili bir olay, İbn-ul Esir tarafından aktarılıyor[11] Kız kardeşi Sitti Şam (Zümrüt Hatun) önce Hüsameddin Muhammed bin Ömer bin Laçin'in babasıyla daha sonra Selahaddin'in amcası Şirkuh'un oğlu Nasreddin Muhammed ile evlendirildi.[12]

Kardeşlerinin isimleri Tacülmülk Böri, Seyfülislam Tuğtekin,Melik Adil Ebu Bekir ve Şahinşah'dır.[13] Torunlarından 13. yüzyılda yaşayan Okçu Yusuf, Selçuklu İmparatorluğu’nun okçu kuvvetlerinin komutanı idi. Selçuklu Sultanı Alaaddîn Keykubat’ın en güvendiği komutanlardan biriydi.

Büyük bir İslâm komutanı olan Okçu Yusuf’un en dikkat çekici özelliklerinden biri, İslâm tarihinin büyük komutanı Selahaddin Eyyubi’nin torunu olmasıdır. Aynı Zamanda ipek yolu'nun koruyuculuğunu yapmaktaydı.[14]

Hıttin Savaşı sonrası, Selahaddin ve Lüzinyanlı Guy.

Çocukluğu ve eğitimi

İmadeddin Zengi'nin, babası Necmeddin Eyyub'u vali olarak atadığı Baalbek ve Şam'da büyüyen Selahaddin, ayrıcalıklı bir çocukluk geçirmedi. İyi bir tahsil aldı. Askeri eğitimden ziyade dini derslere de meraklıydı.[5] Sanatla ve ilimle uğraşırdı. Selahaddin'in biyografisini yazan El-Wahrani Onun Öklid Geometrisi, astronomi, matematik ve aritmatik konularında uzman olduğunu belirtir.[15] Mantık, felsefe, sosyoloji, fıkıh (İslam hukuku) ve tarih öğrendi, Şam'daki Dar'ul-Hadis'den (Hadis Üniversitesi) mezun oldu. Arapça, Farsça, Kürtçe ve Türkçe dillerini biliyordu.[16]

Erken hizmet dönemi

Yirmi altı yaşındayken amcası tarafından eğitilmek üzere kendi hizmetine alındı.[17] Mısır'ın güçlü aşiretlerinden Banu Ruzzaiklerin ele geçirilmesinde Fatımi halifesinin yanında savaştı. Daha sonra Haçlı ordusunun elinde bulunan Mısır'daki Bilbeis şehrinin ele geçirilmesinde görev aldı. Bilbeis'in ele geçirilmesinden sonra karşılaştıkları Haçlı ordusuna karşı amcasının ordusunun sol kanadını oluşturan süvari birlikleri ile elde ettiği başarılar sayesinde kendini gösterdi.[18] Savaşın sonunda haçlı kumandanı "Kayseryalı Hugh" (Hugh of Caesarea) Selahhaddin'in birliğine saldırdığı esnada esir düştü.[18] Savaşın sonunda Selahaddin ve amcası Şirkuh İskenderiye'ye geçtiler. Burada kendilerine halife tarafından para, asker ve bir kale verildi.[19] Kaleye saldıran Mısır haçlıları Şirkuh'un birliklerini dağıtmayı başardılar fakat Selahaddin'in birlikleri kalenin düşmesine engel oldu.[20]

Haçlılarla mücadelesi

Mısır Seferleri

Selahaddin'in Mısır'daki savaşları.

I. Haçlı Seferi sonucunda kurulan Kudüs Krallığı; gözünü Mısır'a dikmişti. Zamanda Mısır'ın alınabilmesi için çok elverişliydi. O günkü Mısır'daki Fatımiler devletinin iç siyaseti karışıklıklar içindeydi. Mısır veziri Şaver, bir saray darbesi sonucu rakibi olan diğer vezir Dırgam'a yenilip vezirlikten olunca gizlice Şam'a, Nureddin Mahmud Zengi'nin yanına gitti ve yardım istedi (1164). Nureddin Zengi bu olayı fırsat bilerek İslam dünyasındaki iki başlılık problemini halledebileceğini ve Müslümanlar'ı tekrar tek çatı altında birleştirip Haçlılar'la mücadele konusunda güçleneceğini hesaplayarak Şaver'e olumlu yanıt vermiştir.[21]

  • Birinci Mısır Seferi

Sultan Nureddin, Mısır'da Şaver'e yardım etme görevini Esedüddin Şirkuh'a verdi. Şirkuh bu görevi; kardeşinin oğlu Selahaddin'i yanında götürmek karşılığında kabul etti. Eyyub'un oğlu Selahaddin ise, inzivaya çekilmekten ve ilim meclislerinde bulunmaktan büyük bir zevk duyardı. Bu yüzden savaşa gitme tekliflerini bin bir ricayla kabul etti. Ardından Şirkuh ve askerlerle yola çıktı. Selahaddin'in askeri hayatı bu noktada, amcası Esedüddin Şirkuh’un hizmetine girmesiyle başladı. Bu arada Mısır'da işler iyiden iyiye karışmıştı. Şaver, rakibi Dırgam'ı mağlup etmeyi başarmıştı ve Sultan Nureddin'den gelecek desteğe ihtiyacı kalmamıştı. Sultan Nureddin'e bağlı askerlerin müdahalesinden korkan Şaver, cizye karşılığında Kudüs Krallığı'ndan yardım istedi ve deniz yoluyla bir Haçlı ordusu, kendisine yardım için gönderildi. Haçlı ve Mısır ordusu, Afrika ile Asya'nın birleştiği noktada buluştular ve savunmaya geçtiler. Bu durum karşısında çok şaşıran Selahaddin ve Şirkuh, yanlarındaki az bir kuvvetle ne yapacaklarını bilemediler. Daha sonra Selahaddin, ordunun komutasını ele aldı ve Sultan Nureddin'den gelecek yardımı bekleme fikrini beyan etti. Ardında ustaca bir manevrayla Belbis kalesini ele geçirdi. Beriden Sultan Nureddin ise, Selahaddin ve Şirkuh'a doğrudan yardım yerine Haçlı topraklarına yürüyürek onları geri çekilmeye zorladı. Bu yüzden çekilen müttefiklerinden ümidi kesen Şaver, Sultan Nureddin'in hücum etmesinden korkarak Şirkuh'un ordusuyla sulha mecbur oldu. Selahaddin, sulh şarlarını bizzat kendi tespit etti. Sulh yapıldıktan sonra Şam'a dönen Selahaddin, can dostu olarak gördüğü ilim ve irfan sohbetlerine yeniden katılmaya başladı. Bu seferle beraber Selahaddin, askeri alanda ilk maharetini gösterdi.[21] Önceleri Selahaddin bir ilim adamı olmak istiyordu, yönetici olmak gibi bir niyeti yoktu. Nureddin Mahmud, Selahaddin'in bütün karşı çıkmalarına rağmen askeri sahada Selahaddin'den faydalanmak istemişti.

  • İkinci Mısır Seferi

Sultan Nureddin, Şirkuh'un ifadelerinden Mısır'ın fethinin kolay olacağını anlamıştı ve bu yüzden Şirkuh'u bir kez daha Mısır üzerine gönderdi. Şirkuh, Selahaddin'in yeniden kendisiyle gelmesi şartıyla bunu kabul etti. Çoğu kişinin ricasını reddeden Selahaddin, Sultan Nureddin'in ricasına dayanamayarak sefere çıktı.

Sultan Nureddin'e bağlı bir ordunun üstüne geldiğini duyan Şaver, cizye vaadiyle Haçlılar'dan yardım istedi. Kudüs'ten hareket eden Haçlı ordusu, Asya ile Afrika'nın birleştiği yerde Şaver ve ordusuyla buluştu. Bunların toplam sayısı 30.000'e baliğ oluyordu. Şirkuh ve Selahaddin'in yanındaysa 2.000 asker vardı. Selahaddin, ordunun kumandasını eline aldı ve kısa bir sürede Sina Çölü'nü aştılar. Kendilerinin 15 misli olan düşmalarını mağlup etmeyi başardılar ve İskenderiye'ye gelip bu kaleyi ele geçirdiler. Çok kısa bir sürede kale halkının muhabettini kazanan Selahaddin, canları pahasınada olsun bu halkın, kendisiyle savaşacağını anladı. İskenderiye'nin düştüğü haberini alan, Mısırlılar ve Haçlılar, önceki mağlubiyetin etkisinden çıkıp İskenderiye üzerine yürüdüler. İskenderiye çok önemli bir mevkiydi ve doğu ile batının ticaret merkeziydi.

Şirkuh ve bazı askerler, şehir dışında mühim bir mevkiyi tutarak Sultan Nureddin'den gelecek yardımı beklemeye koyuldular. Selahaddin ve yanındakilerse şehri müdafaaya koyuldular. Selahaddin, kaleyi üç ay boyunca başarıyla savundu. Fakat Haçlılar'a desteğe gelen bir Rum donanmasının deniz yolunu kesmesi sebebiyle umduğu yardımı bulamayan Şirkuh, zaten erzak sıkıntısı çeken kalenin kurtarılmasını mümkün görmeyerek hiç olmazsa maiyetindeki askerleri selamete çıkarmak düşüncesiyle tuttuğu mevkiyi bıraktı ve çekilmeye başladı. Selahaddin, Şirkuh ve askerlerinin gitmesinden sonra sulh istemekten başka çare bulamadı. Sulh şartı olarak askerleri ve silahlarıyla beraber Suriye'ye dönmeyi istiyordu. Sulh yapıldıktan sonra Selahaddin ve askerleri kaleden çıktılar. Kudüs kralı, büyük bir ordu beklerken 100 kadar yaralı askerin kaleden çıktığını görünce çok şaşırdı. Zaten böyle kahramanlıklara hayran olan Kudüs kralı, üç gün süreyle Selahaddin ve askerlerini ordugahında misafir etti. Selahaddin, bu üç gün içinde Hristiyanlar'ın ordu tertibatına ve Hristiyan kumandanlar arasındaki çekişmelere vakıf oldu. Bu bilgiler ilerideki mücadelelerde çok işine yarayacaktı. Misafirlikten sonra Suriye'ye dönen Selahaddin, kendini tekrar ilim ve irfan sohbetlerine verdi.

  • Üçüncu Mısır Seferi

Yardıma gittiği Fatımi hükümetinin aciziyetini gören Kudüs kralı, savaş ilanına daha lüzum görmeyerek sınırı geçti ve Kahire civarına kadar geldi. Bunun üzerine Sultan Nureddin'e mektuplar gönderen Fatımi halifesi, yardım talep ediyordu. Sultan Nureddin bu talebi kabul etti ve Şirkuh'u yeniden Mısır üzerine gönderdi. Selahaddin'de bin bir rica ile üçüncü sefere gitmeyi kabul etti. Selahaddin, adeti olduğu üzere büyük bir süratle emrindeki öncü kuvvetlerle önüne tesadüf eden tüm düşman birliklerini perişan etti ve Şirkuh ile esas ordunun, kılıç çekmesine dahi lüzum kalmadan Kahire civarına kadar gelmelerini temin etti. Şaver'in cizye vaadi ve laf kalabalığıyla oyaladığı Haçlı ordusu, bu hücumu haber alır almaz dağılıp firar etti.

Kudüs kralının geri dönmesinden sonra Sultan Nureddin'e bağlı kumandanların varlığından hoşnut olmayan Şaver, bir ziyafet tertib edip hepsini ortadan kaldırmaya karar verdi. Şaver'in bu teşebbüsünü öğrenen Şirkuh büyük ıstıraplara düştü. Selahaddin ise Şaver'den önce davranıp çölde bir ziyafet düzenledi ve ziyafete Şaver'i de davet etti. Ziyafet mahaline yaklaşan Şaver'i karşılamak için yanına giden Selahaddin, yanındaki muhafızlardan çekinmeksizin Şaver'i kolundan tutup çekti ve atından düşürdü. Hadiseyi gören dalkavuklar derhal dağıldı. Zaten Şaver'in iktidar mücadelelerinden bıkmış olan Fatımi halifesi, Şaver'i ortadan kaldırmak için fırsat kolluyordu. Bu olayı duyunca Şaver'i idam ettirdi ve boşalan vezirlik makamına, Sultan Nureddin'den korktuğu için Şirkuh'u getirdi. Fakat bir-iki ay sonra Şirkuh vefat etti.

Eyyubi Devleti'nin kurulması

Kudüs'ün fethinden sonra Eyyubilerin sınırları.
Ana madde: Eyyubiler

1171'de Mısır'da Şii Fatımi halifeliğine son vererek Sünniliğe dönüldüğünü ve Bağdat'taki Abbasi halifeliğine bağlılığını ilan eden Salaheddin Eyyubi böylece Mısır’ın tek yöneticisi durumuna geldi. Böylece İslam dünyasındaki iki başlılık son bulmuş ve biri Bağdat'ta, biri de Mısır'da olmak üzere mevcut olan iki halifeli yapı değiştirilmiş oldu. Artık İslam dünyasında tek bir halife vardı. Bu olay müslümanların haçlılara karşı birleşmesinde tarihi dönemeçlerden birisi olmuştur.[kaynak belirtilmeli]

Selahaddin Nureddin Mahmud Zengi’ye hayatı boyunca bağlı kaldı, fakat Nureddin'in 1174 yılında vefat etmesiyle durum değişti. Selahaddin, Nureddin'in dul eşi İsmedüddin Hatun ile evlendi. Fakat Nureddin'in yerine geçen oğlu İsmail, Selahaddin'i tanımadı ve işbirliğine yanaşmadı. Mısır’daki zengin tarım topraklarını mali dayanak olarak kullanan Selahaddin, Nureddin’in çocuk yaştaki oğlu adına naiplik talebinde bulunmak üzere küçük, ama çok disiplinli bir orduyla Suriye’ye hareket etti. Ama çok geçmeden bu talebinden vazgeçti.

1177 yılındaki Montgisard Muharebesinde Kudüs kralı IV. Baudouin'e yenildi. 1186’ya değin Suriye, Kuzey Mezopotamya, Filistin ve Mısır’daki tüm Müslüman topraklarını kendi bayrağı altında birleştirmeye girişti ve İslam birliğini tekrar kurdu. Zamanla sahtekarlık, ahlaksızlık ve gaddarlıktan uzak, cömert, erdemli, ama kararlı bir hükümdar olarak ünlendi.[kaynak belirtilmeli]O zamana değin iç çekişmeler ve yoğun rekabet yüzünden Haçlılara direnmede güçlük çeken Müslümanların maddi ve manevi açıdan güçlenmelerini sağladı.[kaynak belirtilmeli]

Hıttin Savaşı

Hıttin Savaşı
Ana madde: Hıttin Muharebesi

Selahaddin, yeni ya da gelişmiş askeri teknikler kullanmak yerine, çok sayıdaki düzensiz kuvvetleri birleştirip disiplin altına alarak askeri güç dengesini de kendi lehine çevirmeyi başardı. 1187’de bütün gücüyle, Latin Haçlı krallıklarına yöneldi. Bu arada Kudüs Kralı ölmüş yerine Lüzinyanlı Guy geçmişti.

Selahaddin, Kudüs kralını ve ordusunu Kuzey Filistin’de Tiberya yakınlarında Hıttin'e kadar getirmeyi başardı. Hıttin kuyularıyla ünlü bir yerdi. Selahaddin çok önceden kuyuları tutmuştu, böylece haçlılara bir damla su bırakmadı.[21]

Kudüs ordusu günlerce süren yürüyüşten sonra 4 Temmuz 1187’de tükenmiş ve susuzluktan bitkin düşmüş bir halde Selahaddin ile karşılaştı, İslam ordusu çoktan kuyuları tutmuş ve hiçbirini bırakmak gibi bir niyeti de yoktu. Bu noktadan sonra geri dönemediler ve Selahaddin'in karşısına çıkmak zorunda kaldılar. Hıttin Muharebesi'nde Selahaddin, Kudus Kralı Lüzinyanlı Guy komutasindaki Haçlı ordusunu yenmeyi başardı.

Haçlıların verdiği kayıpların büyüklüğü Müslümanların Kudüs Krallığı’nın neredeyse tümünü ele geçirmesini sağladı. Akka, Betrun, Beyrut, Sayda, Nasıra, Gaman, Caesarea, Nablus, Yafa ve Aşkelon üç ay içinde düştü.[21]

Salaheddin Haçlılara en büyük darbesini ise 88 yıl Frankların elinde kalan Kudüs’ü 2 Ekim 1187’de teslim alarak indirdi.[21]

Üçüncü Haçlı seferi

Gustave Doré'nin 1800'lerden Galip Selahaddini
Ana madde: Üçüncü Haçlı seferi

Selahaddin’in başarısına düşen tek gölge Sur’un ele geçirilmemesiydi. 1189’da Haçlı işgali altında yalnızca üç kent kalmış, ama sağ kalan dağınık Hristiyanlar zorlu bir kıyı kalesi olan Sur’da toplanarak Latin karşı saldırısının çıkış noktasını oluşturmuşlardı.[21]

Kudüs’ün düşmesiyle derinden sarsılan Batılılar yeni bir Haçlı seferi çağrısında bulundu. III. Haçlı Seferi çok sayıda büyük soylu ve ünlü şövalyenin yanı sıra, üç ülkenin krallarını da savaş alanına çekti.[21]

III. Haçlı Seferi uzun ve tüketici oldu. İngiltere Kralı I. Richard ("Aslan Yürekli" Richard) hiçbir sonuca ulaşamadı. Haçlılar Doğu Akdeniz’de ancak güvensiz bir toprak parçasına tutunabildiler. Kral Richard Ekim 1192’de dönüş için yelken açtığında savaş sona ermişti.[21]

Çocukları

Selahaddin Eyyubi'nin 17 oğlu ve bir kızı olmuştur. Eyyûbîlerin tarihçisi İbn Kesir'in eserinde verilen bilgilere göre günümüze gelen çocuklarının isimleri şunlardır.[22]

  • Efdal Nureddin Ebu Hasan Ali (d.y. Mısır),(d.Haziran 1170 - ö. Haziran 1225) Eyyubiler Şam Emiri (1193-1196)
  • Aziz İmadeddin Ebu´l Feth Osman (d.y. Mısır),(d.Ocak 1172 - ö. Kasım 1198) Eyyubiler Mısır Sultanı (1193-1198)
  • Zafir Muzaffereddin Ebu´l Abbas Hızır (d.y. Mısır),(d.Nisan 1173)
  • Zahir Gıyaseddin Ebu Mansur Gazi (d.y. Mısır),(d.Nisan 1173 - ö. Ekim 1216) Eyyubiler Halep Emiri (1193-1216)
  • Aziz Fethettin Ebu Yakub îshak (d.y. Dımaşk),(d.1174)
  • Necmeddin Ebu´l Feth Mesud (d.y. Dımaşk),(d.1175)
  • Ağar Şerefeddin Ebu Yusuf Yakub (d.y. Mısır),(d.1176)
  • Zahir Mücireddin Ebu Süleyman Davud (d.y. Mısır),(d.1177)
  • Muzaffer Kutbeddin Ebu´l Fadl Musa (d.y. Mısır),(d.1177)
  • Eşref Muizzeddin Ebu Abdullah Muhammed(d.y. Şam),(d.1179)
  • Muhsin Zahireddin Ebu´l Abbas Ahmed (d.y. Mısır),(d.1181)
  • Muazzam Fahreddin Ebu Mansur Turanşah (d.y. Mısır),(d.Temmuz 1181 - ö.1260)
  • Galib Nusayreddin Ebu´l Feth Melikşah (d.y. Şam),(d.1182)
  • Rükneddin Ebu Said Eyyûb (d.y. Şam),(d.1182)
  • Mansur Ebu Bekir (d.y. Harran),(d.1193)
  • Nusayreddin Mervan (d.y. Şam),(d.1193)
  • Şadî (d.y. Şam),(d.1193)
  • Munise: Kocası, Amcasının oğlu Melik Kamil bin Adil'le evlendi.

Ölümü

Selahaddin'in Şam'daki türbesinin içi.
Dışarı köşe açısından Selahaddin'in Emevi Camii avlusundaki türbesi.

Selahaddin başkent Şam’a çekildi. 1193 yılında öldü. Ölümünün ardından akrabaları imparatorluğu paylaştılar.

Çağdaş kültüre etkileri

Selahaddin Eyyubi, 2005 yılında çekilen Cennetin Krallığı adlı filmde Suriyeli aktör Hasan Mesut tarafından canlandırılmıştır. Daha önce 1935 yılında Cecil B. DeMille'in yönettiği The Crusades filminde Ian Keith, 1954 yılında David Butler'ın yönettiği King Richard and the Crusaders filminde ise başroldeki Rex Harrison tarafından canlandırılmıştı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Studies in Caucasian History - Vladimir Minorsky
  2. ^ Politics in Islam: Von Kremer's Staatsidee des Islams enlarged and amplified , Alfred Kremer (Freiherr von)
  3. ^ W.B. Fisher et al., The Cambridge History of Iran, 778 pp., Cambridge University Press, 1968, ISBN 9780521069366 (p.32)
  4. ^ C.E. Bosworth, The new Islamic dynasties, 389 pages, Columbia University Press, 1996, ISBN 9780231107143 (p.150)
  5. ^ a b c d Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Encyclopedia2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  6. ^ Mehmet Kemal Işık, Ünlü Kürt Bilgin ve Birinci Kuşak Aydınlar, Sorun Yayınları, Kasım 2000, ISBN 975-431-111-0, s.23.
  7. ^ R. Stephen Humphreys, "From Saladin to the Mongols: The Ayyubds of Damascus, 1193–1260″, State University of New York Presss Albany, 1977.
  8. ^ Vladimir Minorsky, The Prehistory of Saladin, Studies in Caucasian History, Cambridge University Press, 1957, pp. 124-132
  9. ^ Geoffrey Hindley, "Saladin", Harper and Row Publishers, 1976.
  10. ^ Gibb, Hamilton (1973), The Life of Saladin from the Works of İmad ad-Din and Baha ad-Din," Oxford, Clarendon Press, 1973.
  11. ^ İzzal-Din İbn al-Athir, (Ing.tr.:Richards, D. S.),(2002) The Annals of the Saljuq Turks: Selections from al-Kamil fi'l-Ta'rikh of İzz al-Din İbn al-Athir, Londra: Routledge Curzon.
  12. ^ Allen, Terry (2003) Ayyubid Architechture′', Occidental, California: Solipsist Press, Bolum 3
  13. ^ İbn'ul Kesir Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer, (Tr.cev. Mehmet Keskin) (Hicri 1292) el-Bidâye ve’n-Nihâye - Büyük İslam Tarihi, İstanbul:Çağrı Yayınları, 12 Cilt
  14. ^ https://archive.org/stream/saladinandfallk00lanegoog#page/n46/mode/2up
  15. ^ "Who2 Biography: Saladin, Sultan / Military Leader" (English). Answers.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2008-08-20. 
  16. ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 36,  sayfa: 339
  17. ^ Lyons and Jackson, 1984, pp.6-7
  18. ^ a b Lyons and Jackson, 1984, s.14.
  19. ^ Lyons and Jackson, 1984, p.15.
  20. ^ Lyons and Jackson, 1984, p.16
  21. ^ a b c d e f g h Maalouf, Amin (çev. Ali Berktay), (2006) Arapların Gözünden Haçlı Seferleri, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayınları, ISBN 975-08-1121-6
  22. ^ İbn Kesîr, El Bıdaye Ve´n-Nihaye, Çağrı Yayınlar,

Dış kaynaklar

  • Şeşen, Ramazan (2015) Kudüs Fatihi Selahaddin Eyyubi, İstanbul:Yeditepe Yayınevi ISBN 6055200077
  • Şeşen, Ramazan (1987) Selahattin Eyyubi ve Devlet, İstanbul:Çağ Yayınları ISBN 7889548
  • "Ayyubids and Mamluks." Kaynak: Ruthven, Malise ve Nanji, Azim (ed) (2004) Historical Atlas of the Islamic World, Oxford: OUP ISBN 978-0198609971 (İngilizce)
  • Gibb, Hamilton, (1973) The Life of Saladin from the Works of İmad ad-Din and Baha ad-Din, Oxford, Clarendon Press, (İngilizce)

Dış bağlantılar

  • Beha Ed-din (İngilizceye çev. C.W.Wilson) (1897), Saladin Or What Befall Sultan Yusuf, Google Books (İngilizce) Selahaddin Eyyubi'nin katibi "Bahaeddin" tarafından Arapça yazılmış biyografisi.
  • "Saladin" (İngilizce). Britannica Online Encyclopedia. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2009. 
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Önce gelen yoktur. 		Eyyubiler Mısır Sultanı
1169-1193 		Sonra gelen:
Aziz Osman bin Selahaddin
Önce gelen:
Nureddin Mahmud Zengi 		Eyyubiler Suriye Sultanı
1169-1186 		Sonra gelen:
Afdal Ali bin Selahaddin
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Selahaddin_Eyyubi&oldid=20797659" sayfasından alınmıştır