Goranice: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Karadenizlim25 (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
3. satır: 3. satır:
{{Dil bilgi kutusu
{{Dil bilgi kutusu
|Dilin adı=Goranice
|Dilin adı=Goranice
|aile rengi=Hint-Avrupa
|Kendi dilindeki adı=كوردی ''Hewramî'', ''Kurdî'', ''Maçû''
|Kendi dilindeki adı=كوردی ''Hewramî'', ''Kurdî'', ''Maçû''
|ülkeler= [[İran]], [[Irak]] ve [[Avrupa]]'daki [[Kürt Diasporası]] tarafından
|ülkeler= [[İran]], [[Irak]] ve [[Avrupa]]'daki [[Kürt Diasporası]] tarafından

Sayfanın 18.04, 17 Ağustos 2018 tarihindeki hâli

Goranice
كوردی Hewramî, Kurdî, Maçû
Ana dili olanlarİran, Irak ve Avrupa'daki Kürt Diasporası tarafından
Konuşan sayısı~300,000[1]  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Hint-Avrupa
  • Goranice
Dil kodları
ISO 639-3hac

Goranice, İrani Diller'in Kuzeybatı grubuna ait bir dildir. Farklı görüşler olmakla birlikte, birçok dilbilimci tarafından Kürtçenin bir lehçesi olarak değerlendirilmektedir.[2]

Tarih

İran - Irak sınırındaki Hawraman Dağlarında konuşulan bu dil, oldukça zengin bir geçmişe sahiptir. Geçmişte Kürt Erdelan beyliğinde resmî dil olan Gorani, 20. yyılın başlarında bu konumunu yittirdi. Şu an itibarıyla, çoğu Yarsani, yaklaşık 300.000 kişi bu dili konuşmakta.

Paris Üniversitesi Doğu Dilleri ve Uygarlıkları Ulusal Enstitüsü (Institut national des langues et civilisations orientales de l’Université de Paris.) akademisyenlerinden dil bilimci Prof.Dr.Joyce Blau, Muhtemelen Gorani ve Zazaca‘nın mazisi Kürtçe‘nin kinden daha eskidir. Kürtler; Zazalar‘ın ve Goranların çoğunu asimile ettiler fakat hepsini edemediler. Bugün Gorani'nin fazlasiyla Sorani‘nin etkisinde olduğunu biliyoruz ve Goranların çoğu Sorani konuşuyor. Gorani İran‘ın Güney kesiminde, Kermanşah‘in Kuzeyinde konuşuluyor.[3]

Bu dil dilbilimsel açıdan "asıl Kürtçe" olarak önlenen "Kurmancî" lehçelerinin dışında kalmasına rağmen, pragmatik dilbilimciler arasında yeni konseptlenen "Kürt dilleri" modelinin, etnik öğelerden dolayı, içinde yer almaktadır.[4]

Lehçeler

Gorani lehceleri arasında şüphesiz en önemlisi kendi içinde iki kola ayrılan Hewramî´dir[5]. Hewramî diğer Gorani lehçelerinde çokça farklı olup, sunni Kürt Spiritüalizminde önemli bir yere sahiptir. Goraninin diğer lehçeleri şunlardır[6]:

  • Hewramanî Textî: Hewramanın Irak'ta kalan kısmında konuşulur.
  • Hewramanî Lûhonî: Hewraman bölgesinin İran tarafında konuşulur.
  • Şebeki: Şabaklarca Musul yakınlarında konuşulur.
  • Bacelanî: Xanekin ve Musulda kalan büyük Bacelan boyunun konuştuğu lehçedir
  • Sarlî: Musulun kuzeyinde 15 köyde, kakai kürtlerinin kulandığı şivedir.
  • Kendulayî (asıl Gorani): Yarsanların kutsal dili olarak bilinen, Goran aşiretinin konuştuğu lehçedir.
  • Şexanî: eskiden Halepçe yöresinde konuşulan lehçedir. İran-Irak Savaşında İran askerleri desteğinde ayaklanan ve Irak yönetimine ABD tarafından verilen zehirli gaz silahlarının gerek İran ve gerekse Irak tarafından kullanımının yaşandığı Halepçe olaylarından sonra bu yöredeki Goranlar Hewraman dağlarına sığınmışlardır.

Kaynakça

Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator'de Goranice Vikipedi deneme projesi bulunmaktadır.
  1. ^ [1]
  2. ^ Yusupova Z. A; The Gorani Dialect of Kurdish as Represented in the Literary Monuments from the 18th to 19th Centuries Курдский диалект горани по литературным памятникам XVIII—XIX вв.. St Petersburg, Nauka Publishers 1998.
  3. ^ [2]
  4. ^ Ludwig, P.: HISTORY OF THE KURDISH LANGUAGE, Encyclopeadia Iranica (13. Mart 2009)
  5. ^ MacKenzie, D. N.: The Dialect of Awroman(Hawraman-i Luhon)
  6. ^ Karl Hadank & Oskar Mann: Mundarten der Guran Berlin 1930.