Doktor (tıp)

Luke Fildes'in "Doktor" isimli tablosu

Doktor, hekim veya tabip, tıp alanında çalışan profesyoneldir. Doktor kelimesi, Türkçeye Avrupa kökenli dillerden (İngilizce veya Fransızca etkisi ile) girmiştir. Kelime aslı itibarıyla Latince kökenlidir ve aynı şekilde okunan docēre kelimesinden gelmektedir ve anlamı öğretmektir. Tıp alanında uzmanlık veya doktora çalışmalarını tamamlamış hekimlere (tabiplere) verilen unvandır. Kısaca Dr. olarak isimlerin önünde de kullanılabilir.

Unvanın tarihsel süreci

Fransadaki ilk üniversitelerden bu yana, bin yılı aşkın bir süredir, akademik bir unvan olarak kullanılmıştır. Üniversitedeki kullanılan anlamı, üniversitede öğreten kişidir (hoca). Amerika kıtasındaki kolonilerin yayılması ile ve geç dönem Avrupa etkisi ile Dr. olarak kısaltılmış hali, kişi isimlerinin önünde unvan olarak kullanılmaya başlamıştır. Özellikle rönesans hareketi ile akademik hayatta, avrupa ve daha sonraları amerika kıtalarının hakimiyeti ile, dünya üzerindeki pek çok ülkede köade doktora derecesi almış kişilere verilen unvandır.

Doktor unvanı, akademik bir seviyeyi ve akademideki çalışmaların getirmiş olduğu saygınlığı ifade etmektedir. Latince kökeninde de öğreten kişi anlamının taşıdığı gibi, üniversitelerde uzun süreli çalışmalar sırasında, kişilerin yapmış olduğu eğitim faaliyetlerinin kazandırdığı bir unvandır. Orta Çağ avrupasındaki anlamıyla, hayatını öğrenmeye, öğretmeye ve hikmeti (knowledge) yaymaya adamış kişi anlamındadır.

Avrupa ve amerikan ekolünde kullanılan doktor unvanını günümüzde de Ph.D. (kelimesi kelimesine : philosophy of doctorate ancak okunuşu Doctor of Philosophy yani felsefe'nin doktoru) olarak kısaltılmaktadır ve bu unvan ilk kez 19. yüzyılda, Berlindeki Friedrich Wilheliıotiıizm University tarafından verilmiştir. Doktor kelimesinin felsefe üzerine kurgulanmasının sebebi, ilk dönem üniversitelerinin genel yapılanması 3 ana alan üzerinden kurgulanmış eotkemtolmasıdır. Buna göre üniversitedeki bir kişi, hukuk, din (teoloji) veya ilaç alanlarında çalışabilirdi ve bu üç alan da o zamanlar felsefe'nin çalışma alanları olarak kabul ediliyordu. Günümüzde ise unvanın taşıdığı anlamlardan birisi de yapılan işin (çalışma alanının) felsefesine hakim olmaktır.

Türkiye'de tıp doktoru unvanı

Türkiye'de tıp doktoru unvanı, altı yıllık tıp fakültesi eğitiminin preklinik ve klinik dönemlerini bitirerek başarıyla mezun olanlara verilmektedir. Tıp doktoru unvanı bir yüksek lisans derecesidir. Türkiye'de verilen tıp doktoru unvanının bir benzeri Fransız tıp eğitimi sisteminde bulunmaktadır. Aynı şekilde Fransa'da da altı yıllık eğitim sonunda "docteur en médecine" unvanı verilmektedir.

Unvan hakkında sık yapılan hatalar

Doktor kelimesi, Türkçeye avrupa ve amerika kaynaklarından ve eğitim sisteminden girdiği için, terimin Türkiyedeki kullanımlarında da bazı hatalar ve sorunlar olmaktadır. Türkiye'de sık yapılan bir hata, uzmanlık/doktora eğitimini tamamlamamış hekimlere de doktor olarak hitap edilmesidir. Sadece lisans seviyesinde tıp eğitimi almış hekimlere pratisyen hekim unvanı verilmekte olup doktor unvanını kullanmaları akademik teamüller gereği doğru değildir. Bu hassasiyet sağlık kurumları, hastaneler ve sağlık bakanlığı tarafından da gözetilmekte olup hiçbir kanun, yönetmelik, genelge, tebliğ veya tüzükte doktora veya uzmanlık unvanı bulunmayan hekim için doktor ifadesi kullanılmamıştır.

Ayrıca MD kısaltması da Türkçeye hatalı olarak Tıp Doktoru şeklinde çevrilmiştir. İngilizce medical doctor açılımı gibi tercüme edilmeye çalışan terim de hatalıdır. Bu terim İngilizce MD kısaltmasının Türkçeye yanlış tercümesinden kaynaklanmakta olup MD kısaltması aslında Doctorate of Medicine teriminin kısaltmasıdır ve orta çağ avrupasındaki ilk üniversite çalışmalarını teşkil eden 3 alandan (hukuk, din ve ilaç alanlarından) ilaç alanındaki çalışmalara ihtisaslaşmış (uzmanlaşmış) kişilere verilen ve günümüzde de yine aynı şekilde devam eden unvandır. Bu unvan, yine doktora çalışmasını tamamlamış kişilere verilmektedir. Türkçeye Tıp Doktoru olarak çevrilmeye çalışılan ifade aslında İngilizce Physician olarak geçmekte olup uzmanlığı / doktora derecesi bulunmayan ve sağlık sektöründe çalışan, genel amaçlı muayene, teşhis ve tedavi ile uğraşan kişileri ifade eder. Türkçede bunun yerine 'pratisyen hekim' veya sadece 'tabip' veya 'hekim' ifadesi kullanılmaktadır.

Sağlık sektöründeki unvanların nasıl kullanılacağı ile ilgili olarak Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2010 yılında Cenova'da alınan karar gereği, bu şekilde uzmanlığı / doktora mezuniyeti bulunmayan kişilere tam olarak genel pratisyen (general practitioner) unvanının kullanılması tavsiye edilmiştir.

Türkiye'de Tıp fakültesi meslek unvanları

• Stajyer: Tıp fakültesi dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerine denir.
• İntern: Tıp fakültesi son sınıf öğrencilerine denir. İntern kelimesi 'stajyer' anlamında olmasına rağmen, farklı bir ifade gibi kullanılmaktadır.
• Pratisyen hekim: Birinci basamak doktorlarıdır. Pratisyen hekim olmak için tıp fakültesi mezunu olmak gerekir. "Dr." kısaltması ile anılır.
• Aile hekimi: Tıp fakültesi mezunu olup, aile sağlığı merkezinde çalışan pratisyen hekimdir.
• Uzman aile hekimi: Tıp fakültesi mezunu olup, TUS'ta başarılı olduktan sonra alınan 3 yıllık uzmanlık eğitimi ile olunur.
• Uzman doktor: Tıp fakültesi mezunu olup, TUS'ta başarılı olması kaydıyla, seçtiği bölüme göre 4-6 yıllık doktora eğitimini tamamladıktan sonra uzman doktor olunur. "Uzm. Dr." kısaltması ile anılır.
• Operatör doktor(Cerrah): Cerrahi tıp bilimleri uzmanına denir. Tıp fakültesi mezunu olup, TUS'ta başarılı olması kaydıyla, ilgili bölüme göre eğitimini tamamladıktan (uzmanlığın üzerine) sonra cerrah olunur. "Op. Dr." kısaltması ile anılır.
• Psikiyatr:Tıp fakültesi mezunu olup, TUS sınavında başarılı olmak kaydıyla, "Psikiyatri" bölümü seçilerek 4yıl eğitim sonunda psikiyatr olunur. "Psikiyatr Dr." kısaltması ile anılır.
• Profesör operatör doktor: "Prof. Op. Dr." kısaltması ile anılır.