I. Abbas

I. Abbas شاه عَباس بُزُرگ
Safevi Şahı
Hüküm süresi	1 Ekim 1588 - 19 Ocak 1629
Önce gelen	Muhammed Hüdabende
Sonra gelen	Safî
Doğum	27 Ocak 1571 Herat, Safevi Devleti
Ölüm	19 Ocak 1629 (57 yaşında) Kaşan, Safevi Devleti
Eş(ler)i	Leyla Sultan
Tam adı Abbas bin Muhammed bin Tahmasb bin İsmail bin Haydar bin Cüneyd es-Safevi
Hanedan	Safevî Hanedanı
Babası	Muhammed Hüdabende
Annesi	Hayrünisa Begüm
Dini	Şia İslam

. Abbas, Buhara Hanlığı hükümdarı Vali Muhammed Han'ı kabul ederken, (yak. 1650, Çehel Sütun Sarayı, İsfahan)

I. Abbas veya Büyük Abbas (d. 27 Ocak 1571, Herat - ö. 19 Ocak 1629, Kaşan), İran'ın Safevî Şahı (kral) idi ve genellikle Safevî hanedanının en güçlü hükümdarı olarak gösterilir. Şah Muhammed Hudabendee'nin üçüncü oğluydu.

Abbas, Safevi İmparatorluğu’nun sıkıntılı çıkasına rağmen, İran’ın askeri, siyasi ve ekonomik gücünü zirveye çıkardı. Zayıf iradeli olan babası yönetimi altında, ülke, Abbas’ın annesini ve ağabeyini katleden Kızılbaşların ülkenin farklı kesimlerinde ihtilafa düşmüştüler. Bu arada, İran'ın düşmanları olan Osmanlı İmparatorluğu ve Özbekler, bu siyasi kargaşayı kendi menfaatleri için kullandılar. 1588 yılında, Kızılbaş liderlerinden olan Mürşid Kuli Han, Şah Muhammed'i tahtından indirerek, 16 yaşındaki Abbas'ı tahta çıkardı. Fakat Abbas’ı kukla olarak kullanmaya çalıştıysa , Abbas tarafından saf dışı bırakıldı.

Abbas yönetiminde binlerce, Çerkes, Gürcü ve Ermeni , sivil yönetim ve orduya sokuldu. Abbas, İran toplumunda yeni kurduğu sınıfın (selefleri tarafından başlatıldığı halde yönetimi sırasında önemli ölçüde genişlediği) yardımıyla, Kızılbaşların sivil yönetimdeki, Saraydaki ve ordudaki gücünü tamamen kırmayı başardı. Yaptığı eylemler ile İran ordusundaki reformları, kendisinin Osmanlı ve Özbekleri ile savaşmasına ve İran'ın kaybettiği illerini yeniden ele geçirmesine imkân verdi. 1603-1618 Osmanlı Savaşı'nın sona ermesiyle Abbas, Transkafkasya ve Dağıstan'ın yanı sıra Doğu Anadolu ve Mezopotamya topraklarını elde etti; Son iki toprak 1555 Amasya Barışı sonucunda kaybedilen topraklardı. Ayrıca, Portekiz ve Babür'den arazilerini geri aldı ve geleneksel olarak Dağıstan topraklarının ötesinde, Kuzey Kafkasya'daki İran yönetimini ve etkisini genişletti.

Abbas krallığının başkentini Qazvin'den İsfahan'a taşıyarak büyük bir inşaat falliyetine girdi ve kent Safevi mimarisinin doruğunu yaşadı. Daha sonraki yıllarında, birkaç önde gelen Çerkesler tarafından bir saray entrikası sonrasında, Şah Abbas , oğullarından şüphelenerek ya öldürdü ya da kör etti.

İlk Yılları

Abbas, Mirza Muhammed Hüdabende ve Hayr’ül Nisa Begüm’ün üçüncü oğlu olarak Herat’ta(Günümüzde Afganistana ait, Eskiden Horasanın Başkentiydi)dünyaya geldi, annesi, dördüncü Şiî İmamı Zeyn el-Abidin'in soyundan geldiğine inanılan Mazendaran eyaletinin Maraşi hükümdarının kızıydı. Doğduğu zaman Abbas'ın dedesi Şah Tahmasb, İran'ın Şahıydı. Abbas’ın ailesi tarafından bakılmak suretiyle, Herat Valisi olan Ali Kuli Han Şamlı ve eşi Hani Han Hanım’a verildi. Abbas dört yaşındayken, Tahmasb, Abbas'ın babasını, bozuk sağlığı için iklimin daha iyi olduğu Şiraz'da kalması için gönderdi. Geleneğe göre kraliyet kanından en az bir mirza Horasan'da ikamet etmek zorundaydı, bu yüzden Tahmasb, Abbas'ı küçük yaşta olmasına rağmen eyalet valisi olarak atadı.

1578 yılında Abbas'ın babası İran Şahı oldu. Abbas’ın annesi kısa sürede idareye hakim oldu. Muhammedin zayıf yönetimi, İranın başlıca düşmanları olan, Osmanlı İmparatorluğu ve Özbeklerin, ülkenin düştüğü zayıflıktan yararlanarak işgale başlamışlardı, ancak Kızılbaşların birbirlerine olan düşmanlığı düşmanın işgaline karşı koyamadılar. Yetenekli bir Şehzade olan Hamza mirza, Osmanlı aleyhinde bir sefer yürüttü ise 1586’da öldürüldü. Bütün gözler şimdi Abbastaydı.

Abbas, 14 yaşındayken Horasan'daki Kızılbaş liderlerinden biri olan Mürşid Kuli han'ın vesayetine girmişti. Büyük bir Özbek ordusu 1587'de Horasan'ı işgal ettiğinde, Mürşid Han ,zamanın Şahı olan Muhammed'i devirmenin zamanı geldiğine karar vererek. Safevi başkenti olan Kazvin’e genç şehzade ile birlikte giderek 16 Ekim 1587’de Şah İlan etti. Muhammed, kendisine yapılmış olan olan bu darbeye göz yumdu ve ertesi yıl 1 Ekim 1588’de Şahlık tacını oğluna bıraktı.

Kaynakça

[Vikipediden Çevrilmiştir.]

Dış kaynaklar

• Sümer, Faruk (1988) "Abbas I (ö. 1038/1629) Safevî hükümdarı (1587-1629)" Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi :Cilt:1 Âb-ı hayât-el-Ahkâmü'ş-şer'iyye. Say.17-19 Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı. [1]
• Savory, Roger M. (1982 rev. 2011) "Abbâs I" Encyclopædia Iranica Cilt:1/3 say.71-75 [2] (İngilizce)
• Newman, Andrew J. (2006) Safavid Iran Londra:. I. B. Tauris. s. 42. ISBN 1-86064-667-0, ISBN 978-1-86064-667-6. (İngilizce)
• Bomati, Yves; ve Nahavandi, Houchang (1998). Shah Abbas, Empereur de Perse: 1587–1629 . Paris: Perrin. ISBN 2-2620-1131-1. (Fransızca)
• Eskandar Beg Monšī, (hic.1334–35 m.1955-56);Alamārā-ye ʿAbbāsī, 3 cilt., Tahran, (Farsca)
• (İng.çev.) Savory, Roger M. (1979) History of Shah ʿAbbās the Great 2 cilt, Persian Heritage Series no. 28, Boulder, Colorado, (İngilizce)

|}

I. Abbas Safevi Hanedanı Doğumu: 27 Ocak 1571 Ölümü: 19 Ocak 1629
Resmî unvanlar
Önce gelen Muhammed Hüdabende	İran Şahı 1587-1629	Sonra gelen I. Safi